Umowa o dokształcanie
Pracodawca i pracownik mogą zawrzeć umowę, na podstawie której zakład pracy ułatwi pracownikowi podnoszenie kwalifikacji zawodowych lub wykształcenia ogólnego, w zamian za co pracownik zobowiąże się kontynuować zatrudnienie u danego pracodawcy przez pewien czas.
Obowiązki stron takiej umowy, tzw. umowy o dokształcanie, reguluje rozporządzenie ministra edukacji narodowej oraz pracy i polityki socjalnej z dnia 12 października 1993 r. (Dz.U. nr 103, poz. 472 z późn. zm.). Przepisy rozporządzenia stosuje się do osób podnoszących kwalifikacje zawodowe i wykształcenie ogólne, pracodawców oraz organizatorów oświaty dla dorosłych prowadzących działalność w formach szkolnych i pozaszkolnych.
Przez określenie „podnoszenie kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych” należy rozumieć kształcenie w szkołach dla dorosłych i szkołach wyższych oraz kształcenie, dokształcanie, a także doskonalenie w formach pozaszkolnych (par. 2 ust. 1 omawianego rozporządzenia).
Świadczenia dla pracownika
W przypadku dokształcania w formach szkolnych pracownikowi, który podejmuje naukę w szkole na podstawie skierowania pracodawcy, przysługują urlop szkoleniowy i zwolnienia z części dnia pracy w wymiarach określonych w par. 7 rozporządzenia, płatne według zasad obowiązujących przy obliczaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy.
Pracodawca może przyznać pracownikowi również inne świadczenia, w tym:
• zwrot kosztów przejazdu, zakwaterowania i wyżywienia na zasadach obowiązujących przy podróżach służbowych na obszarze kraju, o ile nauka odbywa się w innej miejscowości niż miejsce zamieszkania i miejsce pracy pracownika,
• zakup podręczników i innych materiałów szkoleniowych,
• zwrot opłat za naukę, pobieranych przez szkołę,
• dodatkowy urlop szkoleniowy.
Pracownikowi podejmującemu naukę w szkole bez skierowania pracodawcy może być udzielony bezpłatny urlop i zwolnienie z części dnia pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia w wymiarze uzgodnionym między nimi. Pracodawca może też pokryć koszty związane z nauką, o których mowa w par. 4 ust. 2 pkt. 1-3 omawianego rozporządzenia. Okres takiego urlopu bezpłatnego wlicza się do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy w zakresie wszelkich uprawnień wynikających z kodeksu pracy.
Zwrot kosztów
Pracownik, który otrzymał od pracodawcy wskazane wyżej świadczenia i w trakcie nauki lub po jej ukończeniu w terminie określonym w umowie, nie dłuższym niż 3 lata rozwiąże stosunek pracy za wypowiedzeniem lub z którym pracodawca rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia z jego winy, albo którego stosunek pracy wygaśnie wskutek porzucenia pracy, jest obowiązany do zwrotu kosztów poniesionych przez pracodawcę na jego naukę w wysokości proporcjonalnej do czasu pracy po ukończeniu nauki lub czasu pracy w czasie nauki. Pracodawca może od takiego żądania odstąpić w części lub w całości.
Pracownik do zwrotu kosztów tych świadczeń w części lub całości jest zobowiązany również wtedy, gdy bez uzasadnionych przyczyn przerwie naukę w szkole lub jej nie podejmie.
Natomiast nie ma obowiązku zwrotu kosztów, o których mowa w ust. 2, mimo rozwiązania stosunku pracy, jeżeli zostało ono spowodowane:
• szkodliwym wpływem wykonywanej pracy na zdrowie pracownika, stwierdzonym orzeczeniem lekarskim, w razie gdy zakład pracy nie przeniósł go do innej pracy odpowiedniej ze względu na stan zdrowia i kwalifikacje zawodowe w terminie wskazanym w tym orzeczeniu,
• brakiem możliwości dalszego zatrudnienia ze względu na utratę zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy,
• przeprowadzeniem się pracownika do innej miejscowości w związku ze zmianą miejsca zatrudnienia małżonka lub zawarcie związku małżeńskiego z osobą zamieszkałą w tej miejscowości.
Formy pozaszkolne
Podstawowymi formami kształcenia, dokształcania, a także doskonalenia w formach pozaszkolnych są studia podyplomowe, kursy, seminaria.
Pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe w formach pozaszkolnych na podstawie skierowania pracodawcy przysługuje, o ile umowa zawarta między nim i pracodawcą nie stanowi inaczej zwrot kosztów uczestnictwa, w tym zakwaterowania, wyżywienia i przejazdu, urlop szkoleniowy na udział w obowiązkowych zajęciach oraz zwolnienie z części dnia pracy w wymiarze określonym w par. 10 rozporządzenia, płatne według zasad obowiązujących przy obliczaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy.
Bez umowy
Przepisy par. 6 rozporządzenia stosuje się w tej sytuacji odpowiednio, z tym że zawarcie umowy nie jest konieczne jeżeli pracodawca nie uzależnia wydania skierowania od zobowiązania się pracownika do przepracowania określonego czasu po ukończeniu nauki i do zwrotu części lub całości kosztów poniesionych na ten cel przez pracodawcę. Pracownik podnoszący kwalifikacje w formach pozaszkolnych na podstawie skierowania pracodawcy, który nie podejmie lub przerwie naukę bez uzasadnionych przyczyn, jest obowiązany - na wniosek pracodawcy - zwrócić część lub całość kosztów uczestnictwa w szkoleniu.
Wymiar urlopu szkoleniowego na udział w obowiązkowych zajęciach w ciągu całego okresu trwania nauki na studiach podyplomowych zaocznych wynosi do 28 dni roboczych.
Reasumując, należy generalnie podkreślić, iż pracownik, który zawarł z pracodawcą umowę o dokształcanie i otrzymał od niego świadczenia, wymienione w par. 4 rozporządzenia ministra edukacji narodowej i ministra pracy i polityki socjalnej z 12 października 1993 r. obowiązany jest kontynuować zatrudnienie u danego pracodawcy przez 3 lata.
W razie rozwiązania umowy o pracę przez pracownika za wypowiedzeniem lub rozwiązanie umowy o pracę przez pracodawcę bez wypowiedzenia z winy pracownika w okresie szkolenia lub w czasie 3 lat po jego ukończeniu na pracowniku spoczywa obowiązek zwrotu kosztów poniesionych przez pracodawcę na naukę pracownika w wysokości proporcjonalnej do czasu ukończenia nauki lub czasu pracy w czasie nauki.
Adrian Albertyński