40

Reguły funkcjonowania gospodarki

Rozdzial II

41

nie decyzji gospodarczych? Oto pytania, na które będziemy szukać odpowiedzi przede wszystkim w rozdziale XII podręcznika.

Inflacja nie jest jedynym zjawiskiem związanym ze zmianą poziomu cen w gospodarce. Przeciwieństwem inflacji jest deflacja, która wprawdzie wystę­puje rzadko, ale jej skutkiem jest zmniejszenie aktywności w gospodarce. Na wykresie 2.2 zamieszczono dane dotyczące zmiany poziomu cen w Polsce i dla porównania w Japonii, w której w niektórych latach odnotowywano zjawisko deflacji.

Bezrobocie

Bezrobocie jest obok inflacji jednym z najważniejszych problemów eko­nomicznych i występuje we wszystkich gospodarkach. Dane obrazujące poziom bezrobocia w Polsce i innych wybranych krajach zamieszczono w tabeli 2.2.

Tabela 2.2. Stopa bezrobocia rejestrowanego w wybranych krajach (w % zasobu siły roboczej)

Kraj	1993	1995	1997	2000	2002	2004	2006
Belgia	6,8	9,3	13,3	7,0	7,5	8,4	8,3
Francja	11,6	11,6	12,5	10,0	8,7	10,0	9,0
Hiszpania	21,5	22,9	20,8	13,9	11,4	10,6	8,5
Irlandia	15,7	12,2	10,2	4,3	4,3	4,4	4,4
Niemcy	8,2*	10,1	11,5	7,9	8,5	10,6	10,8
Polska	15,5	13,3	11,5	16,1	19,9	19,0	13,8
Portugalia	5,6	4,0	6,8	5,1	5,1	6,7	7,7
W. Brytania	10,3	8,6	5,5	5,5	5,1	2,7	2,9
Włochy	10,4	11,3	12,3	10,5	9,0	8,0	6,8
USA	6,8	5,6	4,9	4,0	5,8	5,5	4,6
Japonia	2,5	3,2	3,4	4,7	5,4	4,7	4,1

* na terenie byłego RFN Źródło: dane GUS.

Bezrobociem określamy zjawisko, gdy w gospodarce występuje pewna liczba osób zarejestrowanych jako poszukujące pracy i jednocześnie nie mają­cych zatrudnienia. Wchodzi ono w skład zasobu siły roboczej, rozumianej jako liczba pracujących i bezrobotnych. Jeśli bezrobocie jest duże oznacza to, że mniejszy odsetek siły roboczej pracuje aktualnie w gospodarce, wytwarzając mniejszą wielkość produkcji globalnej niż wskazywałyby na to możliwości da­nej gospodarki. W dłuższym okresie bezrobocie zmienia się różnokierunkowo. Nasila się w okresach spadku koniunktury, a maleje w czasie jej wzrostu. Zaw­sze jednak w gospodarce istnieją pewne osoby należące do zasobu siły roboczej, nie pracujące i nie poszukujące pracy, pozostające bezrobotnymi nawet wów-

czas, gdy rynek pracy znajduje się w równowadze. Występujące w takiej sytu­acji bezrobocie nazywamy naturalnym, a wytwarzaną wówczas produkcję okre­ślamy mianem produkcji powstającej przy pełnym zatrudnieniu.

Wielkość bezrobocia mierzona jest zazwyczaj stopą bezrobocia, której sposób ustalania wyjaśniono w rozdziale XI podręcznika. Tam też znajdują się odpowiedzi na następujące podstawowe pytania: w jaki sposób ustala się po­ziom bezrobocia, jak ono wpływa na wielkość produkcji globalnej utraconej w wyniku jego występowania, jakie przyczyny decydują o jego wielkości, jak z nim walczyć, czy ma związek z poziomem inflacji w gospodarce?

Bilans płatniczy

Nie ma dzisiaj gospodarki, która byłaby w pełni gospodarką autarkiczną. Każda ze współczesnych gospodarek jest w mniejszym lub większym stopniu powiązana z otoczeniem zewnętrznym, czyli jest gospodarką otwartą. Wyrazem tych powiązań są poszczególne pozycje bilansu płatniczego kraju. Bilans płatni­czy jest to zestawienie wszystkich transakcji danego kraju zawieranych pomię­dzy nim a zagranicą dotyczących przepływu dóbr, usług, dochodów (bilans przepływów bieżących) i aktywów finansowych (bilans przepływów kapitało­wych i finansowych) w danym czasie.

Tabela 2.3. Salda podstawowych rachunków bilansu płatniczego w wybranych krajach (w mld EURO)

Lata	Saldo rachunków bieżących			Saldo rachunków kapitałowo-finansowych
		Polska	Czechy	Francja	Polska	Czechy	Francja
1996	-2,6	-3,3	16,0	5,4	3,3	1,0
1997	-5,1	-3,2	33,6	6,7	1,0	1,3
1998	-6,1	-1,1	34,6	11,9	2,6	1,3
1999	-11,7	-1,4	43,0	9,9	2,9	1,4
2000	-10,8	-2,9	23,8	11,2	4,1	1,5
2001	-6,0	-3,7	29,1	3,6	5,1	-0,3
2002	-5,4	-4,4	20,9	7,6	11,4	-0.2
2003	-4,1	-5,0	13,1	7,7	4,9	-7,7
2004	-8,7	-4,6	8,4	7,9	5,6	1,4
2005	-4,1	-1,6	-15,7	12,4	5,2	0.5
2006	-6,3	-3,6	-22,5	11,6	4,0	-0,2

Źródło: dane NBP, Ceska narodni bańka, Banque de France.

---