Cyprian Kamil Norwid

„Pierścień Wielkiej Damy”

Wstęp BN (opracował Sławomir Świontek ;D )

- to ostatni większy utwór dramatyczny Norwida

- niemal przez całe emigracyjne życie nękały pisarza trudności finansowe

- podejmuje pracę nad dramatem z myślą wysłania go na konkurs (nagrody pieniężne)

- Norwid pogardliwie wyraża się o jury tego konkursu, uważa, że nie posiadają odpowiednich kompetencji

- pragnął stworzyć dzieło, jakiego literatura polska jeszcze nie miała

- rozpoczął pracę nad nowym utworem, choć w tym czasie miał już ukończone i nie publikowane jeszcze dramaty Aktor, Za kulisami-Tyrteja (konwencja teatru w teatrze), Kleopatra i Cezar

- miał więc niewiele ponad 4 miesiące na napisanie nowego utworu

- nie wiadomo, czy utwór trafił w ogole na konkurs, w każdym bądź razie wśród nagrodzonych nie było nazwiska Norwida…

- rękopis znaleziony w papierach po Teofilu Lenartowiczu, opublikowany po raz pierwszy przez Zenona Przesmyckiego w 1933r, 61 lat po jego napisaniu (1872r. powstał)

- w miarę upływu czasu nasilała się u Norwida głuchota

- wielkie znaczenie odgrywał w jego życiu teatr, przyznawał mu funkcję katartyczną, doceniał także jego rolę polityczną

- Wstęp do Pierścienia Wielkiej Damy napisany przez Norwida to jedna z niewielu zwartych i obszernych wypowiedzi pisarza poświęcona problematyce dramaturgii

- zmierza do określenia gatunkowego swojego dramatu ale jednocześnie podkreśla konieczność stworzenia nowej formy dramatycznej

- zwraca uwagę na oryginalność swojego utworu w odniesieniu do istniejącej literatury ale też poszukuje jednoczesnie tradycji, w której tworzona przez niego forma dramatyczna znalazłaby swoje uprawomocnienie

- na karcie tytułowej pisze początkowo `dramat' by następnie zmienić nazwę na `tragedia'

- we wstępie pojawia się przy nazwie oryginalne określenie `biała', które tłumaczyć ma dlaczego utwór będąc tragedią nie kończy się cierpieniem czy zgonem bohatera

- oczyszczający cel nowej tragedii dotyczyć ma zwrotu sumienia, jaki powinien się dokonać pod jej wpływem we współczesnej cywilizacyjnej-całości-społecznej

- służyć ma temu również przeniesienie akcji z historii czy mitologii w czasy współczesne

- Norwid podziwiał mistrzostwo Friedricha Schillera w stosowaniu milczenia dramatycznego

- nieprzychylnie wyrażał się o Dziadach, zwłaszcza ich części III

- przedmowę rozpoczyna od przytoczenia anegdoty o małomiasteczkowym księgarzu, który sprzedawał bajki La Fontaine'a i wyjaśniał kupującym alegoryczny sens

- nie mógł przystać na kreacjonizm romantyków ale obca mu też była koncepcja literatury naśladującej rzeczywistość

- choć we wstępie przeciwstawia się alegorycznej interpretacji dramatu, odwołuje się do pewnych skonwencjonalizowanych typów postaci i układów fabularnych

- technika paraboliczna - przedstawienie zdarzeń i sytuacji jakby wziętych z życia ale przy jednoczesnym nadaniu im sensów i znaczeń, które wykraczają poza zwykłą, życiową interpretację.

- poprzez komedię wyrazić tragizm - to właśnie jest niezwykłe w utworze Norwida

- stałe napięcie między ironicznie przedstawionym światem a znaczeniem przenośnym wydarzeń , między dosłownością a symbolicznym sensem

- o czynach i zachowaniach ludzi decyduje `durejkowatość' - symbol wszelkich sił zniewalających społeczności i jednostki ludzkie

- czas akcji to jeden dzień

- pierwsze zdanie sztuki (Mak-Yks: „Oto pierwszy promień z tych, co rażą…”) staje się zapowiedzią mających nastąpić wypadków. Ostatni rażący promień to sztuczne ognie

- silne nasycenie języka aforystyką

- rozwiązanie dramatu ma charakter przypadkowy, nieprzewidywalny

- Gomulicki pisze o `patosie powszedniości' u Norwida, autor przedstawia rzeczy prozaiczne, codzienne - `wielkie serio'

- środki ekspresji pozasłownej: gesty, mimika, ruch sceniczny (znaczenie i waga „ciągu scenicznych gestów”)

- rola milczenia i ciszy w dramacie

- przemilczenie jest dla Norwida „gramatyczną częścią mowy”

- znaczenie podkreśleń tekstowych (wynika to z przyjęcia przez Norwida odmiennego modelu pisarstwa i czytelnictwa). Romantyczny układ komunikacyjny wieszcz-słuchacz począł być zastępowany układem pisarz-czytelnik.

Pierścień Wielkiej Damy czyli: Ex-Machina-Durejko

Tragedia we trzech aktach

Wstęp:

- tytuł i podtytuł `ex-machina' aluzją do stosowanej w tragedii starożytnej konwencji boga z maszyny, która polegała na wprowadzeniu do akcji postaci bóstwa rozwiązującego swoją decyzją zawikłanie intrygi.

- anegdota…(o której była mowa we wstępie)

- autor pisze, że bohaterowie są oddaleni od wszelkich spraw osobistych tzn. nie należy doszukiwać się w nich konkretnych aluzji

- pisze o tym, że ma to być dzieło wyjątkowe, wielkie Serio, biała tragedia…

- artyzm polski nie potrafił dotąd uznać kobiet !

AKT I

- akcja toczy się na poddaszu

- Mak-Yks czyta książkę, zaczyna karmić ptaki przez okno, wraca do czytania, rozmyśla

- przybywa Salome, która uprzedza go, że właściciel - Sędzia Durejko osobiście zwiedza dom

- Salome nadmienia o pokrewieństwie Mak-Yksa z Hrabiną, mówi też o swoim synu, którego dawno nie widziała, prosi o wstawiennictwo u Hrabiny

- Mak-Yks tłumaczy się, dlaczego mieszka na tym poddaszu a nie u krewnej. Hrabina będąc młodą wdową boi się plotek, a poza tym on jest tylko powinowatym jej męża…

- Hrabina jest filantropką, pomaga innym ;]

- dalsze rozważania Mak-Yksa, rzucił ptakom swoje ostatnie okruszyny chleba

- Durejko przybywa z Szeligą ( ten zna się na astronomii i chciał wynając pokój wysoko, z oknami)

- Durejko wprowadza w domu nowe zasady, wymiana zdań między Sędzią a Mak-Yksem

-chociaż Szeliga wypowiada się dwuznacznie, nawiązuje do Hrabiny w swoich wypowiedziach, ona jest tą Wenus, którą niby ma obserwować ;] dlatego chciał pokój z widokiem właśnie na tę stronę, na posiadłości Hrabiny

- Sędzia nakazuje Mak-Yksowi wynieść się pod strych

- Mak-Yks znajduje między książkami swój pistolet (niby pamiątka po ojcu), zabiera go ze sobą

- rozmowa Durejki z żoną, sędzina mówi, że rano Hrabina Harrys przysłała na pensję z zapytaniem o listę panien, okazało się, że chce zaprosić wszystkie panny na wieczorynek ;)

- (często w przypisach występują odwołania do `naszego filozofa - Trentowskiego”)

- nazwisko panieńskie sędziny jest nazwiskiem mówiącym - Wyłgiełłowana od łgać

- monolog Salome o tym, że małżeństwo D. często się kłóci

- rozmowa Salome z Szeligą, wypytuje o pałac Hrabiny, o to czy ma męża

- wraca po schodach do swojego pokoju Mak-Yks

- krótkie wypowiedzi, monologi Mak-Yksa, zachowuje się jak chory psychicznie;] Szeliga słysząc to twierdzi, że to ktoś nieszczęśliwie zakochany ( jak on sam !)

- rozmowa Mak-Yksa z Szeligą, Szeliga wita sąsiada, zagaduje. W tej rozmowie Szeliga zaczyna podejrzewać miłość Mak-Yksa do Hrabiny, gdy ten wygaduje się, że widok z okien pokoju miał dla niego wielką wartość

- ale Mak-Yks mówi o ptaszkach, które karmił

- nastała godzina odwiedzin, widać powozy jadące do Hrabiny

- Mak-Yks idzie do okna, Szeliga jest już pewien miłości poety do Hrabiny

- monolog Szeligi, czy to tylko jego serce czyni go tak podejrzliwym? Czy Mak-Yks może znać Hrabinę?

AKT II

- akcja w jednym z bocznych salonów Willi-Harrys

- rozmowa Hrabiny z Magdaleną, wspomina o mężu, o pierścieniu, który już raz zgubiła, miała wtedy jakieś przeczucie, w tejże chwili odebrała telegram… ?

- telegram nieczytelny od Szeligi, że ją nawiedzi…, ale nie jest podane kiedy. Szeliga jako miłość ziemska

- słowem - Szeliga wraca z podróży i chce odwiedzić Hrabinę

- Hrabina nie chce mu dawać żadnych nadziei

- stary sługa mówi, że Mak-Yks też chce się z nią widzieć

- Hrabina o Mak-Yksie, ze taki cichy, ułożony, mogłaby go ożenić lecz trzeba mu znaleźć odpowiednią pannę

- Hrabina analizuje ze służącą jakąś notatkę, gdzie wypisała rozkazy, chyba dotyczące tego przyjęcia dla panien

- Hrabina jedzie na zbór miłosierny;] wstaje i porywa swoją suknię

- Hrabina się przebiera, przybywa Mak-Yks

- Mak-Yks wchodzi, ale widząc ubierającą się Hrabinę cofa się, słyszy jak ona mowi, że „to nie są ludzie” w odniesieniu do niego

- ona przeprasza go za to stwierdzenie;]

- Mak-Yks nie może słowa wymówić;] nie kończy rozmowy, Hrabina zaprasza go na wieczór

- roztrzepanie Hrabiny, zamiast książeczki do nabożeństwa wzięła kalendarzyk

- Hrabina odjeżdża, przybywa Graf Szeliga, przyjmuje go Magdalena

- rozmowa Magdaleny z Szeligą, służąca zgodnie z zaleceniami Hrabiny nie może mu dawać żadnych nadziei na związek z nią

- wchodzi Hrabina, spóźniła się na Zbór Miłosierny,

- Hrabina pyta go, dlaczego nie nosi różańca z Jerozolimy;] on, że wpadł mu w morze

- Hrabina żegna Szeligę, Magdalena go jeszcze zatrzymuje

- Szeliga bawi się rekawiczką, myśli, że to Marii (Hrabiny), a Magdalena mówi, że to jej

- przybywa sztukmistrz od fajerwerków

- Hrabinie żadne fajerwerki się nie podobają ani pawi ogon, ani Kupidyn, serca, słońca, komety;] Magdalena pyta, czy nie można zrobić z fajerwerków ZERO

- w sztuce to nie ZERO tylko pierścień, sztukmistrz mówi, że dwa pierścienie można przeciąć strzałą

- rozmowa Marii i Magdaleny, służąca mówi, że o mało się nie wydała wchodząc i komentując zastane złączone ręce Magdaleny i Szeligi w geście przywitania. A służąca tak się starała, żeby osłodzić mu odmowę Hrabiny. Maria pokazała jakąś taką zazdrość i wszystko popsuła

- rozmowa o tym jak oziębić ziemską miłość Szeligi, Magdalena ma na niego ochotę

AKT III

- akcja w głównym salonie Willi

- przyjęcie, przybywa Mak-Yks i Szeliga, zostają sobie przedstawieni

- Szeliga pyta Magdalenę, kim jest Mak-Yks

- Maria w rozmowach `ziębi' Szeligę;)

- Hrabina mówi, że w ogrodzie chciałaby jakiś mały, ogrodowy-grób mieć, Durejko mówi, że on ma grób psa a na nim wiersz napisany przez żonę

- SZeliga mówi, że to arcysmętne, taki grób;]

- zebrani organizują gry i zabawy dla dziewczyn i panien

- dziewczyny chcą uzyskać pozwolenie grania w `pierścień'

- skoro pani daje swój pierścień to Szeliga tez chce grać;d

- Hrabina postanawia cofnąć pierścień

- Magdalena ma dać swój pierścionek. Szeliga się cofa;]

- Mak-Yks ma zbierać fanty do koszyka

- jedne dziewczynki bawią się na werandzie, inne w salonie

- Hrabina zdradza, że na zakończenie wieczoru będą fajerwerki

- nagle coś się stało w salonie, wstążka pękła i pierścień gdzieś się stoczył, dziewczynki już nie grają

- wszyscy szukają pierścienia, Hrabina wspomina, że już raz się jej zgubił

- Hrabina przesądna, lamentuje, że już raz pierścień zginął, stary sługa mówi, że w Sali go nie ma

- ten pierścień to talizman Hrabiny

- sędzia Durejko bierze kapelusz i wychodzi, obiecuje, że zguba się znajdzie

- Durejko sprowadził policję i straż

- podejrzanym jest nowy sługa, lecz on sugeruje, że wszyscy powinni być przeszukiwani tak samo

- Hrabina lamentuje, że taki wstyd w jej domu, że nie wie jak ona gości przeprosi

- wszyscy panowie mają poodwracane kieszenie, składają drobnostki jak w kapelusz z fantami

- Mak-Yks nie chce, żeby go rewidowano

- znajdują przy nim pistolet

- zostaje pojmany za nabitą broń i za to, że nie chciał być przeszukiwany

- Hrabina mówi, że to jej krewny …

- Hrabina najpierw mówi, że zgubiła pierścień, potem, że Mak-Yks wykazuje cechy obłedu i choroby psychicznej

- lecz Mak-Yks nie chce by urzędnik spisywał takie zeznania, przeciwstawia się swojej rzekomej chorobie

- Mak-Yks mówi o swojej biedzie

- Hrabina mówi, że ona mu ten pierścień darowała

- Mak-Yks przyznaje, że chciał popełnić samobójstwo, stąd ten pistolet u niego

- z drugiej kieszeni wydobywa okruchy chleba

- pierścień się znalazł

- okazało się, że zawisnął na gałązce świecznika przy zgasłej świecy

- Mak-Yks blady, stary sługa wnosi pierścień na tacy i stawia na stoliku przed Hrabiną

- Hrabina milcząc bierze pierścień i idzie do krewnego, ludzie zamilkli

- oświadcza się mu niby ;D

- Mak-Yks podejrzewa, że to tylko dlatego, żeby nie dopuścić do skandalu

- nie może się zdecydować, co odpowiedziec, Hrabina pyta czy jej nie kocha

- Mak-Yks klęka przed Hrabiną, ta prosi Magdalenę, by oddała uścisk, bo jej obydwie ręce są zajęte

- błyskają sztuczne ognie, na niebie dwa pierścienie

- monolog sędziego, że on niby jest sprawcą tego wszystkiego bo stał się pierwszym powodem… taką ex machiną ;D

KONIEC

PS.

Z góry sorki za jakieś tam literówki i inne podobne błędy. Życzę miłej nauki ;)

---