FINANSE
MIĘDZYNARODOWE
WYKŁADY
Dr Piotr SZCZEPANKOWSKI
FINANSE
MIĘDZYNARODOWE
WYKŁADY
Dr Piotr SZCZEPANKOWSKI
Dr Piotr Szczepankowski
2
LITERATURA DO WYKŁADÓW
P. Kowalik, A. Pietrzak, Finanse
międzynarodowe. Zbiór zadań, WN PWN,
Warszawa 2005.
E. Najlepszy, Zarządzanie finansami
międzynarodowymi, PWE, Warszawa 2000
K. Zabielski, Finanse międzynarodowe,
WN PWN, Warszawa 1994
K. Lutkowski, Finanse międzynarodowe.
Zarys problematyki, WN PWN, Warszawa
2007.
Dr Piotr Szczepankowski
3
ZAKRES MATERIAŁU
1.
Międzynarodowe transfery finansowe i kapitałowe
2.
Bilans płatniczy i bilans handlowy
3.
Instrumenty zagranicznej polityki handlowej i
finansowej
4.
Kurs walutowy, rynki i systemy walutowe
5.
Zarządzanie ryzykiem kursowym
6.
Inwestycje zagraniczne – finansowanie inwestycji
zagranicznych, ocena inwestycji zagranicznych
7.
Finansowanie bieżących operacji zagranicznych
8.
Rozliczanie transakcji zagranicznych
9.
Międzynarodowe instytucje finansowe i
międzynarodowe centra finansowe (off-shores)
10.
Środowisko finansów międzynarodowych i
zarządzania finansami międzynarodowymi
Dr Piotr Szczepankowski
4
Temat 1
Międzynarodowe przepływy
kapitału
Istota (pojęcie) międzynarodowych
przepływów kapitału (MPK)
Cechy i główne rodzaje MPK
Szczegółowa klasyfikacja MPK i ich
charakterystyka
FINANSE MIĘDZYNARODOWE badają
rodzaje, kierunki i skutki ekonomiczne
przepływów kapitałowych (m.in. ich
wpływ na bilans płatniczy i handlowy
kraju, poziom kursu walutowego itd.)
Dr Piotr Szczepankowski
5
Pojęcie MPK
MPK to transfer towarów, usług i kapitału za
granicę, wskutek czego powiększają się
należności i (lub) zobowiązania zagraniczne
ujmowane w bilansie płatniczym kraju.
MPK tworzą m.in.:
a) zagraniczne kredyty handlowe i pożyczki
finansowe
b) zakładanie przedsiębiorstw w jednym kraju
przez rezydentów kraju drugiego
c) płatności odszkodowań z zagranicy
d) zakup i sprzedaż zagranicznych papierów
wartościowych
Dr Piotr Szczepankowski
6
Cechy MPK
ZWROTNOŚĆ – kraj przekazujący
kapitał żąda jego zwrotu
ODPŁATNOŚĆ – jest otrzymywane
wynagrodzenie za przekazanie
pewnej wartości kapitału za granicę
Dr Piotr Szczepankowski
7
Główne rodzaje MPK
TRANSFERY NIEODPŁATNE I
BEZZWROTNE
Są to tzw. jednostronne ruchy kapitału
Np. bezzwrotna pomoc materialna
Np. konieczność wyrównywania strat
zawinionych przez kraj dokonujący
transferu (np. odszkodowania
wojenne)
Dr Piotr Szczepankowski
8
Główne rodzaje MPK (c.d.)
TRANSFERY NIEODPŁATNE I ZWROTNE
Nieoprocentowane pożyczki finansowe
udzielane np. na cele rekonstrukcji
gospodarki kraju, na rozwój
ekonomiczny kraju itp.
TRANSFERY ODPŁATNE I BEZZWROTNE
Świadczenia bardzo rzadkie
To tzw. wieczny kredyt – np. brytyjskie
konsole
Dr Piotr Szczepankowski
9
Główne rodzaje MPK (c.d.)
TRANSFERY ODPŁATNE I ZWROTNE
Najbardziej typowe i występujące
najczęściej
Są to m.in. kredyty
międzynarodowe, lokaty majątkowe
za granicą.
Dr Piotr Szczepankowski
10
Szczegółowy podział MPK
Szczegółowa klasyfikacja MPK realizowana
jest w oparciu o następujące kryteria:
1.
Motywy przepływu kapitału
2.
Okres przepływu kapitału
3.
Podmioty sprawcze i sposoby
przemieszczania się kapitału
4.
Charakter przepływu kapitału
5.
„Normalność” ruchu kapitału
6.
Wpływ ruchu kapitału na równowagę
bilansu płatniczego
7.
Kierunek przepływu kapitału
Dr Piotr Szczepankowski
11
Szczegółowa klasyfikacja
MPK
I.
Motywy przepływu kapitału:
Polityczne lub humanitarne
Ekonomiczne
II.
Okres przepływu kapitału:
Transfery krótkoterminowe
Transfery długoterminowe
Dr Piotr Szczepankowski
12
Szczegółowa klasyfikacja MPK
III.
Podmioty sprawcze i sposoby
przemieszczania się kapitału:
Między krajowymi a zagranicznymi
przedsiębiorstwami
Międzybankowe
Między instytucjami rządowymi
Między podmiotami krajowymi a
międzynarodowymi instytucjami finansowymi
Między podmiotami krajowymi a zagranicznymi
rynkami papierów wartościowych
Dr Piotr Szczepankowski
13
Szczegółowa klasyfikacja
MPK
IV.
Charakter przepływu kapitału:
Przepływy autonomiczne – dokonywane
niezależnie od innych transakcji
wyodrębnionych w bilansie płatniczym (np.
ruch kapitału wywołany przez prywatnych
przedsiębiorców, którzy inwestują kapitał za
granicą w celu osiągnięcia wyższej stopy
zwrotu)
Przepływy indukowane (wyrównawcze) –
wszelkie transakcje, które stanowią pasywne
dopasowanie określonych pozycji w bilansie
kapitałowym do transakcji bieżących (np.
transakcje dewizowe banku centralnego w celu
wyrównania podaży i popytu na waluty).
Dr Piotr Szczepankowski
14
Szczegółowa klasyfikacja
MPK
V.
„Normalność” MPK:
Normalne – wolny kapitał kieruje się z
kraju o niskich stopach procentowych do
krajów o stopach wyższych
Anormalne – odwrotny kierunek MPK,
np. wówczas, gdy w danym kraju jest
recesja gospodarcza, obniża się kurs
papierów wartościowych, spadają
rezerwy walutowe. Są to symptomy,
które mogą spowodować tzw. „ucieczkę”
kapitału.
Dr Piotr Szczepankowski
15
Szczegółowa klasyfikacja MPK
VI. Wpływ ruchu kapitału na
równowagę bilansu płatniczego:
Przepływy stabilizujące – z kraju o
nadwyżce bilansu płatniczego do
kraju o jego deficycie
Przepływy destabilizujące – z
kraju o deficycie w bilansie
płatniczym do kraju o nadwyżce
bilansowej
Dr Piotr Szczepankowski
16
(7)
VII. Kierunek transferu kapitału:
Transfery aktywne – eksport kapitału
Transfery pasywne – import kapitału
Obroty kapitałowe netto =
= transfery aktywne – transfery pasywne
1) Kraj jest eksporterem netto kapitału, gdy:
transfery aktywne > transfery pasywne
2) Kraj jest importerem netto kapitału, gdy:
transfery aktywne < transfery pasywne
Dr Piotr Szczepankowski
17
Temat 2
Bilans płatniczy i handlowy
Istota bilansu płatniczego
Części bilansu płatniczego
Pozycje bilansu płatniczego
Równowaga i nierównowaga w
bilansie płatniczym
Pojęcie i pozycje bilansu
handlowego
Dr Piotr Szczepankowski
18
Istota bilansu płatniczego
Jest to usystematyzowane zestawienie transakcji
ekonomicznych dokonanych w ściśle określonym
czasie między krajowymi i zagranicznymi
podmiotami gospodarczymi
Wyraża w sposób bezpośredni poziom i strukturę
obrotów płatniczych z zagranicą.
Odzwierciedla:
a) więzi gospodarcze danego kraju z rynkami
zagranicznymi
b) obroty z zagranicą, które określają stopień
otwarcia gospodarki na zagranicę
c) strukturę obrotów z zagranicą, co wskazuje na
rodzaj powiązań danego kraju z zagranicą
Dr Piotr Szczepankowski
19
Typy transakcji ujmowanych w
bilansie płatniczym
Odpłatne – kupno i sprzedaż towarów (usług) za
gotówkę lub w kredycie, zamiana towarów i usług na
inne towary lub usługi, wymiana jednego aktywa
finansowego na inne (np. zakup obligacji
zagranicznej za gotówkę z rachunku dewizowego)
Nieodpłatne – nieodpłatne pozyskanie lub
dostarczenie towaru lub usługi, nieodpłatne
otrzymanie lub przekazanie elementu finansowego
(np. opłata składki na rzecz organizacji
międzynarodowej)
Autonomiczne – dokonywane przez różne podmioty
z motywów ekonomicznych
Przystosowawcze (wyrównawcze) – ruch kapitału
krótkoterminowego, zmiany stanu zagranicznych
rachunków bankowych i kredytu krótkoterminowego
Dr Piotr Szczepankowski
20
Technika tworzenia bilansu
płatniczego
Formalnie bilans płatniczy jest zawsze zgodny, ale
ekonomicznie NIE
Formalnie każda transakcja zapisywana jest
dwustronnie – po stronie „Winien” i po stronie „Ma”;
przykładowo eksportowi towarzyszy wzrost rezerw
dewizowych, importowymi towarzyszy spadek
rezerw dewizowych lub wzrost zobowiązań
zagranicznych
Po stronie „Wn” zapisuje się te transakcje, które
powodują zwiększenie rzeczowych lub finansowych
aktywów kraju (np. należności z tytułu importu)
Po stronie „Ma” zapisuje się te transakcje, które
prowadzą do zmniejszenia aktywów rzeczowych i
finansowych kraju (np. wartość eksportu,
zmniejszenie rezerw dewizowych, wzrost
zobowiązań zagranicznych)
Dr Piotr Szczepankowski
21
Bilans płatniczy i jego części
Można wyodrębnić dwie główne
części bilansu płatniczego:
Bilans obrotów bieżących,
Bilans obrotów kapitałowych.
Dr Piotr Szczepankowski
22
Składniki bilansu obrotów
bieżących
BILANS HANDLOWY obejmujący należności z tytułu
eksportu i zobowiązania z tytułu importu towarów.
BILANS USŁUG zestawienie obrotów zagranicznych
wiążących się z usługami transportowymi, bankowymi,
ubezpieczeniowymi, telekomunikacyjnymi, licencjami,
patentami, prawami autorskimi, usługami turystycznymi itp.
BILANS PROCENTÓW I DYWIDEND obejmujący
wszystkie należności i zobowiązania związane z bieżącą
obsługą kapitału ulokowanego za granicą i kapitału obcego
znajdującego się na obszarze danego kraju (oprocentowanie
kredytów i pożyczek zagranicznych, zyski z ulokowanych za
granicą inwestycji), przy czym nie wlicza się tutaj spłaty rat
kredytów oraz wartości wycofywanych lokat bezpośrednich i
portfelowych (są one uwzględnione w bilansie obrotów
kapitałowych).
BILANS TRANSFERÓW NIEODPŁATNYCH dotyczy
transakcji, które polegają na jednostronnym dostarczaniu
zagranicznemu odbiorcy towaru, usługi lub kwoty pieniężnej
bez rekompensaty (darowizny, przekazy pieniężne, spadki,
stypendia dla cudzoziemców, renty i emerytury, dary
rządowe, umorzenia długów zagranicznych i in.).
Dr Piotr Szczepankowski
23
Składniki bilansu obrotów
kapitałowych
KAPITAŁY obejmuje inwestycje
bezpośrednie, inwestycje portfelowe oraz
inne kapitały (wartość zagranicznych
kredytów kupieckich, bankowych i
rządowych, krótko i długoterminowych).
REZERWY DEWIZOWE obejmujące:
złoto monetarne, dewizy banku centralnego,
SDR (specjalne prawa ciągnienia, czyli
substytut złota, jednostka rozliczeniowa
państwa przyznana mu darmowo przez
MFW), rezerwy w MFW (kredyt będący do
dyspozycji danego kraju).
Dr Piotr Szczepankowski
24
Części bilansu płatniczego wg
wzorca NBP
A.
RACHUNEK BIEŻĄCY:
a) Towary: wpływy z eksportu (wg cen FOB, czyli
bez kosztów dostawy i ubezpieczenia poza
granicami kraju) i wydatki na import (wg cen CIF)
wg statystyk celnych
b) Usługi: wpływy z usług za granicą i wydatki na
usługi zagraniczne (fracht, ubezpieczenie,
transport)
c) Dochody: wpływy i wydatki związane z
podróżami zagranicznymi, dochody z inwestycji
zagranicznych, dochody z papierów wartościowych
d) Inne obroty bieżące: prywatne i rządowe
transfery nieodpłatne, wydatki dyplomatyczne
Dr Piotr Szczepankowski
25
Części bilansu płatniczego
(c.d.)
B. RACHUNEK KAPITAŁOWY I
FINANSOWY:
a) Inwestycje bezpośrednie
b) Inwestycje portfelowe
c) Krajowe należności za granicą
d) Krajowe zobowiązania wobec zagranicy
e) Pochodne instrumenty finansowe
C. SALDO BŁĘDÓW I OPUSZCZEŃ
D. POZYCJE FINANSUJĄCE:
a) Oficjalne aktywa rezerwowe
b) Kredyty z MFW
Dr Piotr Szczepankowski
26
Równowaga i nierównowaga w
bilansie płatniczym
Równowaga ekonomiczna w bilansie płatniczym
występuje wtedy, gdy zapisane są w nim tylko transakcje
autonomiczne oraz podstawowe
Deficyt bilansu płatniczego jest wtedy, gdy transakcje
autonomiczne i podstawowe wykazują saldo ujemne
Transakcje podstawowe to: bieżące obroty handlowe i
usługowe z zagranicą oraz ruch kapitału
długoterminowego
W wielu krajach rozmiary deficytu bilansu płatniczego w
ujęciu ekonomicznym określa się jako sumę
następujących pozycji:
a) zmniejszenie rezerw dewizowych i rezerw złota w
banku centralnym
b) zmniejszenie płynnych zagranicznych należności netto
sektora banków komercyjnych
c) zmniejszenie nie wykorzystywanej transzy rezerwowej
w MFW
Dr Piotr Szczepankowski
27
Czynniki zakłócające
równowagę w bilansie
płatniczym
Zmiany w strukturze i rozmiarze dochodu
narodowego
Zmiana relacji cen krajowych i zagranicznych
Zmiany wzajemnych cen towarów
eksportowanych i importowanych przez dany kraj
(terms of trade)
Zmiany stopy procentowej za granicą w stosunku
do stopy krajowej
Klęski naturalne
Przyczyny polityczne
Zmiany w popycie zagranicznym na
eksportowane produkty
Dr Piotr Szczepankowski
28
Jak ograniczać deficyt w
bilansie płatniczym?
Przez subwencje eksportowe
Przez ograniczanie importu (cła,
kontyngenty, podatki graniczne)
Reglamentację dewiz
Przez dewaluację pieniądza krajowego
Przez obniżanie stóp procentowych –
presja inwestycyjna na produkcję
eksportową
Dr Piotr Szczepankowski
29
Bilans handlowy
Bilans obrotów towarowych z zagranicą.
Zestawienie eksportu i importu, sporządzane
najczęściej za okres roku, obejmujące wartość towarów
(czasami z kosztami transportu i ubezpieczenia) wg cen
FOB (eksport) lub wg cen CIF (import)
Bilans handlowy stanowi część bilansu płatniczego
Gdy eksport przewyższa import, mówimy o nadwyżce w
bilansie handlowym lub o dodatnim saldzie w obrotach
bieżących. Jest to tzw. czynny (aktywny) bilans
handlowy
Gdy import jest większy od eksportu, mówimy o
deficycie bilansu handlowego lub o deficycie w obrotach
bieżących, lub o ujemnym saldzie w bilansie
handlowym. Jest to tzw. bierny (pasywny) bilans
handlowy
Dr Piotr Szczepankowski
30
Temat 3
Instrumenty polityki handlowej
Istota i cele polityki handlowej
Środki zagranicznej polityki
ekonomicznej
Typy polityki handlowej
Instrumenty polityki handlowej
Dr Piotr Szczepankowski
31
Istota polityki handlowej
Polityka handlowa to kształtowanie przez
państwo obrotów towarowych z zagranicą
poprzez użycie instrumentów pośredniego i
bezpośredniego oddziaływania na wielkość i
wartość wymiany towarowej.
Główne cele polityki handlowej:
- właściwe ukształtowanie stosunków
gospodarczych danego kraju z zagranicą,
- osiągnięcie odpowiedniego salda obrotów
bieżących wykazywanych w bilansie
płatniczym oraz w bilansie handlowym kraju.
Dr Piotr Szczepankowski
32
Cele cząstkowe polityki
handlowej
Celami cząstkowymi polityki handlowej są:
wzrost eksportu,
równowaga płatnicza kraju,
poprawa struktury wymiany towarowej,
wzrost udziału kraju w handlu światowym,
ułatwienie podmiotom wejścia na nowe
rynki,
obsługa zadłużenia zagranicznego kraju,
pozyskiwanie bezpośrednich inwestycji
zagranicznych (FDI).
Dr Piotr Szczepankowski
33
Grupowanie celów polityki
handlowej
Cele polityki handlowej mogą być:
Ilościowe dążenie do ukształtowania
pożądanych rozmiarów handlu
zagranicznego, inwestycji zagranicznych
itp., co ma doprowadzić do zachowania
właściwego salda bilansu handlowego,
Jakościowe takie jak np.: wydłużanie
serii produkcji, poprawa jakości
produkcji, poprawa terms of trade.
Dr Piotr Szczepankowski
34
Grupowanie celów polityki
handlowej
Ze względu na horyzont czasu osiągania korzyści
z polityki handlowej wyróżniamy cele:
Krótkookresowe np. poprawa salda bilansu
handlowego, poprawa terms of trade,
Średniookresowe np. poprawa produkcji na
potrzeby eksportu, ułatwienie importu licencji,
technologii, zwiększenie wolumenu FDI,
Długookresowe np. zmiany strukturalne w
gospodarce, poprawa salda bilansu płatniczego.
Dr Piotr Szczepankowski
35
Typy polityki handlowej
Wyróżnia się dwa typy polityki handlowej:
1.
Polityka wolnego handlu:
państwo nie ingeruje w sferę stosunków
gospodarczych z zagranicą
nastawienie kraju na działanie sił
rynkowych
handel zagraniczny jest wolny od
wszelkiego rodzaju ograniczeń taryfowych
oraz ekonomicznych (np. polityki kursowej,
fiskalnej, budżetowej)
Dr Piotr Szczepankowski
36
Typy polityki handlowej (c.d.)
2. Polityka protekcjonizmu państwo aktywnie,
pośrednio i bezpośrednio wpływa na współpracę z
zagranicą posługując się w tym celu całą gamą
instrumentów ekonomicznych i decyzji
administracyjnych.
Zalety:
Ochrona bilansu płatniczego przed nierównowagą,
Ochrona rynku wewnętrznego przed konkurencją
zagraniczną,
Przeciwdziałanie bezrobociu.
Wady:
Utrzymywanie nieefektywnej struktury produkcji,
Braki w rozwoju postępu technicznego,
Tendencje do ukształtowania gospodarki autarkicznej.
Dr Piotr Szczepankowski
37
Środki zagranicznej polityki
ekonomicznej
Środki polityki handlowej to wyrażone
wartościowo lub rzeczowo zasoby czynników
produkcji służące państwu do osiągania celów
zagranicznej polityki ekonomicznej.
Środki polityki handlowej dzieli się na:
a) pośrednie są to środki zasilające
podmioty gospodarcze i zwiększające ich
konkurencyjność na rynkach międzynarodowych
(np. subwencje eksportowe, ulgi kredytowe itp.)
b) bezpośrednie dotyczą jedynie tej sfery
gospodarki i tych podmiotów, które są
własnością państwa.
Dr Piotr Szczepankowski
38
Instrumenty polityki
handlowej
Instrumenty polityki handlowej dzieli się na:
TARYFOWE są to cła, czyli instrument
wpływający na cenę importowanego lub
eksportowanego towaru,
NIETARYFOWE które dzielą się na instrumenty:
a) parataryfowe – działają podobnie jak cła, a
więc służą ograniczaniu wymiany przez
podwyższenie ceny dobra, np. podatki importowe,
subsydia eksportowe
b) pozataryfowe – nie wpływają na cenę towaru,
regulują natomiast wolumen i strukturę obrotów z
zagranicą, np. kontyngenty.
Dr Piotr Szczepankowski
39
Instrumenty taryfowe - cła
Cło jest opłatą pobieraną od towaru
zagranicznego w związku z
przekroczeniem przez niego granicy
celnej.
Jest to najstarszy instrument
protekcjonizmu państwowego.
Jest dochodem budżetu państwa.
Dr Piotr Szczepankowski
40
Funkcje cła
Ochronna – polega na tym, że obłożone cłem
towary importowane stają się droższe, a zatem
mniej konkurencyjne na rynku krajowym, przez
co chroniony jest podobny wyrób krajowy,
Fiskalna – cło dostarcza budżetowi państwa
dochodów (w Polsce jest to ok. 8-10%
wpływów do budżetu),
Ochrony bilansu płatniczego – cło zwiększa
cenę importowanego dobra, zmniejszając
dzięki temu popyt na nie, co powoduje w
konsekwencji spadek importu i poprawę salda
obrotów bieżących.
Dr Piotr Szczepankowski
41
Rodzaje ceł
I. Charakter zagranicznej polityki
ekonomicznej:
Cła autonomiczne wprowadzane
decyzją danego państwa,
Cła umowne uzgadniane między
państwami, określające poziom cła,
czas jego obowiązywania, asortyment
produktów, których cło dotyczy.
Dr Piotr Szczepankowski
42
Rodzaje ceł (c.d.)
II. Wysokość cła:
Cła minimalne stosowane w
handlu z krajami, które otrzymały
tzw. klauzulę najwyższego
uprzywilejowania,
Cła maksymalne stosowane
wobec państw bez klauzuli
najwyższego uprzywilejowania.
Dr Piotr Szczepankowski
43
Rodzaje ceł (c.d.)
III. Siła oddziaływania cła:
Cła preferencyjne stosowane w grupie krajów
unii celnej czy też strefy wolnego handlu,
Cła dyskryminacyjne występujące w kilku
odmianach:
a) cła retorsyjne stosowane jako odwet za
nieprzyjazne ekonomiczne działanie innego kraju,
b) cła wyrównawcze są stosowane w celu
neutralizacji efektu subsydiów eksportowych
stosowanych przez inny kraj,
c) cła antydumpingowe wprowadzone w celu
zniwelowania importu dóbr sprzedawanych na
rynkach zagranicznych poniżej kosztu ich
wytworzenia.
Dr Piotr Szczepankowski
44
Rodzaje ceł (c.d.)
IV. Kierunek ruchu towarów:
Cła importowe są nakładane na towary
przywożone do danego kraju w celu ochrony bilansu
handlowego i płatniczego, poziomu cen krajowych
lub ochrony produkcji krajowej przed konkurencją
zagraniczną,
Cła eksportowe służą państwu do kształtowania
wielkości i kierunków wywozu produktów, które są
deficytowe na rynku wewnętrznym,
Cła tranzytowe są nakładane na towary
przywożone przez terytorium danego kraju
(aktualnie już nie obowiązują – zakaz
międzynarodowy).
Dr Piotr Szczepankowski
45
Rodzaje ceł (c.d.)
V. Funkcje pełnione przez cło:
Cła ochronne
Cła fiskalne
VI. Czas obowiązywania:
Cła ustalone na czas
nieograniczony
Cła sezonowe
Dr Piotr Szczepankowski
46
Rodzaje ceł (c.d.)
VII. Sposób ustalania stawek celnych:
Cła wartościowe ustalane od
wartości towaru,
Cła ilościowe ustalane od ilości
sprowadzanego towaru,
Cła kombinowane naliczane
częściowo od wartości i częściowo od
ilości towaru (np. 20% od wartości,
ale minimum 10 USD za tonę).
Dr Piotr Szczepankowski
47
Instrumenty parataryfowe
Cechują się większą skutecznością od
ceł, bowiem są stosowane selektywnie.
Zalicza się do nich: opłaty
wyrównawcze, opłaty specjalne,
podatki graniczne, subsydia
eksportowe, depozyty importowe,
podwyższenie podstawy wymiaru cła,
kontyngenty taryfowe, inne (np. opłaty
sanitarne).
Dr Piotr Szczepankowski
48
Opłaty wyrównawcze
Jest to opłata wnoszona przez importera
równa różnicy między ceną towaru
importowanego a gwarantowaną przez
państwo ceną takiego samego towaru
wytwarzanego w kraju,
Cechy opłat wyrównawczych:
a) zmienność wysokości,
b) stosowanie łącznie z cłem lub zamiast
cła,
c) wysoka skuteczność stosowania.
Dr Piotr Szczepankowski
49
Opłaty specjalne
Opłaty fiskalne dla dóbr
luksusowych, których nie produkuje
się w kraju importera,
Inne opłaty, np. administracyjne,
konsularne, stemplowe,
statystyczne itp.
Dr Piotr Szczepankowski
50
Subsydia eksportowe
Jest to świadczenie ze strony państwa na rzecz
przedsiębiorstw produkujących i sprzedających
swoje towary za granicą.
Są to m.in. premie, ulgi i inne ułatwienia, które mają
spowodować obniżenie ceny dobra eksportowanego.
Są to dopłaty do różnicy w cenach: wyższej dobra
eksportowanego i niższej na rynku zagranicznym.
Mogą być przyznane w formie:
a) bezpośredniej dotacje gotówkowe,
b) pośredniej np. finansowanie badań nad nowym
produktem, ulgi podatkowe, preferencyjne kredyty
eksportowe.
Dr Piotr Szczepankowski
51
Depozyty importowe
Obciążenie importera przez
państwo obowiązkiem wpłaty na
specjalny, nieoprocentowany
rachunek kwoty proporcjonalnej do
wielkości importu.
Pozostaje ona na tym rachunku na z
góry określony czas, po czym
zostaje importerowi zwrócona.
Dr Piotr Szczepankowski
52
Inne instrumenty
parataryfowe
Kontyngenty taryfowe likwidacja
lub obniżka stawki celnej do
pewnego poziomu importu lub
importu ze wskazanych krajów,
Podatki graniczne
Podwyższenie wymiaru cła
Opłaty sanitarne i związane z
ochroną środowiska
Dr Piotr Szczepankowski
53
Instrumenty pozataryfowe
KONTYNGENTY
To ilościowe ograniczenia importu, rzadziej
eksportu (limity dopuszczalnej wielkości
importu lub eksportu).
Mogą mieć charakter:
a) wartościowy np. dopuszczalny import
marynarek do wartości 100 tys. USD,
b) ilościowy np. import w ciągu roku 30
tys. sztuk samochodów.
Dr Piotr Szczepankowski
54
Instrumenty pozataryfowe
(c.d.)
Przyczyny wprowadzania kontyngentów:
Ochrona produkcji krajowej
Skierowanie popytu z towarów importowanych
na krajowe
Przeciwdziałanie deficytowi obrotów bieżących z
zagranicą
Względy bezpieczeństwa
Względy sanitarne i medyczne
Skutki wprowadzania kontyngentów:
Zmniejszenie podaży dóbr importowanych
Wzrost cen na rynku
Dr Piotr Szczepankowski
55
Instrumenty pozataryfowe
(c.d.)
LICENCJE IMPORTOWE
Zezwolenia wydawane przedsiębiorcom
przez władze państwowe na przywóz
określonej ilości konkretnego towaru.
DOBROWOLNE OGRANICZENIA EKSPORTU
Dotyczą na ogół tzw. towarów wrażliwych i
są zawierane między eksporterem a
importerem na z góry określony czas.
Eksporter ogranicza w porozumieniu z
importerem sprzedaż danego dobra na
określony rynek.
Dr Piotr Szczepankowski
56
Instrumenty pozataryfowe
(c.d)
OGRANICZENIA DEWIZOWE
Całkowite lub częściowe zniesienie swobody
obrotów dewizowych z zagranicą.
Wyrazem tego jest obowiązek odsprzedania
upoważnionym bankom dewiz zarobionych z
eksportu po z góry określonym kursie.
Przedsiębiorcy ratują się wtedy transakcjami
barterowymi (towar za towar), kompensacyjnymi
(grupa towarów za grupę towarów) i clearingowymi
(wzajemne rozliczanie należności eksportowych i
zobowiązań importowych bez udziału dewiz).
ZAKUPY RZĄDOWE
Preferowanie przy zakupach publicznych produktów
krajowych, nawet wtedy, gdy są one droższe od
sprowadzanych z zagranicy.
Dr Piotr Szczepankowski
57
Temat 4 i 5
Kurs walutowy i rynki walutowe
Pojęcie kursu walutowego
Rodzaje kursów walutowych
Czynniki kształtujące kurs walutowy
Pojęcia aprecjacji (rewaluacji) i deprecjacji
(dewaluacji)
Model współzależności między kursem
walutowym, stopami procentowi i stopami
inflacji – w tym międzynarodowy efekt
Fishera
Transakcje na rynkach walutowych
Uczestnicy rynku walutowego
Dr Piotr Szczepankowski
58
Pojęcie waluty
WALUTA inaczej dewizy, to:
krótkoterminowe należności denominowane
w obcych środkach pieniężnych,
instrumenty finansowe denominowane w
obcych środkach płatniczych o najwyższym
stopniu płynności,
obce środki pieniężne posiadające
natychmiastową zdolność płatniczą w
obrocie międzynarodowym (obce banknoty,
monety i rachunki a vista w walucie
niekrajowej).
Dr Piotr Szczepankowski
59
Pojęcie kursu walutowego
Kurs walutowy to stosunek wymiany
określonej ilości danej waluty za
jednostkę innej waluty (np. ile złotych za
1 USD lub ile centów za 1 PLN).
Kurs walutowy to cena pieniądza
zagranicznego wyrażona w pieniądzu
krajowym.
Kurs walutowy to liczba jednostek
danej waluty, jaka może być kupiona za
jednostkę innej waluty.
Dr Piotr Szczepankowski
60
Rodzaje kursów walutowych
I. PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA MOŻLIWOŚĆ
WAHAŃ KURSÓW:
Kurs płynny (zmienny, elastyczny) – kształtowany
pod wpływem popytu i podaży na rynku
walutowym; może być kursem „brudnym”
(stabilizowany przez interwencję banku
centralnego) lub kursem „czystym” (ukształtowany
na rynku bez interwencjonizmu banku
centralnego)
Kurs sztywny – ustalany przez władze monetarne
kraju,
Kurs pełzający – zbliżony do kursu sztywnego,
ale korygowany skokowo przez państwo.
Dr Piotr Szczepankowski
61
Rodzaje kursów walutowych
II. PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA ZAKRES
OBOWIĄZYWANIA:
Kurs zróżnicowany – może być
zróżnicowany przedmiotowo (inny dla
obrotów towarowych, inny dla usług
niehandlowych), podmiotowo (inny dla
firm, inny dla osób fizycznych),
geograficznie (inny dla walut różnych grup
krajów),
Kurs jednolity – jednakowy dla wszelkich
form transakcji dewizowych.
Dr Piotr Szczepankowski
62
Rodzaje kursów walutowych
III. PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA OPERACJE BANKOWE:
Kurs kasowy (spot) – w kontraktach z natychmiastową
zapłatą,
Kurs terminowy (future) – gdy zapłata następuje po
upływie określonego czasu
1.
Kurs terminowy – kurs kasowy > 0 waluta jest
notowana terminowo z premią (tzw. report)
2.
Kurs terminowy – kurs kasowy < 0 waluta jest
notowana terminowo z dyskontem (tzw. deport)
3.
Kurs terminowy – kurs kasowy = +/- wartość swapu
(marży kursowej)
4.
Stopa swapu (marży kursowej, premii, dyskonta
waluty krajowej) w skali rocznej =
(wartość swapu / kurs kasowy) * (360 / t)
5.
Kurs terminowy sprzedaży – kurs kasowy sprzedaży
podawane jest w pkt terminowych.
1pkt terminowy = 0,0001 PLN
Dr Piotr Szczepankowski
63
Rodzaje kursów walutowych
IV. PODZIAŁ Z WZGLĘDU NA SPOSÓB
PREZENTACJI KURSU:
Kurs bezpośredni – liczba jednostek waluty
krajowej potrzebnych do zakupu jednej
jednostki waluty zagranicznej,
Kurs pośredni – liczba jednostek waluty obcej
potrzebnych do zakupy jednostki waluty
krajowej,
Kurs krzyżowy – wyznaczenie kursu
walutowego na podstawie znanych kursów
dwóch różnych walut wg zasady:
PLN/LIT = PLN/USD * USD/LIT
Dr Piotr Szczepankowski
64
Rodzaje kursów walutowych
V. INNE RODZAJE KURSÓW:
Kurs kupna (bid)
Kurs sprzedaży (offer)
1.
Kurs „offer” – kurs „bid” = spread
2.
Stopa spread = spread / kurs „bid”
Kurs nominalny – z inflacją
Kurs realny
Kurs podwartościowy – kurs rynkowy niższy
od oficjalnego banku centralnego
Kurs nadwartościowy – kurs na rynku
wyższy od oficjalnego banku centralnego
Dr Piotr Szczepankowski
65
Zadania na kursy walutowe
1.
Kurs 1 USD w PLN wynosi 3,2635. Ile wynosi
kurs złotego wyrażony w USD?
2.
Dane są kursy: 4,005 PLN/EUR oraz 0,3889
CHF/PLN. Proszę obliczyć kurs:
a) CHF/EUR
b) EUR/CHF
3.
Dane są kursy:
a) 106,6019 JPY/USD oraz 0,1127 USD/CZK.
Proszę obliczyć kurs JPY/CZK oraz CZK/JPY.
b) 0,01480 HUF/PLN oraz 2,9686 PLN/CAD.
Proszę obliczyć kurs HUF/CAD oraz CAD/HUF.
Dr Piotr Szczepankowski
66
Podstawowe pojęcia związane z
kursem walutowym
Aprecjacja waluty – wzrost rynkowego kursu
pieniądza krajowego, czyli rynkowe umacnianie jego
wartości; albo wzmacnianie na rynku wartości waluty
zagranicznej
Deprecjacja waluty – rynkowy spadek wartości
pieniądza krajowego, albo spadek kursu danej waluty
na rynku dewizowym
Dewaluacja waluty – jednorazowe („skokowe”)
urzędowe obniżenie wartości waluty krajowej,
zazwyczaj wymuszone na władzy monetarnej wskutek
długotrwałego deficytu bilansu obrotów bieżących i/lub
odpływu kapitału
Rewaluacja waluty – wzrost oficjalnego kursu waluty
krajowej w stosunku do walut obcych, następujący na
skutek decyzji władz monetarnych danego kraju.
Dr Piotr Szczepankowski
67
Stopy deprecjacji i aprecjacji
Stopa deprecjacji waluty krajowej
względem waluty obcej:
(So – S1) / S1 = (1/S1 – 1/So) / 1/So
kurs bezpośredni – kurs pośredni
Stopa aprecjacji waluty zagranicznej
względem waluty krajowej:
(S1 – So) / So = (1/So – 1/S1) / 1/S1
kurs bezpośredni – kurs pośredni
Dr Piotr Szczepankowski
68
Zadania na stopy aprecjacji i
deprecjacji
Dr Piotr Szczepankowski
69
Czynniki wpływające na poziom
kursów walutowych
I. CZYNNIKI EKONOMICZNE:
1. Czynniki koniunkturalne:
- poziom dochodu narodowego
- stopa inflacji
- stopa procentowa
2. Czynniki strukturalne:
- infrastruktura gospodarki
- konkurencyjność gospodarki
- sytuacja w bilansie płatniczym
- poziom rozwoju techniczno – technologicznego
II. CZYNNIKI POZAEKONOMICZNE:
- czynniki polityczne
- czynniki psychologiczne
- częstotliwość i motywy interwencjonizmu banku
centralnego na rynku walutowym
Dr Piotr Szczepankowski
70
Czynniki ekonomiczne
wpływające na poziom kursu
walutowego (I)
Poziom kursu walutowego w danym kraju zależy od podaży walut
zagranicznych oraz od popytu na nie. To z kolei zależy od eksportu
i importu, inflacji i poziomu stopy procentowej.
WPŁYW EKSPORTU I IMPORTU NA KURS WALUTOWY
Podaż walut zagranicznych w danym kraju zależy od popytu na
krajowe dobra i usługi na rynkach zagranicznych, od popytu na
krajowe aktywa finansowe oraz od poziomu realizowanych FDI.
Im większy jest popyt na dobra, usługi i instrumenty
finansowe danego kraju poza jego granicami (większy
eksport), tym większa będzie podaż walut zagranicznych i
tym niższy będzie kurs walutowy, czyli nastąpi aprecjacja
pieniądza krajowego lub deprecjacja walut obcych.
Popyt na walutę zagraniczną zależy od popytu na produkty i
usługi z zagranicy oraz od popytu na aktywa finansowe
denominowane w walucie obcej.
Im większy jest popyt na dobra importowane, tym większy
staje się popyt na waluty zagraniczne, rośnie wówczas
kurs walutowy, czyli następuje deprecjacja waluty
krajowej lub aprecjacja walut zagranicznych.
Dr Piotr Szczepankowski
71
Czynniki ekonomiczne
wpływające na poziom kursu
walutowego (II)
WPŁYW INFLACJI
Wysoka inflacja w kraju w stosunku do
stopy inflacji za granicą (innego kraju)
powoduje, że dobra krajowe są droższe
na rynkach zagranicznych, a więc mniej
konkurencyjne cenowo. Skutkuje to
spadkiem popytu na nie, maleje eksport,
ale za to rośnie import tańszych
produktów z zagranicy – wywołuje to
wzrost kursu walutowego i słabnięcie
pieniądza krajowego.
Dr Piotr Szczepankowski
72
Czynniki ekonomiczne
wpływające na poziom kursu
walutowego (III)
WPŁYW POZIOMU STÓP
PROCENTOWYCH
Wyższa w danym kraju stopa
procentowa w stosunku do stopy
procentowej za granicą (stopy innego
kraju) powoduje napływ kapitału
spekulacyjnego i wzrost podaży walut
zagranicznych – kurs walutowy
słabnie, czyli aprecjonuje waluta
krajowa.
Dr Piotr Szczepankowski
73
ŹRÓDŁA PODAŻY WALUT
ZAGRANICZNYCH
Źródła te zwiększając podaż walut zagranicznych powodują
aprecjację pieniądza krajowego. Zalicza się do nich:
Wpływy z eksportu towarów i usług,
Wydatki w kraju podróżnych zagranicznych,
Odsetki otrzymywane z lokat i inwestycji finansowych za
granicą,
Dywidendy z udziałów w firmach zagranicznych,
Prywatne i oficjalne transfery z zagranicy
Kredyty pozyskiwane za granicą lub kredyty walutowe
pozyskiwane w kraju,
Napływ kapitału spekulacyjnego,
FDI i inwestycje portfelowe osób zagranicznych w kraju,
Spadek walutowych rezerw dewizowych – sprzedaż
dewiz przez bank centralny.
Dr Piotr Szczepankowski
74
ŹRÓDŁA POPYTU NA WALUTY
Źródła te zwiększając popyt na waluty zagraniczne
powodują deprecjację pieniądza krajowego. Zalicza
się do nich:
Wydatki na import towarów i usług,
Wydatki za granicą podróżnych krajowych,
Odsetki płacone od zadłużenia zagranicznego,
Wypłaty dywidend inwestorom zagranicznym przez
podmioty krajowe,
Kredyty udzielone zagranicy,
Odpływ kapitału spekulacyjnego i inwestycyjnego,
FDI i inwestycje portfelowe podmiotów krajowych za
granicą,
Wzrost rezerw dewizowych – skup walut przez bank
centralny.
Dr Piotr Szczepankowski
75
Model współzależności kursów
walut, stóp procentowych i
inflacji
Efekt parytetu stopy procentowej
Względne różnice w stopie procentowej =
= względne różnice między kursem kasowym i
terminowym
[(Ih – If) / (1 + If)] = [(Fo – So) / So]
czyli kurs terminowy wynosi:
Fo = So * [(1 + Ih) / (1 + If)]
Fo – kurs terminowy (waluta kraj. / waluta zagr.)
So – kurs kasowy (waluta kraj. / waluta zagr.)
Ih – krajowa stopa procentowa
If – stopa procentowa za granicą (w kraju waluty zagr.)
Dr Piotr Szczepankowski
76
Model współzależności kursów
walut, stóp procentowych i
inflacji
Efekt parytetu siły nabywczej
Względne różnice w oczekiwanej stopie inflacji =
= przewidywane zmiany w kursie kasowym
[(Ph – Pf) / (1 + Pf)] = [(St – So) / So]
Czyli terminowy kurs kasowy (kurs kasowy w
terminie „t” wyniesie):
St = So * [(1 + Ph) / (1 + Pf)]
St – przewidywany kurs kasowy w terminie „t”
So – bieżący kurs kasowy
Ph – oczekiwana stopa inflacji w kraju
Pf – oczekiwana stopa inflacji za granicą
Dr Piotr Szczepankowski
77
Model współzależności kursów
walut, stóp procentowych i
inflacji
Efekt teorii oczekiwań
Przewidywane zmiany w kursie
kasowym = względne różnice między
kursem kasowym i terminowym
[(Fo – So) / So] = [(St – So) / So]
czyli wynika z tego, że przewidywany
kurs kasowy w terminie „t” równa się
aktualnie wyznaczanemu kursowi
terminowemu (St = Fo)
Dr Piotr Szczepankowski
78
Model współzależności kursów
walut, stóp procentowych i
inflacji
Międzynarodowy efekt Fishera
Przewidywane zmiany w kursie
kasowym = względne różnice w
stopie procentowej
[(St – So) / So] = [(Ih – If) / (1 + If)]
Czyli terminowy kurs kasowy (kurs
kasowy w terminie „t” wyniesie):
St = So * [(1 + Ih) / (1 + If)]
Dr Piotr Szczepankowski
79
Przykład 1 na model
współzależności
Przedsiębiorstwo Podeszwa jest eksporterem
wyrobów obuwniczych. Odbiorca zagraniczny
pochodzi z Niemiec. W dniu 9 grudnia Podeszwa
sprzedała swemu kontrahentowi kalosze o
łącznej wartości 300.000 EUR. Zapłata za towar
ma być dokonana za 3 m-ce. W tym czasie mogą
zajść niekorzystne zmiany na rynku walutowym.
W związku z tym Dyr.Fin. zdecydował się na
sprzedaż EUR na rynku terminowym. Jaki będzie
terminowy kurs sprzedaży EUR, jeśli stopa % w
kraju wynosi 6,86% rocznie, a w sferze euro
wynosi 2,94% w skali rocznej? Aktualny kurs na
rynku kasowym wynosi 3,98 PLN/EUR.
Dr Piotr Szczepankowski
80
Przykład 2 na model
współzależności
GGT jest importerem gazu płynnego. Z
przeprowadzonych analiz planu zakupów wynika, że
za miesiąc spółka będzie musiała zapłacić rosyjskim
dostawcom około 1 mln USD za dostarczony gaz.
Bieżący kurs kupna USD wyrażony w złotych wynosi
3,005. Spółka skontaktowała się z dealerami
walutowymi w celu ustalenia kursu terminowego
zakupu USD. Zaoferowany kurs wyniósł 3,050
zł/USD. Proszę określić, czy należy dokonać
transakcji na rynku terminowym, jeśli banki
proponują następujące warunki lokowania
depozytów i zaciągania jednomiesięcznych
kredytów:
-
dla PLN – lokata (bid) 6,43%, kredyt (offer) – 7,88%
-
dla USD – lokata (bid) 1,00%, kredyt (offer) – 1,91%
Dr Piotr Szczepankowski
81
Rodzaje transakcji na rynku
walutowym
Transakcje natychmiastowe (spot) –
około 47%
Transakcje swapowe – około 39%
Transakcje terminowe forward –
około 7%
Transakcje opcyjne – około 5%
Transakcje futures – około 2%
Dr Piotr Szczepankowski
82
Uczestnicy rynku
walutowego
Bankowi i niebankowi dealerzy
walutowi – w tym samym czasie kupują
waluty zagraniczne po kursie nabycia (bid)
i sprzedają je po kursie sprzedaży (offer)
Klienci indywidualni (osoby fizyczne i
przedsiębiorstwa) – grupa ta obejmuje
głównie importerów i eksporterów,
zagranicznych inwestorów giełdowych,
firmy międzynarodowe
Spekulanci i arbitrażyści – wykorzystują
rynki walutowe wyłącznie jako źródło
zwiększenia swoich dochodów
Dr Piotr Szczepankowski
83
Uczestnicy rynku walutowego
(c.d.)
Bank centralny i skarb państwa – wykorzystują
rynek walutowy do tworzenia lub upłynniania rezerw
dewizowych, spłaty zadłużenia zagranicznego kraju,
interwencjonizmu w celu stabilizacji pieniądza
krajowego
Brokerzy walutowi – pośrednicy dokonujący na
zlecenie innych uczestników rynku walutowego
transakcji kupna – sprzedaży walut zagranicznych
Asekuratorzy – uczestnicy działający głównie na
terminowym rynku walutowym, kupujący walutowe
kontrakty terminowe w celu zabezpieczenia
przyszłych transakcji przed ryzykiem kursowym
Dr Piotr Szczepankowski
84
Tematyka 6
Ryzyko kursowe i jego formy
Istota ryzyka kursowego
Rodzaje ryzyka kursowego
Znaczenie ryzyka kursowego w
podejmowaniu decyzji finansowych
Pozycje walutowe przedsiębiorstwa
a ryzyko kursowe
Dr Piotr Szczepankowski
85
Istota ryzyka walutowego
(kursowego)
Jeżeli zmiany stóp procentowych i inflacji
nie dostosowują się w zadawalającym
stopniu do warunków parytetu wymiany
na rynku pieniężnym danego kraju,
uczestnicy rynku walutowego nie mają
pewności co do utrzymania się wartości
walut zagranicznych w przyszłości
Dlatego transakcje dewizowe narażone
są na ryzyko zmiany wartości walut – jest
to sens ryzyka walutowego, czyli
niemożności przewidzenia kierunku i skali
zmian kursów w następnych okresach
Dr Piotr Szczepankowski
86
Istota ryzyka kursowego
(c.d.)
W krótkim okresie ryzyko kursowe przejawia się w
postaci mniejszych realizowanych należności (np.
z tytułu eksportu) i wzrostu zobowiązań (np. z
tytułu importu) w przeliczeniu na walutę krajową.
W dłuższym okresie ryzyko kursowe wynika z
możliwości realnego zagrożenia planowanych
przez podmioty w przyszłości transakcji
zagranicznych w postaci utraty oczekiwanej
wartości przepływów pieniężnych (zmniejszenia
przyszłych dochodów i wzrostu kosztów). Ponadto
zmiany kursów wpływają na wartość księgową
aktywów i pasywów, które w bilansie są
przeliczane po nowym kursie na koniec okresu
sprawozdawczego.
Dr Piotr Szczepankowski
87
Istota ryzyka kursowego
(c.d.)
Ryzyko kursowe powstaje z chwilą,
gdy ujęte w bilansie danego
podmiotu zagraniczne aktywa i
zobowiązania muszą być
przeliczane lub wyceniane wg kursu
kasowego na koniec okresu
obrotowego.
Dr Piotr Szczepankowski
88
Rodzaje ryzyka kursowego
Wyróżnia się trzy formy ryzyka
kursowego:
Ryzyko konwersji (księgowe),
Ryzyko transakcyjne
(krótkoterminowe),
Ryzyko ekonomiczne
(długoterminowych operacji).
Dr Piotr Szczepankowski
89
Ryzyko konwersji
Pojawia się w momencie przeliczania i konsolidacji
sprawozdań finansowych zagranicznych podmiotów
zależnych (filii zagranicznych) na walutę jednostki
macierzystej oraz w momencie tworzenia
sprawozdań finansowych, w których aktywa i
pasywa są denominowe w walutach obcych (jest to
ryzyko wyceny bilansowej)
Wycena ryzyka kursowego ma charakter formalny i
retrospektywny (historyczny). Wyznacza się tzw.
różnice przeliczeniowe lub różnice kursowe, które
są ujmowane w rachunku zysków i strat oraz w
bilansie. W tym ostatnim przypadku wylicza się
także różnice kursowe w każdej pozycji należności i
zobowiązań walutowych (po kursie średnim w dniu
zamknięcia bilansu).
Dr Piotr Szczepankowski
90
Ryzyko transakcyjne
Pojawia się wtedy, gdy wyniki rozliczenia
należności i zobowiązań z tytułu bieżących
operacji zagranicznych przyczyniają się do
pogorszenia rachunku zysków i strat
Przykładowo – eksporter będzie wykazywał
straty z różnic kursowych, gdy nastąpi
aprecjacja waluty krajowej, a importer –
gdy wystąpi deprecjacja waluty krajowej
Ryzyko to obniża zyski i zmniejsza stopień
rentowności zaangażowanego kapitału
Dr Piotr Szczepankowski
91
Ryzyko ekonomiczne
Wynika ono z niepewności sytuacji
dotyczącej możliwości zrealizowania w
przyszłości oczekiwanych zysków z
transakcji dewizowych zawieranych w
długim okresie przez podmioty
gospodarcze, szczególnie transakcji FDI.
Wycena tego ryzyka polega na
uwzględnieniu możliwego spadku wartości
oczekiwanych przepływów pieniężnych w
działalności operacyjnej podmiotów w
długim okresie – dotyczy to zarówno
zysków, jak i zmian w kapitale obrotowym,
wartości aktywów trwałych itp.
Dr Piotr Szczepankowski
92
Znaczenie ryzyka kursowego w
podejmowaniu decyzji
finansowych
Punktem wyjścia w zarządzaniu ryzykiem kursowym
jest:
Zdefiniowanie typu ryzyka kursowego,
Zgromadzenie informacji umożliwiających wycenę
ryzyka kursowego, czyli kwoty różnic kursowych,
Uzyskanie wiarygodnej prognozy trendu
przyszłych zmian kursów walutowych,
Określenie zakresu „bezpiecznych” zmian kursów
walutowych,
Zaprojektowanie właściwej strategii
zabezpieczenia pozycji walutowej
przedsiębiorstwa.
Dr Piotr Szczepankowski
93
Znaczenie ryzyka kursowego w
podejmowaniu decyzji
finansowych
Ważne jest zbadanie i ustalenie, czy:
Przy sprzedaży eksportowej wpływy pieniężne mogą się
zwiększyć w efekcie poprawy konkurencyjności eksportu na
skutek deprecjacji waluty krajowej,
Przy sprzedaży krajowej wpływy pieniężne mogą zwiększyć się
w rezultacie dewaluacji waluty krajowej (pogorszenia się
konkurencyjności towarów importowanych),
Wielkość sprzedaży osiągana przez dostawców krajowych i
wynikające stąd wpływy pieniężne mogą ulec zmniejszeniu, na
skutek procesów deflacyjnych, towarzyszących deprecjacji
waluty krajowej,
Koszty importu zaopatrzeniowego mogą wzrosnąć w
następstwie deprecjacji waluty krajowej,
Koszty zaopatrzenia ze źródeł krajowych mogą ulec
zwiększeniu w następstwie obniżenia kursu waluty krajowej,
Konieczny będzie wzrost wartości kapitału obrotowego i
aktywów trwałych w efekcie deprecjacji waluty krajowej.
Dr Piotr Szczepankowski
94
Pozycje walutowe firmy a
ryzyko kursowe
Wyróżnia się trzy rodzaje pozycji
walutowych przedsiębiorstw:
1.
Pozycję domkniętą, kiedy aktywa
(należności) i zobowiązania
denominowane w obcych walutach są
takie same,
2.
Długą otwartą pozycję walutową,
kiedy należności są większe od
zobowiązań dewizowych,
3.
Krótką otwartą pozycję walutową,
kiedy należności są mniejsze od
zobowiązań dewizowych.
Dr Piotr Szczepankowski
95
Pozycje walutowe firmy a
ryzyko kursowe
Podmiot z domkniętą pozycją walutową nie
jest narażony na ryzyko kursowe,
szczególnie transakcyjne,
Podmiot z otwartą długą pozycją walutową
(np. eksporter, udzielający kredytów
dewizowych itp.) jest narażony na ryzyko
związane z aprecjacją waluty krajowej,
Podmiot z otwartą krótką pozycją walutową
(np. importer, czy zaciągający kredyt
dewizowy) jest narażony na ryzyko
związane z deprecjacją waluty krajowej.
Dr Piotr Szczepankowski
96
Tematyka 7
Metody zabezpieczania podmiotów przed
ryzykiem kursowym
Metody naturalne
Metody wewnętrzne
Metody zewnętrzne
Pochodne instrumenty finansowe z
zabezpieczaniu przed ryzykiem
kursowym
Dr Piotr Szczepankowski
97
Metody naturalne
Metody naturalne zabezpieczania
się przed ryzykiem kursowym (tzw.
hedging naturalny) polegają na
ograniczaniu ryzyka kursowego bez
stosowania finansowych
instrumentów zabezpieczających
(pochodnych).
Dr Piotr Szczepankowski
98
Metody hedgingu
naturalnego
Świadome pozostawienie otwartej pozycji
walutowej – dobra strategia, gdy firma
posiadającą długą otwartą pozycję walutową
przewiduje wzrost kursu labo gdy ma krótką
pozycję i przewiduje spadek kursu walutowego,
Zmiana terminu płatności zobowiązań
walutowych lub terminu inkasowania
należności – wydłużenie terminu spłaty
zobowiązań lub przyspieszanie ściągania
należności, gdy następuje wzrost kursu oraz
skracanie płatności zobowiązań lub wydłużanie
okresu kredytowania odbiorców, gdy następuje
spadek kursu walutowego. Można to także
odczytać odwrotnie, gdy firma chce
zminimalizować straty na ryzyku kursowym,
Dr Piotr Szczepankowski
99
Metody hedgingu naturalnego
(c.d.)
Domykanie pozycji walutowej –
zaciąganie zobowiązań walutowych (np.
kredytów dewizowych) w takiej walucie, w
jakiej rozliczane są transakcje eksportowe
lub ustalenie płatności należności w takiej
walucie, w jakiej powstają zobowiązania
importowe,
Zakupy materiałów do produkcji w kraju,
który później odbiera produkcję eksportową,
Przenoszenie produkcji do kraju, który był
dotychczas importerem tych dóbr.
Dr Piotr Szczepankowski
100
Metody wewnętrzne
Przyspieszanie i opóźnianie płatności (leads
and lags) – importerzy eksponowani na ryzyko
wzrostu kursu i przewidujący deprecjację waluty
krajowej będą przyspieszać swoje płatności;
eksporterzy eksponowani na ryzyko spadku kursu i
przewidujący aprecjację waluty krajowej będą
chcieli opóźniać inkasowanie należności (i
odwrotnie),
Klauzule waloryzacyjne – klauzule w kontraktach
o zmianie ceny towaru w takich proporcjach, w
jakich zmieni się kurs tej waluty zagranicznej w
stosunku do waluty krajowej od chwili zawarcia
umowy do momentu zapłaty,
Kompensata wewnętrzna – równoważenie
otwartej pozycji walutowej.
Dr Piotr Szczepankowski
101
Metody zewnętrzne
Ubezpieczanie ryzyka w
towarzystwie ubezpieczeniowym
Dyskonto weksli handlowych
Forfaiting – zakup należności
eksportowych
Faktoring – sprzedaż należności
eksportowych
Dr Piotr Szczepankowski
102
Zabezpieczanie pozycji walutowej
pochodnymi instrumentami finansowymi
Walutowe kontrakty forward typu NDF (Non-Delivery
Forward),
Giełdowe kontrakty futures
Opcje walutowe typu call i put
STRATEGIE:
Dopasowanie pochodnych transakcji zabezpieczających
do poszczególnych rozliczeń walutowych, zarówno co do
daty, jak i kwoty rozliczeń – strategia najprostsza, ale
najdroższa,
Strategia zabezpieczenia różnicy między należnościami a
zobowiązaniami w danej walucie – strategia trudna do
wykonania, bowiem mogą być odmienne terminy inkasa
należności i regulowania zobowiązań,
Strategia pozycji walutowej – zabezpieczenie różnicy
między należnościami a zobowiązaniami o tych samych
terminach wymagalności i zapadalności.
Dr Piotr Szczepankowski
103
Tematyka 8
Analiza kursowego ryzyka konwersji i ryzyka
ekonomicznego
Przypomnienie pojęcia ryzyka konwersji
Metody rachunku różnic kursowych
Standardy rachunkowe wykorzystywane
w konsolidacji sprawozdań finansowych
Identyfikacja ryzyka ekonomicznego
Ekonomiczne skutki zmiany kursu walut
Analiza kursowego ryzyka
ekonomicznego
Dr Piotr Szczepankowski
104
Pojęcie ryzyka konwersji
Kursowe ryzyko konwersji (ryzyko księgowe) pojawia
się w momencie określania dewizowej wartości
aktywów i zobowiązań, przychodów oraz wydatków,
w związku z koniecznością prowadzenia przez
przedsiębiorstwo rachunkowości w walucie krajowej.
Dotyczy ono operacji gospodarczych wyrażanych w
walutach obcych i wykazanych w księgach
rachunkowych wg obowiązujących kursów kupna-
sprzedaży banku, z którego podmiot korzysta, a
także pozostałych aktywów i pasywów, ujmowanych
w bilansie po obowiązującym kursie walutowym w
momencie ich przeliczania na walutę krajową.
Dr Piotr Szczepankowski
105
Kto analizuje ryzyko
konwersji?
Przedsiębiorstwa międzynarodowe
dla swoich filii zagranicznych.
Jednostki zagraniczne zależne od
firmy międzynarodowej w celu
konsolidacji sprawozdań finansowych
jednostka zależna przelicza pozycje
ze swoich sprawozdań finansowych
na walutę podmiotu dominującego.
Dr Piotr Szczepankowski
106
Skutek ryzyka konwersji
Powstają tzw. różnice kursowe (dodatnie lub
ujemne) albo inaczej zyski lub straty kursowe
po konwersji
Różnica kursowa jest definiowana jako
różnica między całkowitą wartością
denominowanych w walutach obcych
składników aktywów a całkowitą wartością
denominowanych w walutach obcych
zobowiązań.
Nie ma jednolitego podejścia do wyznaczania
i podawania różnic kursowych. Należy
jedynie podać podstawę wg której nastąpiło
przeliczenie.
Dr Piotr Szczepankowski
107
Metody rachunku różnic
kursowych
Metoda aktywów bieżących –
trwałych
Metoda aktywów pieniężnych –
niepieniężnych
Metoda czasowa
Metoda kursu bieżącego
Dr Piotr Szczepankowski
108
Metoda aktywów bieżących -
trwałych
Wszystkie składniki aktywów obrotowych i zobowiązań
bieżących wyceniane są po kursie bieżącym z dnia
sprawozdania finansowego. Aktywa trwałe, zobowiązania
długoterminowe i kapitały własne (podstawowe)
wyceniane są po kursie historycznym (tj. po kursie z dnia
nabycia aktywa i zaciągnięcia zobowiązania.
Ryzyko konwersji odzwierciedlone jest w różnicach między
walutowymi aktywami bieżącymi a walutowymi
zobowiązaniami bieżącymi.
Pozycje rachunku zysków i strat są przeliczane wg
średnich kursów walut z danego okresu sprawozdawczego.
Jedynie pozycje kosztów i przychodów, które wiążą się z
wykorzystywanymi aktywami trwałymi (amortyzacja,
odsetki itp.) oraz długookresowymi zobowiązaniami
(odsetki od zaciągniętych kredytów i pożyczek) są
przeliczane wg kursów walut, jakie wykorzystano do
przeliczania odpowiednich składników aktywów i pasywów.
Dr Piotr Szczepankowski
109
Metoda aktywów pieniężnych -
niepieniężnych
Wszystkie aktywa pieniężne (gotówka,
należności, papiery wartościowe) oraz pasywa
pieniężne (zobowiązania bieżące, kredyty i
pożyczki) przeliczane są po kursie bieżącym.
Pozostałe aktywa i pasywa przeliczone są po
kursie historycznym.
Pozycje rachunku zysków i strat ujmowane są
wg średnich kursów z okresu sprawozdawczego,
z wyjątkiem takich pozycji jak amortyzacja oraz
kosztów uzyskania przychodów, które są
związane z wykorzystaniem niepieniężnych
składników aktywów i pasywów.
Dr Piotr Szczepankowski
110
Metoda czasowa
Podobna do metody aktywa
pieniężne – niepieniężne, z tym, że
dodatkowo zapasy przelicza się po
kursie średnim. Reszta bez zmian.
Dr Piotr Szczepankowski
111
Metoda kursu bieżącego
Wszystkie aktywa i wszystkie
zobowiązania przeliczane są po kursie
bieżącym. Natomiast jedynie kapitały
własne (podstawowy, rezerwowy i
zapasowy) podawane są wg kursu
historycznego.
Pozycje w rachunku zysków i strat
przeliczane są po średnim kursie z okresu
sprawozdawczego.
W tej metodzie przy deprecjacji waluty
krajowej daje zyski z różnic kursowych, a
aprecjacja – straty.
Dr Piotr Szczepankowski
112
Metody konwersji
(podsumowanie)
Korekty wartości aktywów i pasywów bilansu z tytułu
różnic kursowych nakładają na firmę obowiązek ich
ujawniania w postaci oddzielnej pozycji w bilansie
sprawozdawczym – konkretnie w pozycji „kapitały
własne” ze znakiem „plus” lub „minus”
Ryzyko konwersji objawia się zatem na ewentualnym
zmniejszeniu kapitałów własnych (aktywów netto)
filii zagranicznej firmy macierzystej. Chociaż
niekorzystny wynik tej korekty nie może wpłynąć na
rzeczywistą (rynkową) wartość firmy, to pogarsza jej
wskaźnikową sytuację ekonomiczną (np. wskaźnik
zadłużenia kapitałów własnych), co może utwierdzić
inwestorów o rosnącym ryzyku finansowym w tej
firmie i objawić się spadkiem jej wartości na rynku
(wzrost kosztu kapitału własnego).
Dr Piotr Szczepankowski
113
Standardy rachunkowości wykorzystywane
w konsolidacji sprawozdań finansowych
Najpopularniejszym standardem
rachunkowym jest metoda konwersji
kursów bieżących. Stosuje ją większość
krajów, w tym także Polska.
W naszym kraju obowiązuje jedynie
zasada, że różnice kursowe wykazywane
są w przychodach finansowych (różnice
dodatnie) lub kosztach finansowych
(różnice ujemne) i poprzez zysk (stratę)
netto trafiają do bilansu, do pozycji
„kapitały własne”.
Dr Piotr Szczepankowski
114
Standardy rachunkowe (c.d.)
Standardy rachunkowe wprowadziły
nowe nazwy dla walut:
WALUTA FUNKCJONALNA waluta
pierwotnego otoczenia ekonomicznego,
w którym podmiot zagraniczny
bezpośrednio prowadzi swoją działalność
gospodarczą (waluta filii zagranicznej,
waluta kraju inwestycji).
WALUTA SPRAWOZDAWCZA waluta
kraju macierzystego (korporacji
międzynarodowej, inwestora).
Dr Piotr Szczepankowski
115
Konwersja sprawozdań -
przykłady
Dr Piotr Szczepankowski
116
Ustalenia matematyczne strat
(zysków) kursowych po
konwersji
WZÓR I:
SKK = (AZK
o
– PZK
o
) * [(1/e
t
– 1/e
o
)/(1/e
o
)]
gdzie:
AZK
o
– konwertowane aktywa zagraniczne (wg
danych początkowych w walucie zagranicznej)
PZK
o
– konwertowane pasywa zagraniczne (wg
danych początkowych w walucie zagranicznej)
e
t
– kurs na koniec roku (bezpośredni dla waluty
krajowej),
e
o
– kurs na początek roku (bezpośredni dla
waluty krajowej).
Dr Piotr Szczepankowski
117
Ustalenia matematyczne strat
(zysków) kursowych po
konwersji
WZÓR II:
SKK = 1/e
o
* (AZK
o
– PZK
o
) * (e
o
– e
t
)/e
t
gdzie:
AZK
o
– konwertowane aktywa zagraniczne
(na początek okresu w walucie krajowej),
PZK
o
– konwertowane pasywa zagraniczne
(na początek okresu w walucie krajowej),
pozostałe oznaczenia jak w poprzednim
wzorze.
Dr Piotr Szczepankowski
118
Ograniczenie straty kursowej z
konwersji kontraktem terminowym
forward
Wartość kontraktu forward =
przewidywane straty kursowe w
walucie sprawozdawczej / (pośredni
kurs terminowy waluty krajowej –
prognozowany pośredni kurs
kasowy waluty krajowej)
Dr Piotr Szczepankowski
119
Techniki osłonowe bilansu i rachunku
wyników przed ryzykiem konwersji
MOŻLIWA DEPRECJACJA WALUTY KRAJOWEJ:
Zaciągać pożyczki na rynku krajowym,
Sprzedawać walutę krajową w kontraktach terminowych,
Zmniejszać poziom gotówki i inwestycji
krótkoterminowych w walucie krajowej,
Zwiększać poziom należności w walucie zagranicznej,
Opóźniać ściąganie należności zza granicy,
Opóźniać spłatę zobowiązań krajowych,
Przyspieszać wypłatę dywidend i opłat licencyjnych w
walucie zagranicznej,
Przyspieszać spłatę zobowiązań w walucie zagranicznej,
Fakturować sprzedaż towarów eksportowych w walucie
zagranicznej, a zakup towarów importowych w walucie
krajowej.
Dr Piotr Szczepankowski
120
Techniki osłonowe bilansu i rachunku
wyników przed ryzykiem konwersji
MOŻLIWA APRECJACJA WALUTY KRAJOWEJ:
Spłacaj pożyczki zaciągnięte na rynku krajowym,
Kupuj walutę krajową w kontraktach terminowych,
Zwiększaj poziom gotówki i wartość krótkoterminowych
papierów wartościowych w walucie krajowej,
Zmniejszaj poziom należności w walucie zagranicznej,
Szybciej ściągaj należności w walucie krajowej,
Przyspieszaj spłatę zobowiązań bieżących w walucie
krajowej,
Opóźniaj wypłatę dywidend i opłat licencyjnych w
walutach zagranicznych,
Opóźniaj spłatę zobowiązań bieżących w walucie
zagranicznej,
Fakturuj sprzedaż eksportową w walucie krajowej, a zakup
towarów importowych w walucie zagranicznej.
Dr Piotr Szczepankowski
121
Identyfikacja ryzyka
ekonomicznego
Kursowe ryzyko ekonomiczne obejmuje część ryzyka
transakcyjnego, wynikającego z już zawartych, ale jeszcze
nie rozliczonych transakcji kupna – sprzedaży oraz
długoterminowe ryzyko operacyjne.
Nierozliczone w danym okresie sprawozdawczym
transakcje kupna-sprzedaży (należności i zobowiązania
dewizowe) z wcześniej zawartych kontraktów
odzwierciedlane są w przychodach i kosztach przyszłych
okresów, i stanowią właśnie ryzyko ekonomiczne.
Przy planowaniu przyszłych operacji zagranicznych trzeba
uwzględnić istnienie realnego zagrożenia dla osiąganych w
przyszłości dochodów i ponoszonych kosztów (wydatków)
w rezultacie nieoczekiwanych zmian kursów walut. To też
jest ryzyko ekonomiczne.
Pomiar ryzyka ekonomicznego wymaga najpierw obliczenia
realnego kursu wymiany, związanego z tempem inflacji w
poszczególnych krajach.
Dr Piotr Szczepankowski
122
Pomiar realnego kursu
waluty
Kurs realny w okresie t = kurs nominalny w
okresie t * [(1 + infl.zagr.) / (1 + infl.kraj.)]
Zgodnie z formułą, zmiany w poziomie nominalnego
kursu walutowego nie mają żadnego wpływu na
przyszłe przepływy pieniężne firmy, jeśli w całości są
kompensowane przez odpowiednie zmiany w stopach
inflacji zagranicznej i krajowej.
Dopiero w przypadku zróżnicowania się tych stóp inflacji
nastąpi zmiana realnego kursu walutowego, która
spowoduje zmiany w wartości przychodów i kosztów.
Zmienią się bowiem relacje cen krajowych w stosunku
do cen zagranicznych, co wpłynie na poziom
konkurencyjności towarów importowanych na rynek
krajowy i eksportowanych na rynku międzynarodowe.
Dr Piotr Szczepankowski
123
Ekonomiczne skutki zmiany kursu waluty krajowej
dla przepływów pieniężnych firmy krajowej
PRZYCHODY:
SPRZEDAŻ EKSPORTOWA:
- popyt elastyczny i deprecjacja waluty
krajowej duży wzrost CF; popyt
elastyczny i aprecjacja waluty krajowej
silny spadek CF,
- popyt nieelastyczny i deprecjacja
waluty krajowej mały wzrost CF;
popyt nieelastyczny i aprecjacja waluty
krajowej mały spadek CF
Dr Piotr Szczepankowski
124
Ekonomiczne skutki zmiany kursu waluty krajowej
dla przepływów pieniężnych firmy krajowej
(c.d.)
PRZYCHODY:
SPRZEDAŻ KRAJOWA:
- słaba konkurencja importu i deprecjacja
waluty krajowej duży spadek CF;
słaba konkurencja importu i aprecjacja
waluty krajowej silny wzrost CF,
- silna konkurencja importu i deprecjacja
waluty krajowej mały spadek CF;
silna konkurencja importu i aprecjacja
waluty krajowej mały wzrost CF.
Dr Piotr Szczepankowski
125
Ekonomiczne skutki zmiany kursu waluty krajowej
dla przepływów pieniężnych firmy krajowej
(c.d.)
KOSZTY OPERACYJNE (BEZ
AMORTYZACJI):
KOSZTY OPERACYJNE KRAJOWE:
- niski udział importu i deprecjacja
waluty krajowej duży spadek CF;
niski udział importu i aprecjacja waluty
krajowej duży wzrost CF;
- wysoki udział importu i deprecjacja
waluty krajowej mały spadek CF;
wysoki udział importu i aprecjacja waluty
krajowej mały wzrost CF.
Dr Piotr Szczepankowski
126
Ekonomiczne skutki zmiany kursu waluty krajowej
dla przepływów pieniężnych firmy krajowej
(c.d.)
KOSZTY OPERACYJNE (BEZ
AMORTYZACJI):
KOSZTY OPERACYJNE IMPORTOWE:
- mały rynek krajowy i deprecjacja
waluty krajowej CF bez zmiany; mały
rynek krajowy i aprecjacja waluty
krajowej CF bez zmiany,
- duży rynek krajowy i deprecjacja waluty
krajowej mały spadek CF; duży
rynek krajowy i aprecjacja waluty
krajowej mały spadek CF.
Dr Piotr Szczepankowski
127
Ekonomiczne skutki zmiany kursu waluty krajowej
dla przepływów pieniężnych firmy krajowej
(c.d.)
AMORTYZACJA:
- deprecjacja waluty krajowej
spadek wartości CF o stopę
deprecjacji,
- aprecjacja waluty krajowej
wzrost wartości CF o stopę
aprecjacji.
Dr Piotr Szczepankowski
128
Analiza kursowego ryzyka
ekonomicznego - przykłady
Dr Piotr Szczepankowski
129
Tematyka 9
Metody pomiaru i osłony przed ryzykiem
transakcyjnym
Ryzyko transakcyjne to zyski i straty powstałe z
rozliczenia istniejących zobowiązań i należności
finansowych, które zostały wyrażone w obcych
walutach.
Ryzyko transakcyjne powstaje zatem w
przypadku:
- kupna czy sprzedaży towarów na rynkach
zagranicznych,
- udzielenia lub zaciągnięcia pożyczki
dewizowej,
- nabycia lub sprzedaży aktywów finansowych
denominowanych w obcych walutach.
Dr Piotr Szczepankowski
130
Pomiar ryzyka
transakcyjnego
Minus należności zagraniczne
zaksięgowane po kursie So
Plus należności zagraniczne
rozliczane po kursie S1
__________________________________
= zyski (straty) kursowe z należności
eksportowych
Dr Piotr Szczepankowski
131
Pomiar ryzyka
transakcyjnego
Plus zobowiązania zagraniczne
zaksięgowane po kursie So
Minus zobowiązania zagraniczne
rozliczane po kursie S1
_________________________________
= zyski (straty) kursowe z należności
eksportowych
Dr Piotr Szczepankowski
132
Zabezpieczanie się przed
ryzykiem transakcyjnym
Instrumenty pochodne: forward, NDF,
futures, opcje walutowe,
Matching, czyli dopasowywanie kwot i
terminów płatności zagranicznych,
Leads and lags, czyli opóźnianie lub
przyspieszanie płatności zagranicznych,
Risk sharing, czyli klauzule waloryzacyjne,
Transfer pricing, czyli ceny transferowe,
Exposure netting, czyli kompensata
ryzyka kursowego przez domykanie
pozycji walutowej.
Dr Piotr Szczepankowski
133
Analiza ryzyka transakcyjnego -
przykład
Dr Piotr Szczepankowski
134
Tematyka 10
Polityka krótkookresowego finansowania
zagranicznego firmy
Czynniki kształtujące strategie
krótkookresowego finansowania
zagranicznego
Źródła finansowania transakcji
bieżących
Kalkulacja kosztów alternatywnych
źródeł finansowania bieżącego
Finansowanie handlu zagranicznego
Dr Piotr Szczepankowski
135
Czynniki kształtujące strategie
krótkookresowego finansowania
zagranicznego
Dostęp do walutowych kontraktów
terminowych jeżeli możliwe jest
zawieranie transakcji terminowych na rynku
walutowym, to w kalkulacji kosztów
finansowania można pominąć wpływ ryzyka
kursowego,
Efekt oddziaływania ryzyka kursowego
na aktywa i zobowiązania firmy
szczególnie wtedy, gdy nie istnieje lub jest
słaby rynek walutowych kontraktów
terminowych
Dr Piotr Szczepankowski
136
Czynniki kształtujące strategie
krótkookresowego finansowania
zagranicznego
Stopień awersji do ryzyka eliminowanie
ryzyka kursowego wiąże się z ponoszeniem
wyższych kosztów finansowych, związanych z
wyborem określonej techniki osłonowej
Asymetria podatkowa występuje wtedy, gdy
lokalne prawo podatkowe w odmienny sposób
traktuje zyski i straty kursowe z operacji
zagranicznych i z kontraktów terminowych;
wynika z tego konieczność oszacowania kosztów
źródeł finansowania, po uwzględnieniu
opodatkowania oszczędności wynikających z
różnic kursowych
Ryzyko polityczne
Dr Piotr Szczepankowski
137
Źródła finansowania transakcji
bieżących
Pożyczki firm zagranicznych czynnikami
branymi pod uwagę w tym przypadku są: lokalne
koszty kredytów, zasady opodatkowania, waluta
pożyczki, oczekiwane zmiany kursu walutowego w
okresie spłaty kredytu
Pożyczki w walutach lokalnych banków
komercyjnych dobre, gdy tańsze od pożyczek
od firmy macierzystej oraz wtedy, gdy ryzyko
kursowe jest istotne; pożyczki te mogą przybrać
formę: kredytów obrotowych i w rachunku
bieżącym, linii kredytowych, overdraftu, kredytu
rewolwingowego, dyskonta weksli handlowych
Dr Piotr Szczepankowski
138
Źródła finansowania transakcji
bieżących
Kredyt obrotowy i w rachunku bieżącym
może to być kredyt otwarty lub kasowy
Linia kredytowa umożliwia ona
finansowanie, w umownym okresie i w
granicach określonych limitów, szeregu
następujących po sobie, powtarzalnych
transakcji handlowych, bez obowiązujących
terminów i kwot wykorzystania kredytu
Overdraft odmiana linii kredytowej;
finansowanie niezbędnych wydatków
bieżących firmy w przypadku powstania
debetu na rachunku bieżącym kredytobiorcy
Dr Piotr Szczepankowski
139
Źródła finansowania transakcji
bieżących
Kredyt rewolwingowy jest to forma
odnawialnej linii kredytowej; bank
zobowiązuje się do odnawiania linii
kredytowej po każdym wygaśnięciu
dotychczasowej umowy, na warunkach
pierwotnej umowy kredytowej; firmy płacą
także odsetki od niewykorzystanej części
środków finansowych (od 0,125% do 1%); po
upływie 2-ch lub 3-ch lat umowa jest przez
bank renegocjowana
Dyskonto weksli handlowych lub
ciągnionych na dany bank
Dr Piotr Szczepankowski
140
Źródła finansowania transakcji
bieżących
Krótkoterminowe papiery
wartościowe weksle komercyjne
Euroweksle przedrostek „euro” ma
wskazywać, iż weksle komercyjne są
wystawione w obcej walucie i
sprzedawane poza granicami kraju
wystawcy; są emitowane przez
większe korporacje międzynarodowe
Dr Piotr Szczepankowski
141
Kalkulacja kosztów
alternatywnych źródeł
finansowania bieżącego
Analiza polega na porównaniu efektywnych
kosztów źródeł finansowania
Istotą rachunku jest zbadanie wpływu
oczekiwanej dewaluacji (lub rewaluacji) waluty
lokalnej na efektywne koszty krajowych
pożyczek krótkoterminowych oraz porównanie
ich z kosztami zaciągnięcia ekwiwalentnych
kredytów w innej walucie (bez oceny możliwości
zabezpieczenia ryzyka walutowego)
Są dwa warianty rachunku kalkulacyjnego: (a)
bez uwzględnienia obowiązującego w kraju
opodatkowania dochodów firmy, (b) z
uwzględnieniem krajowej stopy opodatkowania
dochodów firmy.
Dr Piotr Szczepankowski
142
Kalkulacja kosztów
alternatywnych źródeł
finansowania bieżącego
WARIANT I – BEZ PODATKÓW
Efektywny koszt zaciągnięcia ekwiwalentnej
pożyczki zagranicznej w walucie lokalnej:
Rz = Rk * (1 – d) – d
gdzie:
Rk – oprocentowanie ekwiwalentnej pożyczki
krajowej,
d – stopa dewaluacji waluty lokalnej [= (eo – e1) /
eo]
Stopa dewaluacji, przy której koszt pożyczki
zagranicznej i krajowej byłyby takie same:
d* = (Rz – Rk) / (1 + Rz)
Dr Piotr Szczepankowski
143
Kalkulacja kosztów
alternatywnych źródeł
finansowania bieżącego
WARIANT II – Z PODATKIEM
Efektywny koszt zaciągnięcia ekwiwalentnej pożyczki
zagranicznej w walucie lokalnej:
Rz = Rk * (1 – d) * (1 – Tk) – d
gdzie:
Rk – oprocentowanie ekwiwalentnej pożyczki
krajowej,
d – stopa dewaluacji waluty lokalnej [= (eo – e1) / eo]
Tk – krajowa stopa podatku dochodowego
Stopa dewaluacji, przy której koszt pożyczki
zagranicznej i krajowej byłyby takie same:
d* = (Rz – Rk) / (1 + Rz)
Dr Piotr Szczepankowski
144
Komentarz do „granicznej”
stopy dewaluacji
Jeżeli dewaluacja na rynku będzie większa od
„granicznej” stopy dewaluacji (d*), to
wówczas należałoby finansować działalność
kredytem w walucie lokalnej (krajowej),
Jeżeli dewaluacja na rynku będzie mniejsza
od „granicznej” stopy dewaluacji (d*), to
wówczas należałoby finansować działalność
kredytem w walucie obcej (zagranicznej),
Jeżeli dewaluacja na rynku będzie róna
„granicznej” stopie dewaluacji (d*), to
wówczas koszt kredytu lokalnego jest taki
sam jak kredytu dewizowego.
Dr Piotr Szczepankowski
145
Przykład
Firma polska rozważa zaciągnięcie rocznego
kredytu obrotowego na sfinansowanie swojej
produkcji eksportowej. Kredyt mógłby być
udzielony w PLN lub w EUR. Oprocentowanie
kredytu złotowego wynosi aktualnie 15%
rocznie, a kredytu dewizowego 8% rocznie.
Bieżący kurs kasowy EUR wynosi 4,35 PLN.
Roczny kurs terminowy EUR określony jest na
4,45 PLN. Stopa podatkowa wynosi 19%. Jaki
jest efektywny koszt zaciągnięcia pożyczki
dewizowej? Przy jakiej stopie dewaluacji złotego
koszt kredytu złotowego byłby taki sam jak
kredytu dewizowego?
Dr Piotr Szczepankowski
146
Metody finansowania handlu
zagranicznego
Zapłata gotówką
Akredytywa dokumentowa
Weksel ciągniony (trata)
Inkaso dokumentowe
Konsygnata wysłanie towaru do składu handlowego
importera, sprzedaż ich przez importera i rozliczanie się
ze zrealizowanej sprzedaży
Rachunek otwarty, czyli wpłata zaliczki przez importera
Faktoring i forfaiting
Handel wiązany kompensata towarowa (barter),
kompensata finansowa (kupno towarów na rynkach
zagranicznych za sprzedaż na nich eksportowanych
wyrobów), sprzedaż zwrotna (dostarczenie za granicę
towarów, które zostały wytworzone z wykorzystaniem
importowanych komponentów)
Dr Piotr Szczepankowski
147
Wady i zalety wybranych form
finansowania handlu
zagranicznego
Forma
Ryzyko
kredytowe i
walutowe
Zalety
Wady
Zapłata
gotówką
Niskie
Eksporter nie
musi zaciągać
kredytów
obrotowych
Ogranicza
sprzedaż
eksportową lub
możliwości
importera
Inkaso
Niskie lub średnie Umożliwia
zachowanie
kontroli nad
wysyłką towarów i
płatnościami
Jeśli odbiorca nie
odbierze towaru
brak płatności
Akredytywa
Średnie lub
wysokie
Koszty importera,
a nie eksportera;
odpowiedzialność
za płatność
przechodzi na
bank
Dostawa przed
płatnościami
Dr Piotr Szczepankowski
148
Tematyka 11
Przepływy finansowe w firmie
międzynarodowej
Do głównych czynników różnicujących
charakter przepływów finansowych w
firmie działającej w skali
międzynarodowej zalicza się:
Zróżnicowanie lokalnych systemów
podatkowych,
Wpływ ryzyka politycznego,
Koszty transakcyjne,
Ryzyko kursowe.
Dr Piotr Szczepankowski
149
Kanały transferu środków finansowych z filii
zagranicznej do firmy macierzystej
Na wybór odpowiedniego kanału
transferu środków finansowych wpływ
mają następujące kryteria:
sieć powiązań finansowych z
zagranicą,
wielkość obrotów zagranicznych,
typ własności filii,
zakres produkcji filii,
lokalne regulacje prawne.
Dr Piotr Szczepankowski
150
Kanały transferu środków
finansowych
Wypłata dywidend,
Opłaty licencyjne i za usługi
menedżerskie,
Ceny transferowe,
Manipulowanie terminami płatności,
Pożyczki fasadowe,
Przymusowe reinwestycje.
Dr Piotr Szczepankowski
151
Wypłata dywidend
Ten kanał transferu stanowi w skali globalnej
ponad 50% wypłat realizowanych przez filie swoim
jednostkom macierzystym,
Czynniki wpływające na wybór tego kanału
transferu to:
a)
podatki,
b)
rezerwy finansowe i brak możliwości
inwestycyjnych lub możliwości inwestycyjne, ale
możliwe do pokrycia innym niż wewnętrzny i
tańszym kapitałem,
c)
ryzyko kursowe i ograniczenia dewizowe,
d)
stosowany przez firmę macierzystą współczynnik
wypłat dywidend.
Dr Piotr Szczepankowski
152
Opłaty za usługi licencyjne,
menedżerskie i inne
Opłaty licencyjne (royalities) są procentowo od
zysków brutto lub kwotowo określoną płatnością
za prawo do wykorzystywania znaku firmowego,
patentów, technologii itp., które pochodzą od
firmy macierzystej,
Opłaty menedżerskie są wynagrodzeniem
zatrudnionych w filii menedżerów pochodzących z
firmy macierzystej oraz opłatami za konsulting,
szkolenie kadry lokalnej itp.
Opłaty te są wygodnym kanałem transferu,
szczególnie, że nie są kwestionowane przez
władze lokalne (m.in. skarbowe), nie podlegają też
restrykcjom dewizowym.
Dr Piotr Szczepankowski
153
Ceny transferowe
Cena transferowa to cena ustalona przez korporację do wymiany
towarowej wewnątrzkorporacyjnej,
Cena transferowa umożliwia: redukcję podatków, obniżenie
płaconych ceł, przezwyciężenie ograniczeń dewizowych.
Motyw obniżenie podatków dla eksportu towarów z filii do firmy
macierzystej:
a) W przypadku, gdy stopa podatkowa w kraju firmy macierzystej jest
większa od stopy podatkowej w kraju działania filii, to ceny
transferowe być jak najwyższe, bo wtedy filia jako eksporter ma
duże przychody, z których płaci mały podatek, a firma macierzysta
jako importer ma wysokie koszty, które obniżą jej wysoki podatek,
b) W przypadku, gdy stopa podatkowa w kraju firmy macierzystej jest
mniejsza od stopy podatkowej w kraju filii, to ceny transferowe
powinny być jak najmniejsze, bo wtedy firma macierzysta jako
importer produktów filii ma niskie koszty, ale i tak płaci mniejszy
podatek, a filia ma małe przychody, z których zapłaci niski podatek.
Dla importu produktów przez filię z firmy macierzystej należy powyższe
uwagi odczytać odwrotnie.
Dr Piotr Szczepankowski
154
Manipulowanie terminami
płatności
Jest to kanał dość efektywny, a przy tym
„dyskretny”
Polega na opóźnianiu lub przyspieszaniu
płatności bieżących zobowiązań powstających
w obrotach między filiami a korporacją
transnarodową,
Opóźnianie płatności stosowane jest wtedy,
gdy stopa procentowa w kraju macierzystym
jest wyższa od stopy w kraju filii,
Przyspieszanie jest stosowane, gdy stopa
procentowa w kraju filii jest wyższa od stopy
procentowej w kraju macierzystym.
Dr Piotr Szczepankowski
155
Pożyczki fasadowe
Pożyczka fasadowa polega na tym, że
firma macierzysta deponuje fundusze w
wybranym banku międzynarodowym,
który z kolei kredytuje działalność
wskazanej filii zagranicznej do wysokości
złożonego depozytu
Odsetki od depozytu są niższe od kosztu
pożyczki udzielonej filii, co ma zastąpić
prowizję bankową; poza tym należy
pamiętać o różnicach podatkowych.
Dr Piotr Szczepankowski
156
Pożyczki fasadowe
KORZYŚCI:
Oszczędności odsetkowe powstające
dzięki finansowaniu filii w krajach o
wysokich stopach procentowych,
Oszczędności podatkowe,
Zaplanowanie transferu planowanych
spłat odsetek i rat kapitałowych,
Uzyskanie dostępu do zablokowanych
funduszy pieniężnych w sytuacji
występowania restrykcji dewizowych.
Dr Piotr Szczepankowski
157
Przymusowe reinwestycje
Stosowane wtedy, gdy są restrykcje
dewizowe związane z transferem
funduszy z danego kraju,
Filia inwestuje wtedy w aktywa
finansowe na rynku lokalnym, z
których osiąga dodatkowe zyski,
które finansują potem kolejne
inwestycje rzeczowe.
Dr Piotr Szczepankowski
158
Tematyka 12
Międzynarodowe rynki
finansowe
Międzynarodowe rynki finansowe są
skoncentrowane wokół tzw. międzynarodowych
centrów finansowych (MCF).
Zadaniem MCF jest transfer zagranicznych
funduszy pieniężnych od inwestorów krajowych i
zagranicznych do pożyczkobiorców
(użytkowników kapitału) w zamian za obietnicę
uzyskania wyższej stopy zwrotu w rezultacie
międzynarodowej alokacji tych funduszy.
Główne MCF świata to: Nowy Jork, Tokio i
Londyn, bowiem rynki te spełniają wszystkie
kluczowe funkcje finansowe MCF,
Mniej ważne MCF to Paryż, Zurych, Genewa,
Frankfurt, Amsterdam, Singapur, Hongkong.
Dr Piotr Szczepankowski
159
Kluczowe funkcje MCF
Transfer lokalnych (krajowych)
funduszy pieniężnych, zgromadzonych
przez lokalnych inwestorów do
krajowych pożyczkobiorców,
Dostarczanie zagranicznych funduszy
krajowym podmiotom ekonomicznym,
Transfer krajowych funduszy do
zagranicznych pożyczkobiorców,
Transfer funduszy do tzw. offshore.
Dr Piotr Szczepankowski
160
Istota i zadania centrum
finansowego typu offshore
Centrum finansowe, które przyjmuje
depozyty od nieznanych inwestorów
prywatnych i instytucjonalnych oraz
lokuje je w wybrane przedsięwzięcia.
Najbardziej znane offshore świata to:
Jersey, Wyspa Man, Luksemburg,
Kajmany, Bahama, Antyle
Holenderskie, Bahrajn i Kuwejt.
Dr Piotr Szczepankowski
161
Rynki MRF
MRF oparty jest na systemie
eurowalutowym, czyli na każdej walucie
wymienialnej, którą zdeponowano w banku
działającym poza granicami kraju
pochodzenia tej waluty oraz na papierach
wartościowych denominowanych w walutach
wymienialnych sprzedawanych poza
granicami krajów ich emisji,
MRF obejmuje międzynarodowy rynek
obligacji (tzw. euroobligacje),
międzynarodowy rynek akcji oraz
międzynarodowy rynek kredytowy.
Dr Piotr Szczepankowski
162
Rynek eurokredytów
Eurokredyty obejmują pożyczki bankowe
denominowane w walutach, które nie są
rodzinnymi walutami banków
udzielających tych pożyczek. Są udzielane
innym bankom, przedsiębiorstwom oraz
rządom innych krajów.
Największy udział na rynku mają pożyczki
eurodolarowe, bowiem od depozytów
dolarowych poza USA nie są wymagane
rezerwy obowiązakowe.
Eurokredyty są na ogół udzielane w formie
kredytów konsorcjalnych.
Dr Piotr Szczepankowski
163
Kredyt konsorcjalny
Udzielany przez grupę banków na duże
przedsięwzięcia inwestycyjne podejmowane przez
korporacje międzynarodowe lub rządy wielu krajów.
Grupa konsorcjalna składa się z:
a)
Banku wiodącego organizatora konsorcjum,
przygotowującego prospekt pożyczkowy, w którym
określa się oczekiwania kredytowe, oprocentowanie,
harmonogram spłaty, sytuację ekonomiczną
pożyczkobiorcy; bank ten daje około 10% funduszy;
prospekt jest adresowany do wybranych banków,
które wybiera potencjalny pożyczkobiorca lub bank
wiodący,
b)
Banku zarządzającego dającego najwięcej
funduszy, bo aż 75%,
c)
Banku partycypacyjnego daje ok. 15% funduszy
Dr Piotr Szczepankowski
164
Kredyt konsorcjalny - koszty
Spłaty w formie tzw. spłat balonowych –
małych najpierw, coraz większych później,
Prowizje:
a)
przygotowawcza,
b)
od zaangażowania środków (od
niewykorzystanych środków),
c)
Agencyjna
Inne opłaty: za konieczność podniesienia
rezerw, wstępna opłata agregacyjna, za
prospekt itp.
Dr Piotr Szczepankowski
165
Segmenty międzynarodowych
rynków obligacji
I.
Rynek euroobligacji rynek papierów
dłużnych emitowanych w kluczowych
walutach międzynarodowych, zawsze poza
granicami kraju emitenta. Są to:
papiery na okaziciela,
odsetki są zazwyczaj wolne od podatku od
zysków kapitałowych,
są na ogół emitowane przez KTN, duże firmy
krajowe, rządy, banki i instytucje finansowe,
przygotowaniem ich emisji i sprzedażą
zajmują się konsorcja subskrypcyjne
(złożone z banków inwestycyjnych)
Dr Piotr Szczepankowski
166
Segmenty międzynarodowych
rynków obligacji
II. Rynek obligacji zagranicznych
to rynek papierów dłużnych
emitowanych przez zagranicznych
pożyczkobiorców i sprzedawanych
na danym krajowym rynku
kapitałowym, denominowanych w
walucie lokalnej kraju plasowania
emisji.