FILOZOFIA 21.10.2007

KONCEPCJE MONISTYCZNO-MATERIALNE
Istnieje jeden rodzaj bytu, byt natury materialnej (rzadko występują koncepcje czysto monistyczne) zakłada, że prawdziwym bytem jest byt natury materialnej
HERAKLIT Z EFESU - ( 554 - 484 roku p.n.e. ) uważany jest za twórcę wariabilizmu .
WARIABILIZM - pogląd filozoficzny, według którego wszystko jest zmienne, czy też, jak to określił Heraklit z Efezu wszystko płynie (gr. phanta rhei).Wariabilizm jest poglądem przeciwstawnym do poglądu Parmenidesa z Elei o jedności i stałości bytu. Filozofia Heraklita głosi, że ciągłe stawanie się i przemijanie jest najważniejszą cechą bytu, zaś stawanie się i przemijanie jest wynikiem nieprzerwanego ścierania się przeciwieństw (dialektyka). Wszelkie zdarzenia wynikają z napięcia powstającego między przeciwieństwami. Jego teorię zmienności nazywa się wariabilizmem lub herakliteizmem (powszechna teoria zmienności), a najlepszym jej obrazem jest rzeka - jej wody ciągle się zmieniają płynąc. Stąd słynne powiedzenia Heraklita: nigdy nie wchodzi się do tej samej rzeki, wszystko co się zdarzy choćby to samo i w tym samym miejscu, nigdy nie zdarzy się o tym samym czasie, rzeka to czas płynący na który nie mamy wpływu, a nie miejsce. Nie można niczego przewidzieć, zaplanować w stu procentach, świat to jedna wielka zmienna rzeka, która jest metaforą rzeczywistości. Żadna rzecz, wg Heraklita, nie ma własności absolutnie stałych. Człowiek również jest bytem, który nieustannie wewnętrznie się zmienia. Zakładał, też, że musi istnieć platwożywo, aby wszystko mogło istnieć (ogień).
DETERMINIZM - zasada determinizmu, żadne zjawisko nie pojawia się ot tak sobie, tylko ma swoja przyrodę. Według Heraklita w przyrodzie istnieją przeciwieństwa. Jedyna cechą jaką można przypisać przyrodzie jest to, że świat jest zmienny.
KONCEPCJA MATERIALISTYCZNA
Uznaje, że istnieje jeden rodzaj bytu - materia. Utożsamia się ją z substancją. Cechami nieodłącznymi są: rozciągłość, nieprzenikliwość, bezwładność (czyli niezdolność do samoistnej zmiany), ważkość.
ARYSTOTELES - (384 - 322 roku p.n.e. ) ważny filozof. Wychodził z założenia, że są byty jednostkowe, czyli substancje. Każda substancja składa się z materii i formy. Powstaje pytanie co to jest materia i co to jest forma. Według Arystotelesa nie mogą cechy żyć samodzielnie. Mają swoje podłoże.
1. Formy - cechy istotne - gatunkowe, decydują do jakiego rodzaju bytu daną rzecz możemy zaliczyć. jest energią, siłą oddziałującą celowo.
2. Materia - cechy nieistotne, różniące się przedmiotem w ramach danego gatunku - cechy konsekutywne. Jest podłożem, na którym zachodzą zmiany.

Substancja - połączenie materii i formy, nie występuje sama forma ani sama materia.

Materia jest bezwładna, wieczna, zawarta w niej jest potencjonalna możliwość, że ta materia przekształci się w konkretny byt jednostkowy.
Proces zmian zachodzących w przyrodzie to proces aktualizacji potencjalnej możliwości zawartej w materii.
Żadne ciało nie może się samo wprowadzić w ruch, wprowadzić w ruch może inne ciało, które obecnie jest w ruchu.

Św. TOMASZ Z AKWINU - (1225 - 1275 XIII wiek), myśliciel, reprezentant filozofii chrześcijańskiej.
Byt prawdziwy - byty jednostkowe, czyli substancje. Każda substancja ma materię i formę opracowaną przez Boga.
Św. Augustyn opracowuje koncepcje powstania świata:
- kreacjonizm - Bóg stworzył świat z nicości, stworzył materię i potem z materii stworzył byty, następnie byty doskonałe (anioły, duszę).

Według Tomasza z Akwinu w istocie Boga zawarte jest jego istnienie, następnie w przypuszczeniu wszystkich innych bytów w istocie nie jest zawarte w nich istnienie.
Bóg jest bytem doskonałym, wiecznym i odwiecznym, bytem samoistnym, do jego cech istotnych należy fakt, że on istnieje.
PODZIAŁ KONCEPCJI MATERIALISTYCZNEJ
Koncepcja materialistyczna zakłada, że prawdziwy byt jest natury materialnej, zaś byt natury niematerialnej wywodzi się z bytu natury materialnej.
Koncepcje materialistycznej dzielimy na:
• Materializm naiwny
• Materializm mechanistyczny
• Materializm dialektyczny

1. Materializm naiwny
Nie dysponuje abstrakcyjnym pojęciem materii. Materią jest wszystko to co otacza człowieka, czyli cała przyroda. Nieodłączną częścią przyrody jest ruch. Nie występuje jeszcze oddzielenie siły od materii. Świat jest zbiorem przedmiotów, które są przejawem jakiejś jednej substancji, czyli platwożywa. Wszystko wywodzi się z pramaterii, czyli pierwotnej substancji.
Reprezentanci: przedstawiciele szkoły jońskiej tj. Tales z Miletu, Anaksymander, Anaksymenes.
TALES Z MILETU - (625 - 547 r. p.n.e.) ojciec filozofii europejskiej, zapoczątkował filozofię. Co było wcześniej? Jakie było platwożywo? (woda)
ANAKSYMANDER - (610 - 547 r. p.n.e.) uczeń Talesa z Miletu. Doszukiwał się platwożywa - archo. Według niego platwożywo było to coś ograniczonego nazywany Apejronem. Platwożywem była ziemia. Nieodłączną część przyrody był ruch.
ANAKSYMENES - ( 585 - 525 r. p.n.e.). Poszukuje on arche - platwożywa, czyli coś co było na początku. Platwożywem było powietrze. W powietrzu zawarte były przeciwieństwa. Na skutek tego, że istnieje ruch pojawiły się przeciwieństwa. Ciepło - zimno, powietrze rozgrzane przekształca się: powietrze - ogień - chmura - ziemia - kamień.
Podstawowe założenia szkoły jońskiej:
• Wszyscy poszukiwali platwożywa czyli arche
• Uznawali, że prawdziwym bytem są konkretne ciała materialne
• Nieodłączną cechą przyrody jest ruch.
Szkoła Eleiska (eleaska. Od miasta Elea)

Reprezentanci: Parmenides, Ksenofanes.
PARMENIDES - (540 - 470 r. p.n.e.) - wnioskuje: jeżeli coś jest I przestaje być to nie jest prawdziwym bytem, byt musi być istotny, byt jest materialny. TEZA: byt jest ale niebytu nie ma. Ustala cechy bytu:
• Byt jest jeden
• Byt jest stały
• Byt nie ma początku ani końca
• Byt jest ciągły

2. Materializm mechanistyczny
• Istnieją jedynie przedmioty materialne, czyli są one prawdziwym bytem
• Znajdują się one w nieustannym ruchu
• Jedynym rodzajem ruchy jaki istnieje jest ruch mechanistyczny, czyli zmiana miejsca w przestrzeni
• Wszelkie zmiany mają charakter mechanistyczny.
• Obiekty i przedmioty łączą się ze sobą w sposób mechanistyczny
• Istniejąca materia nie podlega zmianie, ciągle jest taka sama.
• Procesy biologiczne maja charakter ruchy mechanistycznego.
Przykłady koncepcji: Demokryt, Tomasz Hobbes.
DEMOKRYT - (460 - 360 p.n.e.) zaliczany do trzech największych filozofów, twórca filozofii materialistycznej. Stworzył koncepcje: materialistyczne, atomistyczne, mechanistyczne.
Według Demokryta prawdziwym bytem są atomy, czyli małe niepodzielne cząstki, nieodłączną częścią atomu jest ruch. Atomy różnią się między sobą jedynie kształtem, do tego aby atomy mogły przestać się poruszać musi istnieć próżnia. Człowiek składa się z materii ciała i duszy, czynnikiem ożywczym jest dusza. Dusza składa się z maleńkich okrągłych atomów ognia. Ciało ogranicza duszę. Ciało jest zbudowane z atomów.

3. Materializm dialektyczny
• Prawdziwym bytem jest byt natury materialnej
• Materia podlega zmianie osiągając coraz wyższy stopień rozwoju
• Różne czynniki przyrody znajdują się na różnych poziomach rozwoju, wyróżnia się:
ϖ - przyrodę nieożywioną, czyli materię fizyczną
ϖ - przyrodę ożywioną, czyli materię biologiczną
ϖ - przyrodę myślącą, czyli materię społeczną
• Rozwój materii odbywa się zgodnie z prawami nazw, prawami dialektyki
• Istnieje kilka rodzajów ruchu.

ENGELS - twórca materializmu dialektycznego i filozofii marksistowskiej. Stworzył mechaniczną koncepcję:
• przyroda składa się z atomów,
• przestrzeń miedzy atomami wypełnia delikatna substancja nazywana fluidem,
• nie ma próżni.
Wyróżniał ruchy:
• Mechaniczny
• Fizyczny
• Chemiczny
• Biologiczny
• Społeczny
Współcześnie wyróżnia się 3 rodzaje ruchu:
• Fizyczny, czyli materii nieożywionej
• Biologiczny, czyli materii ożywionej
• Społeczny, czyli materii zdolnej do myślenia

Koncepcje idealistyczne
Przyjmuje się, że prawdziwy byt jest natury niematerialnej. Jeżeli istnieje byt materialny, to jest on pochodny, wywodzi się z bytu niematerialnego.
1. Idealizm obiektywny
2. Idealizm subiektywny
Idealizm obiektywny zakładała, że prawdziwy byt jest byt natury niematerialnej i istnieje on niezależnie od tego czy jest on postrzegany, czy nie. Typowym przykładem jest koncepcja Platona.
PLATON (Arystokles, 427 - 347 r. p.n.e. ) pochodził z bogatej arystokratycznej rodziny, mieszkał w Atenach, założył szkołę filozoficzną nazwaną Akademią. Napisał 36 dialogów. Jest uważany za ojca koncepcji idealistycznej. Stworzył koncepcję idealistyczną bytu duszy i teorię państwa

---