Tamara Sołtysiak

GWSP Gliwice

Pedagogika socjalna

z poradnictwem zawodowym

Rok II, sem. IV, studia niestacjonarne.

Koncepcje poradnictwa zawodowego.

Pole i habitus społeczny wg Pierre Bourdieu

„Pole” to zbiór przedmiotów społecznych, pomiędzy którymi istnieją zależności hierarchiczne i przeciwstawne np. pole akademickie, artystyczne, ekonomiczne, religijne itp.

Habitus określany jest jako system struktur percepcji (wrażeń), myśli, oceny

i działania, częściowo lub całkowicie identycznych. Ten system (habitus) jest zarazem trwały (prowadzi jednostkę po okresie kształtowania) i ruchomy (tworzy doświadczenia zgodne z zasadami systemu ustalonego w wielu różnych polach).

Struktury społeczne i struktury psychiczne

Główną myślą teorii habitusu i pól społecznych jest to, że istnieje związek między strukturami społecznymi i strukturami psychicznymi a także podział obiektywny świata społecznego na dominujących i zdominowanych w różnych obszarach.

„Jeżeli podziały społeczne i formy psychiczne mają taką samą strukturę, to dlatego że są ze sobą genetycznie powiązane, te drugie (psychiczne) wynikają

z wcielenia tych pierwszych (społecznych)”.

Wykształcić jednostkę to „zanurzyć” ją w wielu „polach”.

Istotną konsekwencją tego kształtowania jest fakt, że człowiek uczy się postrzegać pole w całości, tzn. zależności utrzymywane między sobą przez elementy tworzące to pole .

Pozycja społeczna jest ważna w każdym polu; określa ona naturę doświadczeń wynikających z uczenia się.

Istnieją trzy rodzaje kapitałów, które posiada jednostka i są to:

- ekonomiczny,

- społeczny,

- kulturowy,

zsumowane określają całość kapitału.

Działanie (habitus) determinuje zainteresowanie jednostki „grą” toczącą się

w danym polu, zwane Illusio. Jest to zajęcie się „grą”, zaangażowanie w „grę”

i przez „grę”. Być zainteresowanym, to przyznać sens „grze” społecznej; uznać, że jej stawki są duże i godne zdobywania.

Habitus jest trwały, ale nie znaczy to, że absolutnie niezmienny. Różne względne pozycje zajmowane przez jednostkę, generalnie zostają podobne

w ciągu całego życia, co może prowadzić do stałego wzmocnienia habitusu.

Jednak człowiek zmieniający pozycję w jednym lub kilku polach, w których jest „osadzony”, może zbudować inny habitus odmienny od pierwszego. I tak np.

znakomity uczeń, pochodzący z przeciętnego środowiska społecznego (był objęty nauczaniem szkolnym przez wiele lat) widzi siebie na drodze kształcenia, zwykle zarezerwowanej dla posiadaczy dużego kapitału kulturowego

i społecznego.

Każde pole jest przedmiotem stałej walki człowieka, który nie zajmuje pozycji dominującej, aby móc zmienić jego ciążenie. Z tego wynika, że w przypadku jednostek zdominowanych, w ewolucji pola następuje przekształcenie habitusu.

Habitus może być niedostosowany do obiektywnych struktur jednostki, wtedy mamy doczynienia ze zjawiskiem „histerezy habitusów”.

Aby zrozumieć, w jaki sposób formują się plany młodych ludzi na przyszłość oraz ścieżki ich późniejszego rozwoju życia osobistego i zawodowego należy wziąć pod uwagę wszystkie zajmowane przez nich pozycje względne w rożnych polach, gdzie się poruszają systemy wyobrażeń i działań (habitusów).

Pole szkolne jako zwierciadło nadające strukturę projektom przyszłości

„Masowe objęcie nauczaniem szkolnym” dokonało się jedynie dzięki zbudowaniu systemów szkolnych np. poprzez klasyfikację przedmiotów.

Wszystkie społeczeństwa musiały rozwiązać dwie kwestie:

jaką nadać strukturę aby instytucja szkolna mogła przyjąć uczniów stosunkowo różnych (pod względem kapitału kulturowego i oczekiwań związanych

z przyszłością )? oraz w jaki sposób postępować, aby rozmieścić „sprawiedliwie” uczniów w tej strukturze.

Szkołę można zdefiniować jako zbudowane zwierciadło pokazujące młodemu człowiekowi jego odbicie, w którym, w pewien sposób, rozpoznaje siebie

i innych. W tym sensie to ustrukturyzowane zwierciadło staje się często zwierciadłem budującym. Wymiarem organizującym postrzeganie siebie

i innych w owym zwierciadle jest doskonałość osiągnięta i określona w szkole.

Ten wymiar ustala się już od początku nauki w szkole podstawowej, gdzie po kilku miesiącach uczęszczania do szkoły dzieci, w wyborze partnera do odrabiania lekcji, kierują się kryteriami powodzenia szkolnego, podczas gdy

w momencie przyjęcia do szkoły liczyła się towarzyskość; „lubię go”.

Istotną rolę w budowaniu obrazu własnej osoby odgrywa powodzenie lub porażka szkolna np.; słabi uczniowie uważają się za mniej inteligentnych, wytrwałych i uważnych niż uczniowie odnoszący sukcesy w szkole.

Ci słabi myślą, że inni osądzają ich w taki sposób (społeczne wyobrażenie własnej osoby ).

Podstawowy wymiar, jakim jest doskonałość szkolna, nie jest jedynym organizującym system szkolny, na którego wpływ ma również podział przedmiotów idący w parze z systemem podziału ucznia.

Młody człowiek, podlegający określonemu systemowi szkolnemu, uczy się, biorąc pod uwagę to, że niektóre przedmioty są ze sobą powiązane i odróżniają się od innych, oraz to, że kategorie przedmiotów odpowiadają „typom” uczniów.

Klasyfikacja wiedzy i osób, które stały się strukturami poznawczymi, odgrywają istotną rolę w wyobrażeniu zadania, jakim jest „dokonywanie wyborów”

w zakresie kierunków własnego rozwoju.

System szkolny informuje, nadaje formę wyobrażenia własnej osoby oraz planowania przyszłości. Odbicie obrazu własnej osoby, w zbudowanym zwierciadle jakim jest owy system, jest więc mocnym środkiem współdziałającym w „tworzeniu projektów zawodowych”.

Wyobrażenia, które budują sobie młodzi ludzie na temat zawodów, a także powstałe w konsekwencji plany zawodowe na przyszłość są jednocześnie naznaczone przez ich kulturę rodzinna, płeć, pozycję aktualnie zajmowaną

w systemie szkolnym i prawdopodobnie przez ścieżkę społeczną, którą podążają.

1

---