Oto niezbędne składniki, aby młodzi, piękni, zajebiści i przede wszystkim INTELIGENTNI ludzie FiR-u zdali egzamin u mrożącej krew w żyłach dr Magdaleny Kąkol:

1. Wykłady, które macie tutaj.

2. Bilans płatniczy (kwestie krzywej IS-LM) - tego tu w wykładach nie ma; wybaczcie, ale nie umiem jednocześnie rysować w Paincie, napierdalać skrypt i pisać wniosków <3

3. Artykuł o międzynarodowej roli euro (Wojtek M. wrzucił go nam po wykładzie z 24.04)

4. Bogumiła Mucha-Leszko „Strefa Euro” 3 pierwsze rozdziały, (proces integracji walutowej)

5. Kazimierz Zabielski „Finanse międzynarodowe” - 2 rozdziały; „Eurorynki pieniężne i kapitałowe'' i „Główne centra finansowe” ; wydanie po roku 2000.

6. Lutkowski - 7 i 8 rozdział; rynek walutowy i transakcje na nim zawierane itd.

FINANSE MIĘDZYNARODOWE - 20.02.2013 r.

To dziedzina nauki, której istotą są transakcje finansowe o transgranicznym charakterze.

Przedmiotem badań FM są:

• Zjawiska i procesy związane z transgranicznym ruchem pieniądza w jego różnych postaciach i powiązaniach

• Związki między pieniądzem krajowym a pieniądzem międzynarodowym.

• Najważniejsze uwarunkowania, przyczyny i skutki zmian na międzynarodowym rynku finansowym

• Współzależności między rynkami finansowymi

W szczególności w zakres badań FM wchodzą:

• Międzynarodowy system i rynek finansowy

• Międzynarodowa polityka finansowa i działalność międzynarodowych organizacji finansowych

• Polityka finansowa (zwłaszcza pieniężna i kursowa) najważniejszych krajów w gospodarce światowej

• Bilans płatniczy

• Kryzysy finansowe

• Rozliczenia międzynarodowe (obrót bezdewizowy i dewizowy)

Podmiotami FM są:

• Państwa

• Organizacje ponadpaństwowe (ugrupowania integracyjne jak UE)

• Organizacje międzypaństwowe (MFW, Bank Światowy)

• Organizacje międzynarodowe wyspecjalizowane (OECD)

• Międzynarodowe banki regionalne (EBOR)

• Korporacje (przedsiębiorstwo) międzynarodowe

• Jednostki gospodarcze i agendy publiczne realizujące swoje cele w obszarze międzynarodowym

Geneza FM

• Międzynarodowe stosunki finansowe towarzyszyły już pierwszym formom wymiany (starożytny Babilon sprzed 7 tys. lat)

• Bardziej współcześnie (300-400 lat temu) wiązały się z wykorzystywaniem instytucjonalnych form pośrednictwa w prowadzeniu działalności gospodarczej, czyli przede wszystkim organizacji bankowych. Te w nowożytnym kształcie zaczęły się rozwijać w XVII w. (w 1668 powstał Bank Szwecji, w 1694 Bank Anglii)

• W połowie XVII w. stosunki finansowe w Europie można określić jako dobrze rozwinięte, dotyczy to zwłaszcza finansów rządowych oraz handlu międzynarodowego. Tendencje te utrzymają się w kolejnych dziesięcioleciach, choć z pewnymi zawirowaniami pod wpływem konfliktów politycznych i ekonomicznych.

• Wątpliwości, co do tego jak odległa jest geneza międzynarodowych stosunków finansowych opierają się nie tyle na prowadzonych transakcjach finansowych (bo te były już rozwinięte w starożytnym Babilonie), ile na pojęciu narodu.

• Pojęcie narodu i relacji międzynarodowego jest stosunkowo nowe - zaczęło upowszechniać się dopiero w XIX i XX w. Wcześniej podstawę bytu państwowego stanowiły dynastie, a zasięg władzy efektem podboju lub koligacji rodzinnych.

Rozwój FM i charakterystyka

• Międzynarodowe stosunki finansowe rozwijają się w miarę wzrostu ilości i wartości zawieranych transakcji między podmiotami przynależącymi do różnych państw.

• Transakcje międzynarodowe to wszelkie formy transgranicznej wymiany wartości.

• Międzynarodowe transakcje finansowe to transgranicznej formy wymiany wartości o charakterze finansowym, mają one charakter umów między stronami rezydentami różnych państw. Zawierane są w czasie teraźniejszym, ale ich skutki (w postaci transferu towarów, usług czy kapitału) mogą być występować zarówno jako natychmiastowe jak i terminowe. Termin takich transferów określany jest w umowie.

Międzynarodowy system finansowy

To wielopoziomowy układ organizacji i instytucji, których zapewnienie bezpieczeństwa obrotu i sprawnej cyrkulacji środków finansowych (poziom regulacyjny), jak też układ organizacji i instytucji zawierających transakcje finansowe (poziom realizacyjny)

Jakość relacji w tym układzie w istotny sposób wpływa na warunki prowadzenia działalności gospodarczej.

Przynależność do systemu finansów międzynarodowych może mieć różne formy i zakres. Określają ją przede wszystkim typ gospodarki oraz polityczno-ekonomiczne regulacje dostępu do rynków zagranicznych. Działalność jednostek gospodarczych i jej efekty w obszarze międzynarodowym zależą od wielu czynników:

• Regulacji prawnych państwa macierzystego

• Regulacji międzynarodowych

• Sposobu zorganizowania obecności na rynkach międzynarodowych

• Sytuacji na tych rynkach itp.

Najważniejsze cechy międzynarodowego systemu finansowego:

1. Globalizacja

2. Internacjonalizacja

3. Preferencyjne traktowanie ekorozwoju

4. Wyznania światowego terroryzmu

GLOBALIZACJA

• Jej efektem jest ogólnoświatowa integracja systemów ekonomicznych i znaczna unifikacja zachowań ekonomicznych i społecznych.

• Nastąpiło scalenie rynków towarów, usług, informacji i kapitału.

Czynniki:

• Procesy liberalizacyjne (przepływu kapitału), przejawy internacjonalizacji - sfera handlu i zagranicznych inwestycji bezpośrednich - (transferujemy kapitał w długim okresie, kraj inwestora przyjmuje kontrolę nad tym państwem)

• Postęp techniczny

INTERNACJONALIZACJA

Umiędzynarodowienie stosunków gospodarczych, w tym finansowych, odbywa się dwutorowo, poprzez umiędzynarodowienie własności i poprzez umiędzynarodowienie stron transakcji

Umiędzynarodowienie własności odbywa się na różne sposoby najczęściej poprzez:

• Inwestycje bezpośredni firm z jednego kraju w innych

• Zakup pakietów akcji przez firmy zagraniczne

• Tworzenie konsorcjów międzynarodowych

• Tworzenie organizacji międzynarodowych wyposażonych w funkcje gospodarcze

• Zakupy udziałów lub inwestycje bezpośrednie finansowane przez organizacje międzynarodowe

Generalnym wyznacznikiem stopnia internacjonalizacji majątku krajowego jest udział kapitału zagranicznego w tym majątku.

Internacjonalizacji własności towarzyszy internacjonalizacja transakcji. Tylko gospodarka autonomiczna (?) może obyć się bez wymiany międzynarodowej (także finansowej); każdy inny typ gospodarki zakłada korzystanie z tej wymiany.

W rozwiniętej gospodarce rynkowej transakcji międzynarodowych odbywają się przede wszystkim w obszarze transakcji finansowych. Internacjonalizacja transakcji kupna-sprzedaży inwestycji finansowych, kredytów opiewających na walory (wartości dewizowe) różnych państw i podmiotów gospodarczych prowadzących działalność w różnych państwach.

Na jednym rynku obraca się wieloma różnymi walorami finansowymi lub rzeczowymi, będącymi własnością rezydentów różnych państw samych państw bądź organizacji międzynarodowych.

KONCENTRACJA

W skali światowej postępuje koncentracja jednostek gospodarczych i politycznych, czego wyrazem są tendencje integracyjne państw. Koncentracja jest szczególnie widoczna w sektorze finansowym. Nowym wyrazem koncentracji jest łączenie się firm w konglomeraty finansowo-bankowo-ubezpieczeniowe. Sam proces łączenia się najczęściej ma postać fuzji. Widoczny jest też wzrost znaczenia aliansów strategicznych.

Proces koncentracji łączy się głównie z dążeniem do dywersyfikacji do dywersyfikacji obszarów działalności (konglomeraty finansowo-bankowo-ubezpieczeniowe). Coraz bardziej natomiast odchodzi się od specjalizacji działań, która to w największym stopniu tworzy efekty ekonomii skali, ale też w największym stopniu narażona jest na ryzyka.

Preferencyjne traktowanie zrównoważonego rozwoju (EKOROZWOJU) przez instytucje finansowe w związku z powstaniem nowej koncepcji rozwoju gospodarczego, skoncentrowanego nie na ilościowym rozroście produkcji i konsumpcji, ale takiego, który nie prowadziłby do degradacji biosfery i obniżenia jakości życia obecnych i przyszłych pokoleń.

Wyzwania światowego terroryzmu, konieczność zapewnienia większego poziomu bezpieczeństwa i kontroli.

Finanse międzynarodowe - 27.02.2013 r.

Pojęcie i instrumenty polityki finansowej

Pojęcie polityki to dążenie i działanie mające na uwadze realizację założonego celu/celów

W polityce finansowej możemy wskazać 3 główne poziomy podmiotowe i kilka przedmiotowych.

W ujęciu podmiotowym jest to:

• Międzynarodowa polityka finansowa

• Ponadnarodowa polityka finansowa

• Polityka finansowa państw

Polityka finansowa jest pojęciem bardzo ogólnym, dotyczy zarówno stosunków finansowych wewnętrznych jak i zewnętrznych.

W ujęciu ścisłym polityka finansowa obszaru międzynarodowego to polityka dewizowa, a w kolejnych uściśleniach polityka walutowa i polityka kursowa.

Polityka dewizowa jest określana zazwyczaj przez prawo dewizowe. Prawo to reguluje i precyzuje podstawowe pojęcia związane z dewizami, walutami, obrotem międzynarodowym wartościami dewizowymi.

Dewizy - to waluty obce i papiery wartościowe będące ich substytutami (szybko i bez ograniczeń zamienialne na waluty obce)

Wartości dewizowe - to zarówno dewizy, jak i metale szlachetne o przeznaczeniu monetarnym oraz wszelkiego rodzaju inne papiery wartościowe stosowane w obrocie międzynarodowym, niebędące dewizami. Głównie są to akcje i obligacje.

W polityce dewizowej wyróżniamy osoby krajowe - rezydencji i pozostałe - nierezydentów.

Polityka walutowa łączy się z polityką pieniężną, bywa utożsamiana z polityką dewizową, określa pozycję wzajemną walut, zasady obrotu walutami, reguluje rynek walutowy.

Uwzględniając kryterium funkcjonalne A. Bień systematyzuje politykę walutową, jako część polityki finansowej państwa.

W ramach polityki walutowej wyróżnia:

• Politykę kursu walutowego

• Politykę poziomu i struktury rezerw walutowych

• Politykę bilansu płatniczego

• Bierną i czynną politykę w dziedzinie kredytów zagranicznych i zadłużenia zewnętrznego państwa

Polityka finansowa państw jest, mimo rozwoju międzynarodowej polityki finansowej, jak też ponadpaństwowej polityki finansowej, ciągle najważniejszym i najszerszym pod względem zakresu obszarem oddziaływań. Chociaż państwa wchodząc w różne porozumienia międzynarodowe godzą się na częściowe uszczuplenia swojej suwerenności, to jednak one tworzą swoje strategie rozwojowe, formułują cele polityki szczegółowych, wybierają odpowiednie metody i środki realizacji tych celów.

Polityka finansowa państw jest pod silnym wpływem założeń ideologicznych ugrupowań sprawujących władzę (keynesowskiej, monetarystycznej) i sytuacji bieżącej. Ulega ona zmianie, gdy zmienia się układ sił politycznych, a także w zależności od ogólnych procesów rozwojowych gospodarki - krajowej i światowej.

Instrumenty polityki dewizowej

Historyczne

W przeszłości najczęściej stosowanym instrumentem polityki dewizowej były ograniczenia swobody transferów dewizowych. Są to ograniczenia w przepływie środków ujmowanych w bilansie obrotów bieżących i ograniczenia w przepływie środków bilansu przepływów finansowych.

Ograniczenia pierwszej grupy (handel zagraniczny, usługi) jako istotnie ograniczające wymianę handlową z zagranicą, są na ogół nakładane rzadziej, a jeśli już są nakładane, to są znoszone szybciej niż ograniczenia dotyczące swobody przepływu środków majątkowych (ZIB, inwestycje portfelowe, kredyty)

Bilans płatniczy składa się z:

• Bilans obrotów bieżących/rachunek bieżący

1. Bilans handlowy - eksport towarów

2. Bilans usług - eksport usług

3. Bilans obrotów majątkowych - transfery jednostronne

Bilans obrotów kapitałowych/rachunek kapitałowy

1. Kapitały długoterminowe

2. Kapitały krótkoterminowe

• Rezerwy bilansowe

Przykłady ograniczeń dewizowych:

1. obowiązek prowadzenia rozliczeń w określonej walucie

2. prawo prowadzenia rozliczeń tylko w stosunku do grup towarów posiadających odpowiednie administracyjne licencje importowe bądź eksportowe

3. obowiązek deponowania (depozyty importowe) określonych kwot przez importerów na nieoprocentowanych rachunkach

4. obowiązek odsprzedaży określonym bankom całych lub części wpływów walutowych z tytułu eksportu po kursie oficjalnym

5. obowiązek uzyskania licencji eksportowych

6. reglamentacja kredytów kupieckich

7. reglamentacja transferów zysków z inwestycji

8. ograniczenie wymiany pieniędzy krajowych na waluty obce dla osób fizycznych udających się za granicę (turystyka, podróże)

9. zakaz posiadania walut obcych i innych wartości dewizowych

10. dodatkowe obciążenia finansowe (kursy specjalne) przy niektórych transakcjach wymiennych (kursy turystyczne)

11. reglamentacja wywozu i (lub) przywozu pieniędzy krajowych itp.

W miarę stabilizacji umacniania systemu finansowego państwa, równoważenia bilansu płatniczego, ograniczenia są na ogół znoszone.

Państwa należące do MFW przyjęły na siebie zobowiązanie znoszenia istniejących i nienakładania nowych ograniczeń w zakresie transakcji obejmowanych bilans obrotów bieżących. Istotne zagrożenia bilansu płatniczego państw mogą powodować przywrócenie niektórych wcześniej stosowanych bądź nakładanie nowych ograniczeń (zwłaszcza w okresie kryzysów gospodarczych i finansowych)

Inaczej przedstawia się kwestia transakcji kapitałowych. Te jako wpływające na strukturę własności majątku narodowego (ZIB) bądź poprzez dużą płynność mogące naruszyć stabilizację finansową państw (zwłaszcza międzynarodową płynność finansową) podlegają na ogół dłuższej reglamentacji.

Instrumenty współczesne

Mają charakter bardziej ogólny. Znaczna część działań dokonywana jest w ramach polityki pieniężnej. W wielu państwach kompetencje decyzyjne dotyczące stosowanego instrumentarium podzielone są między rząd i bank centralny.

Typowe instrumenty to:

1. ustalenia dotyczące umiejscowienia waluty krajowej systemie walut światowych (przynależność do sfery walutowej, powiązania z innymi walutami lub koszykiem walut)

2. ustalenia dotyczące dopuszczalności wahań kursu waluty krajowej względem walut odniesienia

3. interwencje kursowe

4. ustalenia stóp procentowych banku centralnego

5. interwencje na rynku walutowym

6. aktywne zarządzania rezerwami walutowymi

7. transakcje złotem dewizowym

8. finansowanie deficytu budżetowego kredytami zagranicznymi lub emisję obligacji za granicę

9. regulacje dotyczące obrotu kapitałowego, zwłaszcza w odniesieniu do inwestycji portfelowych

10. regulacje dotyczące zagranicznych inwestycji bezpośrednich

11. czasowe ograniczenia wymiany transferu międzynarodowego

Międzynarodowy transfer kapitału

Międzynarodowe obroty kapitałowe mają charakter transakcji transferowych, tzw. że wywóz kapitału nie wiąże się z natychmiastowym importem towarów czy usług. Eksporter kapitału oczekuje korzyści w przyszłości.

Kapitał może przekraczać granicę w formie pieniężnej i w formie rzeczowej (maszyny, urządzenia w inwestycjach bezpośrednich)

Eksport kapitału nie powoduje przeniesienia prawa do jego własności, tak jak dzieje się to w przypadku eksportu towarów. Importer kapitału otrzymuje tylko prawo użytkowania kapitału w zamian np. za oprocentowanie od kredytu lub dywidendę od zakupu akcji.

Po II wojnie światowej nastąpiła zdecydowana liberalizacja przepisów regulujących transfer kapitału, co wraz z rozwojem środków komunikacji - przyczyniło się do wzrostu międzynarodowych obrotów kapitałowych.

Przez przepływ kapitału w szerokim znaczeniu rozumie się wszelki odnotowany w bilansie płatniczym ruch kapitału przez granicę. Podmiotami uczestniczącymi w tak rozumianym obrocie kapitałowym mogą być przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe, banki komercyjne, budżety różnych szczebli oraz bank centralny.

Obroty kapitałowe dokonywane z udziałem banku centralnego różnią się jednak zasadniczo od operacji tego typu dokonywanych przez pozostałe podmioty. Nie są one bowiem podejmowane z chęci uzyskania zysku, ale dla osiągnięcia innych celów związanych przede wszystkim z makroekonomiczną polityką państwa.

Bank centralny może dokonywać eksportu czy importu interweniując na międzynarodowym rynku walutowym.

Jeżeli celem takiej interwencji jest niedopuszczenie do spadku kursu obcej waluty, związane to jest z jej zakupem, a więc wywozem kapitału. Z kolei celem tej interwencji jest obrona kursu własnej waluty, bank centralny dokonuje sprzedaży dewiz, a więc importu kapitału.

Zakup dewiz = wywóz/eksport kapitału

Sprzedaż dewiz = import kapitału

FINANSE MIĘDZYNARODOWE - 06.03.2013 r.

Przepływ kapitału w wąskim znaczeniu to transakcje odnotowane w bilansie płatniczym, podejmowane przez podmioty gospodarcze inne niż bank centralny, kierujące się motywem zysku.

Przyjmując za kryterium okres, na jaki następuje wywóz lub przywóz kapitału, wyróżnia się zazwyczaj krótko- i długookresowy ruch kapitału.

Jeżeli okres spłaty wywiezionego lub przywiezionego kapitału nie przekracza jednego roku, mówimy o krótkookresowym ruchu kapitału. Jeżeli zaś przekracza rok o długookresowym ruchu kapitału.

Do kredytów krótkookresowych należą przede wszystkim kredyty handlowe, niektóre rodzaje kredytów finansowych lub krótkookresowe lokaty na rynku walutowym. Inne rodzaje kredytów zalicza się zwykle do kredytów długookresowych.

Przyjmując za kryterium wywozu kapitału jego pochodzenie możemy mówić o przepływie kapitału ze źródeł publicznych oraz ze źródeł prywatnych.

Źródłem pierwszego są budżety różnego rodzaju agend rządowych, budżety lokalne, a także budżety organizacji międzynarodowych. Kredyty z tych źródeł udzielane są przede wszystkim z myślą o realizacji celów makroekonomicznych lub regionalnych (np. aktywizacji eksportu z danego kraju czy regionu)

Wywóz kapitału ze źródeł prywatnych obejmuje wszelkie formy wywozu kapitału przez przedsiębiorstwa, banki komercyjne i osoby prywatne. Jedynym zasadniczym celem jest tu osiągnięcie zysku. Wywóz kapitału ze źródeł prywatnych może mieć zarówno charakter długo- jak i krótkoterminowy. Obejmuje też w zasadzie wszystkie omawiane dalej formy wywozu kapitału.

Przyjmując wreszcie za kryterium podziału formę wywożonego kapitału, możemy wyróżnić:

• Lokaty na rynku walutowym

• Kredyty zagraniczne (w tym finansowe i handlowe)

• Inwestycje portfelowe

• Inwestycje bezpośrednie

Lokaty na rynku walutowym

Obejmują krótkookresowe lokowanie kapitału na zagranicznym rynku w formie depozytów krótkoterminowych oraz niektórych papierów wartościowych z myślą o uzyskaniu zysku większego niż możliwy do osiągnięcia na rynku krajowym.

Podstawą tego zysku są występujące między poszczególnymi krajami różnice w stopie procentowej oraz różnice kursowe.

W ostatnich latach właśnie ta forma wywozu kapitału przeżywa najbardziej dynamiczny rozwój. I tak np. dzienne obroty na międzynarodowym rynku walutowym wzrosły z 10-20 mld USD w 1970 r. do 1,5 bln USD w 1998 r. i prawie 2 bln w roku 2004.

Główną przyczyną tak dynamicznego rozwoju tej formy wywozu kapitału był ogromny wzrost technicznych możliwości szybkich transferów kapitału za granicę.

Kredyty zagraniczne

(W zależności od zasad, na których są udzielane):

Kredyty handlowe - związane z bezpośrednio z wymianą towarową. Są one udzielane przez eksportera importerowi i stanowią element zwiększający konkurencyjność danego towaru. Kredyty tego rodzaju odgrywają szczególną rolę w dziedzinie obrotu gotowymi obiektami przemysłowymi, statkami, samolotami oraz w stosunkach krajów uprzemysłowionych z krajami rozwijającymi się.

Kredyty finansowe - udzielane bez określenia ich przeznaczenia, głównie przez banki, ale czasem też rządy i organizacje międzynarodowe; o stałej lub zmiennej stopie procentowej; pożyczkodawca często żąda gwarancji rządowych w celu zabezpieczenia się przed ryzykiem niewypłacalności.

Kredyty związane sposobem ich wykorzystania - głównie kredyty rządowe i udzielane przez organizacje międzynarodowe na osiągnięcie konkretnego celu.(np. stabilizację waluty)

Inwestycje portfelowe

To długookresowe lokaty w zagranicznych papierach wartościowych, a zwłaszcza obligacjach i akcjach.

W XIX w. i na początku obecnego stulecia inwestowanie w obligacje zagraniczne było najważniejszą formą wywozu kapitału. Zakup przez inwestorów zagranicznych obligacji emitowanych przez bank centralny lub rząd danego kraju stanowił dla niego ważne źródło akumulacji. Odnosiło się to zwłaszcza do krajów pozaeuropejskich, które za pośrednictwem londyńskiego rynku finansowego sprzedawały swe obligacje w krajach europejskich. Z tej formy zaciągania kredytów korzystały wówczas Stany Zjednoczone, Argentyna i wiele innych krajów obu Ameryk.

W pierwszych dekadach po II wojnie światowej wywóz kapitału za pośrednictwem kupna obligacji odgrywał znacznie mniejszą rolę. W latach 70. wielkość tego typu zagranicznych inwestycji stanowiła jedynie ok. 5% wielkości pożyczek zagranicznych.

Dominującą formę zagranicznych inwestycji portfelowych stanowi obecnie zakup akcji zagranicznych przedsiębiorstw. Ekspansja w tej dziedzinie sprzyja przede wszystkim długookresowa stabilizacja gospodarek najważniejszych krajów. Wraz z postępem w telekomunikacji pełniejsza i łatwiej dostępna stała się informacja zarówno o sytuacji gospodarczej poszczególnych firm, jak i cenach ich akcji na giełdzie. Ułatwia to decyzje co do ich zakupu oraz techniczne przeprowadzenie tej operacji.

Wywozu kapitału w postaci inwestycji portfelowych nie da się jednak wytłumaczyć różnicą stopy zysku występującą między dwoma krajami mającą swoją przyczynę w jednakowym wyposażeniu w czynniki produkcji. Obecnie wiele krajów jest jednocześnie eksporterami i importerami inwestycji portfelowych.

Odpowiedzi o przyczynę takiego stanu rzeczy udziela teoria portfolio. W myśl tej koncepcji inwestor może osiągnąć wyższą stopę zysku przy danym ryzyku lub daną stopę zysku przy mniejszym ryzyku w sytuacji, gdy dysponuje portfelem akcji zróżnicowanym w ściśle określony sposób. Taki mianowicie, że spadkowi stopy zysku części z nich będzie prawdopodobne towarzyszył wzrost stopy zysku pozostałych.

Uzyskanie takiej struktury portfela inwestycyjnego przez kupno papierów wartościowych jedynie na rynku narodowym jest często niemożliwe ze względu np. na brak akcji określonych przedsiębiorstw lub też jednolitość zewnętrznych uwarunkowań działania przedsiębiorstw. Warunek ten ma natomiast większe szanse spełnienia, gdy jako źródło zakupu papierów wartościowych będzie się traktować także rynki zagraniczne.

Dlatego też polityka inwestorów nie musi prowadzić do wywozu kapitału za granicę wyłącznie z myślą o ulokowaniu go w akcjach przedsiębiorstwa gwarantującego wyższe zyski niż w kraju, ale może być skutkiem racjonalnej polityki różnicowania portfela inwestycyjnego.

Zagraniczne inwestycje bezpośrednie

To podejmowanie od podstaw samodzielnej działalności gospodarczej za granicą lub też przejmowanie kierownictwa już istniejącego przedsiębiorstwa.

Kierowanie działalnością gospodarczą za granicą jest cechą odróżniającą inwestycje bezpośrednie od inwestycji portfelowych. W tych drugich podmiot wywożący kapitał, co prawda także inwestuje w działalność gospodarczą, ale nie obejmuje pakietu akcji wystarczającego do jej kontrolowania.

Natomiast wspólną cechą obu tych form wywozu kapitału jest to, że zarówno inwestycje bezpośrednie, jak i portfelowe prowadzą do zaangażowania wywiezionych środków w działalności gospodarczej.

Inwestycje bezpośrednie są najczęściej podejmowane, szczególnie w ostatnich latach, jako element strategii przedsiębiorstw upatrujących szans rozwoju w ekspansji na rynek światowy.

Chodzi o korporacje transnarodowe, które posiadają udziały w firmach zlokalizowanych więcej niż w jednym kraju i kontrolują te udziały.

Zdominowanie inwestycji bezpośrednich przez korporacje transnarodowe sprawia, że ta forma wywozu kapitału nie ogranicza się jedynie do transferu wartości.

Prawie w każdym przypadku transfer ten jest uzupełniany transferem technologii i know-how, jak również technik zarządzania.

Ponadto eksport kapitału odbywający się za pośrednictwem korporacji transnarodowych ma miejsce w ramach tej samej branży.

Motywacji przedsiębiorstw decydujących się na bezpośrednie inwestycje zagraniczne należy szukać w warunkach panujących zarówno na rynku krajowym, jak i międzynarodowym, a przede wszystkim w niedoskonałej konkurencji. Na większości rynków narodowych panuje sytuacja zbliżona do konkurencji oligopolistycznej i strategia dużych przedsiębiorstw dostosowana jest właśnie do takich warunków. W tej sytuacji ZIB są swoistą formą rozszerzenia tej strategii na obszar innego kraju.

Dane przedsiębiorstwa tworząc filię zagraniczną czy kupując pakiet kontrolny przedsiębiorstwa działającego w tej samej branży, odrzuca będący istotą wolnego rynku obrót towarowy między niezależnymi podmiotami.

Czynniki skłaniające przedsiębiorstwo do zagranicznych inwestycji bezpośrednich były przedmiotem wielu rozważań teoretycznych. Żadna z teorii nie jest jednak na tyle kompletna, aby wyjaśnić wszystkie motywy podejmowania inwestycji bezpośrednich. Nie tłumaczą one również wszystkich strumieni inwestycji zagranicznych (np. między krajami rozwiniętymi)

Dlatego też do prezentacji tych poglądów najlepiej posłużyć się tzw. eklektyczną teorią produkcji międzynarodowej, sformułowaną przez J. Dunninga. Jest ona podsumowaniem większości korzyści odnoszonych przez przedsiębiorstwo dążące do umiędzynarodowienia swej produkcji przez wywóz kapitału.

FINANSE MIĘDZYNARODOWE - 13.03.2013 r.

Przedsiębiorstwo decydujące się na ZIB to firma o silnej i ustabilizowanej pozycji na rynku kraju-siedziby, która na dodatek dysponuje walorami (np. dużymi zasobami kapitałowymi, unikalną technologią, marką) mogącymi stanowić podstawy sukcesu poza granicami kraju.

Przedsiębiorstwo takie liczy na to, że uruchomienie filii zagranicznej pozwoli mu osiągnąć wiele korzyści wiążących się najogólniej z organizowaniem procesu produkcji w ramach jednego przedsiębiorstwa dysponującego oddziałami zlokalizowanymi poza granicą kraju-siedziby.

Wychodząc, z tego założenia przedsiębiorstwo to rozpoczyna analizę możliwości ekspansji w różnych krajach i regionach, oceniając z jednej strony szanse, jakie daje zlokalizowanie oddziału w danym kraju, a z drugiej - związane z tym zagrożenia.

Dynamiczny wzrost inwestycji bezpośrednich w ciągu ostatnich 2 dziesięcioleci sprawił, że stały się one także ważnym czynnikiem zwiększającym internacjonalizację procesu gospodarowania.

Na początku lat 90. wielkość sprzedaży (na rynek krajowy i międzynarodowy) zagranicznych filii osiągnęła poziom porównywany ze światowym eksportem dóbr i usług. Wielkość obrotów handlowych między centralami przedsiębiorstw i ich zagranicznymi filiami stanowi obecnie około 1/3 całego handlu światowego.

Tak duży przyrost ZIB w ostatnich latach wynika ze splotu działania kilku czynników.

Przyczyny rozwoju ZIB na świecie:

1. Powstawanie i rozwój korporacji międzynarodowych.

2. Internacjonalizacja gospodarki światowej

3. Postęp techniczny

- nowoczesne technologie, rozwój komunikacji ułatwiają inwestowanie w innych krajach, ale mogą też działać w innym kierunku - nowe usługi finansowe ułatwiają przepływ kapitału także w innych formach: operacje walutowe (np. swapy)

4. Zmiany międzynarodowej polityki ekonomicznej i handlowej krajów

- protekcjonizm => omijanie barier w handlu

5) Procesy integracyjne, które obserwujemy na świecie (UE, NAFTA, APEC)

- perspektywa dostępu do wielkiego rynku zbytu

6) Procesy deregulacji branż i prywatyzacji gospodarki.

- rezygnowanie z działalności państwa w pewnych dziedzinach

Czynniki determinujące napływ kapitału do kraju w formie ZIB

Co sobie cenią przedsiębiorcy, którzy inwestują w innym państwie?

1. Stabilność polityczna

2. Stabilność systemu gospodarczego - przewidywalność zmian

3. Stosunki społeczne w danym państwie - w tym społeczna akceptacja procesów inwestycji obcego kapitału ( na ile jesteśmy kosmopolityczni bądź nie)

4. Podobieństwa kulturowe

5. Gwarancje bezpieczeństwa prawnego (w tym prawa własności), jakie może zapewnić dany kraj

6. Wielkość i potencjał rynku ; ilość mieszkańców, siła nabywcza jaka stoi za społeczeństwem, jakie jest PKB per capita, istotna jest struktura społeczeństwa (społ. młode, emeryci, ludzie wykształceni, czy potrafią korzystać z nowoczesnych technologii i zbadać czy opłaca nam się na dany rynek wchodzić.

7. Perspektywy wzrostu gospodarczego w danym kraju

8. Dostępność i cena czynników produkcji, a także ich produktywność (gospodarka nie musi posiadać wszystkich zasobów, ale musi mieć do nich łatwy dostęp)

- cena/koszt siły roboczej, podaż siły roboczej,

- cena kapitału (stopa %) - dwojakie oddziaływanie, niższa % przyciąga kapitał w formie ZIB (niższy koszt kapitału do realizacji procesu produkcyjnego) , ale może oznaczać jego niższą produktywność (np. przy reinwestowaniu zysków)

9) Możliwości obniżenia kosztów produkcji

10) Wysokość podatków

11) Poziom i struktura cen w danym kraju ( im wyższe ceny sprzedawanych przez nas produktów tym lepiej)

12) Możliwość transferu zysków zagranicę, przede wszystkim do kraju macierzystego.

13) Poziom rozwoju infrastruktury w danym kraju

14) Zagraniczna polityka ekonomiczna (handlowa) danego kraju.

15) Relacje kursów walutowych (deprecjacja waluty krajowej względem waluty inwestora powoduje, że można taniej nabyć majątek trwały)

Wpływ ZIB na gospodarkę kraju wywożącego kapitał

Gospodarka kraju wywożącego kapitał w postaci inwestycji bezpośrednich może osiągać z tego tytułu zarówno korzyści jak i straty.

Bilans płatniczy

Krótki okres:

Inwestycje dokonywane za granicą prowadzą przede wszystkim do pogorszenia bilansu płatniczego.

Po to, aby założyć zagraniczną filię własnego przedsiębiorstwa, konieczny jest transfer za granicę środków finansowych niezbędnych, m.in. do wykupu części lub całości już istniejących zakładów, lub też kupna gruntu i budowy zakładu od podstaw. Tego rodzaju transfer będzie prowadził do pogorszenia bilansu płatniczego.

Jednak w dłuższym okresie ta tendencja może ulec odwróceniu. Stanie się tak wówczas, gdy filie lub przedsiębiorstwa powstałe dzięki inwestycjom zagranicznym zaczną przynosić zysk. Jeżeli część tego zysku będzie następnie transferowana do kraju pochodzenia kapitału, to będzie to wpływało na poprawę jego bilansu płatniczego.

Zatrudnienie i eksport

Trudny do jednoznacznego określenia jest wpływ ZIB na wielkość zatrudnienia w kraju pochodzenia kapitału.

Na krótką metę wpływ ten zależy od tego, czy kapitał wywożony za granicę byłby w przypadku braku tego wywozu zastosowany w kraju.

Jeżeli byłoby to realne, to wywóz równałby się utracie potencjalnych miejsc pracy.

Jeżeli jednak (np. ze względu na nadwyżkę kapitału na rynku krajowym) jest to mało prawdopodobne, to niebezpieczeństwo takie nie występuje.

ZIB wpływają na wielkość zatrudnienia w kraju wywożącym kapitał także w sposób pośredni, przez wpływ na wielkość eksportu.

W fazie tworzenia za granicą filii koncernu krajowego lub zakładania samodzielnego przedsiębiorstwa eksport, a co za tym idzie także wielkość produkcji i zatrudnienia w kraju pochodzenia kapitału, na ogół rośnie. Wynika to stąd, że najczęściej znaczna część wyposażenia powstającego zakładu pochodzi z kraju pochodzenia kapitału.

W dłuższym okresie wywóz kapitału może jednak także powodować zmiany w eksporcie kraju swego pochodzenia, które się odbijają niekorzystnie na wielkości zatrudnienia.

Będzie to miało miejsce wówczas, gdy uruchomione lub rozbudowane dzięki dopływowi kapitału przedsiębiorstwo zagraniczne rozpocznie produkcję towarów wypierających z rynku światowego dobra tradycyjnie eksportowane przez kraj pochodzenia kapitału, zmniejszając w kraju tym możliwości ich wywozu, a tym samym i zatrudnienia.

W skrajnym przypadku towary pochodzące z filii zagranicznej mogą także wypierać produkty rodzimych wytwórców na rynku kraju pochodzenia kapitału, co oczywiście odbije się też ujemnie na wielkości zatrudnienia w tym kraju.

Jednakże w dłuższym okresie jest również możliwy korzystny wpływ wywozu kapitału na wielkość wywozu towarów kraju pochodzenia kapitału, a co za tym idzie, także na poziom zatrudnienia w tym kraju.

Dzieję się tak wówczas, gdy produkcja uruchomiona za granicą dzięki ZIB pobudza eksport i produkcję towarów w kraju pochodzenia kapitału.

Może to mieć miejsce np. wtedy, gdy koncern samochodowy tworzy montownię samochodów w kraju, który ze względu na ograniczenia przywozowe był praktycznie niedostępny dla produkcji pochodzącej z jego głównej siedziby.

Powstanie tego zakładu wiąże się najczęściej ze zwiększaniem importu części z kraju-siedziby danego koncernu, co prowadzi w nim do wzrostu produkcji i zatrudnienia.

Wpływ ZIB na gospodarkę kraju przywożącego kapitał

Bardzo złożony i wielostronny jest wpływ ZIB na gospodarkę kraju przywożącego kapitał.

Przy tym wpływ ten polega na czymś innym w sytuacji, gdy inwestycje mają miejsce w kraju rozwijającym się, a inny gdy w kraju rozwiniętym.

Kraj rozwijający się:

W krajach rozwijających się korzyści płynące z dopływu ZIB wiążą się przede wszystkim z niedostatecznym wyposażeniem tej grupy państw w kapitał.

W takiej sytuacji ZIB stają się ważnym środkiem zwiększającym fundusz inwestycji, a co za tym idzie, poziom aktywności gospodarczej i zatrudnienia.

W takich krajach inwestycje bezpośrednie stanowią także szansę poprawy bilansu płatniczego zarówno w krótkim ( w wyniku dopływu kapitału), jak i w długim okresie (w wyniku wzrostu eksportu towarów).

Ponadto, ze względu na fakt, że inwestycjom zagranicznym towarzyszy najczęściej także transfer technologii, kraje rozwijające się mają możliwość podniesienia w ten sposób poziomu zaawansowania technicznego swej gospodarki.

Nie wszystkie jednak wymienione pozytywne skutki ZIB mogą stać się w każdej sytuacji udziałem kraju rozwijającego się.

Na przykład pozytywne następstwa dopływu zagranicznej technologii mogą być całkowicie zniweczone wówczas, gdy w stosunku do danej gospodarki technologia jest zbyt nowoczesna i w związku z tym nie może pośrednio (np. przez więzi kooperacyjne) oddziaływać na przemysł tego kraju.

Pozytywne efekt makroekonomiczne (wzrost produkcji i zatrudnienia) mogą być w znacznym stopniu zniweczone wówczas, gdy (co bardzo często ma miejsce w przypadku korporacji transnarodowych) motywem podejmowania ZIB jest wyłącznie chęć wejścia na rynek.

Bardzo często wiąże się to z likwidacją krajowego przemysłu produkującego podobne dobra, jak również z oferowaniem społeczeństwu danego kraju towarów o wątpliwej użyteczności (np. papierosów)

Kraje rozwinięte:

W krajach rozwiniętych, ze względu na relatywnie bogate zasoby kapitału, korzyści z ZIB mają nieco inny charakter.

1) podobnie jak w krajach rozwijających się inwestycje takie mogą być źródłem transferu technologii. Ze względu jednak na bez porównania wyższy poziom zaawansowania technicznego, nie różniący się na ogół od kraju eksportera kapitału, w transferze tym widzi się przede wszystkim środek wzbogacający istniejącą wiedzę, a nie zasadniczo podnoszący jej poziom.

2) W niektórych krajach rozwiniętych ZIB są także traktowane jako źródło zwiększenia podaży środków kapitałowych niezbędnych do rozwoju regionów mniej zaawansowanych gospodarczo. Na tego rodzaju korzyści liczą nawet kraje bardzo zasobne w kapitał.

Odbiciem tego jest m.in.. polityka przyciągania kapitału na tereny byłej NRD, prowadzona zarówno przez rząd federalny, jak i władze krajów związkowych Niemiec.

3) Dopływ kapitału w postaci ZIB może prowadzić do normalizacji sytuacji rynkowej. Dzieje się tak wówczas, gdy ZIB mają miejsce w branży zdominowanej przez jedno lub kilka przedsiębiorstw krajowych i gdy pojawienie się zagranicznego konkurenta przyczyni się do zmniejszenia stopnia monopolizacji danej dziedziny wytwarzania.

FINANSE MIĘDZYNARODOWE - 20.03.2013 r.

Międzynarodowy system walutowy.
1) system kursowy jako podstawa MSW

2) Ewolucja MSW

2.1) system waluty złotej (1870 -1014)

2.2) sytuacja w MSW w okresie m-wojennym: system dewizowo-złoty

2.3) system z Bretton Woods (944-1971)

2.4 współczesny system walutowy (1978-2010)

3. Znaczenie euro i dolara w funkcjach waluty światowej

Międzynarodowy system walutowy tworzą pewne reguły, zasady i zwyczaje, które określają sposób funkcjonowania pieniądza w sferze relacji międzynarodowych.

Częścią każdego systemu walutowego będzie system kursowy. W jego ramach istotny będzie rodzaj kursów przyjętych przez kraje. Wyróżniamy 2 podstawowe rodzaje kursów.:

- systemy kursów stałych

- systemy kursów płynnych (zmiennych/rynkowych)

Płynne:

o ich poziomie ( o relacji jednej waluty do drugiej wyrażona w innych jednostkach walutowych)
1 EUR = 1 ZŁ - kurs wyjściowy

Kurs rynkowy. Cena euro może rosnąć/spadać w zależności od tego jak będzie kształtowała się sytuacja rynkowa, podaż euro i popyt na tę walutę ze strony złotówek.

1 EUR = 4 PLN

Jeżeli będzie rosła ilość złotówek na rynek, nastąpi wzrost podaży euro.

Gdyby znowu spadła ilość złotówek, nastąpi spadek popytu na euro i kurs wynosiłby mniej niż 4 zł.

Podaż euro popyt na złotówki i podaż na złotówki popyt na euro.

Inaczej jest z kursami stałymi.

Będziemy wyznaczali kurs waluty w stosunku do jakiejś innej bądź koszyka innych walut, być może kruszcu. Będziemy przyjmowali, że to będzie kurs właściwy.

Przy kursie stałym władze monetarne maja obowiązek pilnować żeby kurs rynkowy nie odchylił się od kursu centralnego, a żeby odchylał się w pewnej marzy wahań. (w przypadku BRETTON WOODS +/- 1%)

Znaczenie systemu kursowego:

1. system kursowy mówi nam o sposobie przeliczenia jednej waluty na drugą oraz na jakich zasadach to rozliczenie powinno się odbyć.

2. Przy kursach stałych i płynnych pojawią się zarówno wady jak i zalety. Kursy stałe będą miały zaletę taka, że jeżeli kurs będzie stały i nie będzie się on bardzo różnił od rynkowego, to takie kursy nie będą niosły ze sobą ryzyka walutowego, ponieważ nie będzie można w stanie przewidzieć jak on się zmieni. Kursy stałe można nazwać zatem kursami sprzyjającymi.

3. Z kursami zmiennymi jest odwrotnie. W zależności od zmiany podaży walut względem siebie kurs może się zmieniać, a tym bardziej w warunkach, kiedy mamy do czynienia z przepływem kapitału, a to może z kolei wpłynąć na zmianę kursu. Zaistnieje większe ryzyko walutowe, zatem trudniej też będzie rozwijać wymianę walutową. Producenci będą musieli kalkulować ceny produktów.

4. W przypadku kursów stałych łatwiej jest prowadzić wymianę handlowa, ale za to trudniej jest prowadzić politykę pieniężną. Poziom kursu walutowego będzie ściśle związany z wysokością stopy procentowej i aby utrzymać kurs na danym poziomie, władze monetarne nie będą mogły sobie pozwolić na kształtowanie dowolnej stopy procentowej i będą musiały ją dostosować. Przy kursach płynnych z kolei istnieje większe pole manewru oraz większa niezależność do prowadzenia polityki pieniężnej.

Międzynarodowy system waluty złotej powstał w rezultacie ukształtowania się i sformalizowania narodowych systemów waluty złotej.

System bimetaliczny.

Trudno było narzucić relację między złotem a srebrem. Pieniądz słabszy wypierał pieniądz lepszy. Ten droższy był gromadzony, wykorzystywany w funkcji gromadzenia skarbu, natomiast ten tańszy był wykorzystywany w transakcjach.

Wprowadzenie tego systemy rozpoczęła Anglia (1816). W drugiej połowie XIX w. złoto stało się podstawą systemów walutowych w większości krajów Europy i w USA.

W ten sposób zasady narodowych systemów walutowych ukształtowały międzynarodowy system walutowy, obejmujący najbardziej rozwinięte kraje świata.

Mimo braku formalnego układu międzynarodowego, reguły przestrzegane przez banki centralne poszczególnych krajów stanowiły gwarancję jego stabilności. Najważniejsze z nich były następujące:

Emisja banknotów związana była z obowiązkiem częściowego jej pokrycia rezerwami złota.

Bank centralny miał obowiązek kupna i sprzedaży złota po stałej cenie w walucie krajowej, a ponieważ władze ustalały kurs w stosunku do złota, to kurs waluty był stabilny.

Istniała swoboda przepływu złota w skali międzynarodowej i jego wymienialność na wszystkie inne formy pieniądza.

W ramach systemu waluty złotej działały 3 automatyczne mechanizmy, które zapewniały jego sprawne funkcjonowanie:

1. mechanizm kontroli podaży złota

2. mechanizm stabilizacji kursów walutowych (rysunek)

3. mechanizm wyrównywania bilansu płatniczego. (rysunek)

W latach 1900 - 1914 zaczeło się zastępowanie złota środkami stosowanymi zamiast złota lub równolegle ze złotem ( tzw. ekonomizacja złota)

W obiegu wewnętrznym pojawiły się banknoty, ale ich akceptacja zagwarantowana była wymienialnością na złoto.

W obiegu międzynarodowym zaczęły funkcjonować niektóre silne waluty narodowe. Około 60% rozliczeń w handlu międzynarodowym dokonywanych było w funtach brytyjskich. Uzupełniająca rolę pod tym względem pełnił frank francuski i marka niemiecka.

Interesującym zjawiskiem był fakt zastępowania złota przez waluty narodowe w funkcji gromadzenia rezerw.

W roku 1913:

• około 16,9% sumy rezerw walutowych stanowiły waluty narodowe

• złoto - 68,1%

• srebro - 15,9%

Czy proces ekonomizacji złota zaszkodził systemowi waluty obcej?

Do ekonomizacji złota przyczyniły się :

• Niższe koszty finansowania transakcji handlowych i kapitałowych

• Osiąganie dodatkowych dochodów z tytułu odsetek od walut zdeponowanych w bankach

• Możliwości udzielania kredytów kupieckich na finansowanie transakcji handlowych.

SYTUACJA W MSW W OKRESIE MIĘDZYWOJENNYM

System waluty złotej upadł podczas I wojny światowej.

Potrzeby wojny podważały zasadę zależności emisji pieniądza papierowego od rezerw złota. Zawieszona została wymienialność banknotów na złoto, wprowadzono zakaz wywozu złota za granicę i rozpoczął się proces wycofywania z obiegu złotych monet.

Pojawiła się inflacja, zmienne kursy walutowe i ogólny chaos walutowy.

Po zakończeniu wojny najwcześniej do systemu obiegu monet złotych powróciły Stany Zjednoczone.

Po wojnie umocniły one swoją pozycję ekonomiczną i przejęły część europejskich rezerw złota, zwiększając swój udział w światowych rezerwach z 27% w 1913 r. do 51% w 1924 r.

W Europie natomiast, nadal panowała inflacja i zmienne kursy walutowe.

FINANSE MIĘDZYNARODOWE - 27.03.2013 r.

Jaka była sytuacja gospodarcza krajów europejskich i jaką politykę zdecydowały się prowadzić w tej nowej sytuacji?

W Europie wszędzie występowała inflacja, ale gdzieniegdzie była ona większa bądź mniejsza. W przypadku niektórych krajów takich jak Francja czy Włochy inflacja była spowodowana wysokim deficytem budżetowym i koniecznością jego pokrycia. Wydawano dużo środków rządowych, aby stymulować wzrost. Te kraje nie przejmowały się zjawiskiem inflacji, prowadziły ekspansywną politykę pieniężną. Wielka Brytania natomiast zachowywała się nieco inaczej, ze względu na to ze była mocarstwem w II połowie XIX w. I to ona stanowiła centrum gospodarki, zatem nie bardzo chciała zrezygnować z funta, jako waluty światowej. Wielka Brytania prowadziła twardą, restrykcyjną politykę pieniężną. W kwietniu 1925 r. Parytet funta wynosił ok. 4,8 dolarów. Za taka politykę zapłaciła wysoką cenę, ponieważ funt był przeszacowany, nastąpił też spadek eksportu brytyjskiego, spadło także zatrudnienie, a co za tym idzie, pojawiły się problemy ze wzrostem gospodarczym.

Natomiast w jednym z krajów europejskich inflacja była wyjątkowo wysoka, o wiele wyższa niż gdzie indziej. Miało to miejsce w Niemczech. Zjawisko tam występujące nazywano nawet hiperinflacją bądź tzw. Inflacją sterowaną. Poniekąd została ona celowo wywołana, ponieważ Niemcy miały spłacić wysokie kontrybucje wojenne, a że miały być spłacane w markach niemieckich, to rządowi było na rękę doprowadzać do najniższej wartości waluty. Kryzys w Niemczech był bardzo duży.

Każdy kraj prowadził inną politykę, ponieważ każdy z nich miał inne cele gospodarcze.

Ustabilizowanie sytuacji walutowej w Europie nastąpiło w drugiej połowie lat 20-tych.

W okresie 1925-1931 wprowadzony został ponownie system waluty złotej ale w zmodyfikowanej formie jako system złota sztabowego (gold bullion system) i systemu dewizowo-złotego (gold exchange system).

Pierwszy system - złota sztabowego - przyjęty został przez Anglię, Francję, Belgię, Włochy i Czechosłowacje i dawał możliwość wymiany pieniądza krajowego na złoto, lecz dla sum o dużej wartości (od 4 - 10 kg złota)

Te kraje zobowiązały się utrzymać swoje rezerwy walutowe, ale tym razem w sztabach złota o różnej wielkości i wartości.

Po co były rezerwy złota?

Kraje, które przyjęły system sztabowo-zloty gwarantowały wymienialność swoich walut na złoto, ale tylko wtedy, jeżeli ktoś dysponował na tyle dużą ilością gotówki, która stanowiłaby równowartość sztaby złota.

Nie wszyscy mogli sobie pozwolić na utrzymywanie rezerw w złocie, dlatego kraje, które nie miały takich rezerw przyjęły system dewizowo-złoty.

System drugi - dewizowo-zloty - zapewniał wymienialność pieniądza krajowego na waluty mając status walut międzynarodowych, wymienialnych na złoto.

Gromadzenie rezerw walutowych w walutach narodowych było zgodne z uchwałami międzynarodowej konferencji w genui w 1922 r.

Powszechnie uważa się, ze całkowity powrót do systemu waluty złotej w Europie nie był możliwy ze względu na deficyt złota.

Stabilizacja walutowa w warunkach systemu dewizowo-złotego nie trwała jednak długo, ponieważ w roku 1929 rozpoczął się największy kryzys gospodarczy, trwający do roku 1933, który wywołał także różne posunięcia w dziedzinie polityki walutowej.

Wielka Brytania, która wcześniej prowadziła tę politykę pieniężną i poniosła jej konsekwencje w warunkach kryzysu stwierdziła, ze nie będzie utrzymywała za wszelka cenę stałego kursu walutowego, ponieważ woli go wykorzystać go do innych celów. (jakich już nie zdążyłem zanotować - wybaczcie )

Jako pierwsza w 1931 r. Upłynniła swój kurs walutowy, zaś w 1933 r. kurs upłynniły Stany Zjednoczone.

Mówi się też, że kryzys pomimo tego, że trwał długo i był dość ostry, to w rzeczywistości mógł przebiegać o wiele łagodniej.

Polityka izolacjonizmu - polityka zagraniczna sprowadzająca się do obrony interesów i bezpieczeństwa własnego państwa. Taką politykę zastosowały m.in. Stany Zjednoczone, chcąc chronić swoja gospodarkę, nastąpił też protekcjonizm w handlu. Taką samą politykę przyjęły też inne kraje.

• Były to przede wszystkim manipulacje kursami walutowymi, np. Wielka Brytania i Francja, dewaluacja dolara amerykańskiego o 40,9%

• Ograniczenie wywozu dewiz i złota

• Wprowadzenie rozliczeń clearingowych w stosunkach handlowych

• Odejście od wymienialności banknotów na złoto w narodowych systemach walutowych.

• Uniezależnianie się polityki pieniężnej od rezerw złota

• Powstawanie bloków walutowych.

System walutowy z Bretton Woods

Jeszcze w czasie trwania II wojny światowej rozpoczęte zostały przygotowania i dyskusje nad formalnym układem określającym reguły funkcjonowania międzynarodowego systemu walutowego.

Konferencja w Bretton Woods odbyła się w lipcu 1944 i wzięły w niej udział 44 państwa ( w tym także Polska) podczas konferencji zaprezentowane zostały 2 różniące się od siebie koncepcje przyszłego porządku walutowego na świecie: amerykańska i brytyjska.

Stany Zjednoczone zainteresowane były utrzymaniem systemu dewizowo-złotego, zagwarantowanego wymienialnością dolarów za złoto wg przedwojennej ceny 35 dolarów za 1 uncje złota.

Plan amerykański był w rzeczywistości propozycją uczynienia dolara w ten sposób oficjalny najważniejsza waluta świata. Ze strony amerykańskiej projekt prezentowany był przez H.D. Whita.

Autorem i przedstawicielem koncepcji brytyjskiej był J.M. Keynes, który postulował odejście od systemu dewizowo-złotego na rzecz stworzenia międzynarodowej, umownej jednostki walutowej (bancor), kreowanej przez ponadnarodowa instytucje i uznanej przez kraje przystępujące do porozumienia walutowego.

To co wtedy proponował Keynes, to zostało później wykorzystane w praktyce. Tak jak miały działać „bandory” tak działają/ły SDR-y.

W Bretton Woods zaakceptowany został projekt amerykański.

Po konferencji przyjęta została uchwala o powołaniu Międzynarodowego Funduszu Walutowego jako organizacji, nadzorującej stosunki walutowo-płatnicze i nakładającej obowiązki na kraje członkowskie.

Fundusz zakładowy MFW utworzony został z udziałów jego założycieli. Przyjęta została zasada, ze 25% kwoty udziały każde państwo wpłaci w złocie i dolarach i 75% w walucie własnej. Dla Polski np. kwota udziału określona została 125 mln dolarów, dla Francji 450 mln, Norwegii 50 mln, a dla USA - 2750 mln.

Trzy instytucje, które miały kształtować te porządek to międzynarodowy fundusz walutowy, bank światowy oraz międzynarodowa organizacja handlu, której utworzyć się nie dało, ale w zamian powstał układ GATT , który miał regulować stosunki handlowe, dbać o odbudowę gospodarek, ich rozwój, dbać, aby system z Bretton Woods dobrze funkcjonował.

Główne zasady funkcjonowania systemu walutowego z Bretton Woods

• Waluty krajów członkowskich zostały wyrażone we wspólnym denominatorze tzn, zlocie, którego wartość ustalono na 35 dolarów za 1 uncje złota, możliwe było także ustalenie parytetu w dolarze amerykańskim.

• Obowiązywały stałe kursy walutowe, kursy rynkowe walut mogły wahać się tylko w granicach +/- 1% od kursu parytetowego, z chwila osiągnięcia tej granicy władze monetarne zobowiązane były do interwencji.

• Zmiany parytetów walut mogły odbywać się po uzgodnieniu z MFW.

• Na życzenie banków centralnych USA zobowiązane były do wymiany dolarów wg parytetu 1 uncja złota za 35 dolarów.

• Dominacja gospodarcza i polityczna Stanów Zjednoczonych po II wojnie światowej dawała gwarancje stabilności systemu walutowego opartego na dolarze.

• W roku 1951 system rezerwy federalnej USA dysponował 68,2% światowych rezerw złota, sześć krajów EWG miało 12,2%, a pozostałe kraje świata (poza ZSRR) - 19,6%

• Rezerwy złota w USA utwierdzały inne kraje w przekonaniu, że gromadzenie dewiz w dolarach jest najkorzystniejsze. Ponadto większość transakcji w latach 50tych. Dokonywana była w dolarach i posiadanie tej waluty ułatwiało rozliczenia międzynarodowe.

Funkcjonowanie, kryzys, próby podtrzymywania i upadek systemu z Bretton Woods

Podstawowe przyczyny kryzysu i upadku systemu z Bretton Woods:

1. Odpływ dolarów poza granicę USA:

• Pożyczki w ramach Planu Marshalla

• Finansowanie baz wojskowych

• Inwestycje korporacji zagranicznych

• Powstanie i rozwój rynku eurodolarowego

• Finansowanie wojny w Wietnamie

Deficyt bilansu płatniczego USA

Wzrost rynkowej ceny złota

Inflacja i spadek siły nabywczej dolara

Spadek rezerw złota (w 1971r. Zasoby złota spadły do 10 mld dolarów), około 40% dolarów znajdujących się w obrocie międzynarodowym zostało wymienionych na złoto.

Ad. 1 - USA udzieliło pożyczek krajom europy zachodniej (ok. 11,5 - 12 mld dolarów) była to pomoc bezzwrotna, przeznaczona na odbudowe gospodarki europejskiej.

Ad. 2 - w trakcie funkcjonowania systemu Bretton Woods bilans płatniczy w USA cały czas się pogarszał, ponieważ cały czas odpływały dolary ze Stanów. Pod koniec lat 50. Pojawił się ujemny bilans płatniczy. Zaś w roku '71 pojawił się pierwszy ujemny bilans handlowy. Był on spowodowany pogorszeniem rachunku kapitałowego.

Ad. 3 - cena standardowa - 35 USD za uncję. W pewnym momencie zauważono, że w tym systemie dolar traci na wartości, a rośnie zapotrzebowanie na złoto, które było co raz bardziej potrzebne do celów przemysłowych.

15 sierpnia 1971 r. Prezydent Richard Nixon zawiesił wymienialność dolara na złoto w rozliczeniach między bankami centralnymi. Okazało się, że ta decyzja oznaczała upadek systemu z Bretton Woods, ponieważ dwukrotna dewaluacja dolara w roku 1971 i podniesienie oficjalnej ceny złota do 38 dolarów za uncję, a w 1973 r. Do 42,22 dolara za uncję nie ustabilizowały pozycji dolara.

Ostateczny kres systemu dewizowo-złotego nastąpił w roku 1974, gdy oficjalnie zawieszony został złoty parytet dolara. Wówczas pieniądz światowy został jednoznacznie oderwany od złota, a system walutowy z Bretton Woods przestał obowiązywać.

SDR - Special Drawing Rights. Utworzono je w 1969, zaś pierwsza transza w 1971. Początkowo wartość 1 SDR była definiowana w odniesieniu do dolara amerykańskiego, który z kolei był ustalany w oparciu o cenę złota. Z czasem stały się walutą koszykową.

Umowa Waszyngtońska - Smithsonian Agreement 18.XII.1971 r.

Ustanowiła system stałych kursów walutowych pozbawionych oparcia w złocie.

Nastąpiła dewaluacja dolara o mniej więcej o 8%, rozszerzenie marzy wahań do +/- 2,25%.

FINANSE MIĘDZYNARODOWE - 10.04.2013 r.

W wyniku kryzysu systemu z Bretton Woods, większość krajów upłynniła swoje kursy walutowe. Zrobiły to m.in. USA, Wlk. Brytania, Szwajcaria, Kanada, Japonia czy Włochy. Przez pewien czas system funkcjonował w warunkach płynnych kursów. W międzyczasie nastąpił kryzys w gospodarce światowej związany ze wzrostem cen ropy naftowej, a ten z kolei przełożył się na wzrost inflacji w wielu krajach. Wtedy nie myślano o wprowadzaniu stałych kursów walutowych.

Konferencja na Jamajce.
Podczas niej uzgodniono zasady nowego systemu walutowego, który zaczął funkcjonować od 1.04.1978 r. i można powiedzieć ze funkcjonuje on do dziś.

Co konkretnie ustalono:

1. podjęto decyzje o likwidacji kruszcowych parytetów walut

2. nastąpiło zniesienie oficjalnej ceny złota

3. zwolniono członków Międzynarodowego Funduszu Walutowego od obowiązku wnoszenia wkładów w złocie

4. nastąpiło też oficjalnie przejście od zasady kursów stałych do zasady kursów płynnych

5. kraje MFW zyskały swobodę rynków kursowych

Współczesny międzynarodowy system walutowy opiera się na kilku zasadach:

1. zakaz odnoszenia walut do złota/do złotego parytetu ; złoto przestało pełnić role pieniądza światowego.

2. Głównym składnikiem rezerw - SDR.
   Jednostka pieniężna bezgotówkowa, pieniądz o charakterze bezgotówkowym kreowany przez MFW ; pewien zapis księgowy, nie występują w realnej postaci, oparty obecnie na kilku światowych koszyków walut

3. Kraj może stosować dowolne reguły kursowe

4. Kraj może zmienić reżim kursowy, ale musi notyfikować w MFW

5. Kursy walut kształtowane przez popyt i podaż

Jest to system opierający się na płynnych kursach walutowych i kształtowane są one przez podaż i popyt na nie na rynku.

Ad. 5) Jeżeli rośnie popyt na dana walutę to też rośnie jej wartość, a jeżeli spada popyt, następuje spadek jej wartości

Popyt na daną walutę bierze się ze strony innych walut i zależy od tego, jaka jest podaż walut obcych na rynku.

Przykład:

Mamy 2 waluty, ograniczamy się rozpatrywania sytuacji na naszym rynku, mamy PLN I EUR.

Podaż PLN Podaż EUR

Będzie oznaczać popyt na EUR Będzie oznaczać popyt na PLN

CZYM WIĘCEJ będzie Euro na rynku przy niezmienionych złotówkach wpłynie to wartość Euro i odwrotnie. (jeżeli dobrze zapamiętałem i zrozumiałem to tak jest, ale lepiej skonfrontujcie z tym, co sami zanotowaliście )

System wielodewizowy - współczesny

W Systemie tym funkcje pieniądza światowego pełni wiele walut, wśród których największe znaczenie mają dolar, euro, funt brytyjski i jen japoński.

Inne istotne kiedyś waluty pełniące funkcje pieniądza światowego: marka niemiecka, frank francuski.

Kraje mogą zastosować kilka podstawowych systemów kursów:

1. Brak własnej waluty - używanie waluty innego kraju lub wspólnej waluty (euro) jako oficjalnego środka cyrkulacji i środka płatniczego

2. System kasy emisyjnej (izba walutowa, zarząd walutowy, ang. currency board) - formalne zobowiązanie się danego kraju do wymiany waluty obcej po stałym/sztywnym kursie, nowa emisja pieniądza musi być pokryta posiadanymi aktywami zagranicznymi, ograniczona autonomia w polityce pieniężnej

3. Kurs stały (konwencjonalny), (ang. fixed peg arragements) - związanie waluty krajowej z kursem innej waluty lub koszykiem walut. Władze monetarne mają obowiązek podejmowania interwencji na rynku dewizowym w celu utrzymania kursu w określonych marżach wahań (np.. +/- 1% w systemie Bretton Woods.

fixed peg - interpretowany jako „kurs sztywny”, co jest/było trochę niezgodne z założeniami kursu stałego (konwencjonalnego)

Kurs sztywny - kurs określony odgórnie, który nie zmienia się w długim okresie czasu dopóki władze adm. nie podejmą decyzji o jego zmianie.

4. Kurs stały w paśmie wahań (pegged exchange rate within horizontal bands) - mechanizm kursowy podobny do opisanego w pkt 3, główna różnica polega na szerokości marż wahań, przykład Europejski Mechanizm Kursowy (ERM I) po poszerzeniu marży wahań w 1993 do +/- 15% i ERM II

5. Kurs pełzający (crawling peg) - rozwiązanie pośrednie między kursem stałym a płynnym; zakłada okresowe małe zmiany (tzw. „pełzanie”) kursu centralnego, które są skorelowane ze zmianami wybranych wskaźników, najczęściej stopą inflacji.

Kurs centralny jest zmieniany codziennie lub co tydzień w oparciu o ustaloną wielkość miesięcznej dewaluacji.

Stosowany jest w krajach mających stopę inflacji wyższą niż u głównych partnerów gospodarczych, planowana stopa dewaluacji ma zapobiec powstawaniu zjawiska nadwartościowości kursu walutowego.

Odmiana kursu pełzającego:

Kurs wewnątrz pełzających marż wahań (exchange rate within crawling bands) - bardzo podobny mechanizm do crawling peg, okresowym zmianom kursu centralnego (pełzania kursu) towarzyszą analogiczne zmiany punktów interwencyjnych. Gdy kurs osiągnie górny lub dolny punkt interwencyjny władze muszą interweniować na rynku walutowym.

6. Kurs płynny kierowany - jest kształtowany na rynku, ale władze monetarne nie rezygnują z interwencji (nie ma ustalonych zasad). BC może podejmować decyzje o interwencjach na podstawie różnych wskaźników, np. poziomu rezerw, salda obrotów bieżących.

7. Kursy płynne - pozostawienie przez państwo kształtowania kursu waluty siłom rynkowym.

Systemy kursowe w krajach MFW

SYSTEM KURSOWY	LICZBA KRAJOW
BRAK WLASNEJ WALUTY	42
KASA EMISYJNA	7
KURS STALY	49
KURS STALY W PASMIE WAHAN	5
KURS PEŁZAJĄCY	5
RAZEM KURSY STAŁE	108
KURS PŁYNNY STEROWANY	53
KURS PŁYNNY	26
RAZEM KURSY PŁYNNE	79
RAZEM	187

Waluty światowe mogą pełnić różne funkcje.

Charakterystyka funkcji waluty światowej

Funkcje pieniądza	Sfera prywatna	Sfera oficjalna
Środek wymiany/płatniczy (medium of exchange/payment	Środek wymiany i powszechnie akceptowany środek płatniczy (payment and vehicle currency) 1.Waluta transakcji na rynku towarów i usług (payment and vehicle currency) 2.Waluta wykorzystywana w transakcjach na rynku walutowym (vehicle currency), pośredniczy w transakcjach walutowych między dwiema innymi walutami	1.Waluta interwencyjna, w której władze monetarne przeprowadzają interwencyjne zakupy lub dokonują sprzedaży walut w celu zmiany relacji między popytem a podażą na rynku walutowym(intervention currency) 2.Legalny środek płatniczy(legal tender)
Jednostka rozrachunkowa (unit of account)	Środek wyrażania wartości, miernik wartości - waluta fakturowania i notowań giełdowych (pricing, quotation invoicing currency)	Waluta referencyjna lub zaczepu, miernik kursów walutowych (reference or anchor currency)
Środek przechowywania wartości - środek tezauryzacji (store of value)	Waluta finansowania i inwestycyjna (financing and investment currency) służy do pozyskiwania środków finansowych i przechowywania zasobów finansowych	Waluta rezerwowa gromadzona przez banki centralne (reserve currency)

Artykuł na temat międzynarodowej roli euro i dolara.

Podstawowe etapy integracji walutowej w EWG/UE.

• Wąż walutowy i przyczyny jego niskiej skuteczności jako instrumentu stabilizacji kursów walutowych (1972-1978)

• Europejski System Walutowy - przyczyny utworzenia, zasady funkcjonowania i znaczenie jako podstawy unii walutowej (1979 - 1998)

• Projekt i realizacji Unii Gospodarczej i Walutowej w latach 1990 - 2002

Integracji walutowej w ogóle nie zakładano. Sytuacja zmieniła się pod koniec lat 60. kiedy system z Bretton Woods znalazł się w kryzysie i kraje zaczęły myśleć o innym planie rozwiązania.

18.12.1971 system z Bretton Woods został reanimowany w wyniku umowy waszyngtońskiej (patrz. poprzedni wykład). Na szczycie w Hadze ustalono, że przyszłym celem krajów europejskich będzie także integracja walutowa.

Unia walutowa. Oznacza to zamrożenie raz na zawsze relacji kursów. Kraje, które ją tworzą muszą usztywnić kursy walutowe i przyjąć, że ten poziom nie może się zmieniać. To jest podstawowy warunek. Potrzebna jest także swoboda przepływu kapitału oraz wspólna polityka pieniężna.

Żeby `zamrozić' te relacje przy zróżnicowanych cyklach koniunkturalnych trzeba doprowadzić do zbliżenia tych kursów walutowych. Należy wprowadzić wąską marżę wahań, aby te kursy przez dłuższy czas mogły się utrzymać? (podkreślonej części nie jestem pewien)

Kraje europejskie zdecydowały się na przestrzeganie marzy wahań w stosunku do innych krajów jak USA, ale w same w stosunku do siebie miały przyjąć bardziej restrykcyjne założenia, znacznie węższą marżę wahań.

Wąż okazał się nieskuteczny, trzeba było wprowadzić doskonalszy instrument. Takim instrumentem stał Europejski System Walutowy, który funkcjonował przed wprowadzeniem Unii Walutowej.

1. Wąż walutowy 1972 - 1979

Zasady funkcjonowania węża: wąż walutowy w tunelu i bez tunelu.

Ze względu na rodzaj prowadzonej polityki monetarnej kraje podzieliły się na 2 bloki: niemiecki i francuski

Dlaczego wąż walutowy nie sprawdził się, jako instrument stabilizacji kursów?

W ramach „węża” okazało się, że istnieją kraje, które mogą spełnić jego założenia oraz takie, którym to nie wychodzi i mają problem ze spełnieniem reguł jego funkcjonowania.

Nastąpiło ograniczenie marży wahań kursów pomiędzy walutami krajów członkowskich do +/- 1,125% (pełny zakres wahań 2,25%).

Wąż walutowy, funkcjonując w warunkach określonych przez Porozumienie Waszyngtońskie (Smithsonian Agreement), został otoczony tunelem, czyli szerszą marżą wahań walut krajów Wspólnoty do dolara i innych walut spoza EWG +/- 2,25%.

Kraje EWG, wprowadzając za pomocą węża większą dyscyplinę walutą w ramach swojego ugrupowania, mogły jednocześnie prowadzić taką politykę kursową, jaka została przyjęta 18.12.1971 przez MFW.

Rysunek.

Tunel oznacza marżę wahań do dolara i krajów trzecich, czyli spoza EWG. Spoza węża!

Waluty w krajach EWG +/- 1,125 i żeby w stosunku do dolara nie przekroczyły wahań 2,25.

Formalnie wąż walutowy zaczął funkcjonować 24.04.1972 r.

W pierwszych dniach po wprowadzeniu węża walutowego w tunelu uczestniczyło w nim 6 walut krajów będących wówczas członkami Wspólnot. Od 1 maja 1972 roku wąż został rozszerzony o waluty: Danii, Irlandii i Wielkiej Brytanii, czyli krajów, które miały uzyskać członkowstwo 1.01.1973 roku. Z wężem związały swoje waluty Norwegia i Szwecja.

Już w czerwcu 1972 r. Wielka Brytania, Irlandia i Dania zaprzestały interwencji na rynku walutowym i wycofały się z uczestnictwa w wężu.

Dania, po pozytywnym referendum w sprawie członkowstwa we Wspólnotach Europejskich, zmieniła podejście do polityki walutowej i ponownie przystąpiła do węża walutowego w październiku 1972 r.

W marcu 1973 roku (po drugiej dewaluacji dolara w lutym 1973 roku) większość krajów rozpoczęła upłynnianie swoich walut, a największym zwolennikiem płynnych kursów walutowych były USA. W ten sposób upadło Porozumienie Smithsoniańskie z 18 grudnia 1971 roku - płynne kursy walutowe upowszechniły się i wąż walutowy nie był już otoczony tunelem.

Rada Ministrów również upłynniła kursy walut krajów członkowskich w stosunku do dolara, ale utrzymała marżę wahań kursów walut Wspólnoty wobec siebie i tym samym zasady węża walutowego. Jednak nie oznaczało to, że zasady węża będą respektowane przez wszystkie kraje.

FINANSE MIĘDZYNARODOWE - 17.04.2013 r.

Wraz z upłynnieniem kursów walutowych w marcu 1973 roku rozpoczęła się dezintegracja węża walutowego.

Już w lutym 1973 z węża wystąpiły Włochy, a Francja w styczniu 1974 by ponownie przystąpić w lipcu 1975 roku i po raz drugi opuścić węża w marcu 1976r.

W celu podtrzymywania stabilności walut i węża ustanowiono Europejski Fundusz Współpracy Walutowej, ale jego środki były zbyt skromne, by interwencje na rynku walutowym mogły przynieść efekty.

Kryzys energetyczny i prawie czterokrotny wzrost cen ropy naftowej w latach 1973-74 spowodował wzrost inflacji.

Biorąc pod uwagę rodzaj prowadzonej polityki pieniężnej w okresie funkcjonowania węża walutowego, kraje Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej można podzielić na 2 bloki.

Jeden stanowiły te, które funkcjonowały w grupie reprezentowanej przez bank centralny RFN, a więc RFN, Belgia, Dania, Holandia i Luksemburg. W strefie stworzonej wokół marki znajdowały się waluty krajów ściśle handlowo związanych z RFN i funkcjonowały w wężu do utworzenia Europejskiego Systemu Walutowego, czyli do 13.03.1979 r.

Drugi blok walutowy nazywany był francuskim i obejmował kraje, które nie prowadziły twardej (restrykcyjnej) polityki pieniężnej, a ich waluty należały do węża okresowo: Francja, Irlandia, Wielka Brytania i Włochy.

Elementy Europejskiego Systemu Walutowego (13 marca 1979)

Podstawą ESW był mechanizm stabilizacji kursów walutowych (ERM - exchange rate mechanizm) , czyli system kursów stałych z dopuszczalną marżą wahań +/- 2,25% (z wyjątkiem +/-6% dla lira ze względu na znacznie wyższą inflację)

Ustanowiono europejską jednostkę walutową ECU (European Currency Unit) której wartość była określana na podstawie koszyka walut narodowych

Utworzono system interwencyjno-kredytowy banków centralnych w celu wspomagania walut słabszych

Prowadzono wspólną politykę zmian kursów walutowych (obowiązywała zasada jednomyślności przy rewaluacji i dewaluacji kursów) w celu uniknięcia stosowania kursów walutowych, jako instrumentu polityki handlowej i osiągania w ten sposób większych korzyści w handlu (polityka tzw. Dostosowań kursowych - realignments).

Mechanizm kursowy (ERM)

Mechanizm kursowy (ERM) był podstawą węża walutowego i nie sprawdził się w roli instrumentu stabilizacji walut krajów Wspólnoty. W ESW przyjęto bardziej elastyczną zasadę jego stosowania.

1) Przynależność do ESW nie łączyła się z obowiązkiem wprowadzenia waluty do mechanizmu kursowego. Wielka Brytania będąc w ESW do roku 1990 pozostawała poza ERM, następnie związała swoją walutę z mechanizmem kursowym, ale w okresie spekulacji na rynku walutowym i kryzysu funta (1992) wystąpiła z ERM i pozostaje poza nim (razem ze Szwecją).

2) Większa elastyczność dopuszczalnej marży wahań kursów rynkowych w stosunku do ich oficjalnej wartości niż w wężu.

3) Oprócz wspólnej granicy wahań bilateralnych kursów walutowych (+/- 2,25% lub +/- 6% dla walut słabszych) została wprowadzona druga granica wahań kursów walutowych tzw. zindywidualizowana, czyli dopuszczalny zakres wahań dla każdej waluty funkcjonującej w mechanizmie kursowym w stosunku do nowej jednostki walutowej ECU.

Zastosowano więc podwójny system zabezpieczenia stabilności walutowej.

W przypadku indywidualnej marzy wahań bardziej rygorystyczne progi maksymalnych odchyleń ustalono dla marki RFN i franka francuskiego, których udział w koszyku walutowym określającym wartość ECU był najwyższy.

Im ważniejsza waluta tym mniejszy mógł być zakres wahań. Tyczy się to np., marki RFN i franka francuskiego.

FUNKCJE ECU W ESW

1. miernika wartości (denominatora) w mechanizmie kursowym,

2. podstawy określania odchyleń (dywergencji) walut od kursów centralnych

3. denominatora w rozliczeniach operacji przeprowadzanych w ramach systemu interwencji walutowych i mechanizmu kredytowego.

4. Środka rozliczeń między władzami monetarnymi.

ECU - posiada status waluty obcej, a ponadto była waluta koszykową, umowną i jej wartość opierała się na koszyku kilku, później kilkunastu walut i równocześnie trzeba pamiętać ze była walutą bezgotówkową ; był to pieniądz umowny, wirtualny.

ECU składała się z określonych ilości jednostek walutowych krajów członkowskich (początkowo 9, później liczba walut wzrosła do 12):

Ich ilość ustalona jest odgórnie i została ona określona na podstawie udziału każdego z krajów w PKB wspólnotowym i handlu wewnętrznym wspólnoty. Im większy dana gospodarka miała potencjał tym miało to wpływ na to, jaka ilość waluty weszła w skład ECU.

Drugim elementem charakteryzującym koszyk ECU była waga waluty narodowej mierzona jej udziałem procentowym w tym koszyku. Wagę waluty określano na podstawie relacji między ilością danej waluty w ECU (która była okresowo wielkością stałą) a wartością ECU wyrażoną w tej walucie (wg kursu centralnego wobec ECU)

Na wagę danej waluty w koszyku ECU wpływały zmiany jej kursu walutowego w stosunku do pozostałych walut wchodzących w skład ECU. Aprecjacja waluty powodowała wzrost jej wagi w koszyku ECU, a deprecjacja - spadek wagi.

W Rezolucji Rady Europejskiej z 5.12.1978 r. zapisano, że i jeśli zajdzie taka potrzeba to zostanie zrewidowany waga (udział) poszczególnych walut w koszyku ECU będzie weryfikowana po upływie pierwszych sześciu miesięcy od wprowadzenia systemu, a następnie co pięć lat lub na życzenie, jeśli waga jakiejś waluty zmieni się o 25%.

Pierwsza rewizja koszyka ECU odbyła się na podstawie Rozporządzenia Rady Nr 2626/84 z dnia 15.09.1984 r. i była związana z prośbą rządu Grecji o włączenie drachmy do składu ECU.

Druga rewizja koszyka ECU także była związana z przyjęciem do WE i włączeniem do Europejskiego Systemu Walutowego kolejnych krajów Europy Południowej, czyli Hiszpanii i Portugalii.

Skład koszyka ECU z 21.09.1989 r. został zamrożony w dniu wejścia w życie Traktatu z Maastricht, czyli 1 listopada 1993 r.

Na podstawie kursów centralnych poszczególnych walut w ECU była ustalana siatka bilateralnych kursów centralnych walut krajów członkowskich, np. korony duńskiej w lirach czy marki RFN we frankach francuskich.

Kursy te mogły być korygowane, podobnie jak kurs centralny walut wyznaczamy w stosunku do ECU.

RYSUNEK!

Mechanizm interwencyjno - kredytowy

Ważnym elementem Europejskiego Systemu Walutowego był mechanizm interwencyjno-kredytowy, stworzony w celu stabilizacji kursów walutowych.

1. Odchylenie się kursu waluty krajowej w stosunku do waluty drugiego kraju członkowskiego Wspólnoty o 2,25% (lub 6% dla Włoch, Hiszpanii, Portugalii i przejściowo dla Wielkiej Brytanii) od bilateralnego kursu centralnego zobowiązywało oba kraje do podjęcia interwencji na rynku.

Obowiązek interwencji spoczywał na bankach centralnych kraju słabej waluty i kraju silnej waluty.

Kraj o słabej walucie, której kurs spadł do dolnej granicy, np. -2,25% czy -6%, był zobligowany do sprzedaży waluty mocnej swojego partnera ze swoich rezerw, aby stworzyć popyt na własną walutę i w ten sposób wpłynąć na wzrost jej kursu.

Równocześnie kraj o mocnej walucie, której kurs osiągnął górną granicę odchyleń (w stosunku do waluty partnera), powinien za swoją walutę kupować na rynku walutę słabą swojego partnera.

Ta zasada dokonywania interwencyjnych zakupów waluty na rynku równocześnie przez 2 kraje była nazywana systemem symetrii, choć i tak skutki interwencji były większe dla kraju o słabej walucie, ponieważ zagrażały wyczerpaniem się rezerw.

Od sierpnia 1993 roku granica odchyleń bilateralnych kursów rynkowych walut krajów członkowskich od ich bilateralnych kursów centralnych została rozszerzona do +/- 15%.

Decyzja ta miała bezpośredni związek z kryzysem walutowym w latach 1992-1993.

Poprzednia marża wahań funkcjonowała w wyniku istnienia ograniczeń przepływu kapitału.

2. Drugi próg interwencji był zindywidualizowany, dla każdego kraju inny, a jego podstawą było odchylenie waluty kraju członkowskiego od jej kursu centralnego wobec ECU (theresold of divergence)

Maksymalne pasmo wahań waluty krajowej w stosunku do ECU zależało od jej wagi w ECU i obliczane było według następującego wzoru: +/- 2,25% (1 - waga waluty w koszyku ECU)

Np., jeśli waga franka BE w koszyku ECU wynosiła 0,0963, to max odchylenie od kursu centr. Tej waluty do ECU obliczano następująco: +/- 2,25 x (1- 0,0963) = +/- 2,03.

Jeśli waluta osiągnęła 75% dozwolonego pasma odchyleń (dywergencji), wymagało to podjęcia przez władze monetarne danego kraju działań stabilizujących kurs walutowy za pomocą:

• interwencji na rynku walutowym - zakupu lub sprzedaży walut

• zmiany prowadzonej polityki monetarnej

• zastosowania innych środków polityki gospodarczej

• wystąpienia o zmianę poziomu kursu centralnego

Interwencje miały na celu stabilizację wartości ECU.

Współpraca walutowa w ramach ESW miała na celu utrzymanie stabilności kursów walutowych i polegała na tworzeniu wspólnych rezerw walutowych oraz udzielaniu pomocy krajom o słabszych walutach.

Pomoc kredytowa była przyznawana ze środków Europejskiego Funduszu Współpracy Walutowej, który w momencie wprowadzenia ESW dysponował środkami kredytowymi w wysokości 25 mld ECU, w tym na pomoc krótkoterminową 14 mld ECU i średnioterminową 11 mld ECU.

Interwencje na rynku walutowym dokonywane przez banki centralne i system wzajemnych kredytów udzielanych przez te banki były dodatkowo wspierane przez EFWW. W ten sposób starano się osłabić spekulacje walutowe wobec walut w ESW.

Polityka tzw. dostosowań kursowych - realignments.

Prowadzono wspólną politykę zmian kursów walutowych (obowiązywała zasada jednomyślności przy rewaluacji i dewaluacji kursów) w celu uniknięcia stosowania kursów walutowych jako instrumentu polityki handlowej i osiągania w ten sposób większych korzyści w handlu.

FINANSE MIĘDZYNARODOWE - 24.04.2013 r.

Globalizacja i zmiany w układzie sił gospodarczych a międzynarodowy system walutowy.

Na ile ten współczesny system walutowy odpowiada procesom, które zachodzą we współczesnej gospodarce światowej i jak on jest dostosowany do poziomu globalizacji i jak odzwierciedla układ sił gospodarczych na świecie.

Międzynarodowy system walutowy:

W rozumieniu współczesnym obejmuje:

• Reguły formalne i nieformalne

• Zasady

• Instrumenty oraz

• instytucje, które określają warunki rozliczeń i przepływów finansowych w operacjach transgranicznych

Podstawę systemu walutowego stanowią:

1. zasady wymienialność walut i przepływu kapitału

2. systemy kursowe

3. reguły i instytucje zabezpieczające płynność rozliczeń w przypadku nagłych naruszeń równowagi politycznej , gospodarczej czy katastrof

4. reguły i instytucje nadzorujące przestrzeganie zasad funkcjonującego ładu walutowego na poziomie regionalnym i globalnym

5. kluczowe waluty, czyli takie, które charakteryzują się wysokim stopniem umiędzynarodowienia

Oceniając współczesny MSW z uwzględnieniem wyróżnionych elementów głównych można wyróżnić jego następujące cechy:

1. wysoki poziom zaawansowania wymienialności walut i liberalizacji przepływu kapitału, choć w niektórych regionach świata, zwłaszcza w krajach Azji Południowo-Wschodniej, nie ma pełnej swobody przepływu kapitału

2. dominują płynne kursy walutowe, z wyjątkiem Chin i większości krajów eksporterów ropy naftowej, które stosują różne rodzaje kursów stałych bądź płynnych kierowanych,

3. podstawowe zabezpieczenie międzynarodowej płynności finansowej w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń zapewniają instrumenty MFW oraz porozumienia ad-hoc

• natomiast w przypadkach kryzysów finansowych kluczową rolę pełnią porozumienia bilateralne i System Rezerwy Federalnej USA, który ma obowiązek zagwarantowania płynności jako emitent najważniejszej waluty międzynarodowej poprzez pożyczanie środków finansowych partnerskim bankom centralnym

4. funkcje nadzoru nad międzynarodowym ładem walutowym sprawują:
   

Unia Europejska w wymiarze regionalnym a MFW i grupa krajów G-20 w wymiarze globalnym,

5. kluczowymi walutami MSW są dolar, euro i jen, z wyraźną dominacją dolara we wszystkich trzech funkcjach pieniądza, czyli jako środka płatniczego, miernika wartości i waluty gromadzenia rezerw

Szczególnym okresem z punktu widzenia funkcjonowania międzynarodowego systemu walutowego były lata 90.

Postępująca liberalizacja przepływów kapitałowych i nowe możliwości technologiczne w dziedzinie przepływu informacji i komunikowania się przyczyniły się do rozwoju usług finansowych i integracji rynków.

Rynki instrumentów pochodnych zaczęły „pęcznieć” na przełomie lat 80. i 90. (wraz z globalizacją i wzrostem przepływów finansowych) i eksplodowały po roki 1999 , kiedy USA odeszły od zakazu łączenia bankowości komercyjnej z bankowością inwestycyjną w ramach jednej instytucji finansowej (tj. tzw. żelaznej reguły tzw. Act Glass Steagall, ustanowionej w 1933 roku jako odpowiedź na wielki kryzys)

Zerwanie z tą zasadą otworzyło bankom drogę do bezkarnego spekulowania na rynkach pieniędzmi swoich klientów.

Dziś rynek instrumentów pochodnych szacowany jest na dziesięciokrotność światowego PKB, a zaledwie 5% obrotów na rynkach walutowych odzwierciedla realny handel, resztę , czyli 95% stanowią transakcje terminowe i opcje walutowe (transakcje spekulacyjne).

Światowy system finansowy pełen jest śmieciowych instrumentów , za którymi nie stoi realna wartość.

Dzięki kreacji pieniądza przy pomocy instrumentów pochodnych możliwe stały się wydatki, na które przy konserwatywnej polityce finansowej żaden rząd czy bank nie mógłby sobie pozwolić.

Dług nie powinien przekraczać 60% PKB, a dla strefy euro ponad 90%. - zgodnie z systemem konwergencji?

Wskutek działania wielu czynników międzynarodowe obroty kapitałowe dynamicznie rosły od początku lat 90.

Zwiększył się zakres wymienialności walut oraz skala spekulacyjnych przepływów kapitału i Kryzysów walutowo-finansowych.

Doświadczyły ich nie tylko rozwijające się kraje Ameryki Łacińskiej i Azji wskutek nagłych odpływów kapitału, ale również kraje funkcjonujące w Europejskim Systemie Walutowym (1992-1993), które doznały ataków spekulacyjnych.

Dlatego pod koniec lat 90. sprawa lepszego dostosowania międzynarodowego systemu walutowego i finansowego do zmian strukturalnych w gospodarce światowej znalazła się w centrum dyskusji środowisk akademickich i biznesowych.

Proponowane zmiany obejmowały:

1. środki prewencji i instrumenty zarządzania w sytuacjach kryzysowych

2. zapobieganie nadużyciom finansowym, jak pranie brudnych pieniędzy, finansowanie nielegalnych działalności, unikanie płacenia podatków,

3. rozwój współpracy regionalnej i globalnej

4. wzmocnienie międzynarodowego systemu instytucjonalnego

Proces zmian dostosowujących zasady funkcjonowania poszczególnych sfer międzynarodowych stosunków gospodarczych do globalnego wymiaru samych procesów rozwoju ekonomicznego odbywa się bardziej na zasadzie działań doraźnych niż zmian systemowych.

Ogólnoświatowa Konferencja Oddłużeniowa

(nowe Bretton Woods - w ramach tej propozycji proponowany jest powrót do stałych kursów walutowych korygowanych okresowo itd.)

1) trzeba powrócić do sztywnych kursów wymiany walut korygowanych okresowo według z góry uzgodnionych i przejrzystych reguł (np. parytetu cen, kosztów pracy, PKB, stanu bilansu handlowego) na podstawie zmiany wkładu poszczególnych gospodarek narodowych w ogólnoświatową gospodarkę.

2) w tym celu dolara amerykańskiego powinien zastąpić inny techniczny środek rozliczeniowy (jak np. SDR)

3. powołana powinna być tez ogólnoświatowa instytucja administrująca procesem oddłużenia (roboczo : OIA) - instytucja pełniąca docelowo rolę światowego banku centralnego połączonego z bankiem rozliczeń międzynarodowych

Wraz z usztywnieniem kursu wymiany walut problem spekulacji na rynkach walutowych i niekontrolowanych przepływów finansowych przestałby ciążyć na światowej gospodarce.

Na rynku instrumentów pochodnych okrojonym do skali realnej gospodarki mogłaby rządzić prosta reguła, że jedynie strony transakcji mogą ubezpieczać finansowo jej ostateczny wynik.

4. Inna kluczowa korekta powinna dotyczyć instytucji finansowych (zwłaszcza banków), które muszą odzyskać status zaufania publicznego. Banki udzielające kredytów detalicznych (dla osób prywatnych) i komercyjnych (dla firm) powinny zostać bezwzględnie pozbawione prawa do działalności inwestycyjnej.

Bankowość inwestycyjna oddzielona od komercyjnej i pozbawiona zarazem możliwości spekulacji (sztywne kursy) siłą rzeczy musiałaby się skoncentrować na finansowaniu innowacyjności, postępu technicznego, promowaniu wydajności, efektywności przedsiębiorstw.

5. powinno nastąpić oddłużenie państw, ale wyłącznie państw godzących się na nowe reguły (natomiast zadłużone instytucje finansowe powinny zostać podzielone lub zlikwidowane), chociaż oddłużenie powinno następować w różnym stopniu zależnie od poziomu długu i stanu instytucji finansowych.

Oddłużenie powinno nastąpić na drodze wzajemnych kompensat lub umorzeń, a rolę gwaranta właściwej restrukturyzacji długów pełniłaby OIA obdarzona prawem emisji środków rozliczeniowych i ich wymiany na lokalne waluty.

Układ sił a kluczowe waluty międzynarodowe

• Utworzenie obszaru wspólnej waluty w Unii Europejskiej, uważane za przełomowe wydarzenie w funkcjonowaniu międzynarodowych stosunków walutowo-finansowych, nie spełniło oczekiwań twórców Unii Gospodarczej i Walutowej co do uzyskania przez euro pozycji drugiej waluty globalnej, konkurującej skutecznie z dolarem w pełnieniu funkcji pieniądza światowego w sferze prywatnej i oficjalnej.

• Dominacja dolara utrzymuje się.

Wybrane wskaźniki międzynarodowego wykorzystania kluczowych walut w % w roku 2009/2010

Wskaźniki	Dolar	Euro	Jen	inne
Obroty na rynku walutowym kwiecień 2010	84,9	39,1	19	57
Wyemitowane m-narodowe papiery dłużne, koniec 2009 (bez emisji krajowych	45,8	21,4	5,8	17
Niespłacone międzynarodowe pożyczki bankowe, koniec 2009 (bez pożyczek transeuropejskich	53,8	15,7	3,6	26,9
Udział rezerw walutowych	62,2	27,3	3	7,5

Udział dolara i euro w funkcjach : gromadzenia rezerw walutowych i jako waluty zaczepu dla innych walut w 1999 i 2009 w %

(TABELKA)

Zestawienie potencjału gospodarczego Unii Europejskiej, Stanów Zjednoczonych, Chin i Japonii wskazuje na to, że gospodarkę światową charakteryzuje policentryczny układ sił gospodarczych.

W 2009 roku udział głównych centrów w światowym produkcie (wg PPP) wynosił

UE - 21,1% , USA - 19,9%, Chin - 12,9% a Japonii - 5,9%

W światowym eksporcie towarów w 2010 roku udział tych ośrodków kształtował się następująco: UE - 33,82% , Chin - 8,39%, i Japonii - 5,05%

A w eksporcie usług: UE - 42,49% , USA - 14,04%, Chin - 4,61% i Japonii - 3,76%

Zarówno pod względem udziału w światowym produkcie, jak i eksporcie pierwszym centrum jest Unia Europejska a drugim Stany Zjednoczone, z wyjątkiem drugiej pozycji Chin w eksporcie towarów. Pozycję trzeciego centrum zajmują Chiny, które awansowały gospodarczo uzyskując pod względem potencjału ilościowego porównywalną pozycję z UE i USA.

Prognozy wskazują na dalszy wzrost układu triadowego w gospodarce światowej: Unia Europejska - Stany Zjednoczone - Chiny.

Udział UE, USA I Chin i Japonii w światowym PKB wg parytetu siły nabywczej w latach 2009-2016

(tabelka)

Biorąc pod uwagę układ sił gospodarczych i perspektywy dalszego umacniania się pozycji Chin można zauważyć, że cechą współczesnego MSW jest asymetria polegającą na tym, że rola jena jako waluty kluczowej jest marginalna, a euro nie osiągnęło pozycji waluty globalnej w żadnej z pełnionych funkcji w sferze prywatnej i oficjalnej, zaś dolar w roli głównej waluty światowej utrzymuje się od lat 40. XX wieku.

Euro jest walutą regionalną, a właściwie wspólną walutą ugrupowania regionalnego.

Pojawia się też pytanie o renminbi jako walutę kluczową, na co wskazuje transformacja układu sił gospodarczych, spadek znaczenia Japonii i rosnący potencjał gospodarczy i handlowy Chin.

FINANSE MIĘDZYNARODOWE - 08.05.2013 r.

SCENARIUSZE TRANSFORMACJI MIĘDZYNARODOWEGO SYSTEMU WALUTOWEGO

Interesującą analizę możliwych zmian w MSW w perspektywie najbliższych 10-15 lat przedstawił zespół europejskich ekonomistów (Angelino I., Benassy Quere A., Carton B., Darvas Z., Destais Ch., Pisani-Ferry J., Sapir A. and Vallee S.) przewidując trzy podstawowe scenariusze i nie wykluczając innych rozwiązań.

Uznali oni, że najbardziej prawdopodobne kierunki zmian w funkcjonowaniu MSW mogą sprowadzać się do następujących:

1. reformy istniejącego systemu walutowego

2. transformacji obecnego systemu walutowego w kierunku systemu wielowalutowego

3. powstania multilateralnego ładu walutowego.

Pierwszy scenariusz oznaczałby utrzymanie dominacji dolara, natomiast rola euro pozostawałaby w ścisłym związku z poziomem zadłużenia publicznego.

Następowałoby stopniowe wiązanie chińskiego systemu walutowego z systemami pozostałych gospodarek wschodzących, które stosują kursy płynne kierowane i ograniczoną kontrolę przepływu kapitału.

Ważnym elementem zmian w scenariuszu 1 byłaby:

1. poprawa bezpieczeństwa płynności finansowej zarówno na poziomie multilateralnym MFW, jak i w relacjach bilateralnych pomiędzy bankami centralnymi

2. wzmocnienie multilateralnego nadzoru i koordynacji polityki makroekonomicznej, w tym kontroli przepływu kapitału.

W drugim scenariuszu zakłada się, że dolar nadal będzie pełnił ważną rolę w międzynarodowym systemie walutowym, ale jako jedna z trzech głównych walut wraz z euro i renminbi, które zyskają na znaczeniu jako waluty rezerwowe, zaczepu i w sferze transakcji prywatnych.

Transformacja systemu walutowego dokona się poprzez rynek, ale niezbędne będą także działania ze strony UE i Chin.

W przypadku obszaru euro chodzi o przywrócenie zaufania rynków finansowych i inwestorów poprzez poprawę sytuacji budżetowej i równowagi zewnętrznej krajów członkowskich, stworzenie bardziej efektywnego i scentralizowanego nadzoru finansowego.

Dużą wagę przywiązuje się również do ściślejszej integracji gospodarek UE oraz rozszerzenia obszaru wspólnej waluty o kolejne kraje członkowskie.

Natomiast wzrost umiędzynarodowienia renminbi do poziomu waluty kluczowej konkurującej z dolarem zależy nie tylko od zapewnienia swobody przepływu kapitału, ale także od upłynnienia kursu.

Zmniejszyć deficyty na rachunkach bieżących i zapewnić efektywny i scentralizowany nadzór finansowy. Nadzór nad rynkami strefy euro jest sprawowany przez instytucje krajów członkowskich. EBC ma nadzorować największe banki.

Autorzy zakładają, że w scenariuszu 2 możliwe są regionalne porozumienia walutowe na zasadzie wiązania walut lokalnych z najsilniejszą walutą regionalną. Ponadto, jeśli nastąpi rozwój lokalnych rynków finansowych to i waluty lokalne osiągną wyższy stopień umiędzynarodowienia.

W praktyce MSW może być bardziej bądź mniej heterogeniczny. Jedne kraje przystąpią do porozumień regionalnych, a inne będą stosować kurs płynny lub płynny kierowany wobec tworzonych ad-hoc koszyków walutowych.

Jednak umiędzynarodowienie walut lokalnych nie zagrozi pozycji walut kluczowych, jakimi będą dolar, euro i renminbi.

Natomiast w przypadku braku działań na rzecz umocnienia międzynarodowej roli euro ze strony władz Unii podstawą MSW mogą być dwie waluty kluczowe - dolar i renminbi.

Chiny rozpoczęły stopniowe działania promocyjne w celu zwiększenia roli swojej waluty w skali międzynarodowej za pomocą rozwoju centrów finansowych.

W scenariuszu 2 przewiduje się większą dywersyfikację rezerw walutowych w skali świata.

Zapewnienie bezpieczeństwa płynności finansowej zasadniczo nie różni się od scenariusza 1.

Największe zmiany zostały przewidziane w scenariuszu 3 w przypadku wprowadzenia multilateralnego porządku walutowego.

Sama koncepcja nie jest nowa i była przedmiotem dyskusji w 1944 roku, gdy uzgadniano zasady funkcjonowania powojennego systemu walutowego, a zaproponował ją J. M. Keynes.

Wracano również do niej po upadku systemu z Bretton Woods, ale jest trudna do wprowadzenia w życie, ponieważ wymaga delegowania uprawnień do instytucji międzynarodowych, a kraje musiałyby akceptować ich decyzje.

Nawet inicjatywy grupy G-20 mające na celu wprowadzenie ściślejszej koordynacji polityki walutowej mają charakter międzyrządowy i nie przewidują delegowania kompetencji do organów ponadnarodowych.

W scenariuszu 3 przewidziano nadanie większego znaczenia walucie umownej, jaką są SDR-y, poprzez ich szerokie zastosowanie w funkcjach waluty światowej, np. fakturowania, zaczepu oraz gromadzenia rezerw.

Następowałoby stopniowe konwertowanie oficjalnych rezerw walutowych na SDR-y i zmniejszenie w tej roli dolara i euro.

Taki model systemu walutowego jest możliwy, ale bez nadania SDR statusu waluty zewnętrznej, jak chciał tego Keynes dla waluty bancor, którą zaproponował w 1944 r.

Zwiększenie rangi SDR wzmocniłoby multilateralny nadzór nad systemem walutowym sprawowany przez MFW, który miałby łatwiejszy dostęp do finansowania, co sprzyjałoby efektywniejszemu zarządzaniu globalną płynnością finansową.

Wnioski:

1. Kryzys 2008-2009 udowodnił jak ważna jest koordynacja polityki makroekonomicznej i skoordynowane działania przywracające równowagę finansową i gospodarczą.

Seria szczytów grupy G-20 w 2008 roku przyniosła efekty, które polegały na:

1) koordynacji polityki pieniężnej, 2) przygotowaniu pakietu stymulacji fiskalnej, 3) udzielaniu przez rządy gwarancji finansowych.

Te działania przywróciły płynność na rynkach finansowych, ale realizacja „polityki ratunkowej” okazała się łatwiejsza od uzgodnienia i przygotowania projektu zmian systemowych w celu zapobiegania podobnym kryzysom w przyszłości, a chodzi o wypracowanie nowych zasad stabilizowania globalnego systemu walutowo-finansowego.

2. Funkcjonujący MSW nie zapewnia:

- stabilności finansowej,

- jednakowych możliwości dostosowań w przypadku braku równowagi bilansów płatniczych dla wszystkich krajów

- oraz efektywności gospodarczej

3. Zmiany MSW, które zwiększyłyby efektywność przepływów gospodarczych w skali globalnej dotyczą:

3.1) Nadmiernych wahań i odchyleń kursów walutowych od kursów równowagi,

3.2) Destabilizujących skutków przepływów kapitałowych,

3.3) Nadmiernej akumulacji rezerw walutowych w krajach „wschodzących'',

3.4) Braku efektywnego międzynarodowego zarządzania,

3.5) Asymetrii MSW spowodowanej dominacją dolara w warunkach istnienia kilku centrów gospodarczych.

4. Multilateralny system walutowy byłby najbardziej dostosowany do przestrzennego wymiaru mechanizmu rynkowego i procesów gospodarczych.

FINANSE MIĘDZYNARODOWE - 15.05.2013 r.

Pojęcie i rodzaje kursu walutowego

Kurs walutowy - cena danej waluty wyrażona w innej walucie.

Istnieją różne metody wyrażania kursu walutowego: europejska i brytyjska.

Kurs walutowy można definiować jako cenę waluty obcej wyrażoną w walucie krajowej, innymi słowy jako liczbę jednostek pieniądza krajowego, jaką trzeba zapłacić za nabycie jednostki walutowej innego kraju.

Jest to najczęściej stosowana konwencja prezentacji kursu walutowego, określana mianem metody (definicji) europejskiej.

W odniesieniu do relacji złotego do euro oznacza ona, ile złotych należy zapłacić za jedno euro, Np. 4,3 PLN/EUR.

Bardziej uchwytna intuicyjnie, aczkolwiek rzadziej stosowana, jest definicja brytyjska, która określa liczbę jednostek pieniądza zagranicznego przypadającego na jednostkę pieniądza krajowego.

W tym wypadku, jeśli mówimy o relacji PLN i EUR, kurs prezentuje się następująco: 0,2325 EUR/ 1 PLN - kurs walutowy określa wówczas cenę jednostki waluty krajowej wyrażoną w walucie zagranicznej.

Rodzaje kursów:

• Kurs sztywny - ustalony przez organ państwa, nie podlega wahaniom ( kursy parytetowe ustalone w ramach systemu waluty złotej)

• Kurs stały - ulega wahaniom wywołanym grą popytu i podaży, zakres dopuszczalnych wahań od kursu centralnego jest ściśle określony

• Kurs płynny - kształtowany jedynie poprzez popyt i podaż waluty, o jego wartości decyduje rynek

Nominalny kurs walutowy - po którym można wymieniać walutę jednego kraju na walutę innego kraju.

Realny kurs walutowy - po którym można wymieniać dobra i usługi pochodzące z jednego kraju na dobra i usługi pochodzące z innego kraju.

Realne i nominalne kursy walutowe są za sobą bardzo ściśle powiązane:

Realny kurs walutowy: kurs nominalny x cena krajowa/

cena zagraniczna

Przykład: Kg brytyjskiej pszenicy kosztuje 1 funt, a amerykańskiej 3 dolary. Jaki jest realny kurs wymiany brytyjskiej i amerykańskiej pszenicy?

Najpierw użyjemy kursu nominalnego, aby przeliczyć ceny na wspólną walutę.

Jeśli nominalny kurs wynosi 2 dolary za funta, cena brytyjskiej pszenicy równa 1 funt za kg, jest równoważna cenie 2 dolarów za kg. Ponieważ amerykańska pszenica kosztuje 3 $ , cena pszenicy brytyjskiej wynosi tylko 2/3 ceny pszenicy amerykańskiej, stad realny kurs walutowy jest równy 2/3 kg pszenicy amerykańskiej za kg pszenicy brytyjskiej

Kurs realny: (2$ za 1 funt) x (1 funt za kg brytyjskiej pszenicy)/ (3 $ za kg amerykańskiej pszenicy) = 2/3 kg amerykańskiej pszenicy za kg brytyjskiej pszenicy.

Realny kurs walutowy zależy, zatem od nominalnego kursu walutowego oraz od cen dóbr w obu krajach mierzonych w walutach krajowych. Mierzy stosunek ceny koszyka dóbr i usług dostępnych w kraju do ceny koszyka dóbr i usług dostępnych za granicą.

Aprecjacja - wzrost wartości waluty, mierzonej liczbą jednostek waluty zagranicznej, którą można za nią kupić.

Deprecjacja - spadek wartości waluty, mierzonej liczbą jednostek waluty zagranicznej, którą można za nią kupić.

Deprecjacja i aprecjacja to stopniowe zmiany kursu, pod wpływem sił rynkowych, w warunkach systemu kursów płynnych.

W systemie kursów stałych analogiczną rolę odgrywają rewaluacja i dewaluacja.

Aprecjacja/rewaluacja realnego kursu walutowego powodują podrożenie krajowych towarów w stosunku do dóbr zagranicznych i spadek eksportu netto.

Deprecjacja/dewaluacja działają odwrotnie.

Funkcje kursu walutowego

W gospodarce rynkowej kurs walutowy jest jedną z najważniejszych kategorii ekonomicznych. Wpływając na koszty i dochody przedsiębiorstw biorących udział w wymianie międzynarodowej, decyduje on o wolumenie importu i eksportu danego kraju.

Dla krajowych podmiotów import jest droższy przy słabej walucie krajowej, a więc przy względnie wysokim kursie walutowym. Przychody z eksportu są natomiast mniejsze przy niskim kursie walutowym, czyli przy silnej walucie krajowej.

Kurs walutowy pełni więc istotną funkcję cenotwórczą, co oznacza, że wpływa na relatywne ceny dóbr krajowych i zagranicznych. Dla zagranicznego nabywcy (np. obywatela Niemiec) cena określonego dobra w Polsce jest pochodną dwóch wielkości: ceny tego dolara w złotych oraz kursu złotego.

Kurs walutowy może również pełnić istotną funkcję stabilizacyjną dla gospodarki. Przez zmiany wartości waluty krajowej kurs walutowy może stanowić bufor izolujący kraj od zaburzeń zewnętrznej, a także mechanizm zabezpieczający przed tzw. szokami asymetrycznymi.

Gospodarki są narażone na występowanie różnego rodzaju wstrząsów/szoków, które mogą dotykać od strony podażowej bądź popytowej. Mogą to być zjawiska, wydarzenia, które pojawiają się w danej gospodarce na rynku krajowym bądź pojawiają się w związku z pewnymi zmianami na rynku międzynarodowym.

Przykład: W wyniku kryzysu spada popyt na dobra konsumpcyjne, w konkretnej branży, np. w branży motoryzacyjnej. Jeżeli jakiś kraj był w o wiele większym stopniu niż inne uzależnione od eksportu to taki spadek światowego popytu dotknie go bardziej niż inne kraje.

Drugi rodzaj szoków. Szoki podażowe, związane z tym wszystkim co wpływa na stronę podażową gospodarki, np. koszty przedsiębiorstw. Przykład. Wzrost cen ropy naftowej czy energii. I te kraje, które będą uzależnione od importu bardziej niż inne, bardziej właśnie dotknie te kraje, które są od niego uzależnione aniżeli te, które są samowystarczalne.

Szok popytowy - w jego wyniku następuje pogorszenie bilansu płatniczego.=> następnie spada popyt na dana walutę =>potem zaczyna ona tracić na wartości => to powoduje podniesienie konkurencyjności => co prowadzi kolejno do wzrostu pkb => a następnie do wzrostu zatrudnienia.

Szoki w unii walutowej powinny mieć charakter symetryczny. Oznacza to, że wszyscy członkowie unii walutowej zostali/ną nim dotknięci jednakową siłą, np. wszędzie nastąpił spadek zatrudnienia itd. i wszędzie o tyle samo.

Polityka gospodarcza w warunkach kursów płynnych:

Ekspansywna polityka fiskalna (wzrost wydatków rządowych i obniżenie podatków) obejmuje:

• Wzrost PKB/dochodów, co prowadzi do

• Wzrostu % równowagi i napływu kapitału z zagranicy

• Rośnie popyt na walutę krajową, która ulega aprecjacji, co w konsekwencji powoduje

• Wypychanie eksportu i powrót do punktu wyjścia.

Oznacza to, że polityka fiskalna w systemie kursów płynnych przy mobilnym kapitale jest nieskuteczna, tzn. nie powoduje zmiany wielkości realnych, a w szczególności PKB.

Ekspansywna polityka monetarna (wzrost podaży pieniądza krajowego) powoduje:

*spadek % w równowadze
*kapitał odpływa za granicę w poszukiwaniu zysku, czego efektem jest
deprecjacja waluty krajowej
*poprawa konkurencyjności eksportu wywoła
*wzrost dochodu

Polityka monetarna w warunkach płynnych kursów walutowych jest bardzo skuteczna, gdyż powoduje znaczne zmiany PKB, ponadto zmiany te są większe niż efekt działania analogicznej polityki w gospodarce zamkniętej.

Ekspansywna polityka monetarna w systemie kursów płynnych jest przykładem polityki zubożania sąsiada. Krajowa ekspansja odbywa się kosztem spadku popytu na dobra zagraniczne, przy niezmienionym popycie światowym. Oznacza to, że motywem ekspansji monetarnej jest chęć przesunięcia popytu krajowego z dóbr zagranicznych na dobra wytwarzane w kraju, co powoduje wzrost dochodu krajowego kosztem spadku dochodu partnera handlowego.

Warto też prześledzić wpływ egzogenicznych zmiennych (zewnętrznych) na poziom dochodu, stopy procentowej i sytuację bilansu płatniczego.

Przy doskonale mobilnym kapitale, rynki finansowe są zintegrowane, a więc wszelkie zakłócenia wpływające na ich działania są natychmiast przenoszone między krajami.

Efektem takich zakłóceń może być np. wzrost stopy procentowej na rynkach zagranicznych, przy założeniu ceteris paribus (wszystkie pozostałe zmienne łącznie z polityką naszego kraju są stałe). Możliwość zrealizowania większych zysków za granicą spowoduje odpływ kapitału. Spada popyt na walutę krajową i następuje jej deprecjacja. Powoduje to wzrost eksportu netto, a w rezultacie wzrost dochodu i osiągnięcie nowego punktu równowagi przy wyższym poziomie stopy procentowej, odpowiadającym wyższemu poziomowi integracji finansowej.

W przypadku kraju małego (którego rynek finansowy nie ma wpływu na poziom % na rynkach światowych) kapitał będzie tak długo odpływał za granicę, aż krajowa stopa procentowa zrówna się z zagraniczną. Dochód danego kraju rośnie bez żadnego udziału jego polityki wewnętrznej.

FINANSE MIĘDZYNARODOWE - 22.05.2013 r.

Międzynarodowy rynek finansowy

Co rozumiemy pod pojęciem MRF? Z JAKICH SEGMENTÓW SIĘ SKŁADA?

• MRF sensu largo (szerokie znaczenie): MRW, MRP, MRK

• MRF sensu stricte (wąskie znaczenie): MRP, MRK

Na międzynarodowym rynku pieniężnym odbywa się handel płynnymi aktywami finansowymi, takimi samymi jak na krajowych rynkach pieniężnych bądź podobnymi, ale opiewającymi na waluty obce.

Czyli będzie to rynek, na którym przeprowadzane są operacje depozytowe i odbywa się obrót instrumentami kredytu krótkoterminowego (do 1 roku).

Na międzynarodowym rynku kapitałowym odbywa się obrót instrumentami kredytu średnio- i długoterminowego (powyżej 1 roku). Przedmiotem transakcji na tym rynku będą akcje i obligacje.

Na międzynarodowym rynku walutowym przedmiotem transakcji są waluty obce.

Instrumenty MRF: rynek pieniężny

• Lokaty i pożyczki międzybankowe

• Weksle handlowe (trade bills, Exchange bills)

• Weksle i akcepty bankowe (bank bills)

• Weksle i bony skarbowe ( tresury bills/bands)

• Zbywalne certyfikaty depozytowe

• Eurocertyfikaty depozytowe

• Euronoty

Rynek lokat i pożyczek międzybankowych ma swe źródło w nadwyżkach ponadobowiązkowych rezerw gotówkowych banków. Banki mogą ulokować nadwyżki rezerw gotówkowych w banku centralnym lub mogą je dopożyczać na wyższy procent innym bankom.

Transakcje te zawiera się w bardzo dużych okrągłych sumach, na okres od dnia do roku, z tym, że dominują pożyczki jednodniowe (ang. overnight money) i pożyczki z siedmiodniowym wypowiedzeniem. Po gotówce najbardziej płynne są właśnie pożyczki o jednodniowym terminie wypowiedzenia.

Międzybankowy rynek nadwyżek gotówkowych może być zorganizowany przez instytucję prywatną lub przez bank centralny. Pierwsze rozwiązanie przyjęto w Wielkiej Brytanii i Francji, drugie w Stanach Zjednoczonych.

Rynek pieniądza międzybankowego w Wielkiej Brytanii rozwinął się w latach sześćdziesiątych. Jest on obsługiwany przez domy dyskontowe. Transakcje międzybankowe rozwinęły się w Wielkiej Brytanii na tak dużą skalę, że zaczęły wręcz przeważać nad transakcjami z klientami, jednostkami prywatnymi. W 1983 r. lokaty krótkoterminowe przyjmowane od innych banków stanowiły w Wielkiej Brytanii aż 60% zobowiązań banków rozliczeniowych.

Oczywiście dany bank może być pożyczkodawcą lub pożyczkobiorcą, w zależności od tego, czy ma nadwyżkę czy niedobór rezerw gotówkowych.

Stopa procentowa na rynku międzybankowym w Londynie, tzw. londyńska stopa pożyczek międzybankowych (London interbank bid/offered rate), kształtuje się w zależności od podaży i popytu na tego rodzaju nadwyżki i ma bardzo duże znaczenie ekonomiczne. Jest podstawą określania stóp procentowych na wielu innych segmentach krajowego i zagranicznego rynku pieniężnego.

LIBOR - stopa bazowa od depozytów dziennych, 1-mies., 3-mies., 6-mies., i rocznych

BID RATE - stopa zakupu

OFFERED RATE - stopa sprzedaży

W Stanach Zjednoczonych rynek nadobowiązkowych rezerw gotówkowych skoncentrowany jest w 12 bankach Rezerwy Federalnej. Jest to tzw. rynek funduszy federalnych.

Amerykańskie banki handlowe mogą lokować rezerwy nadobowiązkowe w bankach Rezerwy Federalnej na odrębnych od obowiązkowych oprocentowanych rachunkach.

Rachunki obowiązkowe, które banki handlowe muszą utrzymywać, są nieoprocentowane.

Wkłady nadobowiązkowe są dopożyczane na procent innym bankom handlowym, w danej chwili odczuwającym niedobór rezerw.

Stopa oprocentowania funduszy federalnych zmienia się w zależności od relacji podaży do popytu na te fundusze. Jest to inna stopa procentowa aniżeli stopa dyskontowa, według której banki handlowe zaciągają pożyczki krótkoterminowe w bankach Rezerwy Federalnej.

Relacja stopy oprocentowania funduszy federalnych do stopy dyskontowej ma duży wpływ na postępowanie banków handlowych odnośnie do gospodarowania aktywami.

Istnieje zasadnicza różnica między pożyczkami zaciągniętymi w banku centralnym a pożyczkami zaciągniętymi na rynku międzybankowym.

Te pierwsze zwiększają rezerwy gotówkowe banków.

W drugim przypadku istniejące już rezerwy są tylko przesuwane do innych banków.

Kolejnym segmentem rynku pieniężnego jest rynek weksli własnych przedsiębiorstw. Emitują je duże przedsiębiorstwa o uznanej pozycji finansowej.

Weksel własny jest dokumentem, na podstawie którego emitent, czyli przedsiębiorstwo, zobowiązuje się wypłacić posiadaczowi weksla określoną sumę, w określonym czasie.

Walory te są zbywalne, prawo własności może być przeniesione z osoby na osobę poprzez odpowiednią adnotację na grzbiecie weksla.

Terminy wykupu weksli wynoszą od 3 do 270 dni, ale ta druga granica jest częściej stosowana.

Prócz przedsiębiorstw produkcyjnych, weksle własne emitują także przedsiębiorstwa użyteczności publicznej oraz firmy czysto finansowe zajmujące się wyłącznie handlem papierami wartościowymi.

Jeżeli chodzi o przedsiębiorstwa produkcyjne, to weksle własne mogą służyć finansowaniu zapasów sezonowych, nie sprzedanych jeszcze zapasów wyrobów gotowych itp. W szczególnych wypadkach mogą finansować nawet długookresowe potrzeby przedsiębiorstwa, jeżeli wykupowi starych weksli towarzyszy emisja nowych.

Weksle własne przedsiębiorstw zakupują najczęściej inne firmy, które akurat dysponują wolnymi zasobami pieniężnymi oraz banki handlowe.

Generalnie jednak ta metoda pozyskiwania funduszy nie ma większego znaczenia.

Z rynkiem weksli łączy się rynek akceptów bankowych (weksli akceptowanych przez bank). Akceptując weksle innych jednostek, niejako pożyczając swoją nazwę, banki pobierają tzw. opłatę akceptacyjną. Wysokość opłaty waha się w zależności od ryzyka i stopnia zaufania do dłużnika wekslowego. Banki na ogół mają dobre rozeznanie co do sytuacji finansowej wystawcy weksla, tak że ewentualne straty z tytułu bankructwa dłużnika wekslowego są mało prawdopodobne. Banki w swej działalności akceptacyjnej wykazują dużą ostrożność.

Akcepty bankowe nie muszą być przez bank przechowywane do momentu wykupu weksla. Są zbywalne. Jeżeli bank potrzebuje w danej chwili gotówki, to może sprzedać akcepty maklerowi specjalizującemu się w tego rodzaju transakcjach. Akcepty są również kupowane przez banki centralne.

Ważnym instrumentem rynku pieniężnego są weksle skarbowe.

Weksle skarbowe, jako instrument finansowania wydatków rządowych wyemitowano po raz pierwszy w Anglii w 1870 roku.

Weksle emituje się na okresy 3 i 6 miesięcy oraz roczne. Weksle skarbowe są sprzedawane co tydzień na drodze aukcji. Ich ilość nieustannie wzrasta

w związku z rosnącym długiem rządów, chociaż nie są jedynym instrumentem finansowania deficytów budżetowych, które są pokrywane także w drodze emisji długoterminowych obligacji.

Finansowanie narastających deficytów budżetowych wymaga ciągłego wykupywania starych weksli i emitowania nowych. Ale operacja ta nie jest ani ryzykowna, ani kosztowna.

Dlaczego jednak potrzeby w istocie długoterminowe finansuje się kredytem krótkoterminowym?

Czyni się tak dlatego, że weksle skarbowe są relatywnie nisko oprocentowane, a koszt kredytu ma duże znaczenie dla zadłużonego na dużą skalę skarbu państwa. Ponadto, dla kupujących weksle skarbowe są dobrą lokatą chwilowo wolnych środków finansowych. Utrzymywane są zamiast gotówki przez banki rozliczeniowe, inne instytucje pośrednictwa finansowego, przez przedsiębiorstwa, władze lokalne, wreszcie banki i rządy zagraniczne.

Banki centralne, kupując i sprzedając weksle, są w stanie regulować obieg pieniężny w kraju.

Instytucjami pośredniczącymi w transakcjach kupna-sprzedaży weksli między skarbem państwa a rynkiem pieniężnym są w Stanach Zjednoczonych wyspecjalizowane firmy maklerskie, a w Wielkiej Brytanii domy dyskontowe. W niektórych przypadkach mogą to być wyspecjalizowane departamenty banków handlowych (rozliczeniowych).

Skarb państwa gotów jest zawrzeć transakcję z każdym maklerem, który oferuje cenę sprzedaży czy cenę zakupu zgodną z jego preferencjami. Dochodem maklera jest różnica między ceną zakupu weksla a ceną, po jakiej makler weksel sam sprzedaje (bid and ask spread). Maklerzy mogą ponadto zyskać na zmianie stopy oprocentowania, czyli inaczej na zmianie rynkowej ceny weksla.

Zupełnie nowym rodzajem instrumentu kredytowego jest zbywalny certyfikat depozytowy.

W Stanach Zjednoczonych przedsiębiorstwa na coraz szerszą skalę zaczęły lokować wolne środki pieniężne nie na nieoprocentowanych rachunkach w bankach, ale w wekslach skarbowych. To z kolei ujemnie odbiło się na dochodach banków. Aby więc ponownie przyciągać fundusze przedsiębiorstw, banki w Stanach Zjednoczonych zaczęły w 1961 r. emitować zbywalne certyfikaty depozytowe. Są one odmianą wkładów terminowych.

Wkłady terminowe mogą być ulokowane na różne okresy, od 3 miesięcy do kilku lat. Są one więc po części instrumentami rynku pieniężnego, a po części instrumentami rynku kapitałowego.

Zbywalne certyfikaty depozytowe są instrumentami wyłącznie krótkoterminowymi. Certyfikaty te emituje się w dużych okrągłych sumach. W Stanach Zjednoczonych najniższa wartość jednego certyfikatu wynosi 100 tys. dolarów. Są łatwo zbywalne na rynku pieniężnym. Okres spłaty może wynosić od 1 do 12 miesięcy, jednak przeciętny okres wykupu wynosi 3 miesiące. Oczywiście, im dłuższy jest termin wykupu, tym wyższe jest oprocentowanie.

Certyfikat depozytowy to po prostu wydawane przez banki zbywalne pokwitowanie wkładu, potwierdzające wkład pieniędzy na określony czas wg podanej %. Certyfikat opiewa zwykle na okaziciela i może być przenoszony w sposób nieograniczony, tj. zbywany przed terminem płatności po obowiązującej w danym momencie cenie rynkowej.

Z punktu widzenia banków CD są metodą sekuratyzacji wkładów, a dla klientów są b. wygodne ze względu na możliwość obrotu nimi na r. pieniężnym i upłynnia go przed terminem wykupu bez utraty odsetek.

Największy popyt na zbywalne certyfikaty depozytowe zgłaszają przedsiębiorstwa. Ich stopa oprocentowania jest wyższa od stopy oprocentowania weksli skarbowych. Wynika to stąd, że ryzyko niewypłacalności banków jest wyższe aniżeli ryzyko niewypłacalności rządu.

Poza tym stopa oprocentowania musi kształtować się po prostu na konkurencyjnym poziomie, inaczej bowiem zbywalne certyfikaty depozytowe nie byłyby kupowane.

Znaczenie CD rośnie.

Obrotem tymi instrumentami zajmują się domy dyskontowe (specjalne domy zajmujące się sprzedażą papierów wartościowych), najbardziej rozpowszechnione w Wielkiej Brytanii.

Eurocertyfikaty depozytowe pojawiły się 22 czerwca 1966 roku za sprawą londyńskiej filii First National City Bank z NY. Jest to odmiana certyfikatów depozytowych, która pojawiła się na rynku eurowalutowym (np. CD emitowane w Europie opiewające na dolary).

Konkurencyjne dla nich są tzw. eurocommercial papers, tj. weksle handlowe emitowane przez instytucje niebankowe.

FINANSE MIĘDZYNARODOWE - 29.05.2013 r.

Coraz powszechniejsze w obiegu są tzw. euronoty.

Są to zobowiązania dłużne z okresem ważności do 1 roku, emitowane przez rządy i wielkie korporacje, denominowane w walutach innych niż waluta kraju, który je emituje, z możliwością przedłużenia (wykupienia w dłuższym terminie).

Są powszechnie przedmiotem handlu, w ich sprzedaży pośredniczą banki, które kupują od emitentów i sprzedają inwestorom.

Instrumenty te nie mają i nie muszą mieć zabezpieczenia, sama pozycja emitenta stanowi gwarancję. Ich znaczenie rosło od lat 80.

Instrumenty MRF: rynek kapitałowy

Na rynku kapitałowym dokonuje się transakcji kupna i sprzedaży walorów będących instrumentami kredytowania, których termin wykupu jest dłuższy niż rok.

Najbardziej popularne instrumenty:

• Akcje

• Obligacje

Znaczenie tego rynku rośnie (szczególnie od lat 80.) ze względu na akcje korporacji międzynarodowych oraz obligacje wykorzystywane do finansowania deficytów budżetowych.

Różnica między akcją a obligacją

Polega na tym, że akcja daje tytuł własności w stosunku do majątku spółki, a obligacja daje prawo do dochodu z tytułu wykupu obligacji.

Akcja przynosi dochód zmienny w zależności od kondycji spółki i zasad podziału zysku, oprocentowanie obligacji jest zazwyczaj stałe, ustalone z góry.

Obligacje na rynku międzynarodowym:

• Zagraniczne

• Euroobligacje

• Emitowane w jednostkach umownych, takich jak SDRy i ECU (b. popularne przed utworzeniem UGiW)

Obligacje zagraniczne to zagraniczne papiery dłużne o stałym oprocentowaniu, emitowane przez cudzoziemców na krajowym rynku kapitałowym. Są one denominowane w walucie krajowej i rozprowadzane oraz poręczane przez konsorcja banków krajowych, (czyli obligacje jakiegoś kraju emitowane na inny rynek w jego walucie).

Euroobligacje - Są emitowane w eurowalutach i nie są przywiązane do rynku konkretnego kraju. Subskrybowane poza granicami kraju i nie sprzedawane w kraju waluty, w której są denominowane.

Eurowaluta to waluta, która jest wykorzystywana na rynku pieniężnym i kapitałowym innym niż rynek macierzysty, np. eurodolar to dolar podlegający obrotowi na rynku innym niż rynek USA.

Eurokredyt dolarowy to np. kredyt w dolarach udzielony przez bank brytyjski bankowi niemieckiemu.

Rozwój MRF przyczynił się do rozwoju sieci banków międzynarodowych. Jest to zjawisko stare, ale po II wojnie św. bardzo się zdynamizowało.

Bank międzynarodowy to bank, który posiada swą siedzibę w określonym kraju i przeprowadza operacje depozytowo-kredytowe w obcych walutach. Jego cechą jest posiadanie agend w różnych krajach.

Międzynarodowa działalność bankowa prowadzona jest w różnych formach organizacyjnych:

• Biuro przedstawicielskie

• Agencja

• Bank afiliowany

• Oddział zagraniczny

• Bank pomocniczy

• Bank konsorcjalny

Biuro przedstawicielskie

Jest to zagraniczne biuro banku krajowego, w którym jedna lub kilka osób reprezentuje bank. Koszty działalności takiej instytucji są bardzo niskie. Biuro nie może przyjmować wkładów ani udzielać kredytów. Zbiera jedynie informacje i przekazuje je centrali banku, ewentualnie innym oddziałom.

Ponieważ biuro przedstawicielskie może być łatwo zamknięte, banki uznały je za dogodną formę badania możliwości działania za granicą.

W sensie prawnym przedstawicielstwo, to inna struktura organizacyjna w stosunku do przedsiębiorcy, zajmująca pozycję zewnętrzną. Przedstawiciel realizuje zadania przedsiębiorcy, ale w sferze reprezentowanego (na cudzy rachunek i w cudzym imieniu).

Agencja

Jest formą organizacyjną, która ma cechy pośrednie między biurem przedstawicielskim a oddziałem. Agencja nie może przyjmować wkładów, może jednak udzielać kredytów.

Środki na tę działalność agencja zdobywa przez zaciąganie pożyczek na lokalnym, międzybankowym rynku pieniężnym lub na rynku eurowalutowym. Agencja może też pożyczyć fundusze od swego banku macierzystego czy też innych banków afiliowanych przy banku macierzystym.

Bank afiliowany

Jest to bank lokalny, działający według prawa miejscowego, w którym bank zagraniczny posiada mniejszą, a więc jeszcze niedającą kontroli, część udziałów. Dzięki bankowi afiliowanemu, bank zagraniczny ma pełny dostęp do działalności wkładowo-pożyczkowej na lokalnym rynku finansowym.

Bank zagraniczny, posiadający udziały banku afiliowanego, z reguły uzyskuje lwią część transakcji zagranicznych tego drugiego. Ten pierwszy również odwzajemnia się, powierzając bankowi afiliowanemu obsługę transakcji finansowych na terenie jego działania.

Forma organizacyjna banku afiliowanego ma jednak wadę. Mogą powstać konflikty między krajowymi udziałowcami filii a bankiem zagranicznym posiadającym mniejszość akcji. Konflikty mogą dotyczyć strategii działalności pożyczkowej i rodzaju oferowanych usług bankowych.

Wygodniejsze jest więc zakładanie za granicą oddziałów bankowych lub banków pomocniczych. Problem tylko w tym, że nie każdy kraj na to pozwala. Utworzenie banku afiliowanego może okazać się jedynym sposobem rozszerzenia działalności za granicą.

Oddział zagraniczny

Jest to przedłużenie działalności banku macierzystego poza granicę. Oddział nie jest jednostką prawnie wyodrębnioną, nie emituje się oddzielnie jego akcji. Chociaż oddział prowadzi własne księgi rozliczeniowe na użytek wewnętrzny, to nie ma on własnych aktywów i zobowiązań.

Oddział może prowadzić cały wachlarz transakcji finansowych w skali krajowej i międzynarodowej, ze wszystkimi ograniczeniami nakładanymi przez lokalne przepisy prawne. Przyjmuje więc wkłady, udziela kredytów, zawiera transakcje z bankami lokalnymi i zagranicznymi, ich oddziałami i filiami. Zabezpieczeniem tej działalności jest cały kapitał zagranicznego banku macierzystego.

Oddziały są w stanie skutecznie konkurować na rynku lokalnym, ogólnokrajowym i międzynarodowym dzięki ścisłym związkom z zagranicznym bankiem macierzystym i innymi jego jednostkami organizacyjnymi.

W sensie prawnym oddział zagraniczny to wyodrębniona i samodzielna organizacyjnie część działalności gospodarczej wykonywana przez przedsiębiorcę poza głównym miejscem wykonywania działalności (poza zakładem głównym).

Bank pomocniczy

Jest odrębną organizacją bankową, w której bank zagraniczny posiada taką część udziałów, która pozwala mu kontrolować jego działalność (wchodzi z nimi do banku miejscowego).

Nie musi to być nawet 51% akcji. Może być mniej, jeżeli pozostałe udziały nie są zblokowane. Najlepiej jest oczywiście, gdy bank zagraniczny posiada 100% akcji. W pozostałych przypadkach pomniejsi posiadacze akcji mogą okazać się wpływowi, tak że mogą pojawić się konflikty na tle działalności banku.

Bank konsorcjalny

Jest to jednostka będąca wspólnym przedsięwzięciem kilku banków zagranicznych. Bank konsorcjalny należy odróżniać od konsorcjum banków. To drugie pojęcie obejmuje grupę banków, z których każdy jest odrębną instytucją finansową i działa we własnym imieniu. Banki połączone są tylko więzami wynikającymi z faktu udzielenia wspólnego kredytu zagranicznego. Konsorcjum banków zanika wraz ze zrealizowaniem i spłatą kredytu.

Bank konsorcjalny jest natomiast jednostka prawną, na stałe prowadzącą międzynarodową działalność bankową. Banki konsorcjalny rozwinęły się w latach 60. XX w. Zakładane są przede wszystkim w centrach finansowych świata.

Głównym celem ich tworzenia jest dążenie do połączenia zasobów kapitałowych i nowych technik zarządzania, w celu podbicia całego rynku finansowego. Forma banku konsorcjalnego jest dobrym rozwiązaniem dla małych i średnich instytucji bankowych, pragnących włączyć się w działalność rynku eurowalutowego.

Banki konsorcjalny często prowadzą własną politykę, niezależną od preferencji poszczególnych udziałowców.

Główne cechy różniące MRF od krajowych rynków finansowych

Operacje na rynku międzywalutowym są przeprowadzane w walutach obcych.

Operacje na rynku międzynarodowym są w zasadzie wolne od podatków i przepisów obowiązujących banki krajowe. Wyjątkiem może być ustawa o bankowości międzynarodowej wydana w USA z 1978 r.

Banki międzynarodowe świadczą usługi przede wszystkim klientom zagranicznym.

Przyczyny powstania i rozwoju eurorynków pieniężnych i kapitałowych

Generalnie możemy te przyczyny sklasyfikować, jako pośrednie bądź bezpośrednie. Bezpośrednie były związane z polityką prowadzoną przez USA, polityką pieniężną prowadzoną przez System Rezerwy Federalnej (Fed), pozostałe przyczyny klasyfikujemy jako przyczyny pośrednie.

1. Dynamiczny rozwój handlu (eksportu) światowego i konieczność jego obsługi, do wzrostu obrotów handlowych przyczyniała się działalność organizacji m-narodowych:

• GATT

• UNCTAD - konferencja NZ ds. Handlu i Rozwoju, która powstała, aby zabiegać o interesy krajów rozwijających się

• MFW - finansował deficyty bilansów płatniczych

• Grupa Banku Światowego

2. Wprowadzenie w grudniu 1958 r. w krajach EWG zewnętrznej wymienialności walut krajowych.

3. Proces znoszenia ograniczeń dewizowych i liberalizacja przepływu kapitału.

Za prekursora liberalizacji kapitału uważana jest RFN, rząd niemiecki przestał się wtrącać do polityki Bundesbanku, który stał się odpowiedzialny za politykę pieniężną już w latach 60. XX w. i prowadził ją w kierunku umacniania DEM. Od 1979 r. stała się ona kotwicą ESW (największy udział w koszyku ECU). W 1985 r. Bundesbank wydał zezwolenie na emisję obligacji w walutach zagranicznych a od 1986 w ECU.

Inne kraje, które liberalizowały politykę w zakresie przepływu kapitału w latach 80. to WB i USA (polegało to na znoszeniu środków administracyjnych - zniesieniu zakazów i obowiązków uzyskiwania zezwoleń; a także na znoszeniu lub ograniczaniu tzw. środków pośrednich, tj np. podatków specjalnych nakładanych na operacje finansowe).

Liberalizacja przepływu kapitału w Europie rozwijała się w związku z powstaniem EWG, ale nie od razu tylko `'małymi kroczkami'' (pierwsze dyrektywy liberalizacyjne lata 60., kolejne lata 80.). Od lipca 1990 r. istnieje swoboda przepływu kapitału w ramach WE oraz z i do krajów trzecich.

FINANSE MIĘDZYNARODOWE - 05.06.2013 r.

4) Inwestycyjna i lokacyjna działalność inwestycyjna przedsiębiorstw międzynarodowych.

Przedsiębiorstwa te prowadzą działalność w skali świata i rozwijając inwestowanie przyczyniają się do rozwoju rynku pieniężnego i kapitałowego. Dysponując nadwyżkami środków finansowych czynnie uczestniczą w rynku pieniężnym.

5) Rozwój instytucji bankowych - tworzenie sprawnej sieci tych instytucji przyczyniło się do rozwoju rynku pieniężnego i kapitałowego. Ta sprawna sieć umożliwiła transfer środków finansowych z krajów nadwyżek do krajów niedoboru kapitału.

6) Lokowanie funduszy dolarowych przez ówczesne kraje socjalistyczne poza USA.

7) Polityka pieniężna Wielkiej Brytanii. W momencie kiedy funt zaczął słabnąć Wielka Brytania podjęła się działań stabilizacyjnych i w 1957 r. wprowadziła zakaz stosowania szterlingowych kredytów akceptacyjnych do finansowania handlu niebrytyjskiego. Przed tym banki londyńskie mogły udzielać takich kredytów. Zakaz został wprowadzony, aby ograniczyć kreację pieniądza brytyjskiego. Banki brytyjskie zaczęły więc prowadzić i rozliczać transakcje handlowe w dolarach.

Kredyt akceptacyjny - to typowy kredyt krótkoterminowy stosowany w transakcjach międzynarodowych; jego celem jest dostarczenie eksporterowi natychmiastowego pokrycia finansowego zanim jeszcze transport towarów dotrze do odbiorcy.

Eksporter lub jego bank ciągnie tzw. tratę na bank importera. Bank ten akceptuje ją w zamian za uzyskane zabezpieczenie w formie dokumentów i odsyła do eksportera. Zaakceptowana trata może być w każdej chwili upłynniona na rynku. Trata jest bezwarunkowym poręczeniem wypłaty. Często jest też nazywana wekslem trasowanym - wekslem ciągnionym na kogoś.

8) Od 1974 r. eurorynki były poważnie zasilane petrodolarami (zyski ze sprzedaży ropy naftowej).

9) Ważnym powodem rozwoju eurorynków pieniężnego i kapitałowego była ich atrakcyjność. Pojawiła się na nich konkurencja między bankami, które oferowały klientom korzystne warunki, obejmujące:

• Korzystne oprocentowanie

• Sprawność obsługi

• Wysoki poziom bezpieczeństwa

Przyczyna bezpośrednia - polityka pieniężna USA

Regulacja Q (1960-1973) - wprowadzona na życzenie Rady Gubernatorów FED. Zniesiono oprocentowanie wkładów bieżących i obniżono oprocentowanie wkładów terminowych. W wyniku obniżki oprocentowania lokaty poza granicami USA stały się atrakcyjniejsze.

Do powstania rynku eurowalut i euroobligacji doprowadziło wprowadzenie kontroli dewizowej i kontroli obrotów kapitałowych w USA.

Przyczyny rozwoju eurorynku kapitałowego

POŚREDNIE

1. Internacjonalizacja działalności gospodarczej i jej prowadzenie w skali świata:

• Wzrost znaczenia przedsiębiorstw międzynarodowych na świecie od lat 60.; lata 90. to pełna globalizacja

• Dynamiczny rozwój handlu międzynarodowego

• Rozwój inwestycji portfelowych i zagranicznych inwestycji bezpośrednich w skali świata.

2. Wprowadzenie zewnętrznej wymienialności walut przez kraje Europy Zachodniej w 1958 r.

3. Deficyt bilans płatniczego USA.

BEZPOŚREDNIE - polityka pieniężna USA

Podatek wyrównawczy (1964-1974)

Obciążono nim dochody z zakupu zagranicznych papierów wartościowych przez rezydentów amerykańskich. Podatek ten obejmował inwestycje portfelowe (opodatkowane były odsetki od zagranicznych papierów wartościowych o stałym oprocentowaniu) i stanowił jakby karę dla tych, którzy te papiery nabywali.

Na początku wynosił 17,5%, potem 11,5%.

Został wprowadzony, bo władze USA uznały, że zbyt dużo zagranicznych papierów pojawiła się na rynku amerykańskim, co powodowało silny odpływ dolarów.

Podatek nie dotyczył papierów z Kanady, Meksyku i krajów rozwijających się.

Podatek stanowił rodzaj kontroli dewizowej. W czasie jego wprowadzenia oprocentowanie w USA było niższe niż gdzie indziej, co skłaniało do zaciągania pożyczek w USA. Podatek podwyższał o około 1% koszty kredytu dla nierezydentów.

Dobrowolne ograniczenia wywozu kapitału (1965)

Oprócz podatku wyrównawczego wprowadzono też inne ograniczenia wywozu kapitału poza granice USA. Pojawiło się zalecenie dla podmiotów amerykańskich, aby ograniczały wywóz dolarów. Wywiezienie kapitału, który przewyższał sumę 100 tys. dolarów wymagało uzyskania zezwolenia od Ministerstwa Handlu (formalne ograniczenia).

Skutki takiej polityki:

Rezydenci amerykańscy zostali zmuszeni (w sposób ekonomiczny) do zakupu amerykańskich papierów wartościowych.

Zwiększyło to presję na rynek europejski - zwiększył się popyt na papiery wartościowe w innych centrach finansowych świata, głównie w Londynie. Rynek londyński poprawił swoją sprawność - skutecznie przetwarzał depozyty w średnio i długoterminowe kredyty. Rozwinęły się takie instrumenty jak euroobligacji. Londyńskie instytucje finansowe wciągnęły w taką działalność inne banki europejskiej i pozaeuropejskie.

Do rozwoju rynku euroobligacji przyczyniało się też to, że nie był on kontrolowany przez władze narodowe.

Zaczęto stosować na nim zmienne stopy procentowe, co podniosło znacząco elastyczność rynku.

Rodzaje międzynarodowych rynków finansowych

Rodzaj	Źródła funduszy	Rozdysponowanie funduszy	Przykłady
Centrum główne	Ogólnoświatowe	Ogólnoświatowe	Londyn
Centrum rejestracji transakcji	Zewnętrzne	Zewnętrzne	Nassau Kajmany Bahama
Centrum gromadzące fundusze	Zewnętrzne	Wewnętrzne	Singapur Panama
Centrum rozdysponowujące fundusze	Wewnętrzne	Zewnętrzne	Bahrajn

Centrum główne jest najbardziej rozwiniętym rynkiem finansowym. Służy klienteli z całego świata, zasoby finansowe pozyskuje i rozdysponowuje na skalę ogólnoświatową. Korzystają z tego przede wszystkim kraje wysoko uprzemysłowione. Centra główne oferują wszystkie rodzaje usług finansowych. Infrastruktura bankowa jest tam tak samo rozwinięta, jak na najbardziej rozwiniętych rynkach wewnętrznych.

Pozostałe rynki finansowe mają charakter peryferyjny.

Rynek rejestracji transakcji międzynarodowych - funkcjonuje dzięki korzystnym preferencjom podatkowym kraju jego siedziby. Banki międzynarodowe zakładają tam tylko oddziały muszelkowe, rejestrujące depozyty i pożyczki eurowalutowe.

Taki rynek ma słabo rozwiniętą infrastrukturę bankową, pośrednictwo finansowe dokonywane jest wyłącznie między cudzoziemcami. Jest to swego rodzaju składnica funduszy faktycznie rozdzielanych gdzie indziej. Przykładem rynków drugiego rodzaju mogą być ośrodki finansowe Wysp Karaibskich i Nassau.

Jako oazy podatkowe specjalizują się często małe wyspy, ale na szlakach handlowych. Banki m-narodowe zakładają tam swoje oddziały.

Oazami są:

• Bermudy

• Wyspy Bahama

• Cypr

• Malta

• Wyspa Mann

• Lichtenstein

• Monako

W USA za oazę podatkową traktuje się miejsce, w którym:

• Są zaproponowane niezwykle korzystne warunki podatkowe (nie ma w ogóle podatków lub są one bardzo niskie w stosunku do USA)

• Informacje handlowe i finansowa są poufne

• Funkcjonuje nowoczesny system przepływu informacji (nie ma bariery komunikacji)

Rynek gromadzenia funduszy. Takie kraje, jak Singapur, Hong-kong czy Panama gromadzą fundusze zagraniczne i przeznaczają je na finansowanie potrzeb całego regionu geograficznego. Na przykład, 80% funduszy międzynarodowych gromadzonych w Singapurze pochodzi spoza krajów azjatyckich. Podobnie jest w Panamie.

Fundusze zagraniczne służą do finansowania regionalnych projektów inwestycyjnych, deficytów sektora publicznego i deficytów bilansów płatniczych.

Inaczej przedstawia się problem w przypadku międzynarodowego centrum rozdysponowującego fundusze. Jego przykładem jest Bahrajn.

Globalizacja rynków finansowych

Proces globalizacji polega na coraz silniejszym powiązaniu narodowych rynków walutowych, pieniężnych, kapitałowych oraz takichże rynków międzynarodowych w jeden coraz bardziej zintegrowany finansowy rynek świata. Powstaje globalny rynek finansowy.

Rynki finansowe nie integrują się wszędzie w jednakowym stopniu, przede wszystkim proces integracji przebiega między centrami głównymi.

Przyczyny globalizacji rynków finansowych

• Procesy regionalnej integracji walutowej i finansowej (np. EWG/UE)

• Liberalizacja przepisów dewizowych i dotyczących przepływu kapitału

• Działalność instytucji międzynarodowych (np., MFW, BIS, OECD) i ich udział w procesach liberalizacji i ujednolicania standardów na poszczególnych rynkach.

• Z technicznego punktu widzenia globalizacja nie była by możliwa, gdyby nie postęp techniczny i sprawne sieci połączeń międzynarodowych.

66

---