FINANSE

MIĘDZYNARODOWE

WYKŁADY

Dr Piotr SZCZEPANKOWSKI

Dr Piotr Szczepankowski

2

LITERATURA DO WYKŁADÓW



P. Kowalik, A. Pietrzak, Finanse
międzynarodowe. Zbiór zadań, WN PWN,
Warszawa 2005.



E. Najlepszy, Zarządzanie finansami
międzynarodowymi, PWE, Warszawa 2000



K. Zabielski, Finanse międzynarodowe,
WN PWN, Warszawa 1994



K. Lutkowski, Finanse międzynarodowe.
Zarys problematyki, WN PWN, Warszawa
2007.

Dr Piotr Szczepankowski

3

ZAKRES MATERIAŁU

1.

Międzynarodowe transfery finansowe i kapitałowe

2.

Bilans płatniczy i bilans handlowy

3.

Instrumenty zagranicznej polityki handlowej i

finansowej

4.

Kurs walutowy, rynki i systemy walutowe

5.

Zarządzanie ryzykiem kursowym

6.

Inwestycje zagraniczne – finansowanie inwestycji

zagranicznych, ocena inwestycji zagranicznych

7.

Finansowanie bieżących operacji zagranicznych

8.

Rozliczanie transakcji zagranicznych

9.

Międzynarodowe instytucje finansowe i

międzynarodowe centra finansowe (off-shores)

10.

Środowisko finansów międzynarodowych i

zarządzania finansami międzynarodowymi

Dr Piotr Szczepankowski

4

Temat 1

Międzynarodowe przepływy

kapitału



Istota (pojęcie) międzynarodowych

przepływów kapitału (MPK)



Cechy i główne rodzaje MPK



Szczegółowa klasyfikacja MPK i ich

charakterystyka

FINANSE MIĘDZYNARODOWE badają

rodzaje, kierunki i skutki ekonomiczne

przepływów kapitałowych (m.in. ich

wpływ na bilans płatniczy i handlowy

kraju, poziom kursu walutowego itd.)

Dr Piotr Szczepankowski

5

Pojęcie MPK



MPK to transfer towarów, usług i kapitału za

granicę, wskutek czego powiększają się

należności i (lub) zobowiązania zagraniczne

ujmowane w bilansie płatniczym kraju.



MPK tworzą m.in.:
a) zagraniczne kredyty handlowe i pożyczki

finansowe
b) zakładanie przedsiębiorstw w jednym kraju

przez rezydentów kraju drugiego
c) płatności odszkodowań z zagranicy
d) zakup i sprzedaż zagranicznych papierów

wartościowych

Dr Piotr Szczepankowski

6

Cechy MPK



ZWROTNOŚĆ – kraj przekazujący
kapitał żąda jego zwrotu



ODPŁATNOŚĆ – jest otrzymywane
wynagrodzenie za przekazanie
pewnej wartości kapitału za granicę

Dr Piotr Szczepankowski

7

Główne rodzaje MPK

TRANSFERY NIEODPŁATNE I

BEZZWROTNE



Są to tzw. jednostronne ruchy kapitału



Np. bezzwrotna pomoc materialna



Np. konieczność wyrównywania strat
zawinionych przez kraj dokonujący
transferu (np. odszkodowania
wojenne)

Dr Piotr Szczepankowski

8

Główne rodzaje MPK (c.d.)

TRANSFERY NIEODPŁATNE I ZWROTNE



Nieoprocentowane pożyczki finansowe

udzielane np. na cele rekonstrukcji

gospodarki kraju, na rozwój

ekonomiczny kraju itp.

TRANSFERY ODPŁATNE I BEZZWROTNE



Świadczenia bardzo rzadkie



To tzw. wieczny kredyt – np. brytyjskie

konsole

Dr Piotr Szczepankowski

9

Główne rodzaje MPK (c.d.)

TRANSFERY ODPŁATNE I ZWROTNE



Najbardziej typowe i występujące
najczęściej



Są to m.in. kredyty
międzynarodowe, lokaty majątkowe
za granicą.

Dr Piotr Szczepankowski

10

Szczegółowy podział MPK

Szczegółowa klasyfikacja MPK realizowana

jest w oparciu o następujące kryteria:

1.

Motywy przepływu kapitału

2.

Okres przepływu kapitału

3.

Podmioty sprawcze i sposoby

przemieszczania się kapitału

4.

Charakter przepływu kapitału

5.

„Normalność” ruchu kapitału

6.

Wpływ ruchu kapitału na równowagę

bilansu płatniczego

7.

Kierunek przepływu kapitału

Dr Piotr Szczepankowski

11

Szczegółowa klasyfikacja

MPK

I.

Motywy przepływu kapitału:



Polityczne lub humanitarne



Ekonomiczne

II.

Okres przepływu kapitału:



Transfery krótkoterminowe



Transfery długoterminowe

Dr Piotr Szczepankowski

12

Szczegółowa klasyfikacja MPK

III.

Podmioty sprawcze i sposoby

przemieszczania się kapitału:



Między krajowymi a zagranicznymi

przedsiębiorstwami



Międzybankowe



Między instytucjami rządowymi



Między podmiotami krajowymi a

międzynarodowymi instytucjami finansowymi



Między podmiotami krajowymi a zagranicznymi

rynkami papierów wartościowych

Dr Piotr Szczepankowski

13

Szczegółowa klasyfikacja

MPK

IV.

Charakter przepływu kapitału:



Przepływy autonomiczne – dokonywane

niezależnie od innych transakcji

wyodrębnionych w bilansie płatniczym (np.

ruch kapitału wywołany przez prywatnych

przedsiębiorców, którzy inwestują kapitał za

granicą w celu osiągnięcia wyższej stopy

zwrotu)



Przepływy indukowane (wyrównawcze) –

wszelkie transakcje, które stanowią pasywne

dopasowanie określonych pozycji w bilansie

kapitałowym do transakcji bieżących (np.

transakcje dewizowe banku centralnego w celu

wyrównania podaży i popytu na waluty).

Dr Piotr Szczepankowski

14

Szczegółowa klasyfikacja

MPK

V.

„Normalność” MPK:



Normalne – wolny kapitał kieruje się z

kraju o niskich stopach procentowych do

krajów o stopach wyższych



Anormalne – odwrotny kierunek MPK,

np. wówczas, gdy w danym kraju jest

recesja gospodarcza, obniża się kurs

papierów wartościowych, spadają

rezerwy walutowe. Są to symptomy,

które mogą spowodować tzw. „ucieczkę”

kapitału.

Dr Piotr Szczepankowski

15

Szczegółowa klasyfikacja MPK

VI. Wpływ ruchu kapitału na

równowagę bilansu płatniczego:



Przepływy stabilizujące – z kraju o

nadwyżce bilansu płatniczego do

kraju o jego deficycie



Przepływy destabilizujące – z

kraju o deficycie w bilansie

płatniczym do kraju o nadwyżce

bilansowej

Dr Piotr Szczepankowski

16

(7)

VII. Kierunek transferu kapitału:



Transfery aktywne – eksport kapitału



Transfery pasywne – import kapitału

Obroty kapitałowe netto =

= transfery aktywne – transfery pasywne

1) Kraj jest eksporterem netto kapitału, gdy:

transfery aktywne > transfery pasywne

2) Kraj jest importerem netto kapitału, gdy:

transfery aktywne < transfery pasywne

Dr Piotr Szczepankowski

17

Temat 2

Bilans płatniczy i handlowy



Istota bilansu płatniczego



Części bilansu płatniczego



Pozycje bilansu płatniczego



Równowaga i nierównowaga w
bilansie płatniczym



Pojęcie i pozycje bilansu
handlowego

Dr Piotr Szczepankowski

18

Istota bilansu płatniczego



Jest to usystematyzowane zestawienie transakcji

ekonomicznych dokonanych w ściśle określonym

czasie między krajowymi i zagranicznymi

podmiotami gospodarczymi



Wyraża w sposób bezpośredni poziom i strukturę

obrotów płatniczych z zagranicą.



Odzwierciedla:
a) więzi gospodarcze danego kraju z rynkami

zagranicznymi
b) obroty z zagranicą, które określają stopień

otwarcia gospodarki na zagranicę
c) strukturę obrotów z zagranicą, co wskazuje na

rodzaj powiązań danego kraju z zagranicą

Dr Piotr Szczepankowski

19

Typy transakcji ujmowanych w

bilansie płatniczym



Odpłatne – kupno i sprzedaż towarów (usług) za

gotówkę lub w kredycie, zamiana towarów i usług na

inne towary lub usługi, wymiana jednego aktywa

finansowego na inne (np. zakup obligacji

zagranicznej za gotówkę z rachunku dewizowego)



Nieodpłatne – nieodpłatne pozyskanie lub

dostarczenie towaru lub usługi, nieodpłatne

otrzymanie lub przekazanie elementu finansowego

(np. opłata składki na rzecz organizacji

międzynarodowej)



Autonomiczne – dokonywane przez różne podmioty

z motywów ekonomicznych



Przystosowawcze (wyrównawcze) – ruch kapitału

krótkoterminowego, zmiany stanu zagranicznych

rachunków bankowych i kredytu krótkoterminowego

Dr Piotr Szczepankowski

20

Technika tworzenia bilansu

płatniczego



Formalnie bilans płatniczy jest zawsze zgodny, ale

ekonomicznie NIE



Formalnie każda transakcja zapisywana jest

dwustronnie – po stronie „Winien” i po stronie „Ma”;

przykładowo eksportowi towarzyszy wzrost rezerw

dewizowych, importowymi towarzyszy spadek

rezerw dewizowych lub wzrost zobowiązań

zagranicznych



Po stronie „Wn” zapisuje się te transakcje, które

powodują zwiększenie rzeczowych lub finansowych

aktywów kraju (np. należności z tytułu importu)



Po stronie „Ma” zapisuje się te transakcje, które

prowadzą do zmniejszenia aktywów rzeczowych i

finansowych kraju (np. wartość eksportu,

zmniejszenie rezerw dewizowych, wzrost

zobowiązań zagranicznych)

Dr Piotr Szczepankowski

21

Bilans płatniczy i jego części

Można wyodrębnić dwie główne

części bilansu płatniczego:



Bilans obrotów bieżących,



Bilans obrotów kapitałowych.

Dr Piotr Szczepankowski

22

Składniki bilansu obrotów

bieżących



BILANS HANDLOWY  obejmujący należności z tytułu

eksportu i zobowiązania z tytułu importu towarów.



BILANS USŁUG  zestawienie obrotów zagranicznych

wiążących się z usługami transportowymi, bankowymi,

ubezpieczeniowymi, telekomunikacyjnymi, licencjami,

patentami, prawami autorskimi, usługami turystycznymi itp.



BILANS PROCENTÓW I DYWIDEND  obejmujący

wszystkie należności i zobowiązania związane z bieżącą

obsługą kapitału ulokowanego za granicą i kapitału obcego

znajdującego się na obszarze danego kraju (oprocentowanie

kredytów i pożyczek zagranicznych, zyski z ulokowanych za

granicą inwestycji), przy czym nie wlicza się tutaj spłaty rat

kredytów oraz wartości wycofywanych lokat bezpośrednich i

portfelowych (są one uwzględnione w bilansie obrotów

kapitałowych).



BILANS TRANSFERÓW NIEODPŁATNYCH  dotyczy

transakcji, które polegają na jednostronnym dostarczaniu

zagranicznemu odbiorcy towaru, usługi lub kwoty pieniężnej

bez rekompensaty (darowizny, przekazy pieniężne, spadki,

stypendia dla cudzoziemców, renty i emerytury, dary

rządowe, umorzenia długów zagranicznych i in.).

Dr Piotr Szczepankowski

23

Składniki bilansu obrotów

kapitałowych



KAPITAŁY  obejmuje inwestycje

bezpośrednie, inwestycje portfelowe oraz

inne kapitały (wartość zagranicznych

kredytów kupieckich, bankowych i

rządowych, krótko i długoterminowych).



REZERWY DEWIZOWE  obejmujące:

złoto monetarne, dewizy banku centralnego,

SDR (specjalne prawa ciągnienia, czyli

substytut złota, jednostka rozliczeniowa

państwa przyznana mu darmowo przez

MFW), rezerwy w MFW (kredyt będący do

dyspozycji danego kraju).

Dr Piotr Szczepankowski

24

Części bilansu płatniczego wg

wzorca NBP

A.

RACHUNEK BIEŻĄCY:
a) Towary: wpływy z eksportu (wg cen FOB, czyli

bez kosztów dostawy i ubezpieczenia poza

granicami kraju) i wydatki na import (wg cen CIF)

wg statystyk celnych
b) Usługi: wpływy z usług za granicą i wydatki na

usługi zagraniczne (fracht, ubezpieczenie,

transport)
c) Dochody: wpływy i wydatki związane z

podróżami zagranicznymi, dochody z inwestycji

zagranicznych, dochody z papierów wartościowych
d) Inne obroty bieżące: prywatne i rządowe

transfery nieodpłatne, wydatki dyplomatyczne

Dr Piotr Szczepankowski

25

Części bilansu płatniczego

(c.d.)

B. RACHUNEK KAPITAŁOWY I

FINANSOWY:
a) Inwestycje bezpośrednie
b) Inwestycje portfelowe
c) Krajowe należności za granicą
d) Krajowe zobowiązania wobec zagranicy
e) Pochodne instrumenty finansowe

C. SALDO BŁĘDÓW I OPUSZCZEŃ
D. POZYCJE FINANSUJĄCE:

a) Oficjalne aktywa rezerwowe
b) Kredyty z MFW

Dr Piotr Szczepankowski

26

Równowaga i nierównowaga w

bilansie płatniczym



Równowaga ekonomiczna w bilansie płatniczym

występuje wtedy, gdy zapisane są w nim tylko transakcje

autonomiczne oraz podstawowe



Deficyt bilansu płatniczego jest wtedy, gdy transakcje

autonomiczne i podstawowe wykazują saldo ujemne



Transakcje podstawowe to: bieżące obroty handlowe i

usługowe z zagranicą oraz ruch kapitału

długoterminowego



W wielu krajach rozmiary deficytu bilansu płatniczego w

ujęciu ekonomicznym określa się jako sumę

następujących pozycji:
a) zmniejszenie rezerw dewizowych i rezerw złota w

banku centralnym
b) zmniejszenie płynnych zagranicznych należności netto

sektora banków komercyjnych
c) zmniejszenie nie wykorzystywanej transzy rezerwowej

w MFW

Dr Piotr Szczepankowski

27

Czynniki zakłócające

równowagę w bilansie

płatniczym



Zmiany w strukturze i rozmiarze dochodu

narodowego



Zmiana relacji cen krajowych i zagranicznych



Zmiany wzajemnych cen towarów

eksportowanych i importowanych przez dany kraj

(terms of trade)



Zmiany stopy procentowej za granicą w stosunku

do stopy krajowej



Klęski naturalne



Przyczyny polityczne



Zmiany w popycie zagranicznym na

eksportowane produkty

Dr Piotr Szczepankowski

28

Jak ograniczać deficyt w

bilansie płatniczym?



Przez subwencje eksportowe



Przez ograniczanie importu (cła,
kontyngenty, podatki graniczne)



Reglamentację dewiz



Przez dewaluację pieniądza krajowego



Przez obniżanie stóp procentowych –
presja inwestycyjna na produkcję
eksportową

Dr Piotr Szczepankowski

29

Bilans handlowy



Bilans obrotów towarowych z zagranicą.



Zestawienie eksportu i importu, sporządzane

najczęściej za okres roku, obejmujące wartość towarów

(czasami z kosztami transportu i ubezpieczenia) wg cen

FOB (eksport) lub wg cen CIF (import)



Bilans handlowy stanowi część bilansu płatniczego



Gdy eksport przewyższa import, mówimy o nadwyżce w

bilansie handlowym lub o dodatnim saldzie w obrotach

bieżących. Jest to tzw. czynny (aktywny) bilans

handlowy



Gdy import jest większy od eksportu, mówimy o

deficycie bilansu handlowego lub o deficycie w obrotach

bieżących, lub o ujemnym saldzie w bilansie

handlowym. Jest to tzw. bierny (pasywny) bilans

handlowy

Dr Piotr Szczepankowski

30

Temat 3

Instrumenty polityki handlowej



Istota i cele polityki handlowej



Środki zagranicznej polityki
ekonomicznej



Typy polityki handlowej



Instrumenty polityki handlowej

Dr Piotr Szczepankowski

31

Istota polityki handlowej



Polityka handlowa to kształtowanie przez

państwo obrotów towarowych z zagranicą

poprzez użycie instrumentów pośredniego i

bezpośredniego oddziaływania na wielkość i

wartość wymiany towarowej.



Główne cele polityki handlowej:
- właściwe ukształtowanie stosunków

gospodarczych danego kraju z zagranicą,
- osiągnięcie odpowiedniego salda obrotów

bieżących wykazywanych w bilansie

płatniczym oraz w bilansie handlowym kraju.

Dr Piotr Szczepankowski

32

Cele cząstkowe polityki

handlowej

Celami cząstkowymi polityki handlowej są:



wzrost eksportu,



równowaga płatnicza kraju,



poprawa struktury wymiany towarowej,



wzrost udziału kraju w handlu światowym,



ułatwienie podmiotom wejścia na nowe

rynki,



obsługa zadłużenia zagranicznego kraju,



pozyskiwanie bezpośrednich inwestycji

zagranicznych (FDI).

Dr Piotr Szczepankowski

33

Grupowanie celów polityki

handlowej

Cele polityki handlowej mogą być:



Ilościowe  dążenie do ukształtowania

pożądanych rozmiarów handlu

zagranicznego, inwestycji zagranicznych

itp., co ma doprowadzić do zachowania

właściwego salda bilansu handlowego,



Jakościowe  takie jak np.: wydłużanie

serii produkcji, poprawa jakości

produkcji, poprawa terms of trade.

Dr Piotr Szczepankowski

34

Grupowanie celów polityki

handlowej

Ze względu na horyzont czasu osiągania korzyści

z polityki handlowej wyróżniamy cele:



Krótkookresowe  np. poprawa salda bilansu

handlowego, poprawa terms of trade,



Średniookresowe  np. poprawa produkcji na

potrzeby eksportu, ułatwienie importu licencji,
technologii, zwiększenie wolumenu FDI,



Długookresowe  np. zmiany strukturalne w

gospodarce, poprawa salda bilansu płatniczego.

Dr Piotr Szczepankowski

35

Typy polityki handlowej

Wyróżnia się dwa typy polityki handlowej:

1.

Polityka wolnego handlu:



państwo nie ingeruje w sferę stosunków
gospodarczych z zagranicą



nastawienie kraju na działanie sił
rynkowych



handel zagraniczny jest wolny od
wszelkiego rodzaju ograniczeń taryfowych
oraz ekonomicznych (np. polityki kursowej,
fiskalnej, budżetowej)

Dr Piotr Szczepankowski

36

Typy polityki handlowej (c.d.)

2. Polityka protekcjonizmu  państwo aktywnie,

pośrednio i bezpośrednio wpływa na współpracę z

zagranicą posługując się w tym celu całą gamą

instrumentów ekonomicznych i decyzji

administracyjnych.

Zalety:



Ochrona bilansu płatniczego przed nierównowagą,



Ochrona rynku wewnętrznego przed konkurencją

zagraniczną,



Przeciwdziałanie bezrobociu.

Wady:



Utrzymywanie nieefektywnej struktury produkcji,



Braki w rozwoju postępu technicznego,



Tendencje do ukształtowania gospodarki autarkicznej.

Dr Piotr Szczepankowski

37

Środki zagranicznej polityki

ekonomicznej



Środki polityki handlowej to wyrażone

wartościowo lub rzeczowo zasoby czynników

produkcji służące państwu do osiągania celów

zagranicznej polityki ekonomicznej.



Środki polityki handlowej dzieli się na:
a) pośrednie  są to środki zasilające

podmioty gospodarcze i zwiększające ich

konkurencyjność na rynkach międzynarodowych

(np. subwencje eksportowe, ulgi kredytowe itp.)
b) bezpośrednie  dotyczą jedynie tej sfery

gospodarki i tych podmiotów, które są

własnością państwa.

Dr Piotr Szczepankowski

38

Instrumenty polityki

handlowej

Instrumenty polityki handlowej dzieli się na:



TARYFOWE  są to cła, czyli instrument

wpływający na cenę importowanego lub

eksportowanego towaru,



NIETARYFOWE  które dzielą się na instrumenty:
a) parataryfowe – działają podobnie jak cła, a

więc służą ograniczaniu wymiany przez

podwyższenie ceny dobra, np. podatki importowe,

subsydia eksportowe
b) pozataryfowe – nie wpływają na cenę towaru,

regulują natomiast wolumen i strukturę obrotów z

zagranicą, np. kontyngenty.

Dr Piotr Szczepankowski

39

Instrumenty taryfowe - cła



Cło jest opłatą pobieraną od towaru
zagranicznego w związku z
przekroczeniem przez niego granicy
celnej.



Jest to najstarszy instrument
protekcjonizmu państwowego.



Jest dochodem budżetu państwa.

Dr Piotr Szczepankowski

40

Funkcje cła



Ochronna – polega na tym, że obłożone cłem

towary importowane stają się droższe, a zatem

mniej konkurencyjne na rynku krajowym, przez

co chroniony jest podobny wyrób krajowy,



Fiskalna – cło dostarcza budżetowi państwa

dochodów (w Polsce jest to ok. 8-10%

wpływów do budżetu),



Ochrony bilansu płatniczego – cło zwiększa

cenę importowanego dobra, zmniejszając

dzięki temu popyt na nie, co powoduje w

konsekwencji spadek importu i poprawę salda

obrotów bieżących.

Dr Piotr Szczepankowski

41

Rodzaje ceł

I. Charakter zagranicznej polityki

ekonomicznej:



Cła autonomiczne  wprowadzane

decyzją danego państwa,



Cła umowne  uzgadniane między

państwami, określające poziom cła,
czas jego obowiązywania, asortyment
produktów, których cło dotyczy.

Dr Piotr Szczepankowski

42

Rodzaje ceł (c.d.)

II. Wysokość cła:



Cła minimalne  stosowane w

handlu z krajami, które otrzymały
tzw. klauzulę najwyższego
uprzywilejowania,



Cła maksymalne  stosowane

wobec państw bez klauzuli
najwyższego uprzywilejowania.

Dr Piotr Szczepankowski

43

Rodzaje ceł (c.d.)

III. Siła oddziaływania cła:



Cła preferencyjne  stosowane w grupie krajów

unii celnej czy też strefy wolnego handlu,



Cła dyskryminacyjne  występujące w kilku

odmianach:
a) cła retorsyjne  stosowane jako odwet za

nieprzyjazne ekonomiczne działanie innego kraju,
b) cła wyrównawcze  są stosowane w celu

neutralizacji efektu subsydiów eksportowych

stosowanych przez inny kraj,
c) cła antydumpingowe  wprowadzone w celu

zniwelowania importu dóbr sprzedawanych na

rynkach zagranicznych poniżej kosztu ich

wytworzenia.

Dr Piotr Szczepankowski

44

Rodzaje ceł (c.d.)

IV. Kierunek ruchu towarów:



Cła importowe  są nakładane na towary

przywożone do danego kraju w celu ochrony bilansu

handlowego i płatniczego, poziomu cen krajowych

lub ochrony produkcji krajowej przed konkurencją

zagraniczną,



Cła eksportowe  służą państwu do kształtowania

wielkości i kierunków wywozu produktów, które są

deficytowe na rynku wewnętrznym,



Cła tranzytowe  są nakładane na towary

przywożone przez terytorium danego kraju

(aktualnie już nie obowiązują – zakaz

międzynarodowy).

Dr Piotr Szczepankowski

45

Rodzaje ceł (c.d.)

V. Funkcje pełnione przez cło:



Cła ochronne



Cła fiskalne

VI. Czas obowiązywania:



Cła ustalone na czas
nieograniczony



Cła sezonowe

Dr Piotr Szczepankowski

46

Rodzaje ceł (c.d.)

VII. Sposób ustalania stawek celnych:



Cła wartościowe  ustalane od

wartości towaru,



Cła ilościowe  ustalane od ilości

sprowadzanego towaru,



Cła kombinowane  naliczane

częściowo od wartości i częściowo od

ilości towaru (np. 20% od wartości,

ale minimum 10 USD za tonę).

Dr Piotr Szczepankowski

47

Instrumenty parataryfowe



Cechują się większą skutecznością od
ceł, bowiem są stosowane selektywnie.



Zalicza się do nich: opłaty
wyrównawcze, opłaty specjalne,
podatki graniczne, subsydia
eksportowe, depozyty importowe,
podwyższenie podstawy wymiaru cła,
kontyngenty taryfowe, inne (np. opłaty
sanitarne).

Dr Piotr Szczepankowski

48

Opłaty wyrównawcze



Jest to opłata wnoszona przez importera
równa różnicy między ceną towaru
importowanego a gwarantowaną przez
państwo ceną takiego samego towaru
wytwarzanego w kraju,



Cechy opłat wyrównawczych:
a) zmienność wysokości,
b) stosowanie łącznie z cłem lub zamiast
cła,
c) wysoka skuteczność stosowania.

Dr Piotr Szczepankowski

49

Opłaty specjalne



Opłaty fiskalne dla dóbr
luksusowych, których nie produkuje
się w kraju importera,



Inne opłaty, np. administracyjne,
konsularne, stemplowe,
statystyczne itp.

Dr Piotr Szczepankowski

50

Subsydia eksportowe



Jest to świadczenie ze strony państwa na rzecz

przedsiębiorstw produkujących i sprzedających

swoje towary za granicą.



Są to m.in. premie, ulgi i inne ułatwienia, które mają

spowodować obniżenie ceny dobra eksportowanego.



Są to dopłaty do różnicy w cenach: wyższej dobra

eksportowanego i niższej na rynku zagranicznym.



Mogą być przyznane w formie:
a) bezpośredniej  dotacje gotówkowe,
b) pośredniej  np. finansowanie badań nad nowym

produktem, ulgi podatkowe, preferencyjne kredyty

eksportowe.

Dr Piotr Szczepankowski

51

Depozyty importowe



Obciążenie importera przez
państwo obowiązkiem wpłaty na
specjalny, nieoprocentowany
rachunek kwoty proporcjonalnej do
wielkości importu.



Pozostaje ona na tym rachunku na z
góry określony czas, po czym
zostaje importerowi zwrócona.

Dr Piotr Szczepankowski

52

Inne instrumenty

parataryfowe



Kontyngenty taryfowe  likwidacja

lub obniżka stawki celnej do
pewnego poziomu importu lub
importu ze wskazanych krajów,



Podatki graniczne



Podwyższenie wymiaru cła



Opłaty sanitarne i związane z
ochroną środowiska

Dr Piotr Szczepankowski

53

Instrumenty pozataryfowe

KONTYNGENTY



To ilościowe ograniczenia importu, rzadziej
eksportu (limity dopuszczalnej wielkości
importu lub eksportu).



Mogą mieć charakter:
a) wartościowy  np. dopuszczalny import

marynarek do wartości 100 tys. USD,
b) ilościowy  np. import w ciągu roku 30

tys. sztuk samochodów.

Dr Piotr Szczepankowski

54

Instrumenty pozataryfowe

(c.d.)

Przyczyny wprowadzania kontyngentów:



Ochrona produkcji krajowej



Skierowanie popytu z towarów importowanych

na krajowe



Przeciwdziałanie deficytowi obrotów bieżących z

zagranicą



Względy bezpieczeństwa



Względy sanitarne i medyczne

Skutki wprowadzania kontyngentów:



Zmniejszenie podaży dóbr importowanych



Wzrost cen na rynku

Dr Piotr Szczepankowski

55

Instrumenty pozataryfowe

(c.d.)

LICENCJE IMPORTOWE



Zezwolenia wydawane przedsiębiorcom

przez władze państwowe na przywóz

określonej ilości konkretnego towaru.

DOBROWOLNE OGRANICZENIA EKSPORTU



Dotyczą na ogół tzw. towarów wrażliwych i

są zawierane między eksporterem a

importerem na z góry określony czas.

Eksporter ogranicza w porozumieniu z

importerem sprzedaż danego dobra na

określony rynek.

Dr Piotr Szczepankowski

56

Instrumenty pozataryfowe

(c.d)

OGRANICZENIA DEWIZOWE



Całkowite lub częściowe zniesienie swobody

obrotów dewizowych z zagranicą.



Wyrazem tego jest obowiązek odsprzedania

upoważnionym bankom dewiz zarobionych z

eksportu po z góry określonym kursie.



Przedsiębiorcy ratują się wtedy transakcjami

barterowymi (towar za towar), kompensacyjnymi

(grupa towarów za grupę towarów) i clearingowymi

(wzajemne rozliczanie należności eksportowych i

zobowiązań importowych bez udziału dewiz).

ZAKUPY RZĄDOWE



Preferowanie przy zakupach publicznych produktów

krajowych, nawet wtedy, gdy są one droższe od

sprowadzanych z zagranicy.

Dr Piotr Szczepankowski

57

Temat 4 i 5

Kurs walutowy i rynki walutowe



Pojęcie kursu walutowego



Rodzaje kursów walutowych



Czynniki kształtujące kurs walutowy



Pojęcia aprecjacji (rewaluacji) i deprecjacji

(dewaluacji)



Model współzależności między kursem

walutowym, stopami procentowi i stopami

inflacji – w tym międzynarodowy efekt

Fishera



Transakcje na rynkach walutowych



Uczestnicy rynku walutowego

Dr Piotr Szczepankowski

58

Pojęcie waluty

WALUTA  inaczej dewizy, to:



krótkoterminowe należności denominowane

w obcych środkach pieniężnych,



instrumenty finansowe denominowane w

obcych środkach płatniczych o najwyższym

stopniu płynności,



obce środki pieniężne posiadające

natychmiastową zdolność płatniczą w

obrocie międzynarodowym (obce banknoty,

monety i rachunki a vista w walucie

niekrajowej).

Dr Piotr Szczepankowski

59

Pojęcie kursu walutowego



Kurs walutowy to stosunek wymiany

określonej ilości danej waluty za

jednostkę innej waluty (np. ile złotych za

1 USD lub ile centów za 1 PLN).



Kurs walutowy to cena pieniądza

zagranicznego wyrażona w pieniądzu

krajowym.



Kurs walutowy to liczba jednostek

danej waluty, jaka może być kupiona za

jednostkę innej waluty.

Dr Piotr Szczepankowski

60

Rodzaje kursów walutowych

I. PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA MOŻLIWOŚĆ

WAHAŃ KURSÓW:



Kurs płynny (zmienny, elastyczny) – kształtowany

pod wpływem popytu i podaży na rynku

walutowym; może być kursem „brudnym”

(stabilizowany przez interwencję banku

centralnego) lub kursem „czystym” (ukształtowany

na rynku bez interwencjonizmu banku

centralnego)



Kurs sztywny – ustalany przez władze monetarne

kraju,



Kurs pełzający – zbliżony do kursu sztywnego,

ale korygowany skokowo przez państwo.

Dr Piotr Szczepankowski

61

Rodzaje kursów walutowych

II. PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA ZAKRES

OBOWIĄZYWANIA:



Kurs zróżnicowany – może być

zróżnicowany przedmiotowo (inny dla

obrotów towarowych, inny dla usług

niehandlowych), podmiotowo (inny dla

firm, inny dla osób fizycznych),

geograficznie (inny dla walut różnych grup

krajów),



Kurs jednolity – jednakowy dla wszelkich

form transakcji dewizowych.

Dr Piotr Szczepankowski

62

Rodzaje kursów walutowych

III. PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA OPERACJE BANKOWE:



Kurs kasowy (spot) – w kontraktach z natychmiastową

zapłatą,



Kurs terminowy (future) – gdy zapłata następuje po

upływie określonego czasu

1.

Kurs terminowy – kurs kasowy > 0  waluta jest

notowana terminowo z premią (tzw. report)

2.

Kurs terminowy – kurs kasowy < 0  waluta jest

notowana terminowo z dyskontem (tzw. deport)

3.

Kurs terminowy – kurs kasowy = +/- wartość swapu

(marży kursowej)

4.

Stopa swapu (marży kursowej, premii, dyskonta

waluty krajowej) w skali rocznej =

(wartość swapu / kurs kasowy) * (360 / t)

5.

Kurs terminowy sprzedaży – kurs kasowy sprzedaży

 podawane jest w pkt terminowych.

1pkt terminowy = 0,0001 PLN

Dr Piotr Szczepankowski

63

Rodzaje kursów walutowych

IV. PODZIAŁ Z WZGLĘDU NA SPOSÓB

PREZENTACJI KURSU:



Kurs bezpośredni – liczba jednostek waluty

krajowej potrzebnych do zakupu jednej

jednostki waluty zagranicznej,



Kurs pośredni – liczba jednostek waluty obcej

potrzebnych do zakupy jednostki waluty

krajowej,



Kurs krzyżowy – wyznaczenie kursu

walutowego na podstawie znanych kursów

dwóch różnych walut wg zasady:

PLN/LIT = PLN/USD * USD/LIT

Dr Piotr Szczepankowski

64

Rodzaje kursów walutowych

V. INNE RODZAJE KURSÓW:



Kurs kupna (bid)



Kurs sprzedaży (offer)

1.

Kurs „offer” – kurs „bid” = spread

2.

Stopa spread = spread / kurs „bid”



Kurs nominalny – z inflacją



Kurs realny



Kurs podwartościowy – kurs rynkowy niższy

od oficjalnego banku centralnego



Kurs nadwartościowy – kurs na rynku

wyższy od oficjalnego banku centralnego

Dr Piotr Szczepankowski

65

Zadania na kursy walutowe

1.

Kurs 1 USD w PLN wynosi 3,2635. Ile wynosi

kurs złotego wyrażony w USD?

2.

Dane są kursy: 4,005 PLN/EUR oraz 0,3889

CHF/PLN. Proszę obliczyć kurs:
a) CHF/EUR
b) EUR/CHF

3.

Dane są kursy:
a) 106,6019 JPY/USD oraz 0,1127 USD/CZK.

Proszę obliczyć kurs JPY/CZK oraz CZK/JPY.
b) 0,01480 HUF/PLN oraz 2,9686 PLN/CAD.

Proszę obliczyć kurs HUF/CAD oraz CAD/HUF.

Dr Piotr Szczepankowski

66

Podstawowe pojęcia związane z

kursem walutowym



Aprecjacja waluty – wzrost rynkowego kursu

pieniądza krajowego, czyli rynkowe umacnianie jego

wartości; albo wzmacnianie na rynku wartości waluty

zagranicznej



Deprecjacja waluty – rynkowy spadek wartości

pieniądza krajowego, albo spadek kursu danej waluty

na rynku dewizowym



Dewaluacja waluty – jednorazowe („skokowe”)

urzędowe obniżenie wartości waluty krajowej,

zazwyczaj wymuszone na władzy monetarnej wskutek

długotrwałego deficytu bilansu obrotów bieżących i/lub

odpływu kapitału



Rewaluacja waluty – wzrost oficjalnego kursu waluty

krajowej w stosunku do walut obcych, następujący na

skutek decyzji władz monetarnych danego kraju.

Dr Piotr Szczepankowski

67

Stopy deprecjacji i aprecjacji



Stopa deprecjacji waluty krajowej

względem waluty obcej:

(So – S1) / S1 = (1/S1 – 1/So) / 1/So

kurs bezpośredni – kurs pośredni



Stopa aprecjacji waluty zagranicznej

względem waluty krajowej:

(S1 – So) / So = (1/So – 1/S1) / 1/S1

kurs bezpośredni – kurs pośredni

Dr Piotr Szczepankowski

68

Zadania na stopy aprecjacji i

deprecjacji

Dr Piotr Szczepankowski

69

Czynniki wpływające na poziom

kursów walutowych

I. CZYNNIKI EKONOMICZNE:

1. Czynniki koniunkturalne:

- poziom dochodu narodowego
- stopa inflacji
- stopa procentowa

2. Czynniki strukturalne:

- infrastruktura gospodarki
- konkurencyjność gospodarki
- sytuacja w bilansie płatniczym
- poziom rozwoju techniczno – technologicznego

II. CZYNNIKI POZAEKONOMICZNE:

- czynniki polityczne
- czynniki psychologiczne
- częstotliwość i motywy interwencjonizmu banku

centralnego na rynku walutowym

Dr Piotr Szczepankowski

70

Czynniki ekonomiczne

wpływające na poziom kursu

walutowego (I)

Poziom kursu walutowego w danym kraju zależy od podaży walut

zagranicznych oraz od popytu na nie. To z kolei zależy od eksportu

i importu, inflacji i poziomu stopy procentowej.

WPŁYW EKSPORTU I IMPORTU NA KURS WALUTOWY



Podaż walut zagranicznych w danym kraju zależy od popytu na

krajowe dobra i usługi na rynkach zagranicznych, od popytu na

krajowe aktywa finansowe oraz od poziomu realizowanych FDI.

Im większy jest popyt na dobra, usługi i instrumenty

finansowe danego kraju poza jego granicami (większy

eksport), tym większa będzie podaż walut zagranicznych i

tym niższy będzie kurs walutowy, czyli nastąpi aprecjacja

pieniądza krajowego lub deprecjacja walut obcych.



Popyt na walutę zagraniczną zależy od popytu na produkty i

usługi z zagranicy oraz od popytu na aktywa finansowe

denominowane w walucie obcej.

Im większy jest popyt na dobra importowane, tym większy

staje się popyt na waluty zagraniczne, rośnie wówczas

kurs walutowy, czyli następuje deprecjacja waluty

krajowej lub aprecjacja walut zagranicznych.

Dr Piotr Szczepankowski

71

Czynniki ekonomiczne

wpływające na poziom kursu

walutowego (II)

WPŁYW INFLACJI

Wysoka inflacja w kraju w stosunku do

stopy inflacji za granicą (innego kraju)

powoduje, że dobra krajowe są droższe

na rynkach zagranicznych, a więc mniej

konkurencyjne cenowo. Skutkuje to

spadkiem popytu na nie, maleje eksport,

ale za to rośnie import tańszych

produktów z zagranicy – wywołuje to

wzrost kursu walutowego i słabnięcie

pieniądza krajowego.

Dr Piotr Szczepankowski

72

Czynniki ekonomiczne

wpływające na poziom kursu

walutowego (III)

WPŁYW POZIOMU STÓP

PROCENTOWYCH

Wyższa w danym kraju stopa

procentowa w stosunku do stopy

procentowej za granicą (stopy innego

kraju) powoduje napływ kapitału

spekulacyjnego i wzrost podaży walut

zagranicznych – kurs walutowy

słabnie, czyli aprecjonuje waluta

krajowa.

Dr Piotr Szczepankowski

73

ŹRÓDŁA PODAŻY WALUT

ZAGRANICZNYCH

Źródła te zwiększając podaż walut zagranicznych powodują

aprecjację pieniądza krajowego. Zalicza się do nich:



Wpływy z eksportu towarów i usług,



Wydatki w kraju podróżnych zagranicznych,



Odsetki otrzymywane z lokat i inwestycji finansowych za

granicą,



Dywidendy z udziałów w firmach zagranicznych,



Prywatne i oficjalne transfery z zagranicy



Kredyty pozyskiwane za granicą lub kredyty walutowe

pozyskiwane w kraju,



Napływ kapitału spekulacyjnego,



FDI i inwestycje portfelowe osób zagranicznych w kraju,



Spadek walutowych rezerw dewizowych – sprzedaż

dewiz przez bank centralny.

Dr Piotr Szczepankowski

74

ŹRÓDŁA POPYTU NA WALUTY

Źródła te zwiększając popyt na waluty zagraniczne

powodują deprecjację pieniądza krajowego. Zalicza

się do nich:



Wydatki na import towarów i usług,



Wydatki za granicą podróżnych krajowych,



Odsetki płacone od zadłużenia zagranicznego,



Wypłaty dywidend inwestorom zagranicznym przez

podmioty krajowe,



Kredyty udzielone zagranicy,



Odpływ kapitału spekulacyjnego i inwestycyjnego,



FDI i inwestycje portfelowe podmiotów krajowych za

granicą,



Wzrost rezerw dewizowych – skup walut przez bank

centralny.

Dr Piotr Szczepankowski

75

Model współzależności kursów

walut, stóp procentowych i

inflacji

Efekt parytetu stopy procentowej

Względne różnice w stopie procentowej =

= względne różnice między kursem kasowym i

terminowym

[(Ih – If) / (1 + If)] = [(Fo – So) / So]

czyli kurs terminowy wynosi:

Fo = So * [(1 + Ih) / (1 + If)]

Fo – kurs terminowy (waluta kraj. / waluta zagr.)
So – kurs kasowy (waluta kraj. / waluta zagr.)
Ih – krajowa stopa procentowa
If – stopa procentowa za granicą (w kraju waluty zagr.)

Dr Piotr Szczepankowski

76

Model współzależności kursów

walut, stóp procentowych i

inflacji

Efekt parytetu siły nabywczej

Względne różnice w oczekiwanej stopie inflacji =

= przewidywane zmiany w kursie kasowym

[(Ph – Pf) / (1 + Pf)] = [(St – So) / So]

Czyli terminowy kurs kasowy (kurs kasowy w

terminie „t” wyniesie):

St = So * [(1 + Ph) / (1 + Pf)]

St – przewidywany kurs kasowy w terminie „t”
So – bieżący kurs kasowy
Ph – oczekiwana stopa inflacji w kraju
Pf – oczekiwana stopa inflacji za granicą

Dr Piotr Szczepankowski

77

Model współzależności kursów

walut, stóp procentowych i

inflacji

Efekt teorii oczekiwań

Przewidywane zmiany w kursie

kasowym = względne różnice między

kursem kasowym i terminowym

[(Fo – So) / So] = [(St – So) / So]

czyli wynika z tego, że przewidywany

kurs kasowy w terminie „t” równa się

aktualnie wyznaczanemu kursowi

terminowemu (St = Fo)

Dr Piotr Szczepankowski

78

Model współzależności kursów

walut, stóp procentowych i

inflacji

Międzynarodowy efekt Fishera

Przewidywane zmiany w kursie

kasowym = względne różnice w

stopie procentowej

[(St – So) / So] = [(Ih – If) / (1 + If)]

Czyli terminowy kurs kasowy (kurs

kasowy w terminie „t” wyniesie):

St = So * [(1 + Ih) / (1 + If)]

Dr Piotr Szczepankowski

79

Przykład 1 na model

współzależności

Przedsiębiorstwo Podeszwa jest eksporterem

wyrobów obuwniczych. Odbiorca zagraniczny

pochodzi z Niemiec. W dniu 9 grudnia Podeszwa

sprzedała swemu kontrahentowi kalosze o

łącznej wartości 300.000 EUR. Zapłata za towar

ma być dokonana za 3 m-ce. W tym czasie mogą

zajść niekorzystne zmiany na rynku walutowym.

W związku z tym Dyr.Fin. zdecydował się na

sprzedaż EUR na rynku terminowym. Jaki będzie

terminowy kurs sprzedaży EUR, jeśli stopa % w

kraju wynosi 6,86% rocznie, a w sferze euro

wynosi 2,94% w skali rocznej? Aktualny kurs na

rynku kasowym wynosi 3,98 PLN/EUR.

Dr Piotr Szczepankowski

80

Przykład 2 na model

współzależności

GGT jest importerem gazu płynnego. Z

przeprowadzonych analiz planu zakupów wynika, że

za miesiąc spółka będzie musiała zapłacić rosyjskim

dostawcom około 1 mln USD za dostarczony gaz.

Bieżący kurs kupna USD wyrażony w złotych wynosi

3,005. Spółka skontaktowała się z dealerami

walutowymi w celu ustalenia kursu terminowego

zakupu USD. Zaoferowany kurs wyniósł 3,050

zł/USD. Proszę określić, czy należy dokonać

transakcji na rynku terminowym, jeśli banki

proponują następujące warunki lokowania

depozytów i zaciągania jednomiesięcznych

kredytów:

-

dla PLN – lokata (bid) 6,43%, kredyt (offer) – 7,88%

-

dla USD – lokata (bid) 1,00%, kredyt (offer) – 1,91%

Dr Piotr Szczepankowski

81

Rodzaje transakcji na rynku

walutowym



Transakcje natychmiastowe (spot) –
około 47%



Transakcje swapowe – około 39%



Transakcje terminowe forward –
około 7%



Transakcje opcyjne – około 5%



Transakcje futures – około 2%

Dr Piotr Szczepankowski

82

Uczestnicy rynku

walutowego



Bankowi i niebankowi dealerzy

walutowi – w tym samym czasie kupują

waluty zagraniczne po kursie nabycia (bid)

i sprzedają je po kursie sprzedaży (offer)



Klienci indywidualni (osoby fizyczne i

przedsiębiorstwa) – grupa ta obejmuje

głównie importerów i eksporterów,

zagranicznych inwestorów giełdowych,

firmy międzynarodowe



Spekulanci i arbitrażyści – wykorzystują

rynki walutowe wyłącznie jako źródło

zwiększenia swoich dochodów

Dr Piotr Szczepankowski

83

Uczestnicy rynku walutowego

(c.d.)



Bank centralny i skarb państwa – wykorzystują

rynek walutowy do tworzenia lub upłynniania rezerw

dewizowych, spłaty zadłużenia zagranicznego kraju,

interwencjonizmu w celu stabilizacji pieniądza

krajowego



Brokerzy walutowi – pośrednicy dokonujący na

zlecenie innych uczestników rynku walutowego

transakcji kupna – sprzedaży walut zagranicznych



Asekuratorzy – uczestnicy działający głównie na

terminowym rynku walutowym, kupujący walutowe

kontrakty terminowe w celu zabezpieczenia

przyszłych transakcji przed ryzykiem kursowym

Dr Piotr Szczepankowski

84

Tematyka 6

Ryzyko kursowe i jego formy



Istota ryzyka kursowego



Rodzaje ryzyka kursowego



Znaczenie ryzyka kursowego w
podejmowaniu decyzji finansowych



Pozycje walutowe przedsiębiorstwa
a ryzyko kursowe

Dr Piotr Szczepankowski

85

Istota ryzyka walutowego

(kursowego)



Jeżeli zmiany stóp procentowych i inflacji

nie dostosowują się w zadawalającym

stopniu do warunków parytetu wymiany

na rynku pieniężnym danego kraju,

uczestnicy rynku walutowego nie mają

pewności co do utrzymania się wartości

walut zagranicznych w przyszłości



Dlatego transakcje dewizowe narażone

są na ryzyko zmiany wartości walut – jest

to sens ryzyka walutowego, czyli

niemożności przewidzenia kierunku i skali

zmian kursów w następnych okresach

Dr Piotr Szczepankowski

86

Istota ryzyka kursowego

(c.d.)



W krótkim okresie ryzyko kursowe przejawia się w

postaci mniejszych realizowanych należności (np.

z tytułu eksportu) i wzrostu zobowiązań (np. z

tytułu importu) w przeliczeniu na walutę krajową.



W dłuższym okresie ryzyko kursowe wynika z

możliwości realnego zagrożenia planowanych

przez podmioty w przyszłości transakcji

zagranicznych w postaci utraty oczekiwanej

wartości przepływów pieniężnych (zmniejszenia

przyszłych dochodów i wzrostu kosztów). Ponadto

zmiany kursów wpływają na wartość księgową

aktywów i pasywów, które w bilansie są

przeliczane po nowym kursie na koniec okresu

sprawozdawczego.

Dr Piotr Szczepankowski

87

Istota ryzyka kursowego

(c.d.)



Ryzyko kursowe powstaje z chwilą,
gdy ujęte w bilansie danego
podmiotu zagraniczne aktywa i
zobowiązania muszą być
przeliczane lub wyceniane wg kursu
kasowego na koniec okresu
obrotowego.

Dr Piotr Szczepankowski

88

Rodzaje ryzyka kursowego

Wyróżnia się trzy formy ryzyka

kursowego:



Ryzyko konwersji (księgowe),



Ryzyko transakcyjne
(krótkoterminowe),



Ryzyko ekonomiczne
(długoterminowych operacji).

Dr Piotr Szczepankowski

89

Ryzyko konwersji



Pojawia się w momencie przeliczania i konsolidacji

sprawozdań finansowych zagranicznych podmiotów

zależnych (filii zagranicznych) na walutę jednostki

macierzystej oraz w momencie tworzenia

sprawozdań finansowych, w których aktywa i

pasywa są denominowe w walutach obcych (jest to

ryzyko wyceny bilansowej)



Wycena ryzyka kursowego ma charakter formalny i

retrospektywny (historyczny). Wyznacza się tzw.

różnice przeliczeniowe lub różnice kursowe, które

są ujmowane w rachunku zysków i strat oraz w

bilansie. W tym ostatnim przypadku wylicza się

także różnice kursowe w każdej pozycji należności i

zobowiązań walutowych (po kursie średnim w dniu

zamknięcia bilansu).

Dr Piotr Szczepankowski

90

Ryzyko transakcyjne



Pojawia się wtedy, gdy wyniki rozliczenia
należności i zobowiązań z tytułu bieżących
operacji zagranicznych przyczyniają się do
pogorszenia rachunku zysków i strat



Przykładowo – eksporter będzie wykazywał
straty z różnic kursowych, gdy nastąpi
aprecjacja waluty krajowej, a importer –
gdy wystąpi deprecjacja waluty krajowej



Ryzyko to obniża zyski i zmniejsza stopień
rentowności zaangażowanego kapitału

Dr Piotr Szczepankowski

91

Ryzyko ekonomiczne



Wynika ono z niepewności sytuacji

dotyczącej możliwości zrealizowania w

przyszłości oczekiwanych zysków z

transakcji dewizowych zawieranych w

długim okresie przez podmioty

gospodarcze, szczególnie transakcji FDI.



Wycena tego ryzyka polega na

uwzględnieniu możliwego spadku wartości

oczekiwanych przepływów pieniężnych w

działalności operacyjnej podmiotów w

długim okresie – dotyczy to zarówno

zysków, jak i zmian w kapitale obrotowym,

wartości aktywów trwałych itp.

Dr Piotr Szczepankowski

92

Znaczenie ryzyka kursowego w

podejmowaniu decyzji

finansowych

Punktem wyjścia w zarządzaniu ryzykiem kursowym

jest:



Zdefiniowanie typu ryzyka kursowego,



Zgromadzenie informacji umożliwiających wycenę

ryzyka kursowego, czyli kwoty różnic kursowych,



Uzyskanie wiarygodnej prognozy trendu

przyszłych zmian kursów walutowych,



Określenie zakresu „bezpiecznych” zmian kursów

walutowych,



Zaprojektowanie właściwej strategii

zabezpieczenia pozycji walutowej

przedsiębiorstwa.

Dr Piotr Szczepankowski

93

Znaczenie ryzyka kursowego w

podejmowaniu decyzji

finansowych

Ważne jest zbadanie i ustalenie, czy:



Przy sprzedaży eksportowej wpływy pieniężne mogą się

zwiększyć w efekcie poprawy konkurencyjności eksportu na

skutek deprecjacji waluty krajowej,



Przy sprzedaży krajowej wpływy pieniężne mogą zwiększyć się

w rezultacie dewaluacji waluty krajowej (pogorszenia się

konkurencyjności towarów importowanych),



Wielkość sprzedaży osiągana przez dostawców krajowych i

wynikające stąd wpływy pieniężne mogą ulec zmniejszeniu, na

skutek procesów deflacyjnych, towarzyszących deprecjacji

waluty krajowej,



Koszty importu zaopatrzeniowego mogą wzrosnąć w

następstwie deprecjacji waluty krajowej,



Koszty zaopatrzenia ze źródeł krajowych mogą ulec

zwiększeniu w następstwie obniżenia kursu waluty krajowej,



Konieczny będzie wzrost wartości kapitału obrotowego i

aktywów trwałych w efekcie deprecjacji waluty krajowej.

Dr Piotr Szczepankowski

94

Pozycje walutowe firmy a

ryzyko kursowe

Wyróżnia się trzy rodzaje pozycji

walutowych przedsiębiorstw:

1.

Pozycję domkniętą, kiedy aktywa

(należności) i zobowiązania

denominowane w obcych walutach są

takie same,

2.

Długą otwartą pozycję walutową,

kiedy należności są większe od

zobowiązań dewizowych,

3.

Krótką otwartą pozycję walutową,

kiedy należności są mniejsze od

zobowiązań dewizowych.

Dr Piotr Szczepankowski

95

Pozycje walutowe firmy a

ryzyko kursowe



Podmiot z domkniętą pozycją walutową nie

jest narażony na ryzyko kursowe,

szczególnie transakcyjne,



Podmiot z otwartą długą pozycją walutową

(np. eksporter, udzielający kredytów

dewizowych itp.) jest narażony na ryzyko

związane z aprecjacją waluty krajowej,



Podmiot z otwartą krótką pozycją walutową

(np. importer, czy zaciągający kredyt

dewizowy) jest narażony na ryzyko

związane z deprecjacją waluty krajowej.

Dr Piotr Szczepankowski

96

Tematyka 7

Metody zabezpieczania podmiotów przed

ryzykiem kursowym



Metody naturalne



Metody wewnętrzne



Metody zewnętrzne



Pochodne instrumenty finansowe z
zabezpieczaniu przed ryzykiem
kursowym

Dr Piotr Szczepankowski

97

Metody naturalne



Metody naturalne zabezpieczania
się przed ryzykiem kursowym (tzw.
hedging naturalny) polegają na
ograniczaniu ryzyka kursowego bez
stosowania finansowych
instrumentów zabezpieczających
(pochodnych).

Dr Piotr Szczepankowski

98

Metody hedgingu

naturalnego



Świadome pozostawienie otwartej pozycji

walutowej – dobra strategia, gdy firma

posiadającą długą otwartą pozycję walutową

przewiduje wzrost kursu labo gdy ma krótką

pozycję i przewiduje spadek kursu walutowego,



Zmiana terminu płatności zobowiązań

walutowych lub terminu inkasowania

należności – wydłużenie terminu spłaty

zobowiązań lub przyspieszanie ściągania

należności, gdy następuje wzrost kursu oraz

skracanie płatności zobowiązań lub wydłużanie

okresu kredytowania odbiorców, gdy następuje

spadek kursu walutowego. Można to także

odczytać odwrotnie, gdy firma chce

zminimalizować straty na ryzyku kursowym,

Dr Piotr Szczepankowski

99

Metody hedgingu naturalnego

(c.d.)



Domykanie pozycji walutowej –

zaciąganie zobowiązań walutowych (np.

kredytów dewizowych) w takiej walucie, w

jakiej rozliczane są transakcje eksportowe

lub ustalenie płatności należności w takiej

walucie, w jakiej powstają zobowiązania

importowe,



Zakupy materiałów do produkcji w kraju,

który później odbiera produkcję eksportową,



Przenoszenie produkcji do kraju, który był

dotychczas importerem tych dóbr.

Dr Piotr Szczepankowski

100

Metody wewnętrzne



Przyspieszanie i opóźnianie płatności (leads

and lags) – importerzy eksponowani na ryzyko

wzrostu kursu i przewidujący deprecjację waluty

krajowej będą przyspieszać swoje płatności;

eksporterzy eksponowani na ryzyko spadku kursu i

przewidujący aprecjację waluty krajowej będą

chcieli opóźniać inkasowanie należności (i

odwrotnie),



Klauzule waloryzacyjne – klauzule w kontraktach

o zmianie ceny towaru w takich proporcjach, w

jakich zmieni się kurs tej waluty zagranicznej w

stosunku do waluty krajowej od chwili zawarcia

umowy do momentu zapłaty,



Kompensata wewnętrzna – równoważenie

otwartej pozycji walutowej.

Dr Piotr Szczepankowski

101

Metody zewnętrzne



Ubezpieczanie ryzyka w
towarzystwie ubezpieczeniowym



Dyskonto weksli handlowych



Forfaiting – zakup należności
eksportowych



Faktoring – sprzedaż należności
eksportowych

Dr Piotr Szczepankowski

102

Zabezpieczanie pozycji walutowej

pochodnymi instrumentami finansowymi



Walutowe kontrakty forward typu NDF (Non-Delivery

Forward),



Giełdowe kontrakty futures



Opcje walutowe typu call i put

STRATEGIE:



Dopasowanie pochodnych transakcji zabezpieczających

do poszczególnych rozliczeń walutowych, zarówno co do

daty, jak i kwoty rozliczeń – strategia najprostsza, ale

najdroższa,



Strategia zabezpieczenia różnicy między należnościami a

zobowiązaniami w danej walucie – strategia trudna do

wykonania, bowiem mogą być odmienne terminy inkasa

należności i regulowania zobowiązań,



Strategia pozycji walutowej – zabezpieczenie różnicy

między należnościami a zobowiązaniami o tych samych

terminach wymagalności i zapadalności.

Dr Piotr Szczepankowski

103

Tematyka 8

Analiza kursowego ryzyka konwersji i ryzyka

ekonomicznego



Przypomnienie pojęcia ryzyka konwersji



Metody rachunku różnic kursowych



Standardy rachunkowe wykorzystywane

w konsolidacji sprawozdań finansowych



Identyfikacja ryzyka ekonomicznego



Ekonomiczne skutki zmiany kursu walut



Analiza kursowego ryzyka

ekonomicznego

Dr Piotr Szczepankowski

104

Pojęcie ryzyka konwersji



Kursowe ryzyko konwersji (ryzyko księgowe) pojawia

się w momencie określania dewizowej wartości

aktywów i zobowiązań, przychodów oraz wydatków,

w związku z koniecznością prowadzenia przez

przedsiębiorstwo rachunkowości w walucie krajowej.



Dotyczy ono operacji gospodarczych wyrażanych w

walutach obcych i wykazanych w księgach

rachunkowych wg obowiązujących kursów kupna-

sprzedaży banku, z którego podmiot korzysta, a

także pozostałych aktywów i pasywów, ujmowanych

w bilansie po obowiązującym kursie walutowym w

momencie ich przeliczania na walutę krajową.

Dr Piotr Szczepankowski

105

Kto analizuje ryzyko

konwersji?



Przedsiębiorstwa międzynarodowe
dla swoich filii zagranicznych.



Jednostki zagraniczne zależne od
firmy międzynarodowej  w celu

konsolidacji sprawozdań finansowych
jednostka zależna przelicza pozycje
ze swoich sprawozdań finansowych
na walutę podmiotu dominującego.

Dr Piotr Szczepankowski

106

Skutek ryzyka konwersji



Powstają tzw. różnice kursowe (dodatnie lub

ujemne) albo inaczej zyski lub straty kursowe

po konwersji



Różnica kursowa jest definiowana jako

różnica między całkowitą wartością

denominowanych w walutach obcych

składników aktywów a całkowitą wartością

denominowanych w walutach obcych

zobowiązań.



Nie ma jednolitego podejścia do wyznaczania

i podawania różnic kursowych. Należy

jedynie podać podstawę wg której nastąpiło

przeliczenie.

Dr Piotr Szczepankowski

107

Metody rachunku różnic

kursowych



Metoda aktywów bieżących –
trwałych



Metoda aktywów pieniężnych –
niepieniężnych



Metoda czasowa



Metoda kursu bieżącego

Dr Piotr Szczepankowski

108

Metoda aktywów bieżących -

trwałych



Wszystkie składniki aktywów obrotowych i zobowiązań

bieżących wyceniane są po kursie bieżącym z dnia

sprawozdania finansowego. Aktywa trwałe, zobowiązania

długoterminowe i kapitały własne (podstawowe)

wyceniane są po kursie historycznym (tj. po kursie z dnia

nabycia aktywa i zaciągnięcia zobowiązania.



Ryzyko konwersji odzwierciedlone jest w różnicach między

walutowymi aktywami bieżącymi a walutowymi

zobowiązaniami bieżącymi.



Pozycje rachunku zysków i strat są przeliczane wg

średnich kursów walut z danego okresu sprawozdawczego.

Jedynie pozycje kosztów i przychodów, które wiążą się z

wykorzystywanymi aktywami trwałymi (amortyzacja,

odsetki itp.) oraz długookresowymi zobowiązaniami

(odsetki od zaciągniętych kredytów i pożyczek) są

przeliczane wg kursów walut, jakie wykorzystano do

przeliczania odpowiednich składników aktywów i pasywów.

Dr Piotr Szczepankowski

109

Metoda aktywów pieniężnych -

niepieniężnych



Wszystkie aktywa pieniężne (gotówka,

należności, papiery wartościowe) oraz pasywa

pieniężne (zobowiązania bieżące, kredyty i

pożyczki) przeliczane są po kursie bieżącym.

Pozostałe aktywa i pasywa przeliczone są po

kursie historycznym.



Pozycje rachunku zysków i strat ujmowane są

wg średnich kursów z okresu sprawozdawczego,

z wyjątkiem takich pozycji jak amortyzacja oraz

kosztów uzyskania przychodów, które są

związane z wykorzystaniem niepieniężnych

składników aktywów i pasywów.

Dr Piotr Szczepankowski

110

Metoda czasowa



Podobna do metody aktywa
pieniężne – niepieniężne, z tym, że
dodatkowo zapasy przelicza się po
kursie średnim. Reszta bez zmian.

Dr Piotr Szczepankowski

111

Metoda kursu bieżącego



Wszystkie aktywa i wszystkie

zobowiązania przeliczane są po kursie

bieżącym. Natomiast jedynie kapitały

własne (podstawowy, rezerwowy i

zapasowy) podawane są wg kursu

historycznego.



Pozycje w rachunku zysków i strat

przeliczane są po średnim kursie z okresu

sprawozdawczego.



W tej metodzie przy deprecjacji waluty

krajowej daje zyski z różnic kursowych, a

aprecjacja – straty.

Dr Piotr Szczepankowski

112

Metody konwersji

(podsumowanie)



Korekty wartości aktywów i pasywów bilansu z tytułu

różnic kursowych nakładają na firmę obowiązek ich

ujawniania w postaci oddzielnej pozycji w bilansie

sprawozdawczym – konkretnie w pozycji „kapitały

własne” ze znakiem „plus” lub „minus”



Ryzyko konwersji objawia się zatem na ewentualnym

zmniejszeniu kapitałów własnych (aktywów netto)

filii zagranicznej firmy macierzystej. Chociaż

niekorzystny wynik tej korekty nie może wpłynąć na

rzeczywistą (rynkową) wartość firmy, to pogarsza jej

wskaźnikową sytuację ekonomiczną (np. wskaźnik

zadłużenia kapitałów własnych), co może utwierdzić

inwestorów o rosnącym ryzyku finansowym w tej

firmie i objawić się spadkiem jej wartości na rynku

(wzrost kosztu kapitału własnego).

Dr Piotr Szczepankowski

113

Standardy rachunkowości wykorzystywane

w konsolidacji sprawozdań finansowych



Najpopularniejszym standardem

rachunkowym jest metoda konwersji

kursów bieżących. Stosuje ją większość

krajów, w tym także Polska.



W naszym kraju obowiązuje jedynie

zasada, że różnice kursowe wykazywane

są w przychodach finansowych (różnice

dodatnie) lub kosztach finansowych

(różnice ujemne) i poprzez zysk (stratę)

netto trafiają do bilansu, do pozycji

„kapitały własne”.

Dr Piotr Szczepankowski

114

Standardy rachunkowe (c.d.)



Standardy rachunkowe wprowadziły

nowe nazwy dla walut:

WALUTA FUNKCJONALNA  waluta

pierwotnego otoczenia ekonomicznego,

w którym podmiot zagraniczny

bezpośrednio prowadzi swoją działalność

gospodarczą (waluta filii zagranicznej,

waluta kraju inwestycji).

WALUTA SPRAWOZDAWCZA  waluta

kraju macierzystego (korporacji

międzynarodowej, inwestora).

Dr Piotr Szczepankowski

115

Konwersja sprawozdań -

przykłady

Dr Piotr Szczepankowski

116

Ustalenia matematyczne strat

(zysków) kursowych po

konwersji

WZÓR I:

SKK = (AZK

o

– PZK

o

) * [(1/e

t

– 1/e

o

)/(1/e

o

)]

gdzie:
AZK

o

– konwertowane aktywa zagraniczne (wg

danych początkowych w walucie zagranicznej)

PZK

o

– konwertowane pasywa zagraniczne (wg

danych początkowych w walucie zagranicznej)

e

t

– kurs na koniec roku (bezpośredni dla waluty

krajowej),

e

o

– kurs na początek roku (bezpośredni dla

waluty krajowej).

Dr Piotr Szczepankowski

117

Ustalenia matematyczne strat

(zysków) kursowych po

konwersji

WZÓR II:

SKK = 1/e

o

* (AZK

o

– PZK

o

) * (e

o

– e

t

)/e

t

gdzie:
AZK

o

– konwertowane aktywa zagraniczne

(na początek okresu w walucie krajowej),

PZK

o

– konwertowane pasywa zagraniczne

(na początek okresu w walucie krajowej),

pozostałe oznaczenia jak w poprzednim

wzorze.

Dr Piotr Szczepankowski

118

Ograniczenie straty kursowej z

konwersji kontraktem terminowym

forward

Wartość kontraktu forward =

przewidywane straty kursowe w

walucie sprawozdawczej / (pośredni

kurs terminowy waluty krajowej –

prognozowany pośredni kurs

kasowy waluty krajowej)

Dr Piotr Szczepankowski

119

Techniki osłonowe bilansu i rachunku

wyników przed ryzykiem konwersji

MOŻLIWA DEPRECJACJA WALUTY KRAJOWEJ:



Zaciągać pożyczki na rynku krajowym,



Sprzedawać walutę krajową w kontraktach terminowych,



Zmniejszać poziom gotówki i inwestycji

krótkoterminowych w walucie krajowej,



Zwiększać poziom należności w walucie zagranicznej,



Opóźniać ściąganie należności zza granicy,



Opóźniać spłatę zobowiązań krajowych,



Przyspieszać wypłatę dywidend i opłat licencyjnych w

walucie zagranicznej,



Przyspieszać spłatę zobowiązań w walucie zagranicznej,



Fakturować sprzedaż towarów eksportowych w walucie

zagranicznej, a zakup towarów importowych w walucie

krajowej.

Dr Piotr Szczepankowski

120

Techniki osłonowe bilansu i rachunku

wyników przed ryzykiem konwersji

MOŻLIWA APRECJACJA WALUTY KRAJOWEJ:



Spłacaj pożyczki zaciągnięte na rynku krajowym,



Kupuj walutę krajową w kontraktach terminowych,



Zwiększaj poziom gotówki i wartość krótkoterminowych

papierów wartościowych w walucie krajowej,



Zmniejszaj poziom należności w walucie zagranicznej,



Szybciej ściągaj należności w walucie krajowej,



Przyspieszaj spłatę zobowiązań bieżących w walucie

krajowej,



Opóźniaj wypłatę dywidend i opłat licencyjnych w

walutach zagranicznych,



Opóźniaj spłatę zobowiązań bieżących w walucie

zagranicznej,



Fakturuj sprzedaż eksportową w walucie krajowej, a zakup

towarów importowych w walucie zagranicznej.

Dr Piotr Szczepankowski

121

Identyfikacja ryzyka

ekonomicznego



Kursowe ryzyko ekonomiczne obejmuje część ryzyka

transakcyjnego, wynikającego z już zawartych, ale jeszcze

nie rozliczonych transakcji kupna – sprzedaży oraz

długoterminowe ryzyko operacyjne.



Nierozliczone w danym okresie sprawozdawczym

transakcje kupna-sprzedaży (należności i zobowiązania

dewizowe) z wcześniej zawartych kontraktów

odzwierciedlane są w przychodach i kosztach przyszłych

okresów, i stanowią właśnie ryzyko ekonomiczne.



Przy planowaniu przyszłych operacji zagranicznych trzeba

uwzględnić istnienie realnego zagrożenia dla osiąganych w

przyszłości dochodów i ponoszonych kosztów (wydatków)

w rezultacie nieoczekiwanych zmian kursów walut. To też

jest ryzyko ekonomiczne.



Pomiar ryzyka ekonomicznego wymaga najpierw obliczenia

realnego kursu wymiany, związanego z tempem inflacji w

poszczególnych krajach.

Dr Piotr Szczepankowski

122

Pomiar realnego kursu

waluty

Kurs realny w okresie t = kurs nominalny w

okresie t * [(1 + infl.zagr.) / (1 + infl.kraj.)]

Zgodnie z formułą, zmiany w poziomie nominalnego

kursu walutowego nie mają żadnego wpływu na

przyszłe przepływy pieniężne firmy, jeśli w całości są

kompensowane przez odpowiednie zmiany w stopach

inflacji zagranicznej i krajowej.

Dopiero w przypadku zróżnicowania się tych stóp inflacji

nastąpi zmiana realnego kursu walutowego, która

spowoduje zmiany w wartości przychodów i kosztów.

Zmienią się bowiem relacje cen krajowych w stosunku

do cen zagranicznych, co wpłynie na poziom

konkurencyjności towarów importowanych na rynek

krajowy i eksportowanych na rynku międzynarodowe.

Dr Piotr Szczepankowski

123

Ekonomiczne skutki zmiany kursu waluty krajowej

dla przepływów pieniężnych firmy krajowej

PRZYCHODY:



SPRZEDAŻ EKSPORTOWA:
- popyt elastyczny i deprecjacja waluty

krajowej  duży wzrost CF; popyt

elastyczny i aprecjacja waluty krajowej

 silny spadek CF,
- popyt nieelastyczny i deprecjacja

waluty krajowej  mały wzrost CF;

popyt nieelastyczny i aprecjacja waluty

krajowej  mały spadek CF

Dr Piotr Szczepankowski

124

Ekonomiczne skutki zmiany kursu waluty krajowej

dla przepływów pieniężnych firmy krajowej

(c.d.)

PRZYCHODY:



SPRZEDAŻ KRAJOWA:
- słaba konkurencja importu i deprecjacja

waluty krajowej  duży spadek CF;

słaba konkurencja importu i aprecjacja

waluty krajowej  silny wzrost CF,
- silna konkurencja importu i deprecjacja

waluty krajowej  mały spadek CF;

silna konkurencja importu i aprecjacja

waluty krajowej  mały wzrost CF.

Dr Piotr Szczepankowski

125

Ekonomiczne skutki zmiany kursu waluty krajowej

dla przepływów pieniężnych firmy krajowej

(c.d.)

KOSZTY OPERACYJNE (BEZ

AMORTYZACJI):



KOSZTY OPERACYJNE KRAJOWE:
- niski udział importu i deprecjacja

waluty krajowej  duży spadek CF;

niski udział importu i aprecjacja waluty

krajowej  duży wzrost CF;

- wysoki udział importu i deprecjacja

waluty krajowej  mały spadek CF;

wysoki udział importu i aprecjacja waluty

krajowej  mały wzrost CF.

Dr Piotr Szczepankowski

126

Ekonomiczne skutki zmiany kursu waluty krajowej

dla przepływów pieniężnych firmy krajowej

(c.d.)

KOSZTY OPERACYJNE (BEZ

AMORTYZACJI):



KOSZTY OPERACYJNE IMPORTOWE:
- mały rynek krajowy i deprecjacja

waluty krajowej  CF bez zmiany; mały

rynek krajowy i aprecjacja waluty

krajowej  CF bez zmiany,

- duży rynek krajowy i deprecjacja waluty

krajowej  mały spadek CF; duży

rynek krajowy i aprecjacja waluty

krajowej  mały spadek CF.

Dr Piotr Szczepankowski

127

Ekonomiczne skutki zmiany kursu waluty krajowej

dla przepływów pieniężnych firmy krajowej

(c.d.)

AMORTYZACJA:

- deprecjacja waluty krajowej 

spadek wartości CF o stopę
deprecjacji,
- aprecjacja waluty krajowej 

wzrost wartości CF o stopę
aprecjacji.

Dr Piotr Szczepankowski

128

Analiza kursowego ryzyka

ekonomicznego - przykłady

Dr Piotr Szczepankowski

129

Tematyka 9

Metody pomiaru i osłony przed ryzykiem

transakcyjnym



Ryzyko transakcyjne to zyski i straty powstałe z

rozliczenia istniejących zobowiązań i należności

finansowych, które zostały wyrażone w obcych

walutach.



Ryzyko transakcyjne powstaje zatem w

przypadku:
- kupna czy sprzedaży towarów na rynkach

zagranicznych,
- udzielenia lub zaciągnięcia pożyczki

dewizowej,
- nabycia lub sprzedaży aktywów finansowych

denominowanych w obcych walutach.

Dr Piotr Szczepankowski

130

Pomiar ryzyka

transakcyjnego

Minus należności zagraniczne

zaksięgowane po kursie So

Plus należności zagraniczne

rozliczane po kursie S1

__________________________________

= zyski (straty) kursowe z należności

eksportowych

Dr Piotr Szczepankowski

131

Pomiar ryzyka

transakcyjnego

Plus zobowiązania zagraniczne

zaksięgowane po kursie So

Minus zobowiązania zagraniczne

rozliczane po kursie S1

_________________________________

= zyski (straty) kursowe z należności

eksportowych

Dr Piotr Szczepankowski

132

Zabezpieczanie się przed

ryzykiem transakcyjnym



Instrumenty pochodne: forward, NDF,

futures, opcje walutowe,



Matching, czyli dopasowywanie kwot i

terminów płatności zagranicznych,



Leads and lags, czyli opóźnianie lub

przyspieszanie płatności zagranicznych,



Risk sharing, czyli klauzule waloryzacyjne,



Transfer pricing, czyli ceny transferowe,



Exposure netting, czyli kompensata

ryzyka kursowego przez domykanie

pozycji walutowej.

Dr Piotr Szczepankowski

133

Analiza ryzyka transakcyjnego -

przykład

Dr Piotr Szczepankowski

134

Tematyka 10

Polityka krótkookresowego finansowania

zagranicznego firmy



Czynniki kształtujące strategie
krótkookresowego finansowania
zagranicznego



Źródła finansowania transakcji
bieżących



Kalkulacja kosztów alternatywnych
źródeł finansowania bieżącego



Finansowanie handlu zagranicznego

Dr Piotr Szczepankowski

135

Czynniki kształtujące strategie

krótkookresowego finansowania

zagranicznego



Dostęp do walutowych kontraktów
terminowych  jeżeli możliwe jest

zawieranie transakcji terminowych na rynku
walutowym, to w kalkulacji kosztów
finansowania można pominąć wpływ ryzyka
kursowego,



Efekt oddziaływania ryzyka kursowego
na aktywa i zobowiązania firmy 

szczególnie wtedy, gdy nie istnieje lub jest
słaby rynek walutowych kontraktów
terminowych

Dr Piotr Szczepankowski

136

Czynniki kształtujące strategie

krótkookresowego finansowania

zagranicznego



Stopień awersji do ryzyka  eliminowanie

ryzyka kursowego wiąże się z ponoszeniem

wyższych kosztów finansowych, związanych z

wyborem określonej techniki osłonowej



Asymetria podatkowa  występuje wtedy, gdy

lokalne prawo podatkowe w odmienny sposób

traktuje zyski i straty kursowe z operacji

zagranicznych i z kontraktów terminowych;

wynika z tego konieczność oszacowania kosztów

źródeł finansowania, po uwzględnieniu

opodatkowania oszczędności wynikających z

różnic kursowych



Ryzyko polityczne

Dr Piotr Szczepankowski

137

Źródła finansowania transakcji

bieżących



Pożyczki firm zagranicznych  czynnikami

branymi pod uwagę w tym przypadku są: lokalne

koszty kredytów, zasady opodatkowania, waluta

pożyczki, oczekiwane zmiany kursu walutowego w

okresie spłaty kredytu



Pożyczki w walutach lokalnych banków

komercyjnych  dobre, gdy tańsze od pożyczek

od firmy macierzystej oraz wtedy, gdy ryzyko

kursowe jest istotne; pożyczki te mogą przybrać

formę: kredytów obrotowych i w rachunku

bieżącym, linii kredytowych, overdraftu, kredytu

rewolwingowego, dyskonta weksli handlowych

Dr Piotr Szczepankowski

138

Źródła finansowania transakcji

bieżących



Kredyt obrotowy i w rachunku bieżącym

 może to być kredyt otwarty lub kasowy



Linia kredytowa  umożliwia ona

finansowanie, w umownym okresie i w

granicach określonych limitów, szeregu

następujących po sobie, powtarzalnych

transakcji handlowych, bez obowiązujących

terminów i kwot wykorzystania kredytu



Overdraft  odmiana linii kredytowej;

finansowanie niezbędnych wydatków

bieżących firmy w przypadku powstania

debetu na rachunku bieżącym kredytobiorcy

Dr Piotr Szczepankowski

139

Źródła finansowania transakcji

bieżących



Kredyt rewolwingowy  jest to forma

odnawialnej linii kredytowej; bank

zobowiązuje się do odnawiania linii

kredytowej po każdym wygaśnięciu

dotychczasowej umowy, na warunkach

pierwotnej umowy kredytowej; firmy płacą

także odsetki od niewykorzystanej części

środków finansowych (od 0,125% do 1%); po

upływie 2-ch lub 3-ch lat umowa jest przez

bank renegocjowana



Dyskonto weksli handlowych lub

ciągnionych na dany bank

Dr Piotr Szczepankowski

140

Źródła finansowania transakcji

bieżących



Krótkoterminowe papiery
wartościowe  weksle komercyjne



Euroweksle  przedrostek „euro” ma

wskazywać, iż weksle komercyjne są
wystawione w obcej walucie i
sprzedawane poza granicami kraju
wystawcy; są emitowane przez
większe korporacje międzynarodowe

Dr Piotr Szczepankowski

141

Kalkulacja kosztów

alternatywnych źródeł

finansowania bieżącego



Analiza polega na porównaniu efektywnych

kosztów źródeł finansowania



Istotą rachunku jest zbadanie wpływu

oczekiwanej dewaluacji (lub rewaluacji) waluty

lokalnej na efektywne koszty krajowych

pożyczek krótkoterminowych oraz porównanie

ich z kosztami zaciągnięcia ekwiwalentnych

kredytów w innej walucie (bez oceny możliwości

zabezpieczenia ryzyka walutowego)



Są dwa warianty rachunku kalkulacyjnego: (a)

bez uwzględnienia obowiązującego w kraju

opodatkowania dochodów firmy, (b) z

uwzględnieniem krajowej stopy opodatkowania

dochodów firmy.

Dr Piotr Szczepankowski

142

Kalkulacja kosztów

alternatywnych źródeł

finansowania bieżącego

WARIANT I – BEZ PODATKÓW

Efektywny koszt zaciągnięcia ekwiwalentnej

pożyczki zagranicznej w walucie lokalnej:

Rz = Rk * (1 – d) – d

gdzie:
Rk – oprocentowanie ekwiwalentnej pożyczki

krajowej,

d – stopa dewaluacji waluty lokalnej [= (eo – e1) /

eo]

Stopa dewaluacji, przy której koszt pożyczki

zagranicznej i krajowej byłyby takie same:

d* = (Rz – Rk) / (1 + Rz)

Dr Piotr Szczepankowski

143

Kalkulacja kosztów

alternatywnych źródeł
finansowania bieżącego

WARIANT II – Z PODATKIEM

Efektywny koszt zaciągnięcia ekwiwalentnej pożyczki

zagranicznej w walucie lokalnej:

Rz = Rk * (1 – d) * (1 – Tk) – d

gdzie:
Rk – oprocentowanie ekwiwalentnej pożyczki

krajowej,

d – stopa dewaluacji waluty lokalnej [= (eo – e1) / eo]
Tk – krajowa stopa podatku dochodowego

Stopa dewaluacji, przy której koszt pożyczki

zagranicznej i krajowej byłyby takie same:

d* = (Rz – Rk) / (1 + Rz)

Dr Piotr Szczepankowski

144

Komentarz do „granicznej”

stopy dewaluacji



Jeżeli dewaluacja na rynku będzie większa od

„granicznej” stopy dewaluacji (d*), to

wówczas należałoby finansować działalność

kredytem w walucie lokalnej (krajowej),



Jeżeli dewaluacja na rynku będzie mniejsza

od „granicznej” stopy dewaluacji (d*), to

wówczas należałoby finansować działalność

kredytem w walucie obcej (zagranicznej),



Jeżeli dewaluacja na rynku będzie róna

„granicznej” stopie dewaluacji (d*), to

wówczas koszt kredytu lokalnego jest taki

sam jak kredytu dewizowego.

Dr Piotr Szczepankowski

145

Przykład

Firma polska rozważa zaciągnięcie rocznego

kredytu obrotowego na sfinansowanie swojej

produkcji eksportowej. Kredyt mógłby być

udzielony w PLN lub w EUR. Oprocentowanie

kredytu złotowego wynosi aktualnie 15%

rocznie, a kredytu dewizowego 8% rocznie.

Bieżący kurs kasowy EUR wynosi 4,35 PLN.

Roczny kurs terminowy EUR określony jest na

4,45 PLN. Stopa podatkowa wynosi 19%. Jaki

jest efektywny koszt zaciągnięcia pożyczki

dewizowej? Przy jakiej stopie dewaluacji złotego

koszt kredytu złotowego byłby taki sam jak

kredytu dewizowego?

Dr Piotr Szczepankowski

146

Metody finansowania handlu

zagranicznego



Zapłata gotówką



Akredytywa dokumentowa



Weksel ciągniony (trata)



Inkaso dokumentowe



Konsygnata  wysłanie towaru do składu handlowego

importera, sprzedaż ich przez importera i rozliczanie się

ze zrealizowanej sprzedaży



Rachunek otwarty, czyli wpłata zaliczki przez importera



Faktoring i forfaiting



Handel wiązany  kompensata towarowa (barter),

kompensata finansowa (kupno towarów na rynkach

zagranicznych za sprzedaż na nich eksportowanych

wyrobów), sprzedaż zwrotna (dostarczenie za granicę

towarów, które zostały wytworzone z wykorzystaniem

importowanych komponentów)

Dr Piotr Szczepankowski

147

Wady i zalety wybranych form

finansowania handlu

zagranicznego

Forma

Ryzyko

kredytowe i

walutowe

Zalety

Wady

Zapłata

gotówką

Niskie

Eksporter nie

musi zaciągać

kredytów

obrotowych

Ogranicza

sprzedaż

eksportową lub

możliwości

importera

Inkaso

Niskie lub średnie Umożliwia

zachowanie

kontroli nad

wysyłką towarów i

płatnościami

Jeśli odbiorca nie

odbierze towaru
 brak płatności

Akredytywa

Średnie lub

wysokie

Koszty importera,

a nie eksportera;

odpowiedzialność

za płatność

przechodzi na

bank

Dostawa przed

płatnościami

Dr Piotr Szczepankowski

148

Tematyka 11

Przepływy finansowe w firmie

międzynarodowej

Do głównych czynników różnicujących

charakter przepływów finansowych w
firmie działającej w skali
międzynarodowej zalicza się:



Zróżnicowanie lokalnych systemów
podatkowych,



Wpływ ryzyka politycznego,



Koszty transakcyjne,



Ryzyko kursowe.

Dr Piotr Szczepankowski

149

Kanały transferu środków finansowych z filii

zagranicznej do firmy macierzystej

Na wybór odpowiedniego kanału

transferu środków finansowych wpływ

mają następujące kryteria:



sieć powiązań finansowych z

zagranicą,



wielkość obrotów zagranicznych,



typ własności filii,



zakres produkcji filii,



lokalne regulacje prawne.

Dr Piotr Szczepankowski

150

Kanały transferu środków

finansowych



Wypłata dywidend,



Opłaty licencyjne i za usługi
menedżerskie,



Ceny transferowe,



Manipulowanie terminami płatności,



Pożyczki fasadowe,



Przymusowe reinwestycje.

Dr Piotr Szczepankowski

151

Wypłata dywidend



Ten kanał transferu stanowi w skali globalnej

ponad 50% wypłat realizowanych przez filie swoim

jednostkom macierzystym,



Czynniki wpływające na wybór tego kanału

transferu to:

a)

podatki,

b)

rezerwy finansowe i brak możliwości

inwestycyjnych lub możliwości inwestycyjne, ale

możliwe do pokrycia innym niż wewnętrzny i

tańszym kapitałem,

c)

ryzyko kursowe i ograniczenia dewizowe,

d)

stosowany przez firmę macierzystą współczynnik

wypłat dywidend.

Dr Piotr Szczepankowski

152

Opłaty za usługi licencyjne,

menedżerskie i inne



Opłaty licencyjne (royalities) są procentowo od

zysków brutto lub kwotowo określoną płatnością

za prawo do wykorzystywania znaku firmowego,

patentów, technologii itp., które pochodzą od

firmy macierzystej,



Opłaty menedżerskie są wynagrodzeniem

zatrudnionych w filii menedżerów pochodzących z

firmy macierzystej oraz opłatami za konsulting,

szkolenie kadry lokalnej itp.



Opłaty te są wygodnym kanałem transferu,

szczególnie, że nie są kwestionowane przez

władze lokalne (m.in. skarbowe), nie podlegają też

restrykcjom dewizowym.

Dr Piotr Szczepankowski

153

Ceny transferowe



Cena transferowa to cena ustalona przez korporację do wymiany

towarowej wewnątrzkorporacyjnej,



Cena transferowa umożliwia: redukcję podatków, obniżenie

płaconych ceł, przezwyciężenie ograniczeń dewizowych.



Motyw obniżenie podatków dla eksportu towarów z filii do firmy

macierzystej:

a) W przypadku, gdy stopa podatkowa w kraju firmy macierzystej jest

większa od stopy podatkowej w kraju działania filii, to ceny

transferowe być jak najwyższe, bo wtedy filia jako eksporter ma

duże przychody, z których płaci mały podatek, a firma macierzysta

jako importer ma wysokie koszty, które obniżą jej wysoki podatek,

b) W przypadku, gdy stopa podatkowa w kraju firmy macierzystej jest

mniejsza od stopy podatkowej w kraju filii, to ceny transferowe

powinny być jak najmniejsze, bo wtedy firma macierzysta jako

importer produktów filii ma niskie koszty, ale i tak płaci mniejszy

podatek, a filia ma małe przychody, z których zapłaci niski podatek.

Dla importu produktów przez filię z firmy macierzystej należy powyższe

uwagi odczytać odwrotnie.

Dr Piotr Szczepankowski

154

Manipulowanie terminami

płatności



Jest to kanał dość efektywny, a przy tym

„dyskretny”



Polega na opóźnianiu lub przyspieszaniu

płatności bieżących zobowiązań powstających

w obrotach między filiami a korporacją

transnarodową,



Opóźnianie płatności stosowane jest wtedy,

gdy stopa procentowa w kraju macierzystym

jest wyższa od stopy w kraju filii,



Przyspieszanie jest stosowane, gdy stopa

procentowa w kraju filii jest wyższa od stopy

procentowej w kraju macierzystym.

Dr Piotr Szczepankowski

155

Pożyczki fasadowe



Pożyczka fasadowa polega na tym, że

firma macierzysta deponuje fundusze w

wybranym banku międzynarodowym,

który z kolei kredytuje działalność

wskazanej filii zagranicznej do wysokości

złożonego depozytu



Odsetki od depozytu są niższe od kosztu

pożyczki udzielonej filii, co ma zastąpić

prowizję bankową; poza tym należy

pamiętać o różnicach podatkowych.

Dr Piotr Szczepankowski

156

Pożyczki fasadowe

KORZYŚCI:



Oszczędności odsetkowe  powstające

dzięki finansowaniu filii w krajach o

wysokich stopach procentowych,



Oszczędności podatkowe,



Zaplanowanie transferu planowanych

spłat odsetek i rat kapitałowych,



Uzyskanie dostępu do zablokowanych

funduszy pieniężnych w sytuacji

występowania restrykcji dewizowych.

Dr Piotr Szczepankowski

157

Przymusowe reinwestycje



Stosowane wtedy, gdy są restrykcje
dewizowe związane z transferem
funduszy z danego kraju,



Filia inwestuje wtedy w aktywa
finansowe na rynku lokalnym, z
których osiąga dodatkowe zyski,
które finansują potem kolejne
inwestycje rzeczowe.

Dr Piotr Szczepankowski

158

Tematyka 12

Międzynarodowe rynki

finansowe



Międzynarodowe rynki finansowe są

skoncentrowane wokół tzw. międzynarodowych

centrów finansowych (MCF).



Zadaniem MCF jest transfer zagranicznych

funduszy pieniężnych od inwestorów krajowych i

zagranicznych do pożyczkobiorców

(użytkowników kapitału) w zamian za obietnicę

uzyskania wyższej stopy zwrotu w rezultacie

międzynarodowej alokacji tych funduszy.



Główne MCF świata to: Nowy Jork, Tokio i

Londyn, bowiem rynki te spełniają wszystkie

kluczowe funkcje finansowe MCF,



Mniej ważne MCF to Paryż, Zurych, Genewa,

Frankfurt, Amsterdam, Singapur, Hongkong.

Dr Piotr Szczepankowski

159

Kluczowe funkcje MCF



Transfer lokalnych (krajowych)

funduszy pieniężnych, zgromadzonych

przez lokalnych inwestorów do

krajowych pożyczkobiorców,



Dostarczanie zagranicznych funduszy

krajowym podmiotom ekonomicznym,



Transfer krajowych funduszy do

zagranicznych pożyczkobiorców,



Transfer funduszy do tzw. offshore.

Dr Piotr Szczepankowski

160

Istota i zadania centrum

finansowego typu offshore



Centrum finansowe, które przyjmuje
depozyty od nieznanych inwestorów
prywatnych i instytucjonalnych oraz
lokuje je w wybrane przedsięwzięcia.



Najbardziej znane offshore świata to:
Jersey, Wyspa Man, Luksemburg,
Kajmany, Bahama, Antyle
Holenderskie, Bahrajn i Kuwejt.

Dr Piotr Szczepankowski

161

Rynki MRF



MRF oparty jest na systemie

eurowalutowym, czyli na każdej walucie

wymienialnej, którą zdeponowano w banku

działającym poza granicami kraju

pochodzenia tej waluty oraz na papierach

wartościowych denominowanych w walutach

wymienialnych sprzedawanych poza

granicami krajów ich emisji,



MRF obejmuje międzynarodowy rynek

obligacji (tzw. euroobligacje),

międzynarodowy rynek akcji oraz

międzynarodowy rynek kredytowy.

Dr Piotr Szczepankowski

162

Rynek eurokredytów



Eurokredyty obejmują pożyczki bankowe

denominowane w walutach, które nie są

rodzinnymi walutami banków

udzielających tych pożyczek. Są udzielane

innym bankom, przedsiębiorstwom oraz

rządom innych krajów.



Największy udział na rynku mają pożyczki

eurodolarowe, bowiem od depozytów

dolarowych poza USA nie są wymagane

rezerwy obowiązakowe.



Eurokredyty są na ogół udzielane w formie

kredytów konsorcjalnych.

Dr Piotr Szczepankowski

163

Kredyt konsorcjalny



Udzielany przez grupę banków na duże

przedsięwzięcia inwestycyjne podejmowane przez

korporacje międzynarodowe lub rządy wielu krajów.



Grupa konsorcjalna składa się z:

a)

Banku wiodącego  organizatora konsorcjum,

przygotowującego prospekt pożyczkowy, w którym

określa się oczekiwania kredytowe, oprocentowanie,

harmonogram spłaty, sytuację ekonomiczną

pożyczkobiorcy; bank ten daje około 10% funduszy;

prospekt jest adresowany do wybranych banków,

które wybiera potencjalny pożyczkobiorca lub bank

wiodący,

b)

Banku zarządzającego  dającego najwięcej

funduszy, bo aż 75%,

c)

Banku partycypacyjnego  daje ok. 15% funduszy

Dr Piotr Szczepankowski

164

Kredyt konsorcjalny - koszty



Spłaty w formie tzw. spłat balonowych –

małych najpierw, coraz większych później,



Prowizje:

a)

przygotowawcza,

b)

od zaangażowania środków (od

niewykorzystanych środków),

c)

Agencyjna



Inne opłaty: za konieczność podniesienia

rezerw, wstępna opłata agregacyjna, za

prospekt itp.

Dr Piotr Szczepankowski

165

Segmenty międzynarodowych

rynków obligacji

I.

Rynek euroobligacji  rynek papierów

dłużnych emitowanych w kluczowych

walutach międzynarodowych, zawsze poza

granicami kraju emitenta. Są to:



papiery na okaziciela,



odsetki są zazwyczaj wolne od podatku od

zysków kapitałowych,



są na ogół emitowane przez KTN, duże firmy

krajowe, rządy, banki i instytucje finansowe,



przygotowaniem ich emisji i sprzedażą

zajmują się konsorcja subskrypcyjne

(złożone z banków inwestycyjnych)

Dr Piotr Szczepankowski

166

Segmenty międzynarodowych

rynków obligacji

II. Rynek obligacji zagranicznych

 to rynek papierów dłużnych

emitowanych przez zagranicznych
pożyczkobiorców i sprzedawanych
na danym krajowym rynku
kapitałowym, denominowanych w
walucie lokalnej kraju plasowania
emisji.