Archeologia publiczna/ popularyzacja archeologii
Archeolog niejednokrotnie wciąż postrzegany jest jako osoba zajmująca się rzeczami niepotrzebnymi i bardzo odległymi. Wizerunek ten ocieplają liczne filmy typu Indiana Jones, które przedstawiają go jako poszukiwacza przygód i odkrywcę tajemnic przeszłości. Jak powszechnie wiadomo nie jest to d końca zgodne z prawdą. jego postać widziana jest często przez pryzmat swojego rodzaju magii, osoby, która ma kontakt z czymś, co przeminęło i dla innych pozostaje niewidoczne. Przyciąga to zainteresowanie i przyczynia się to do popularyzacji archeologii wśród różnych kręgów społecznych, pasjonatów i miłośników przeszłości. Praca archeologa tradycyjnie opiera się na badaniach wykopaliskowych, a następnie analiza pozyskanego z nich materiału źródłowego. W udostępnianiu najnowszych rezultatów badań mają służyć różnego rodzaju konferencje, sesje sprawozdawcze czy też seminaria. Jednakże skierowane są one głównie do samych archeologów. Popularyzacja wiążę się bezpośrednio z aktualnym stanem wiedzy, możliwościami technicznymi, panującą modą oraz samą świadomością potrzeby realizacji takiego zadania. Wymaga przede wszystkim odpowiednich kompetencji i przygotowania naukowego.
Do szeroko rozumianej popularyzacji przyczyniają się za to placówki akademickie kształcąc kolejne pokolenia archeologów, a także muzea, które udostępniają zgromadzoną wiedzę w postaci zabytków i nie tylko dla osób z poza środowiska archeologicznego. Kręg zainteresowanych powiększają również niektóre czasopisma archeologiczne przez swój popularyzatorski charakter. Inną kategorią wydawnictw są publikacje typowo o charakterze popularyzatorskim, kierowane do szerszego grona odbiorcy. Wśród nich można wymienić różnego rodzaju foldery, przewodniki, informatory czy ulotki. Posiadają one mniejszą objętość w porównaniu z wydawnictwami naukowymi oraz ukierunkowaną treść, zazwyczaj dotyczą konkretnego wydarzenia, np. wystawy, odkrycia. Cechują się w zamian za to bogatszą szatą graficzną w tym, co często jest normalnie rzadkością, wielobarwną. Tego typu wydawnictwa stawiają przede wszystkim na atrakcyjność.
Znacznie szerszy dostęp do archeologii umożliwiają różnego rodzaju organizowane wystawy. Obok stałych i czasowych wystaw, na uwagę zasługuje szereg ekspozycji objazdowych oraz oświatowych. Są one systematycznie aktualizowane i uzupełniane o nowe znaleziska oraz koncepcje. Ekspozycje czasowe są natomiast nastawione na prezentację najnowszych wyników własnych badań w granicach kraju, a także poza nim. Wystawy objazdowe nie są nastawione tylko na prezentację zabytków, ale również kładą nacisk na ideę ich ochrony. Wraz z upływem czasu nie są one tworzone już tylko w muzeach lub placówkach kultury, lecz przenoszone w plener, gdzie przybierają postać rezerwatów lub podążając dalej rekonstrukcji archeologicznych (Giecz, Biskupin, Ostrów Lednicki). Napędza to tak zwaną turystykę aktywną, która stała się odrębną dziedziną wiedzy, a ona sama może stać się tzw. Produktem turystycznym, czyli pakietem materialnych i niematerialnych składników umożliwiających realizację celu wyjazdu turystycznego. Jest to ogromna szansa dla niej samej, ponieważ jak wiadomo jest finansowana z funduszy publicznych i bez wsparcia pieniężnego oraz instytucjonalnego ze strony różnych organizacji i jednostek administracyjnych, trudnością byłoby prowadzić racjonalne badania oraz zajmować się ochroną dziedzictwa kulturowego. Dlatego też warto włączać stanowiska archeologiczne do spectrum zainteresowania turystyki. Jest także w ten sposób niezaprzeczalnie poddawana ciągłej promocji i daje jej możliwość włączenia do szlaków turystycznych, a także nawiązania współpracy i tworzenia wspólnych programów edukacyjnych ze szkołami. Rozpoznane w różnym stopniu stanowiska archeologiczne przy odpowiednim zagospodarowaniu mogą stać się ponad to częścią parków kulturowych.
Do bardziej atrakcyjnych i widowiskowych sposobów prezentacji archeologii należą rezerwaty archeologiczne i rekonstrukcje. Swoją niecodzienność zawdzięczają pierwotnemu zrekonstruowanemu wyglądowi jak i dzięki festynom, które są tam organizowane. Daje również to możliwość pokazania żywej historii poprzez rekonstrukcje obiektów osadowych, produkcyjnych i rzemieślniczych. W ramach tego odtwarzane są historyczne stroje, przedmioty i życie codzienne, a samo odtwórstwo staje się coraz bardziej popularne wśród różnych grup środowiskowych i przywraca zapomniane rękodzieło i rzemiosła. Na tego typu obiektach rozwija się także archeologia eksperymentalna. Taka forma posiada nie tylko walory popularyzatorskie, ale również poszerza możliwości nauczania.
Weekendy archeologiczne.
Ponad to muzea w każdym kolejnym roku szkolnym organizują program lekcji muzealnych. Zazwyczaj temat odzwierciedla zainteresowania prowadzącego dane zajęcia. Ponad to organizowane są imprezy edukacyjne tzw. „Weekendy archeologiczne”. Każdy z nich poświęcony jest odmiennej tematyce. Nawet najmłodsza grupa odwiedzających znajdzie coś dla siebie w postaci warsztatów i zabaw, a także zaznajomić z naukowymi rekonstrukcjami przeszłości i skonfrontować z własnymi wyobrażeniami dotyczącymi życia w odległych czasach. W trakcie weekendu organizowane są także różnego rodzaju pokazy przy udziale grup odtwórstwa historycznego jak i możliwość własnego udziału w ramach archeologii eksperymentalnej. Istnieje możliwość wysłuchania wykładów, obejrzenia filmów dokumentalnych i naukowych jak i zaznajomienia się z najnowszymi odkryciami.
Noc muzeów.
Tak samo jak weekendy archeologiczne popularne stają się imprezy z cyklu „Noc Muzeów”. Jest to idea otwarcia placów i darmowego udostępnienia wystaw muzealnych. Organizowane są również przez pracowników różnego innego rodzaju atrakcje oraz możliwy staje się dostęp do wielu pracowni, przez co poznaje się bezpośrednio pracę archeologa.
Obecnie powstaje wiele stron internetowych, które mają służyć popularyzacji archeologii. Tworzone są także strony informacyjne na portalach społecznościowych typu facebook.
Aktualnie muzea poprzez swoją działalność edukacyjną, oświatową i popularyzatorską chcą pogodzić przekazywanie wiedzy z zyskiem. Każda placówka nastawiona jest na jak największą współpracę z dziećmi i młodzieżą. Służy to nie tylko pobudzaniu ich zainteresowania archeologią, lecz również zagadnieniami ochrony zabytków. Odwiedzającemu nie tylko dostarczana jest rozrywka, ale także wiedza. Dzięki temu wzrasta wśród społeczeństwa świadomość historyczna, jak i dotycząca ochrony zabytków. Aktualnie podkreśla się, iż o ich losie nie mogą decydować tylko wykształceni archeolodzy i służby konserwatorskie. Wszystko to zwraca także na rolę obiektów przeszłości w naszym życiu współczesnym. Jednakże pomimo czynionych wysiłków nadal istnieje niski poziom świadomości na temat roli i znaczenia stanowisk archeologicznych.
Folia Praehistorica Posnanienses- Muzeum Archeologiczne w Poznaniu
Studia Lednickie- Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy
Slavia Atiqua
Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne