50. REWOLUCJE LUTOWA I PAŹDZIERNIKOWA W ROSJI A KWESTIA POLSKA
Politycznym czynnikiem, który w znacznym stopniu wpłynął na dalsze losy sprawy polskiej była rewolucja lutowa w Rosji. Rosja stała się na jej wskutek republiką. Nowo powstały rząd o charakterze burżuazyjno - demokratycznym zainteresował się sprawą polską. Rząd Tymczasowy uznawał prawo narodu polskiego do niepodległości ale pod warunkiem zagwarantowania równouprawnienia mniejszością narodowym, zawarcia sojuszu wojskowego z Rosja oraz to Konstytuanta Rosyjska miała ustalić granice między oby ma państwami. Znacznie dalej szły zapowiedzi Rady Delegatów Robotniczych które proklamowały niepodległą Polskę bez jakichkolwiek warunków. Kolejnym ważnym krokiem była możliwość formowania jednostek wojskowych na terenie Rosji jednak uległy one rozbiciu przez Niemców posuwających się w głąb Rosji. Rewolucja lutowa wpłynęła także na losy legionów w Królestwie i Galicji. Z powodu postawienia na czele Polnische Wehrmacht generała niemieckiego, dążenie do całkowitego podporządkowania nowej siły zbrojnej Niemcom coraz wyraźniej narastał konflikt między Piłsudzkim a państwami centralnymi. W maju 1917r. Piłsudzki oraz zwolennicy PSL i PNN wystąpili z Tymczasowej Rady Stanu. Dodatkowo lewica aktywistyczna deklarowała powstanie niezależnego państwa polskiego ze wszystkich ziem polskich, także pruskich. Dodatkowym ciosem dla Niemców była odmowa przez większość legionistów z I i III brygady złożenia przysięgi. Opornych internowano a obywateli austro - Węgier wysłano na front włoski. II brygada natomiast została wysłana na front rosyjski jako Polski Korpus Posiłkowy walczący po stronie Austro-Węgier. Niedługo po tym Piłsudzki wraz z Sosnkowskim został internowany w twierdzy Magdeburskiej. Opinia publiczna była oburzona tym zdarzeniem. W Kole Polskim (Zabór austriacki) w połowie maja 1917r m.in. z inicjatywy Ligi Narodów Włodzimierz Tetmajer zgłosił rezolucję stwierdzającą że jedynym dążeniem narodu polskiego jest odzyskanie niepodległości z dostępem do morza. 16 maja rezolucja ta została uchwalona a 28 Koło Sejmowe. Za uchwaleniem głosowały wszystkie stronnictwa polskie. Po upadku caratu dawna orientacja prorosyjska kierowała się teraz ku Francji zwłaszcza że u boku Francji powstała 4 czerwca 1917r autonomiczna Armia Polska. Dodatkowo powołano w sierpniu w Lozannie Komitet Narodowy Polski (KNP) 20 września został on uznany przez Francję, Anglię i Włochy jako przedstawiciele Polski. W odp. Na te działania Niemcy powołali do życia Rade Regencyjna jako najwyższą polską władze dnia 12 września 1917r. Tworzyli ją arcybiskup Kakowski, książę Lubomirski oraz Józef Ostrowski. Rada regencyjna pełniła funkcję oświatową, sądowniczą i administracyjno - policyjną. Ważne znaczenie miały także wydarzenia w Rosji. Losy nowo powstałej republiki były niepewne gdzie do władzy doszedł socjalista Kiereński. Zgodnie ze swoją taktyka bolszewicy ogłosili Deklarację Praw Narodów Rosji przyznając w niej prawo do swobodnego samookreślenia i utworzenia samodzielnego państwa. W rzeczywistości bolszewicy krwawo tłumili dążenia niepodległościowe np. na Ukrainie i Gruzji. Dodatkowo władza bolszewicka unieważniła liczne umowy międzynarodowe m.in. traktaty rozbiorowe. Istotne znaczenie dla sprawy polskiej miały rozmowy pokojowe z państwami centralnymi prowadzone przez Bolszewików w Brześciu. 3 marca 1918r na skutek ofensywy niemieckiej Rosja zgodziła się na uznanie odrębności Ukrainy i oddała możliwość decydowania o Polsce Niemcom. Odpadnięcie Rosji z koalicji ułatwiło państwom zachodnim prowadzenie polityki zmierzającej do odbudowy Polski. 13 listopada Roman Dmowski przewodniczący KNP przygotował odezwę do ministrów spraw zagranicznych państw sprzymierzonych domagając się niepodległej Polski z dostępem do Bałtyku z ujściem Wisły i Niemna oraz zburzenia Austro - Węgier. Wkrótce poszczególne państwa deklarowały utworzenie Polski Niepodległej. Wkrótce zerwano całkowicie z orientacją niemiecką. Ostatnia polska formacja zbrojna pod wodzą Hallera przedarła się do Rosji a następnie do Francji. W kwietniu 1918r Rada Regencyjna powołała nowy rząd który podobnie jak konserwatyści i liberało - demokraci z Galicji byli gotowi na ustępstwa na rzec Niemiec w zamian za nieuznanie traktatu z Brześcia. Jednak opozycja antyniemiecka nie pozwoliła na to. Jednocześnie przy głównym polskim ośrodku politycznym (KNP) powstawała polska armia. 22 lutego 1918r podpisano w końcu umowę polsko-francuską uprawniającą politycznie KNP w stosunku do sił zbrojnych. Głównym wodzem „błękitnej armii” został gen. Haller. Z początkiem października również rada Regencyjna zdająca sobie sprawę z klęski Niemiec wygłosiła orędzie do narodu na rzecz niepodległej Polski z dostępem do morza. Podobne deklaracje ogłosiły Koła Polskie w parlamentach Niemiec (5.10) i Austro- Węgier(15.10). 16 października KNP zaproponował organizacja politycznym w kraju utworzenie tymczasowego trójzaborowego rządu polskiego do czasu zwołania konstytuanty.