10.a

M. R. Mayenowa: Styl, stylizacja, stylistyka

• cechy stylistyczne (Kroeber) - 1) w danym przedmiocie / zachowaniu pojawiły się jako rezultat swobodnego wyboru, 2) cechy spójne;

• jest możliwość ustalenia repertuaru alternatyw. Do poszczególnych alternatyw przywiązane są jakieś wartości. Nie ma właściwości przypadkowych wśród cech stylistycznych;

• styl - zespół cech różniących wypowiedzi między sobą (starożytność), sposób pisania właściwy pisarzowi (średniowiecze);

• genus dicendi - dotyczy publicznego mówienia - jego charakterystykę stanowi zespół reguł wyboru i układu elementów kodu;

• u Greków - 1)mowa sądowa, polityczna i pochwalna / naganna; 2) styl niski, średni i wysoki;

• stosowność - wypowiedź realizuje zasadę stosowności, jeśli między przedmiotem wypowiedzi a wyborem środków językowych lub ich ozdobności istnieje odpowiedniość. Musi też być odpowiedniość między statusem mówiącego i odbiorców a środkami językowymi;

• azjanizm - zacieranie różnic między stylami, attycyzm - podkreślanie różnic;

• właściwości stylistyczne pozwalają odróżniać od siebie różne okresy sztuki - styl o wartości dystynktywnej, praktycznej;

• nowe pojęcie stylu - Goethe - styl to znamię indywidualnego dzieła, najwyższa twórcza zasada kompozycyjna, przeciwstawiona biernej imitacji / powielaniu form;

• u Kroebera - styl dotyczy właściwości formalnych;

• wartość stylistyczna - sposób ujęcia treści (treść - kawałek rzeczywistości, na który słowo wskazuje);

• u Goethego - styl to nie narzędzie opisu zjawisk kulturowych, dzieło ma styl = osiągnęło najwyższą wartość;

• w XIX i XX wieku odrodzenie pojęcia stylu;

• u Havranka - styl to właściwość indywidualnej wypowiedzi. W wypowiedzi występują konwencje gatunkowe - czyli style funkcjonalne. Według Trubeckiego są 3 funkcje języka - ekspresywna, impresywna i referencjalna. Funcja komunikatywna - podłoże 3 funkcjonalnych języków - naukowego, zawodowego i potoczno-konwersacyjnego. Style gatunkowe są rozmieszczone w ramach tych 3 języków;

• wybór stylistyczny - wybór spośród równoznacznych gramatycznie i różnych ekspresyjnie wyrażeń. Wybór wnosi motywacje, mówi o określonych wartościach.

Ekspresywne teorie stylu:

• Spitzer i Vossler - przedmiotem zainteresowania jest ekspresja jednostkowego aktu twórczego. Styl - zjawisko jednostkowe, ekspresja ponadjednostkowego przeżycia świata. Styl uchwytny bezpośrednio, intuicyjnie - to zasada kształtująca dany tekst;

• początek XX wieku - 2 pojęcia stylu - 1) jako określony przez społeczną sytuację, względnie skonwencjonalizowany wybór elementów języka, zaczerpnięty z repertuaru ustalonego w społecznym zwyczaju. Wtedy tekst realizuje kilka stylów, 2) treść językowa - wybrane formy, nosicielki ekspresji, realizatorki określonej treści psychicznej lub duchowej. Integruje je zasada twórcza;

• styl jako odstępstwo od normy.

• elementarna jednostka stylu - funkcjonalny styl gatunkowy zinterpretowany w myśl określonego systemu wartości. Styl jako zjawisko powtarzalne, stanowiące indeksalny znak określonych wartości, charakteryzujących daną grupę ludzi;

• styl komunikatu PAP - wyklucza powstawanie rymów, rytmiczności, słownictwo ogólnie zrozumiałe, pozbawione wyrażeń obrazowych, brak wyrażeń oceniających, klisze składniowe i frazeologiczne, brak zaimków I i II osoby;

• dla stylu - ważny jest problem wyboru;

• są wybory synonimiczne pod względem stylistycznym;

• nie ma wypowiedzi, której nie można przypisać charakterystyki stylistycznej;

• wybory stylistyczne są realizowane na wszystkich piętrach organizacji wypowiedzi.

Stylizacja:

• pojęcie może być rozszerzone na wszystkie struktury znakowe;

• zakłada istnienie struktury, która jest semiotyczna;

• jeśli tekst jest zorganizowany tak, by być znakiem jakiegoś typu tekstów;

• s. 363 kiedy mamy do czynienia z tekstem, który jest tak zorganizowany, by być znakiem określonego spetryfikowanego stylu;

• znak ikoniczny stylu (znak ikoniczny stylu nie jest dosłownym powtórzeniem wypowiedzi najbardziej charakterystycznej, a jest wyborem cech, które chcemy uznać za charakterystyczne);

• zakłada, że styl (podstawa stylizacji) został zrozumiany jako znak pewnych postaw;

• czasem - w odniesieniu do wszelkiego wprowadzenia społecznie / chronologicznie nacechowanego słownictwa do języka postaci literackich;

• stylizacja nie jest czymś, co czytelnik narzuca tekstowi;

• nie wskazuje na rzeczywistość, o której mówi, wskazuje na strukturę znakową jako strukturę znakową;

• odczytanie wypowiedzi jako stylizacji to odczytanie intencji autorskiej lub intencji postaci;

• style charakteryzują wszelkie zachowania ludzkie, stylizacja - tylko dla sztuki;

• według Bachtina - stylizacja zakłada, że zabiegi stylistyczne miały kiedyś bezpośredni sens (jako styl). Stylizacja zmusza przedmiotowy zamysł cudzy do służenia nowym zamysłom;

• ważna dla poematu heroikomicznego, sielanki, gawędy. Poemat heroikomiczny świadomie imituje styl epicki, klasyczną strukturę i heroiczną akcję dla celów kompromitacji. Sielanka - dwupoziomowa rama, w której narrator wprowadza właściwą sielankę. Gawęda - świat deformowany w skali ocen i widzenia narratora. Ale te 3 typy łączą się intencją metajęzykową ze stylizacją, ale semantyczne zamierzenie jest za każdym razem inne.

Stylistyka

• w XX wieku stylistyka językowa i literacka;

• u Ch. Bally'ego - stylistyka zajmuje się środkami służącymi wyrazowi emocjonalnego życia człowieka. Ma uzupełnić gramatykę środkami realizującymi funkcję emocjonalną języka;

• bada język w przekroju synchronicznym;

• pojęcie automatyzacji i aktualizacji określonego wyrażenia - wyrażenie jest zautomatyzowane, gdy jest zgodne z normą stylistyczną, gdy jest zwykłe dla wypowiedzi. Jest zaktualizowane, kiedy jest niezwykłe;

• w stylistyce Winogradow uwydatnia rolę podstawowych form kompozycyjnych języka.

1