RYNEK FINANSOWY można określić jako ogół transakcji papierami

wartościowymi będącymi instrumentami udzielania kredytów krótko-, średnio- i

długoterminowych.

Rynek finansowy

Rynek kapitałowy

Rynek pieniężny

Rys. 1. Podział rynku finansowego

Na rynku pieniężnym dokonywane są operacje finansowe krótkoterminowe,

związane z bieżącą działalnością banków, przedsiębiorstw i innych podmiotów

oraz osób fizycznych.

Rynek kapitałowy obejmuje natomiast operacje finansowe średnio-i

długoterminowe.

Ważne kryterium podziału na te dwa rynki stanowi cezura czasowa operacji

finansowych, mająca szerokie zastosowanie w teorii i praktyce.

Na rynku finansowym możemy również wyodrębnić rynek walutowy, który

jest ściśle powiązany zarówno z rynkiem pieniężnym, jak i kapitałowym,

umożliwiając przepływ kapitału na rynki poszczególnych państw oraz w skali

międzynarodowej.

1. RYNEK KAPITAŁOWY

1. Charakter rynku kapitałowego

Podstawowym celem rynku kapitałowego jest umożliwianie różnym podmiotom

pozyskania środków finansowych na zapewniającą dochody działalność

inwestycyjną oraz finansowanie potrzeb publicznych (pożyczki zaciągane przez

państwo, władze lokalne).

Rynek kapitałowy

Rynek bankowy (lokaty i kredyty średnio-i długoterminowe

Rynek papierów wartościowych

Rys. 2. Podstawowe działy rynku kapitałowego

Na rynku bankowym, który obejmuje banki, kasy oszczędnościowe, przedsiębiorstwa ubezpieczeniowe i inne instytucje bankowe, lokowane są depozyty i udzielane kredyty. Banki przetwarzają otrzymane w różnych formach depozyty w kredyty, które są w istocie kapitałem pożyczkowym. Kapitał ten jest przeznaczany na cele inwestycyjne. Źródłem podaży kapitału pożyczkowego (kredytowego) są oszczędności i fundusze wewnętrzne(gospodarstw domowych, podmiotów gospodarczych, instytucji sektora publicznego) oraz import kapitału kredyty zagraniczne).

Popyt na ten kapitał kreują głównie przedsiębiorstwa w celu finansowania inwestycji i długookresowych programów rozwojowych.

Szczególnie rozbudowanym segmentem rynku kapitałowego jest rynek papierów wartościowych, charakteryzujący się różnorodnością instrumentów finansowych, wysoką płynnością transakcji giełdowych i pozagiełdowych, dużymi możliwościami zdobywania kapitału i jego pomnażania.

Napływający na rynek kapitał - w swej pierwotnej postaci - przede wszystkim z oszczędności osób fizycznych, a także z funduszy inwestycyjnych i emerytalno-rentowych oraz bankowych. Jest on wykorzystywany przez przedsiębiorstwa, instytucje rządowe i władze lokalne.

Na rynku kapitałowym ogromną rolę odgrywa zdobycie zaufania uczestników tego rynku i bezpieczeństwo lokowania w nim kapitału. Zapewnienie gwarancji w tym zakresie jest

procesem złożonym i zwykle poddawanym ostrej oraz długotrwałej weryfikacji.

Aby zapewnić bezpieczeństwo lokat i pozyskać zaufanie inwestorów angażujących swoje

fundusze, państwo sprawuje pieczę nad rynkiem papierów wartościowych, wprowadzając

stosowne regulacje prawne. W Polsce podstawy prawne funkcjonowania rynku kapitałowego stanowią: uzupełnienie Kodeksu cywilnego, obejmujące ogólne regulacje prawne dotyczące papierów wartościowych w systemie prawa cywilnego, wprowadzone ustawą nowelizującą ten kodeks z 28.07.1990 r. oraz Ustawa o obligacjach z 28.06.1995 r.

Do koordynacji i nadzoru publicznego obrotu papierami wartościowymi została powołana Komisja Papierów Wartościowych, jako centralny organ administracji państwowej.

2. Podstawowe segmenty rynku kapitałowego

W zależności od stopnia rozwoju rynek kapitałowy może składać się z różnych segmentów. Podstawowymi jego segmentami wg grup instrumentów finansowych są:

• RYNEK PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH

Papiery wartościowe kapitałowe w wymiarze ekonomicznym mają charakter dokumentów stwierdzających prawo współwłasności firmy bądź udzielenia pożyczki określonemu podmiotowi (instytucji rządowej, lokalnej, firmie) i uzyskania praw do świadczeń z tego tytułu w przyszłości. W operacjach finansowych na rynku kapitałowym następuje zamiana kapitału na papiery wartościowe kapitałowe.

Papiery wartościowe kapitałowe są przedmiotem obrotu na rynku kapitałowym

Podstawowe rodzaje papierów wartościowych:

- papiery potwierdzające wierzytelności (pożyczki publiczne, obligacje komunalne, obligacje zmienne i inne obligacje).

- papiery potwierdzające współwłasność (akcje, udziały, certyfikaty inwestycyjne).

Charakterystyczne cechy papierów wartościowych kapitałowych:

- masowy i szybki obrót

- duże rozproszenie własności wśród ich posiadaczy

- łatwa wzajemna wymienialność

proste procedury przenoszenia wartości (np. kapitał obligacje akcje kapitał)

• RYNEK HIPOTECZNY

Na rozwiniętych rynkach kapitałowych ten segment rynku odgrywa ważną rolę w operacjach kapitałowych i pozyskiwaniu środków finansowych na realizację przedsięwzięć gospodarczych zarówno przez osoby prawne, jak i fizyczne. Rynek hipoteczny obejmuje różne formy pisemnego zabezpieczenia zaciąganego długoterminowego długu - w postaci obciążenia hipoteki.

Zabezpieczenie spłaty długu na nieruchomości dłużnika następuje przez wpisanie kwoty długu

do księgi wieczystej, co zapewnia wierzycielowi prawo przejęcia danej nieruchomości, jeśli dłużnik nie wywiąże się terminowo ze swoich zobowiązań.

Kredyty hipoteczne mają postać celowych pożyczek średnio- oraz długoterminowych i są instrumentami finansowymi, stosowanymi na rynku kapitałowym głównie przez banki hipoteczne. Z reguły kredyty hipoteczne udzielane są na cele inwestycyjne i wykorzystywane do finansowania budownictwa mieszkaniowego, nabywania domów, mieszkań, działek budowlanych oraz innych nieruchomości.

• RYNEK SKYPTÓW DŁUŻNYCH

Rozbudowanym segmentem rynku finansowego jest rynek papierów dłużnych. Obejmuje on papiery dłużne krótkoterminowe, nazwane często bonami certyfikatami pieniężnymi czy wekslami komercyjnymi. Papiery dłużne są dokumentami, w których emitent potwierdza zaciągnięcie pożyczki i zobowiązuje się do jej zwrotu w ustalonym terminie oraz do zapłacenia odsetek. Są to papiery pożyczkowe, podobne do obligacji, jednak różnią się odmiennymi zasadami emisji i obrotu. Dominującą formułą prawną skryptów dłużnych jest weksel.

• RYNEK TRANSAKCJI TERMINOWYCH

Transakcje terminowe polegają na zawieraniu umów o nabycie praw kupna lub sprzedaży określonego instrumentu finansowego (obligacji, akcji) w ustalonym terminie w przyszłości (np. za 3 miesiące) po z góry określonej cenie realizacji.

Transakcje terminowe dzielą się na:

- warunkowe (obcyjne), przy których nabywający prawa nie ma obowiązku ich realizacji

- bezwarunkowe, zobowiązujące umawiające się strony do realiwacji przyjętych warunków umowy

1. Główni uczestnicy rynku kapitałowego

• INWESTORZY

W ogólnym rozumieniu pojęciem inwestora określa się kogoś, kto posiada fundusze (kapitał) i przeznacza je na dobra majątkowe (inwestycje). Inwestor na rynku kapitałowym to osoba

fizyczna lub prawna, która angażuje swój kapitał (oszczędności) w celu jego pomnożenia (osiągnięcia zysku).

• POŚREDNICY NA RYNKU KAPITAŁOWYM

Spośród pośredników na rynku papierów wartościowych należy wymienić przede wszystkim:

• domy maklerskie i instytucje finansowe (banki inwestycyjne), spełniające funkcje brokera i dealera (w zależności od posiadanych uprawnień).

• Instytucje organizujące rynek i obrót papierami wartościowymi, wyspecjalizowane instytucje finansowe.

• EMITENCI

1. Rynek pierwotny i wtórny

Charakterystyczną cechą rynku kapitałowego jest jego podział na dwa poziomy:

• RYNEK PIERWOTNY

W ujęciu ogólnym na rynku kapitałowym pierwotnym odbywa się sprzedaż wyemitowanych papierów wartościowych. Jest to pierwotna sprzedaż inwestorom wypuszczonych przez emitenta instrumentów rynku kapitałowego. Na tym rynku rozpoczyna się proces inwestowania w nowe papiery wartościowe.

Decydujące znaczenie na rynku kapitałowym mają emisje papierów wartościowych przeprowadzane w ofercie publicznej, skierowanej do licznych, nieznanych inwestorów.

• RYNEK WTÓRNY

Wyemitowane i sprzedane inwestorom papiery wartościowe na rynku pierwotnym

wprowadzane są do obrotu na rynku wtórnym. Na tym rynku odbywa się handel papierami

wartościowymi, znajdującymi się w posiadaniu nabywców (inwestorów).

Transakcje kupna-sprzedaży wyemitowanych wcześniej instrumentów rynku kapitałowego zawierane są pomiędzy inwestorami bez udziału emitenta.

Wtórny rynek kapitałowy spełnia szereg ważnych funkcji ekonomicznych:

- dokonuje wyceny kapitału na podstawie kształtowania się rynkowych cen papierów wartościowych

- wpływa na mobilizację kapitału poprzez kształtowanie się trendów koniunktury znajdujących się w obrocie papierów wartościowych

- umożliwia transformację kapitału na różne instrumenty rynku kapitałowego, a także jego przepływ na różne rynki.

Rodzaje obrotu na rynku kapitałowym wtórnym

obrót giełdowy

obrót pozagiełdowy

obrót na rynku prywatnym

Rys. 3. Rodzaje obrotu na rynku kapitałowym.

• OBRÓT GIEŁDOWY

Najbardziej zorganizowany i bezpieczny jest giełdowy obrót papierami wartościowymi. Centralną instytucją organizującą transakcje kupna-sprzedaży papierów wartościowych w obrocie giełdowym wtórnym są giełdy papierów wartościowych.

Obrót giełdowy ma charakter publiczny, opiera się na szczegółowych unormowaniach prawnych i odbywa się według ustalonych procedur.

Na współczesnych rozwiniętych rynkach kapitałowych działają nie tylko tradycyjne giełdy papierów wartościowych, ale również giełdy elektroniczne na rynku pozagiełdoym.

• OBRÓT POZAGIEŁDOWY

Na współczesnych rynkach kapitałowych duże znaczenie ma również obrót pozagiełdowy (OTC - Over The Counter Market). Odbywa się on poza obrotem na giełdach papierów wartościowych i stanowi część kapitałowego rynku wtórnego. Z rynku pozagiełdowego korzystają głównie mniejsze spółki, o krótkim okresie działalności, ale dynamicznie rozwijające się i atrakcyjne dla inwestorów.

Rynek pozagiełdowy jest rynkiem publicznym, regulowanym stosownymi przepisami prawnymi i procedurami postępowania. Charakteryzuje się mniejszymi wymaganiami w stosunku do notowanych spółek.

Transakcje na rynku pozagiełdowym przeprowadzane są przez domy maklerskie na zasadach kantorowych lub za pośrednictwem giełd elektronicznych.

• OBRÓT NA RYNKU PRYWATNYM

Jest to najstarsza forma obrotu papierami wartościowymi. Inwestorzy dokonują transakcji kupna-sprzedaży papierów wartościowych w drodze bezpośrednich negocjacji lub za pośrednictwem maklerów-dealerów. Obrót na tym rynku odbywa się z pominięciem giełdy i nie ma charakteru publicznego.

Obrót prywatny papierami wartościowymi odbywa się z zachowaniem norm prawnych, ogólnych i szczegółowych, dotyczących rynku kapitałowego, obowiązujących w danym kraju.

Rynek prywatny ma charakter rynku niezorganizowanego.

1. Czynniki i instytucje regulujące rynek kapitałowy i obrót papierami wartościowymi

Podstawowe czynniki, pozwalające określić rynki kapitałowe jako regulowane:

1. przepisy prawa

2. procedury postępowania uczestników rynku kapitałowego

3. wyspecjalizowane instytucje organizujące rynek

• INSTYTUCE REGULUJĄCE RYNEK KAPITAŁOWY

Istotną rolę w tym zakresie spełniają wyspecjalizowane instytucje działające na rynku kapitałowym:

- instytucje organizujące przeprowadzanie transakcji kupna-sprzedaży papierów wartościowych - giełdy papierów wartościowych

- instytucje nadzorujące funkcjonowanie publicznego rynku kapitałowego i czuwające nad bezpieczeństwem jego uczestników, głównie inwestorów - komisje papierów wartościowych

- instytucje pośrednicząco-doradcze (domy maklerskie, banki inwestycyjne, firmy konsultingowe)

- inne instytucje usługowe (np. firmy depozytów zdematerializowanych papierów wartościowych, banki rozliczeniowe)

• GIEŁDY PAPIERÓW WARTOŚCIOYCH

W ujęciu potocznym giełda jest miejscem, gdzie dokonywane są publiczne operacje kupna-sprzedaży. Można wyróżnić wiele rodzajów giełd - towarowe, nieruchomości, pieniężne, papierów wartościowych. Mają one obecnie charakter zorganizowanego, wyspecjalizowanego rynku.

GIEŁDA PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH

Podstawowa działalność

Publiczne organizowanie i przeprowadzanie transakcji Kupna-sprzedaży papierów wartościowych

Funkcje giełdy

Miejsce oferowania kapitału i konfrontacji z popytem

Wycena kapitału

Skoncentrowany obrót papierami wartościowymi, Zapewnianie płynności i bezpieczeństwa transakcji

Alokacja kapitału

Rys. 4. Podstawowa działalność i funkcje giełdy papierów wartościowych.

Wartość nominalna w odniesieniu do akcji jest wielkością wynikającą z podziału majątku akcyjnego spółki na określoną ilość akcji o równej wartości . Nabywca akcji o danej wartożci nominalnej jest udziałowcem majątku akcyjnego spółki w wysokości tej wartości.

Wartość nominalna obligacji jest wielkością wyszczególnioną w dokumencie (obligacji). Określa ona kwotę, którą zobowiązuje się wypłacić emitent po upływie terminu wykupu obligacji.

Od wartości nominalnej naliczane są odsetki.

Wartość emisyjna jest ceną, po której emitent lub upoważniona przez niego instytucja pośrednicząca sprzedaje akcje na pierwotnym rynku kapitałowym. Wartość emisyjna akcji w świetle przepisów prawa polskiego nie może być niższa od wartości nominalnej.

Wartość rynkowa obligacji i akcji określa popyt i podaż oraz koniunktura rynkowa. Wartość rynkowa obligacji oraz akcji znajdujących się w obrocie giełdowym wyrażają kursy giełdowe. Wartość rynkowa jest rzeczywistą wyceną papierów wartościowych.

1. Obligacje

Obligacje mają dominujący udział w rynku papierów wartościowych, znacznie wyższy niż rynek akcji. Jako dokumenty wierzytelnościowe potwierdzające zaciągnięcie długu są uznaną formą lokat oszczędności, zapewniając z góry określony dochód z oprocentowania i bezpieczną lokatę kapitałową.

Obligacja powinna zawierać następujące dane:

- nazwę i siedzibę emitenta

- podstawę prawną emisji

- nazwę obligacji i cel jej wyemitowania

- wartość nominalną i numer kolejny obligacji oraz serię

- oznaczenie obligatariusz - przy obligacji imiennej

- określenie warunków zbywania obligacji imiennej

- datę, od której nalicza się oprocentowanie, wysokość i zasady oprocentowania, terminy jego wypłaty i miejsce płatności oraz warunki wykupu

- wysokość i zasady gwarancji oraz oznaczenie podmiotu gwarantującego

- zakres i formę zabezpieczenia albo informacją o jego braku

- miejsce i datę wystawienia obligacji oraz datę nabycia

- podpisy osób uprawnionych do zaciągania zobowiązań w imieniu emitenta.

Poziom oprocentowania obligacji zwykle skorelowany jest z pozycją emitenta na rynku oraz stanem zabezpieczenia.

2. Akcje

Akcje należą do udziałowych papierów wartościowych, potwierdzających prawo do współwłasności w spółce akcyjnej. Akcja jest częścią kapitału akcyjnego spółki, wynikającą z jego podziału na akcje o równej wartości nominalnej. Akcje są niepodzielne i zbywalne.

Zgromadzenie wymaganego przepisami kapitału akcyjnego na zawiązanie spółki oraz dalszy jej rozwój (podwyższenie kapitału) może być dokonane:

• na rynku kapitałowym prywatnym przez wniesienie udziałów majątkowych zainteresowanych danym przedsięwzięciem udziałowców (minimum trzech)

• na rynku kapitałowym publicznym, w drodze publicznej sprzedaży wyemitowanych akcji.

PODSTAWOWE UPRAWNIENIA AKCJONARIUSZA

podjęcie uchwały walnego zgromadzenia o zatwierdzenie bilansu spółki

udzielenie absolutorium dla zarządu spółki i rady nadzorczej

wybór rady nadzorczej

udział w majątku spółki pozostałym po jej likwidacji

podejmowanie uchwały o podwyższenie kapitału akcyjnego

podjęcie uchwały o podziale zysku

nowa emisja akcji

współudział w decyzji o wypłacenie dywidendy

Rys. 5. Podstawowe uprawnienia akcjonariusza.

2. RYNEK PIENIĘŻNY

Rynek pieniężny jest mechanizmem zamiany pieniądza bankowego (banków komercyjnych) na pieniądz banku centralnego. Chroni banki przed niewypłacalnością, stanowi rynek rezerw kasowych systemu bankowego i gospodarki finansowej państwa, będąc polem do działania dla banku centralnego, który jest ostatecznym źródłem centralnego pieniądza rezerwowego i płynności rynku pieniężnego.

Rynek pieniężny może mieć zakres regionalny (dotyczący danego terenu), ogólnokrajowy lub międzynarodowy.

W pełni rozwinięty rynek pieniężny obejmuje zarówno rynek pierwotny, na którym następuje wprowadzenie do obrotu papierów wartościowych, jak i rynek wtórny, który polega na obrocie tymi papierami.

• FUNKCJE RYNKU PIENIĘŻNEGO:

- krótkoterminowe wyrównanie płynności banków w drodze refinansowania nadmiaru środków pochodzących z operacji klientów bądź też pokrycie niedoboru środków powstałych z tych operacji

- zabezpieczenie koniecznych rezerw pieniężnych przez banki

- średnioterminowe zapewnienie sobie przez banki optymalnego rozwiązania bilansu między ryzykiem i dochodem

- określenie wysokości procentu w krótkotkoterminowych i średnioterminowych operacjach z klientem

- stworzenie bankowi centralnemu możliwości wywierania wpływu na koniunkturę poprzez oddziaływanie na wielkość masy pieniężnej.

Podstawową rolę na rynku pieniężnym spełnia bank centralny, który jest kredytodawcą ostatniej instancji (kredyt redyskontowy i lombardowy oraz operacje otwartego rynku). Za pomocą tych instrumentów realizuje on swoją politykę pieniężną na rynku pieniężnym: wpływa na wielkość podaży pieniądza i cenę kredytu.

Banki, które mają nadmiar pieniądza banku centralnego, lokują go na rynku pieniężnym, a te, które cierpią na niedobór tego pieniądza, zaciągają pożyczki na rynku pieniężnym.

Na rynku pieniężnym udzielane są pożyczki:

• na jeden dzień, ze zwrotem następnego dnia do danej godziny (overnight - O/N)

• na jeden dzień, z prolongatą na dni następne, z tym, że pożyczkodawca jest upoważniony do rozwiązania umowy za wypowiedzeniem, które powinno nastąpić dnia poprzedniego (tom/next - T/N)

• na „ultimo”, które powinny być spłacone do końca miesiąca, kwartału lub roku

• miesięczne, kwartalne, półroczne lub roczne, które muszą być spłacone po upływie okresu, na który są pożyczone

IV. EURORYNKI PIENIĘŻNE I KAPITAŁOWE

1. GENEZA

W Europie zachodniej wykształciły się, począwszy od lat 60 - tych, nowe rynki pieniężne i kapitałowe, określane mianem EURORYNKÓW.

EURORYNEK

PIENIĘŻNY KAPITAŁOWY

(rynek eurowalut, zwłaszcza eurodolara) (gł. rynek euroobligacji)

Przyczyny powstania eurorynków:

1. rozwój infrastruktury bankowej, stwarzającej warunki do swobodnego przepływu funduszów pieniężnych z krajów mających nadwyżki oszczędności do regionów zapotrzebowania na fundusze

2. postępująca na zachodzie liberalizacja przepisów dewizowych i przepływów kapitałów

3. dynamiczny rozwój handlu światowego

4. działalność inwestycyjna i lokacyjna przedsiębiorstw wielonarodowych

5. wprowadzenie przez Wielką Brytanię w 1957r.(w związku z ówczesnym kryzysem funta angielskiego) zakazu używania sterlingowych kredytów akceptacyjnych do finansowania handlu niebrytyjskiego (skłoniło to banki londyńskie do przyciągnięcia funduszy dolarowych nierezydentów i dalszego wypożyczania)

6. potrzeba banków byłych krajów socjalistycznych (gł. byłego ZSRR) do lokowania swych funduszy dolarowych poza USA, a więc w Europie Zachodniej, w obawie, że fundusze te mogą być w USA zablokowane (okres zimnej wojny) - dotyczy rynku eurowalut

7. internacjonalizacja (umiędzynarodowienie) działalności gospodarczej - rozszerzenie sfery działalności przedsiębiorstw wielonarodowych, rozwój handlu światowego, inwestycji bezpośrednich oraz krótko- i średnioterminowych operacji bankowych (dotyczy eurorynku kapitałowego)

8. wprowadzenie przez kraje Europy Zachodniej w 1958r. zewnętrznej wymienialności ich walut oraz deficyty amerykańskiego bilansu płatniczego (dotyczy eurorynku kapitałowego)

9. wprowadzenie podatku wyrównawczego w USA w 1964r. i dobrowolnych ograniczeń eksportu kapitału ze Stanów Zjednoczonych w 1965r. - wyrażenie „podatek wyrównawczy” zostało użyte dlatego, że w czasie jego wprowadzenia stopy procentowe w USA były znacznie niższe niż w innych krajach wysoko rozwiniętych; to skłaniało zagraniczne osoby fizyczne i prawne do zaciągania pożyczek na amerykańskim rynku kapitałowym; podatek wyrównawczy stanowi pewien rodzaj kontroli dewizowej; rezydenci amerykańscy, którzy nabywali zagraniczne papiery wartościowe o stałym oprocentowaniu, płacili ten podatek.(dotyczy eurorynku kapitałowego)

10. rozwój eurorynku pieniężnego - rynek ten stwarzał oszczędzającym (inwestorom) stosunkowo dogodne formy lokowania ich środków pieniężnych w postaci nabywania euroobligacji; dla banków natomiast, stał się oferujących na rynku euroobligacje, stał się jednym z głównych kanałów pośrednictwa w przetwarzaniu oszczędności w inwestycje poprzez doprowadzanie oszczędności od inwestorów do pożyczkobiorców. (dotyczy eurorynku kapitałowego)

2. RYNEK EUROWALUT

Rynek eurowalut, którego głównym członem jest rynek eurodolara, stanowi pewien fenomen bankowy i finansowy. Jest to w istocie rynek przez nikogo nie kontrolowany. Jest to rynek wierzytelności w walutach wymienialnych poza granicami ich pochodzenia.

Jego charakterystyczną cechą jest eksterytorialność operacji bankowych, która gwarantuje mu pełną swobodę działania i apolityczność. Eurobanki gwarantują pożyczkobiorcom i depozytariuszom korzystniejsze warunki pośrednictwa finansowego w porównaniu z bankami handlowymi operującymi na narodowych rynkach kredytowych. Stosowały one w praktyce niższe marże między stopami oprocentowania depozytów a stopami oprocentowania kredytów.

Charakterystyczną cechą tego rynku jest to, że transakcje walutowe przeprowadzane są tutaj poza miejscem pochodzenia danej waluty. Określane są one mianem transakcji eurowalutowych.

Eurowaluta - waluta narodowa danego kraju poza jego granicami. Tak więc eurodolar to dolar amerykański poza granicami Stanów Zjednoczonych, itp.

Eurodolary różnią się tym od zwykłych dolarów, że banki mające siedziby poza granicami USA przyjmują depozyty dolarowe i opierając się na nich udzielają kredytów swym nieamerykańskim klientom.

Rynek eurodolarowy - rynek wierzytelności (należności i zobowiązań) dolarowych poza granicami Stanów Zjednoczonych.

Na rynku eurowalut operują głównie eurobanki

Eurobanki - czysto międzynarodowe banki; powstały w latach 60-tych i 70-tych, a głównym celem ich działalności jest bezpośredni lub pośredni udział w operacjach na eurorynku pieniężnym lub kapitałowym. Stanowią one własność jednej lub kilku instytucji finansowych, operujących na narodowych rynkach kredytowych. Banki te mają dużą autonomię. Przyjmują one depozyty eurowalutowe i udzielają kredytów innym bankom lub instytucjom pozabankowym.

Głównym przedmiotem operacji na rynku międzybankowym są krótkoterminowe depozyty eurowalutowe i pożyczki (od kilku dni do 6 miesięcy).

Podaż eurowalut - pochodzi od banków handlowych, banków centralnych i instytucji pozabankowych, wśród których niepośrednią rolę odgrywają przedsiębiorstwa wielonarodowe

Popyt na eurowaluty - pochodzi ze strony banków i firm niebankowych. Eurobanki występują tu często w osobliwej roli - jako ogniwa w długim łańcuchu kredytowym,

dostarczając eurowaluty końcowym odbiorcom, którzy z kolei zamieniają je na waluty krajowe, co pociąga za sobą wzrost płynności na rynkach międzynarodowych i może pogłębiać tendencje inflacyjne.

Na rynku eurowalut panują reguły gry popytu i podaży. W wyniku tej gry kształtuje się oprocentowanie depozytów eurowalutowych i eurowalutowych kredytów. Bazową stopą procentową jest tzw. LIBOR od depozytów dziennych, miesięcznych, trzymiesięcznych, sześciomiesięcznych i rocznych.

Podobnie jak na rynku pieniężnym, tak i na rynku eurowalutowym okazało się z czasem, że depozyty lokowane w eurobankach nawet na krótkie terminy dają eurobankom możliwość ich transformacji w kredyty średnio- i długoterminowe. Doprowadziło to do udzielania przez eurobanki zarówno średnioterminowych kredytów typu roll-over (kredyty o zmiennej stopie procentowej), jak i kredytów syndykalnych.

Rynek średnioterminowych kredytów syndykalnych stanowi aktualnie istotny segment rynku eurowalut. Pożyczkobiorcami są tu rządy, banki oraz wielkie korporacje przemysłowe. Źródłem zasilania tego segmentu rynku jest szeroki rynek depozytów krótkoterminowych.

ZALETY RYNKU EUROWALUT:

1. jest swego rodzaju basenem wyrównawczym krótkoterminowych środków pieniężnych między poszczególnymi krajami; dzięki swemu istnieniu, swobodzie operacji i cechującej go dużej konkurencyjności wpłynął w dużym stopniu na wzrost mobilności w skali międzynarodowej krótkoterminowych kapitałów

2. wyrównawcze oddziaływanie na stopy procentowe

3. dysponuje olbrzymim potencjałem kredytowym i, mając szybkie tempo rotacji środków, reprezentuje duży potencjał międzynarodowej płynności prywatnej

WADY RYNKU EUROWALUT:

1. z tego rynku wywodzą się siły doprowadzające niekiedy do konfliktów z narodowymi interesami gospodarczymi oraz narodową polityką gospodarczą i pieniężno - kredytową; napięcia pomiędzy narodową polityką i rynkiem eurowalut znajdują wyraz w zmieniających się różnicach oprocentowania

2. kryje on w sobie znaczne strukturalne niebezpieczeństwa, np. niedostateczna przejrzystość rynku; banki, prowadzące najczęściej swą działalność na podstawie depozytów eurowalutowych, mogą je ponownie wypożyczać na krótki lub średni termin innym bankom lub instytucjom pozabankowym; nie mają one jednak dostatecznego rozeznania co do tego, kto jest ostatecznym odbiorcą, jakie jest jego zadłużenie i na jakie cele zostanie wykorzystany dany kredyt eurowalutowy

3. przysparza on władzom walutowym w czasie kryzysów walutowych wielu kłopotów; w sytuacjach kryzysowych rynek eurowalut może wywołać efekt lawinowy, zwiększając i przyspieszając wędrówkę spekulacyjnych kapitałów,w wyniku czego

np. masowa ucieczka od eurodolarów do innych walut może w jednych krajach powodować nadmiar, a w innych niedobór kapitałów; przepływ tych kapitałów jest trudny do skontrolowania

4. RYNEK EUROOBLIGACJI

Rynek euroobligacji, podobnie jak rynek eurowalut, nie podlega kontroli narodowych władz walutowych. Zaciąga się na nim pożyczki euroobligacyjne. Zapewniają one kredytobiorcy siłę kupna, którą można dowolnie rozporządzać wybierając najdogodniejsze i najtańsze źródła zakupu.

Euroobligacje tym różnią się od zwykłych obligacji, że konsorcjum bankowe rozprowadzające euroobligacje, denominowane w różnych eurowalutach, ma zasięg międzynarodowy.

Euroobligacja - papier wartościowy wystawiony na okaziciela; stanowi ona zobowiązanie emitenta (wystawcy) do zapłaty właścicielowi (posiadaczowi euroobligacji) kwoty euroobligacji (jednorazowo lub ratami w określonych terminach) wraz z odsetkami po przedstawieniu tego dokumentu oraz zapłaty kuponów odsetkowych na warunkach w nim podanych do czasu wykupu euroobligacji. Ważność euroobligacji zależy od zamieszczenia odpowiedniej autentyfikacji agenta płatniczego.

PEŁNE WARUNKI EMISJI EUROOBLIGACJI:

1. wartość nominalna euroobligacji

2. wysokość oprocentowania, tytuł własności i terminy płatności odsetek

3. terminy płatności i wysokość rat spłaty kapitału

4. okoliczności i warunki, na jakich emitent ma prawo do przedterminowego wykupu euroobligacji

5. miejsce i sposób płatności rat kapitałowych i kuponów

6. ostateczne terminy wykupu euroobligacji

7. klauzula podatkowa zobowiązująca emitenta do pokrywania wszystkich podatków nałożonych na płatności przez władze jego kraju, sposób i miejsce publikowania ogłoszeń związanych z emisją

8. przepisy prawa, jakiemu podlega emisja

9. firmy i adresy głównego i pomocniczych agentów płatniczych ustalonych w umowie

10. kupony na odsetki stanowiące załącznik do euroobligacji

Emisje euroobligacji rejestrowane są na międzynarodowych giełdach. Są one na nich przedmiotem obrotu. W wyniku gry popytu i podaży kształtuje się rynkowa cena euroobligacji w postaci jej kursu.

RYNEK EUROOBLIGACJI

PIERWOTNY WTÓRNY

Na rynku pierwotnym plasuje się nowo emitowane euroobligacje, natomiast na rynku wtórnym przedmiotem transakcji są euroobligacje przed terminem wykupu.

Ważną rolę na rynku euroobligacji odgrywają eurobanki, które wyspecjalizowały się w dokonywaniu operacji eurowalutowych i w pośrednictwie na rynku eurowalut i euroobligacji.

Emitenci euroobligacji zgłaszają popyt na rynku euroobligacji, a nabywcy euroobligacji tworzą podaż środków na tym rynku.

GŁÓWNE SEKTORY EMITUJĄCE EUROOBLIGACJE:

1. SEKTOR PUBLICZNY - rządy, przedsiębiorstwa państwowe i władze terytorialne

2. SEKTOR PRYWATNY FINANSOWY- banki komercyjne i wyspecjalizowane instytucje finansowe

3. SEKTOR PRYWATNY NIEFINANSOWY - przedsiębiorstwa prywatne, spółki akcyjne, wielkie korporacje wielonarodowe, w tym filie amerykańskich korporacji za granicą

4. SEKTOR ORGANIZACJI MIĘDZYNARODOWYCH - grupa Banku Światowego, regionalne banki rozwoju, Europejski Bank Inwestycyjny, inne międzynarodowe instytucje o charakterze finansowym

EUROOBLIGACJE NABYWAJĄ:

1. indywidualni inwestorzy (oszczędzający)

2. instytucjonalni inwestorzy

3. banki komercyjne (łącznie ze spółkami lokacyjnymi)

Kupno euroobligacji jest dla nich formą lokaty kapitału.

Z powyższego wynika, że pierwsze miejsce na rynku euroobligacji po stronie podaży zajmują inwestorzy indywidualni.

Indywidualni inwestorzy są to osoby, które mają pieniądze i pragną je produktywnie lokować. Powszechnie szacuje się, że portfel euroobligacji u indywidualnych inwestorów wynosi średnio od 200 000 do 300 000 $. Największa część lokat tych inwestorów w formie kupna euroobligacji odbywa się poprzez dyskrecjonalne rachunki bankowe; nie są jednak znane rozmiary dyskrecjonalnych rachunków i funduszy. Indywidualnym inwestorom zależy częstokroć bardziej na anonimowości i uniknięciu podatków niż na możliwych do uzyskania dochodach z lokat. Niektórzy indywidualni inwestorzy dają bankom dyspozycje, jakich euroobligacji sobie życzą.

Niektórzy indywidualni inwestorzy działają na rynku irracjonalnie, w tym sensie, że mają np. szalony pęd do „modnych” nowych emisji euroobligacji, przy jednoczesnym zaniedbywaniu innych nowych emisji, pomimo że nie różnią się od tych modnych. W interesie euroobligacji, w szczególności w interesie działających na nim eurobanków, leży przyciąganie do niego grupy inwestorów bardziej uświadomionych oraz przygotowanych materialnie, intelektualnie i emocjonalnie do warunków i sytuacji na rynku euroobligacji.

Instytucjonalni inwestorzy są drugim co do wielkości kontrahentem na rynku euroobligacji po stronie podaży. Ich rola znacznie wzrosła w ostatnich latach. Wielu takich inwestorów prowadzi politykę dywersyfikacji w zakresie kupna euroobligacji i nabywa do swych portfeli euroobligacje denominowane w różnych walutach. Chodzi tu o minimalizację ryzyka kursowego. Instytucjonalni inwestorzy są poważnymi konkurentami banków handlowych na rynku euroobligacji. Dysponują oni dużymi kapitałami, które lokują na narodowych rynkach kapitałowych i na rynkach euroobligacji.

Banki komercyjne nabywają euroobligacje do swoich portfeli albo w formie powiernictwa dla osób trzecich, pobierając za tego rodzaju czynności odpowiednie prowizje. Dysponując dużymi wkładami bieżącymi i terminowymi, mają one możliwość różnicowania swych lokat celem zabezpieczenia się przed ryzykiem niewypłacalności pożyczkobiorcy.

Ze względu na fakt, że rynek euroobligacji funkcjonuje już od 1963 r. i wykazuje dużą dynamikę rozwojową, część emitowanych euroobligacji podlega już wykupowi, a ponadto płacone były od nich odsetki. Występuje tu więc zjawisko kapitalizacji rynku euroobligacji. Rynek ten sam już regeneruje środki po stronie podaży, stwarzając dodatkowe możliwości plasowania na nim swoich nowych euroemisji. Zakres kapitalizacji tego rynku będzie przybierał coraz to większe rozmiary.

Denominacja euroobligacji: euroobligacje są denominowane w różnych walutach wymienialnych. Wybór odpowiedniej waluty dla celów denominacji euroobligacji ma istotne znaczenie nie tylko dla inwestorów (pożyczkodawców), ale i dla pożyczkobiorców.

Przy wyborze denominacji uwzględnia się realia rynku kapitałowego i walutowego oraz przewidywane kierunki ewolucji kursów głównych walut wymienialnych. Dla celów denominacji euroobligacji wykorzystywane są waluty „duże”, przede wszystkim dolar amerykański, waluty krajów UE i szereg innych walut wymienialnych.

Obok pierwotnego rynku euroobligacji funkcjonuje również wtórny rynek euroobligacji, który zwiększa mobilność euroobligacji przed terminem ich wykupu i stwarza inwestorom możliwość upłynnienia danych partii euroobligacji z różnych emisji przed terminem ich wykupu. Rynek ten jest również rynkiem międzybankowym w tym sensie, że transakcji euroobligacjami dokonuje się w wielu krajach i między kontrahentami z różnych krajów.

Rynek euroobligacji ma pomyślne perspektywy rozwoju w nadchodzących latach. Ulega on coraz to większej dywersyfikacji, zarówno pod względem plasowania nowych emisji euroobligacji, ich geograficznego zróżnicowania, jak i pod względem organizacyjnym. Instytucjonalni i indywidualni inwestorzy mają do niego zaufanie. Wynika ono w pewnym stopniu z dużej sprawności eurobanków w plasowaniu nowych euroobligacji, a także z działania wtórnego rynku euroobligacji.

Warto wspomnieć o sukcesie emisji polskich euroobligacji w 1995 r. Ze względu na duże zainteresowanie, planowaną wartość emisji - 200 mln$ - podwyższono do 250 mln$. Ponad połowa euroobligacji trafiło do inwestorów instytucjonalnych z USA, 35% ulokowano w Europie.

Druga emisja polskich euroobligacji (1996 r.), tym razem denominowana w markach niemieckich, okazała się także znacznym sukcesem nie tylko dla naszego rynku finansowego, ale również dla całej gospodarki. Większość tych euroobligacji trafia jednak do banków i zagranicznych instytucji finansowych.

4. RYNEK EURONOT

Na rynku pieniężnym emitowane są przez rządy i wielkie korporacje, tzw. euronoty, w terminologii polskiej nazywane również eurowekslami.

Euronoty (euroweksle) - niezabezpieczone weksle własne na kwoty co najmniej 500 000$ wystawione na okaziciela i emitowane (na bazie dyskontowej) w ramach średnioterminowego rewolwingowego programu emisyjnego, który jest obsługiwany przez banki komercyjne lub inwestycyjne.

Program ten trwa 5-7 lat. W tym czasie dłużnik dokonuje (w miarę swoich potrzeb) emisji euronot z terminem od 1 do 6 miesięcy. Są one spłacane najczęściej kolejną emisją euronot.

Rynek ten powstał w latach 1982 - 1983. Od tego czasu uległa zmianie forma emisji euronot. Do połowy 1985 r. dominującą formą ich emisji był program subskrybowany przez grupę banków. W ramach takiego programu banki gwarantowały emitentom euronot uzyskanie funduszy po określonym koszcie, zobowiązywały się albo do zakupu wg gwarantowanej stopy wszystkich euronot, albo do udzielania emitentowi kredytu na równoważną kwotę. Bank pobierał za te czynności tzw. prowizję subskrypcyjną (od 5 do15 punktów bazowych). Kredyty były udzielane na bazie LIBOR (lub LIBOR plus niewielka marża). Banki mogą zatrzymać euroweksle we własnym portfelu, jeśli jest to dla nich opłacalne.

Obok emisji euronot w ramach programów subskrybowanych rozwinęła się od 1986 r. ich emisja w ramach programów niesubskrybowanych. Te ostatnie są wykorzystywane przez dłużników o najlepszym standingu i nie pociągają za sobą kosztu prowizji subskrypcyjnej. Są one najczęściej obsługiwane przez jeden lub więcej banków, które nabywają euronoty na zasadzie zwykłego dealingu (kupują je od emitenta po konkurencyjnej cenie i sprzedają ostatecznym inwestorom).

---