Wychowanie i jego właściwości na tle rzeczywistości społecznej.
Wychowanie - ciąg zmian zachodzących w zachowaniu człowieka, proces przemian w zachowaniu.
- należy do terminów wieloznacznych a zarazem podstawowych dla dziedziny teorii wychowania
- można interpretować je jako proces
- nie jest procesem autonomicznym, lecz uwikłanym w inne procesy
Rezultat działań wychowawczych, wąskie i szerokie ujęcie wychowania:
Wąskie ujęcie
Heliodor Muszyński „Mówiąc o wychowaniu mamy na myśli zamierzone wpływanie na sferę emocjonalno - motywacyjną jednostki” (Zarys teorii wychowania).
K. Konarzewski - „Wychowanie jest działalnością, w której jeden człowiek stara się zmienić innego” (podstawy oddziaływań wychowawczych).
Szerokie ujęcie
Antonina Gurycka „Wychowanie jest to dynamiczny, złożony układ oddziaływań społecznych, instytucjonalnych, pośrednich i bezpośrednich wywołujących zmiany społecznie postulowane i akceptowane” (Struktura i dynamika procesu wychowującego).
Prof. Suchodolski - starał się definiować wychowanie w swoich opracowaniach. „Jakkolwiek pojmowalibyśmy wychowanie, jest ono zawsze przygotowaniem ludzi do życia, które mają prowadzić”
Przygotowanie do życia to dorastanie do zadań, jakie ma osiągnąć człowiek. Zadania te z czasem stają się trudniejsze i wychowanie polega na pomaganiu ludziom, wychowanie występuje w takich sytuacjach, gdy jednostki próbują osiągnąć swój cel.
Wychowanie może być zamierzone (intencjonalne) - to wychowanie, które jest nastawione na konkretne zadania.
Niezamierzone - dorastanie do zadań, jakie mają ludzie wykonywać w przyszłości.
F. Znaniecki - (koncepcja aktywistycznej teorii wychowania) - proces wychowania intencjonalnego zachodzi zawsze między wychowankiem a wychowawcą. Nazwał tą zależność stosunkiem wychowawczym. Wg. Znanieckiego wychowanie intencjonalne wykonuje się w ramach stosunku wychowawczego, wychowanek i wychowawca muszą być aktywni, otwarci i współdziałający.
Rzeczywistość społeczna jako tło, w którym funkcjonuje wychowanie.
E. Faure - „wychowanie jest jednocześnie światem w sobie i odbiciem świata” (Uczyć się, aby być). Wychowanie jest wychowaniem a z drugiej strony odbija się nim świat, w jakich warunkach odbywa się wychowanie.
W systemach totalitarnych i autorytarnych prawa państwa dominowały nad prawem człowieka. W tych systemach górowało wychowanie państwowe. Prawa człowieka stanowią punkt odniesienia dla współczesnej działalności człowieka. Prawa te ustalone są w konwencjach (np. Genewskiej, ONZ itp.), oparte są na miłości do innego człowieka. Dziś główny nacisk kładziony jest na rozwój indywidualności. W Polsce przekazywane są wartości pesymistyczne.