Rynek kapitałowy
Rynek kapitałowy to zespół decyzji finansowych przedsiębiorstw, instytucji finansowych i osób fizycznych. Rynek ten umożliwia przekształcenie nagromadzonych oszczędności w inwestycje.
Na tzw. rynek kapitałowy składają się :
- rynek papierów wartościowych (obligacje, akcje),
- rynek hipoteczny - hipoteka na grunty, budynki,
- rynek długoterminowych pożyczek bankowych.
Uczestnicy rynku kapitałowego
Uczestnikami rynku kapitałowego są wszelkiego rodzaju podmioty do których zaliczamy :
banki :
- centralny - wykonujący swoje ustawowe zadania do których zaliczmy oferowanie i skupowanie od banków instrumentów finansowych, ewentualne interwencje na rynkach walutowych, ustalanie wielkości podaży pieniądza w gospodarce głównie poprzez wysokość stóp procentowych.
- komercyjne - na rynku kapitałowym, lub szerzej finansowym banki poszukują dla siebie możliwości inwestycji, zdobycia środków na działalność kredytową i same oferując swoje usługi kredytowe bądź inwestycyjne. Widzimy więc, że sytuacja występująca na rynku pieniężnym ma dla banku olbrzymie, wręcz decydujące znaczenie potwierdzające słuszność prowadzonej polityki w zakresie sposobu funkcjonowania banku.
inne instytucje :
- finansowe - wspólną cechą tych instytucji jest fakt posiadania wolnych środków finansowych, które muszą zostać korzystnie ulokowane aby instytucja osiągała zyski lub utrzymała się na rynku (w sensie ogólnym, nie tylko na rynku kapitałowym, ale także na tym na którym zdobywa środki przeznaczone na inwestycje). Do instytucji finansowych działających na rynku kapitałowym zaliczamy :
a)firmy ubezpieczeniowe
b)fundusze emerytalne,
c)fundusze inwestycyjne,
d)fundusze venture capital, czyli fundusze wysokiego ryzyka,
- pozostałe instytucje (niefinsowe) - firmy te mają związek z rynkiem z tytułu kontaktów z bankami, prowadzonej działalności doradztwa finansowego,
osoby fizyczne - inwestujące własne środki finansowe w papiery wartościowe.
Przedmiot obrotu
Na rynku kapitałowym mają miejsce transakcje, które dotyczą obrotu papierami wartościowymi, takimi jak :
- akcje i udziały,
- obligacje,
- bony skarbowe,
- bankowe papiery wartościowe.
Rynek publiczny
Rynek publiczny - to taki rynek papierów wartościowych gdzie wg Ustawy o publicznym obrocie papierami wartościowymi z 21.08.1997r. (w skrócie Ustawa) następuje (muszą być spełnienie trzy kolejne warunki) :
proponowania nabycia lub nabywanie emitowanych papierów wartościowych,
przy wykorzystaniu środków masowego przekazu lub w inny sposób,
jeżeli propozycja jest skierowana bezimiennie lub imiennie do ponad 300 osób.
Jednocześnie Ustawa przewiduje pewne wyjątki od tej zasady, m. in. :
- proponowanie papierów wartościowych w wyniku postępowania upadłościowego i egzekucyjnego,
- proponowanie nabywanie własnych akcji przez spółkę w celu ich umorzenia,
- proponowanie nabycia akcji nie dopuszczonych do publicznego obrotu dotychczasowym akcjonariuszom z tytułu prawa poboru,
- udostępnianie akcji JSSP przez Skarb Państwa pracownikom spółki itp.
Aby papiery wartościowe mogły zostać dopuszczone do publicznego obrotu, podmiot wprowadzający musi złożyć odpowiedni wniosek do Komisji Papierów Wartościowych i Giełda, który może zostać przyjęty. Z tego obowiązku zwolnione są papiery wartościowe emitowane przez Narodowy Bank Polski i Skarb Państwa.
Rynek pierwotny i wtórny
Jak wynika z powyżej przedstawionego schematu ważną rolę odgrywa rozgraniczenie na rynek pierwotny i wtórny :
rynek pierwotny - to proponowanie przez emitenta (lub jego przedstawiciela) usługowego nabycia emitowanych w serii papierów wartościowych nowej emisji np. zakup akcji spółki przeprowadzającej emisję w trakcie procesu wchodzenia na giełdę
rynek wtórny - to nabywanie lub proponowanie nabycia emitowanych w serii papierów wartościowych przez inne podmioty, np. zakup akcji na giełdzie na zwykłej sesji.
Sprawą wymagającą podkreślenia jest fakt, że obrót papierami wartościowymi może się odbywać wyłącznie na rynkach regulowanych (czyli na giełdzie i zorganizowanym rynku pozagiełdowym) za pośrednictwem banków i podmiotów prowadzących działalność maklerską. Wyjątkami od tej zasady są sytuacje gdy transakcja dotyczy :
- papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa i NBP,
- przenoszonych papierów wartościowych w drodze dziedziczenia,
- dwóch osób fizycznych,
- podmiotu dominującego i jego podmiotu zależnego,
- papierów wartościowych wchodzących w skład zbywanego przedsiębiorstwa na podstawie Kodeksu Cywilnego,
- pap. wart. przenoszonych w wyniku przepisów prawa upadłościowego,
- pap. wart. przenoszonych w wyniku postępowania egzekucyjnego,
- pap. wart. obciążonych zastawem, za zgodą KPWiG.