Zjawisko napięcia powierzchniowego przejawia się w istnieniu na powierzchni cieczy cienkiej błonki, która posiada, w zakresie działania niewielkich sił, własność sprężystości postaci (charakterystyczna dla ciał stałych).
Istotą występowania tego zjawiska jest to, że na cząsteczki znajdujące się wewnątrz cieczy działają siły pochodzące od otacząjacych je wokół innych cząsteczek. Ze względu na symetrię, oddziaływania te wzajemnie rownoważą się. Tej symetrii nie doznają natomiast cząsteczki znajdujące się w warstwie powierzchniowej, gdyż od góry stykają się one co najwyżej z cząsteczkami powietrza, których jest względnie mało i z którymi oddziaływanie jest dużo słabsze. Tak więc wypadkowa siła działajaca na takie cząsteczki jest różna od zera i skierowana jest do wnętrza cieczy. Tym samym powierzchnia cieczy ma własność sprężystej błonki, która dążąc do maksymalnego zmniejszenia powierzchni cieczy nadaje na przykład kropli cieczy kształt kulisty.
Do określenia wielkości napięcia powierzchniowego służy współczynnik napięcia powierzchniowego.
nazywać będziemy właśnie współczynnikiem napięcia powierzchniowego. Do tej pory omawiałem oddziaływanie cząsteczek cieczy między sobą. Odrębnego omówienia wymaga oddziaływanie cząsteczek cieczy z cząsteczkami ścianek naczynia, w ktorym ciecz się znajduje. Tutaj mogą zaistnieć dwie różne sytuacje, w zalezności od tego, czy większe są siły przyciągania między cząsteczkami cieczy i cząsteczkami naczynia niż wzajemne przyciąganie cząsteczek cieczy (zjawisko zwilżania), czy tez odwrotnie (ciecz nie zwilża ścianek naczynia). W pierwszym przypadku nastąpi zagięcie powierzchni cieczy w pobliżu scianek naczynia ku górze, czyli powstanie menisk wklęsły, gdy siły przylegania (F_p) cząsteczek do scian naczynia są większe niż siły spójności (F_s) między cząsteczkami cieczy, wypadkowa tych sił skierowana jest ku sciankom naczynia. Gdy siły spójności są większe od sił przylegania, wypadkowa tych sił skierowana jest do wnętrza cieczy. Powoduje to zagięcie powierzchni ku dołowi i tworzy się menisk wypukły. Ze zjawiskiem napięcia powierzchniowego wiąże się ściśle zjawisko włoskowatości(zdolność do zwilżania lub niezwilżania ciał suchych przez ciecze) . Efekt ten jest widoczny wyraźnie w bardzo cienkich rurkach (tzw rurkach włoskowatych) zanurzonych jednym końcem w cieczy. Jeżeli ciecz w takiej rurce tworzy menisk wklęsły (na przykład woda w rurce szklanej) to siły napięcia powierzcniowego dązące do zmniejszenia powierzchni swobodnej. Δp= +/-δ(1/R₁+ 1/R₂). Wypadkowa tych sił, skierowana jest ku górze i powoduje, iż poziom cieczy w rurce podniesie się w stosunku do poziomu cieczy w naczyniu. Jeżeli rurkę zanurzymy w cieczy, w której powstaje menisk wypukły (na przykład rurkę szklaną w rtęci), wypadkowa sił napięcia powierzchniowego skierowana będzie do dołu, więc poziom cieczy w rurce obniży się.

---