Psychologia społeczna - naukowe badanie tego, jak ludzie wpływają na myśli, uczucia i zachowania innych ludzi; zajmuje się relacjami jednostka-społeczeństwo, społeczeństwo-jednostka; postępowanie człowieka bardziej zależy od tego jak swój świat rozumiemy niż od tego jaki on jest w rzeczywistości; zaletami psychologii społecznej jest to, że jest nauką praktyczną, opierającą się na zweryfikowanych naukowo faktach oraz że pozwala zrozumieć i wyjaśnić ludzkie zachowanie; jest to wiedza akademicka połączona z wiedzą wynoszoną z własnych doświadczeń;
Teorie - naukowe wyjaśnienia które wiążą ze sobą i podporządkowują istniejące obserwacje; teorie mogą pomóc w przewidywaniu przyszłych wydarzeń, kontrolowaniu dotychczas nieopanowanych zjawisk;
Błąd - tendencja do przewidywania skutku wydarzeń gdy znamy rezultat;
5 perspektyw teoretycznych psychologii społecznej: społeczno-kulturowa (źródła zachowań społecznych leżą nie w jednostce lecz w grupie społecznej; ludzie ulegają wpływowi „prądów społecznych”; przekonania, upodobania i polityczne sympatie jednostki kształtują się pod wpływem narodowości, klasy społecznej i aktualnej sytuacji historycznej); ewolucyjna (zakłada, ze u źródeł społecznych zachowań człowieka leżą siły fizyczne i psychiczne, cechy które pomogły naszym przodkom przetrwać; głównym pojęciem teorii ewolucji jest dobór naturalny, czyli założenie że zwierzęta mają cechy, które pomagają im przeżyć i rozmnażać się, przekazują cechy najlepiej sprawdzające się swojemu potomstwu; psychologowie społeczni zaczynają odkrywać sposób w jaki predyspozycje biologiczne i kulturowe wpływają na siebie nawzajem, kształtując zachowania tj. altruizm i miłość z jednej strony, a z drugiej przemoc i uprzedzenia); społecznego uczenia się (zachowania społeczne wynikają z doświadczeń jednostki i dotyczą kar i nagród; teoria ta poszukuje przyczyn zachowań społecznych w środowisku jednostki; zakłada że nawyki wykształcone w pierwszych latach życia trudno przełamać); fenomenologiczna (zakłada, że zachowania społeczne są wynikiem subiektywnej interpretacji zdarzeń zachodzących w środowisku; sposób w jaki osoba interpretuje sytuację zależy od jej celów w danym momencie np. nastolatek może odczytać popchnięcie jako agresywną napaść; ta perspektywa jest często wykorzystywana do wyjaśniania różnic pomiędzy kobietami a mężczyznami); podejście społeczno-poznawcze (to na co zwracamy uwagę w sytuacji społecznej, jak to interpretujemy oraz jak łączymy obecną sytuacje z innymi zapamiętanymi doświadczeniami);
Metody badawcze: obserwacja naturalna (ukryta obserwacja zachowania w naturalnych warunkach; zalety: spontaniczność, metoda nie jest uzależniona od zdolności opisania doświadczeń przez badanych; wady: badacz może wchodzić w interakcje z badanym zachowaniem, niektóre zachowania zdarzają się bardzo rzadko, badacz może zwracać uwagę tylko na niektóre wydarzenia - błąd obserwatora); studia przypadków (dogłębne badanie osoby lub grupy; zalety: bogate źródło hipotez, pozwala badać rzadkie zachowania; wady: błąd obserwatora, trudności z generalizowaniem wyników, niemożność odtworzenia wydarzeń z przeszłości w całej ich złożoności); badania archiwalne (badania zbiorów dokumentów dotyczących wielu przypadków; zalety: łatwy dostęp do dużych zbiorów danych; wady: wiele interesujących zjawisk społecznych nie zostawia po sobie śladów archiwalnych); sondaże (badacze zadają badanym bezpośrednie pytania; zalety: pozwala na badanie trudnych do obserwacji zachowań, myśli i uczuć; wady: ludzie odpowiadający na pytania mogą nie stanowić reprezentatywnej grupy; badani mogą być uprzedzeni lub udzielać nieprawidłowych informacji); testy psychologiczne (badacz próbuje ocenić zdolności, przekonania, motywy lub zachowania badanych; zalety: pozwala na zmierzenie cech, które nie zawsze można łatwo zaobserwować; wady: testy mogą być nierzetelne lub nietrafne); eksperymenty laboratoryjne (badacz bezpośrednio manipuluje zmiennymi i obserwuje ich wpływ na zachowania uczestników eksperymentu prowadzonego w laboratorium; zalety: pozwala wyciągnąć wnioski na temat związków przyczynowo-skutkowych, pozwala kontrolować czynniki zewnętrzne; wady: sztuczna manipulacja może nie oddawać rzeczywistości wydarzeń, reakcje badanych mogą nie być naturalne);
Etyczne zasady prowadzenia badań: zgoda respondenta na udział w badaniu; zapewnienie poufności informacji jakich udziela respondent; dane do informacji instytucji jeśli ta się zgadza; pogodzenie interesów sponsora i psychologa jako przedstawiciela nauki; unikanie nakłaniania do udziału w badaniach osób słabych, zależnych od innych;
Osoba a sytuacja - ani osobowość ani sytuacje nigdy same nie determinują zachowań społecznych; przeciwnie - cechy osobowości i sytuacji wchodzą ze sobą w złożoną, często fascynującą reakcje co wpływa na sposób w jaki ludzie odnoszą się do swojego środowiska; jednostka społeczna, która wchodzi w sytuację społeczną, to dynamiczna kombinacja motywacji i celów, przekonań i stereotypów, postaw, nastrojów oraz emocji;
Motywacja jest siłą sprawcza, energią która popycha ludzi w stronę pożądanych przez ludzi rezultatów;
Skąd się biorą motywy i cele: wiele motywów i celów ma podłoże biologiczne, część z nich są wynikiem uczenia się i kultury;
Myśl i zachowanie - dzięki myślom (strategie poznawcze) i zachowaniom (strategie behawioralne) osiągamy swoje cele; są to narzędzia za pomocą których ludzie zamieniają swoje pragnienia w rzeczywistość;
Samoregulacja - proces, w którym ludzie wybierają i monitorują oraz dostosowują swoją strategię; proces samoregulacji trwa do momentu gdy: odnosi się sukces, ponosi się porażkę z małą nadzieją na przyszłość, skupiamy się na innym celu; aby osiągnąć cel musimy stworzyć i wcielić w życie plan oraz kontrolować realizację tego planu; jak uniknąć porażki samoregulacji? Zmniejszając stres i dekoncentrację, ponieważ zużywają one możliwości poznawcze, których potrzebujemy do podtrzymania procesu samoregulacji; nie można zbyt silnie kontrolować myśli, które nas prześladują; należy trenować procesy, które mają nas doprowadzić do celu (np. silna wola);
System reprezentacji poznawczych: nasz obraz siebie i świata; ludzie zatrzymują wspomnienia w postaci reprezentacji umysłowych;
Doświadczenia życiowe: wspomnienia zmysłowe (widoki, zapachy, smaki); przekonania (na temat ludzi i sytuacji); wyjaśnienia (dlaczego jest tak a nie inaczej), konkretne przykłady;
Egzemplarz - reprezentacje konkretnego zdarzenia, epizodu lub konkretnej osoby;
Schemat - umysłowa reprezentacja obejmująca ogólne cechy pewnej klasy wydarzeń, obiektów lub osób;
Skrypt - szczególny rodzaj schematu dotyczący kolejności wydarzeń następujących w określonych sytuacjach społecznych; pomaga nam on koordynować nasze zachowania z zachowaniami innych ludzi;
Koncepcja Ja (autoschemat) - przekonania i wyobrażenia dotyczące nas samych; źródła koncepcji Ja: proces autopercepcji (jak my siebie odbieramy), proces odbitej oceny (jak mnie postrzega druga osoba), porównanie społeczne związane z autopercepcją (porównywanie siebie z innymi); od koncepcji Ja zależy nasze funkcjonowanie społeczne;
Systemy osobowości: system afektywny: to nasze uczucia w odniesieniu do siebie samych i wydarzeń w świecie zewnętrznym; jak działa: sygnalizują zbliżenie się do celów, niekiedy są celem samym w sobie, są powiązane z naszymi myślami i przekonaniami; system motywacyjny: motywacja to siła, która popycha ludzi w stronę osiągnięcia zamierzonych celów; jak działa: uruchamia strategie umysłowe i behawioralne, które przybliżają nas do osiągania celów; system reprezentacji poznawczych: reprezentacje umysłowe są zawartością naszych umysłów, są to konkretne przekonania; jak działa: dostarczają nam ocen do decyzji;
Typy afektu: postawy: zakodowane w pamięci uczucia dotyczące określonych osób, obiektów, wydarzeń lub idei, (samoocena - nasz stosunek do samego siebie); emocje: uczucia tj. gniew, smutek, radość, poczucie winy są bogatsze i bardzie złożone niż postawy, towarzysza im złożone myśli; nastroje: uczucie mniej skupione i dłużej trwające niż emocje; nastrój wpływa na całe nasze doświadczenia nie ograniczając się do pojedynczego wydarzenia, które go zapoczątkowało;
Metody badania afektów: miary samoopisowe: najmniej rzetelne, polegają na zadawaniu pytań tj. prawda-fałsz, zgadzam się-nie zgadzam się, oceń swoje samopoczucie; miary zachowania: mniej rzetelne, stosunek do otoczenia, analiza wyrazu twarzy; pomiar fizjologiczny: najbardziej rzetelne, ciśnienie krwi, puls, oddech, pocenie się, zmiana aktywności mięśni, mózgu;
Skąd się biorą emocje: wpływ fizjologii: ruch mięśni twarzy reguluje temperaturę krwi dopływającej do mózgu, zmieniając przepływ neuroprzekaźników; wpływ czynników genetycznych: członkowie różnych społeczeństw wyrażają emocje i doświadczają ich w podobny sposób; wpływ kultury i otoczenia: warunkowanie klasyczne (ludzie kojarzą nowe obiekty z uprzednio doświadczanymi uczuciami), warunkowanie sprawcze (proces, w którym ludzie uczą się poprzez otrzymywanie kary lub nagrody), warunkowanie przez obserwację (proces, w którym ludzie uczą się jak inni są nagradzani lub karani);
Poznanie społeczne: zrozumienie siebie i innych; istnieją pewne reguły w zakresie percepcji i osądzania społecznego świata: powszechność myślenia o otaczającym nas świecie, powszechność myślenia o sobie; POZNANIE zajmuje główną rolę wśród czynników determinujących zachowanie społeczne; procesy poznania społecznego: uwaga (selekcjonowanie informacji), interpretacja (nadawanie znaczenia informacji), sąd (używanie informacji do formowania spostrzeżeń i podejmowania decyzji), pamięć (zachowywanie); cele poznania społecznego: myśl społeczna musi być elastyczna, do osiągnięcia różnych celów, potrzebne są różne style myślenia;
Na procesy myślowe wpływają cele: pragnienie zminimalizowania wysiłku umysłowego; zarządzanie wizerunkiem własnej osoby; właściwe zrozumienie wydarzeń;
Poznawcze strategie upraszczające: proces potwierdzenia oczekiwań; jesteśmy skłonni interpretować wydarzenia i zachowania w sposób, który potwierdza nasze oczekiwania; mamy skłonność do zapamiętywania ludzi i zdarzeń pozostających w zgodzie z naszymi oczekiwaniami;
Samospełniające się proroctwo: błędne oczekiwania prowadzą do działań powodujących spełnienie tych oczekiwań; spełnia się gdy ludzie mający błędne oczekiwania kontrolują przebieg danego kontaktu społecznego, gdy ludzie będący celem tych oczekiwań poddają się tej kontroli;
Błąd korespondencji (podstawowy błąd atrybucji): kiedy uważamy że zachowanie danej osoby wynika z jej cech osobowości a nie z sytuacji;
Strategie umysłowe: heurystyka reprezentatywności (w sytuacji nowej uruchamiamy reprezentację na podstawie uzyskanego opisu i naszej bazy danych); heurystyka dostępności (opieranie przypuszczeń na łatwości z jaką przychodzą nam na myśl poszczególne wydarzenia); heurystyka zakotwiczenia i dostosowania (kiedy musimy wyrobić sobie jakiś sąd zaczynamy od przybliżonej oceny, służącej nam za kotwicę lub punkt wyjścia; dostosowujemy ją biorąc pod uwagę, iż może nie być doskonała)