Spis treści:

Mikro- i makro-ekonomia

Makroekonomia odmiennie od mikroekonomii nie charakteryzuje samych szczegółów każdej gospodarki i ich wzajemnych relacji lecz ogólny obraz gospodarowania. Różnica pomiędzy mikro a makroekonomią jest czymś więcej niż tylko różnicą między tłumaczeniem przedrostka mikro czy makro na język polski z języka greckiego, bo oznacza to mniejszą i większą skalę. Różny jest cel analizy przypadku jednej i drugiej nauki o gospodarowaniu chociaż model jest świadomie uproszczoną rzeczywistością, dzięki której możemy wyodrębnić podstawowe elementy danego problemu i myśleć o nich w uporządkowany sposób, to nie zawsze nasze postępowanie może okazać się skuteczne. Badając całą gospodarkę, składając ważniejsze wycinki analizy, mikroekonomia analizuje jeden indywidualny rynek a otrzymany model może okazać się nieporęczny, nieprawdziwy lub zbyt skomplikowany. Wszystkie zjawiska czy procesy ekonomiczne trudne są do uchwycenia w całości gdyż znajdują się w permanentnym ruchu.

W mikroekonomii najważniejsze jest szczegółowe zrozumienie konkretnych rynków. Aby osiągnąć ten stopień pomija się wiele związków z innymi rynkami, prowadzi analizę w ramach jednego kraju, pomija elementy pokrewne. Zauważa się ten problem na najprostszym prawie popytu i podaży, kiedy interesują nas wyłącznie najprostsze kategorie w których nie zastanawiamy się nad skutecznością lub wpływem na pozostałe sfery gospodarowania. W wielu przypadkach omawiając problemy makroekonomiczne powracać będziemy do takich zagadnień jak cena, popyt, podaż ale zupełnie z innego punku widzenia. Podstawowymi problemami, którymi zajmuje się makroekonomia to produkcja i wzrost, inflacja, bezrobocie a częściowo i cena ale tylko w ujęciu makroekonomicznym. W mikroekonomii ocena dokonywana była tylko w ramach rynku zamkniętego.

Mierniki makroekonomiczne: realny PNB, roczna stopa inflacji, bezrobocie

Miarą całkowitego dochodu każdej gospodarki jest realny produkt narodowy brutto, świadczy on o ilości dóbr i usług na zakup których może pozwolić sobie gospodarka jako całość. Przyrosty realnego produktu narodowego brutto (PNB) określa się mianem wzrostu gospodarczego. Pozostałem problemy wynikające z PNB to jego związek z inflacją, bezrobociem, z deficytem budżetowym, zadłużeniem międzynarodowym.

Każdą gospodarkę ocenia się na podstawie wspomnianych czynników makroekonomicznych. Roczna stopa inflacji jest to procentowy przyrost przeciętnego poziomu cen dóbr i usług. W ciągu roku ta kategoria wiąże się ze wskaźnikiem cen detalicznych, który wyraża wzrost ogólnego poziomu ceny, które podstawowe podmioty, czyli gospodarstwa domowe płacą za dobra i usługi. W większości krajów wysoko rozwiniętych właśnie procentowy wzrost wskaźnika cen detalicznych w skali roku jest najczęściej stosowanym miernikiem inflacji.

• Jeżeli jest ona jednocyfrowa w skali roku nazywamy ją pełzającą

• Od 1-10 lub 15% miesięcznie - galopującą

• 15-50 % miesięcznie - mega inflacją

• powyżej 50% miesięcznie - hiper inflacją

Kolejny wskaźnik to bezrobocie, jest to liczba osób zarejestrowanych jako poszukujące pracy a jednocześnie niezatrudnione.

Stopa bezrobocia jest to odsetek siły roboczej pozostającej bez pracy. Wyróżniamy 3 rodzaje bezrobocia:

• frykcyjne - obejmuje osoby przejściowo pozbawione pracy ze względu na zmianę zawodu, miejsca zamieszkania czy przekwalifikowania

• strukturalne - wiąże się z frykcyjnym ale wynika ze strukturalnych zmian gospodarczych danej gospodarki najczęściej spowodowane jest niedorozwojem gospodarczym danego kraju i niemożnością stworzenia niezbędnej liczby stanowisk pracy, najczęściej występuje w krajach słabiej rozwiniętych lub przechodzących przemiany gospodarcze lub polityczne

• koniunkturalne - spowodowane jest gwałtownym spadkiem popytu na rynku globalnym, zahamowaniem produkcji i tymczasowym zwolnieniem z pracy. Jest to wielkość płynna w czasie. Przykładem na ten rodzaj bezrobocia jest gospodarka Japonii, która do niedawna chwaliła się bezrobociem zbliżonym do 0. Obecnie w wyniku kryzysu gospodarki światowej bezrobocie w Japonii gwałtownie wzrosło.

Czynniki makroekonomiczne

Prawidłowe funkcjonowanie każdej grupy społecznej jest adekwatnym odbiciem podstawowych parametrów rozwojowych zalicza się : nie tylko inflację i bezrobocie lecz także produkt społeczeństwa, dochód narodowy a bliżej te 2 wskaźniki wskazują PKB, PNB, PNN(produkt narodowy netto), dochód narodowy wg cen czynników wytwórczych, dochody ludności (osobiste, rozporządzalne), a również saldo bilansu handlowo- płatniczego, a nawet zapasy złota monetarnego i dewiz, zadłużenie zagraniczne.

PKB, PNN, amortyzacja, dochód narodowy, deflator

PKB - miarą wielkości produktów i usług wytworzonych przez główne czynniki wytwórcze (kapitał, ziemia, praca) w danym kraju i wyraża się go w cenach bieżących niezależnie od tego, czy czynniki te są własnością rodzinną czy też zagranicznego kapitału.

PNB - miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli niezależnie od miejsca świadczenie usług głównych czynników produkcji w kraju i za granicą. Różnica między PKB a PNB wyraża się sumą dochodów netto z własności kapitału zainwestowanego za granicą.

PNN - miarą ilości pieniędzy, którą dysponuje dana gospodarka na wydatki (dobra i usługi) po odłożeniu odpowiedniej ilości środków finansowych na sfinalizowanie nowoczesnej technologii z racji dotychczasowej amortyzacji. Wynika to z konieczności konkurencji by utrzymać się na dotychczasowym poziomie.

Amortyzacja - jest spożyciem kapitału i wynika ze stopnia zmniejszenia się wartości istniejących maszyn i urządzeń, bardzo ważną rolę przy tym wskaźniku odgrywają również ceny rynkowe. W tych cenach zawarte są bowiem wszystkie formy podatków bez- i pośrednich np. akcyzy, cła, opłaty urzędowe, VAT

Dochód narodowy - wg cen czynników wytwórczych który jest sumą wynagrodzeń od kapitału, ziemi i pracy w postaci zysków procentu rent i dywidend i płac. Wszyscy zawodowo czynni pracownicy bez względu na charakter wykonywanej pracy oraz organizujący swój kapitał, swoją własność, świadczą określone usługi w zamian za nie otrzymują określone dochody, które w ciągu roku tworzą łączną sumę którą nazywamy dochodem wg cen czynników wytwórczych ceną czynnika pracy jest płaca. Ceną czynnika własności (ziemi lub budynku) jest otrzymywanie renty. Nie wchodzą tu w rachubę transfery rządowe a więc te, które przekazuje budżet państw i lokalny.

Dochody osobiste ludności - są częścią dochodu narodowego wg czynników, które pozostają po odjęciu nierozdzielanych zysków danych podmiotów, a więc przedsiębiorstw, spółek oraz składek na ubezpieczenia społeczne. W jego skład wchodzą natomiast wszelkie dochody transferowe pochodzące ze źródeł prywatnych oraz budżetu państwowego.

Rozporządzalny dochód ludności - jest sumą dochodów osobistych, pomniejszoną o podatki bezpośrednie i wszelkie opłaty np. składki indywidualne, kary pieniężne, dodatkowe obciążenia. Jest on przeznaczony na bieżącą konsumpcję oraz na oszczędności.

Z 6 wymienionych parametrów 3 pierwsze dotyczą produktu wytworzonego w kraju i skorygowanego o efekty uzyskane z kontaktów z zagranicy.

3 następne dotyczą dochodu odnoszącego się do wszystkich aktywnych czynników uczestniczących w jego wytwarzaniu. Łączne z wszystkimi transferami kategorie dotyczą dochodu ludności. Różne kategorie produktu dochodowego narodowego, w zależności od celu służą ewidencjonowaniu najważniejszych spraw w celach bieżących lub stałych. Ceny bieżące używane są do analizy podziału za pośrednictwem zróżnicowanych składników systemu finansowego państwa lub do analizy globalnej równowagi rynkowej. Do prawidłowego mierzenia wartości dochodu narodowego w czasie nadają się jednak wyłącznie ceny niezmienne czyli stałe. We wszelkich analizach porównawczych, rocznikach statystycznych używa się założenia, że oblicza się na podstawie cen stałych, wtedy sens porównania ma jakiekolwiek znaczenie. Stosunek dochodu narodowego w ujęciu nominalnym, a więc wg cen bieżących do dochodu. W ujęciu realnym ceny stałe :

tworzy wskaźnik - deflator - miara przeciętna wzrostu lub spadku cen w kraju na wszystkie dobra i usługi wchodzące w skład produktu lub dochodu narodowego. Jest on równocześnie miernikiem inflacji, deflacji i za jego pomocą łatwo przeliczyć dochód nominalny (wyr. w walucie każdego kraju) na realny mówiący co praktyczne mogę za to kupić. Wyraża się go najczęściej na podstawie tzw. koszyka dóbr, w którym znajdują się wybrane i specyficzne towary służące do zaspokojenia potrzeb podstawowych, które mogę nabyć z płacy nominalnej.

Przy ocenie sytuacji gospodarczej posługujemy się stopą wzrostu lub spadku realnego produktu lub dochodu narodowego, z drugiej zaś strony przeciętną stopą wzrostu cen. Dlatego każda gospodarka ma określoną strukturę dzieląc się na gałęzie czy sektory. Struktura ta zmienia się pod wpływem zróżnicowania tempa produkcji w poszczególnych sektorach i gałęziach. Wstępuje między nimi określona zależność - nazywamy to przepływami między gałęziowymi spowodowanymi lokowaniem kapitału w tych branżach czy sektorach, w których rentowność w danym momencie jest najwyższa. Powoduje to obrót wewnętrzny między wszystkimi podmiotami należącymi do tej samej branży.

Przepływy międzygałęziowe i wewnątrzgałęziowe

• rolnictwo, przemysł (przetwórczy, wydobywczy, spożywczy, budownictwo oraz same usługi)

W celu prawidłowej oceny gosp. należy zebrać możliwie pełne informacje, które działy czy gałęzie w danym kraju odgrywają najważniejsze znaczenie. Przy nietrafnym wyborze i nie uporządkowaniu poszczególnych działów gospodarczych mogą wystąpić bardzo poważne rozbieżności w ocenie funkcjonowania danej gospodarki. Nie każdy wskaźnik wzrostu musi świadczyć o prawidłowym rozwoju danej gospodarki. W jednych krajach dominują gałęzie (działy) dotyczące bankowości w innych sektory oparte na turystyce, a w wielu gospodarkach może to być odpowiedni poziom samych usług. Dlatego trafny dobór działalności poszczególnych krajów musi uwzględniać szanse i możliwości włączenia się każdego podmiotu do społecznego i międzynarodowego podziału pracy. Odpowiednia wielkość inwestycji, faworyzowanie niektórych gałęzi, a nawet zamykanie niektórych z nich jest jak najbardziej wskazane, świadczy o dostosowaniu się danego podmiotu gospodarczego do regionalnego czy międzynarodowego podziału pracy. Najważniejszą sprawą jest proces inwestowania i granica, aby gospodarka nie została przeinwestowana. Wiąże się to z ogromnym marnotrawstwem gospodarczym, małą wydajnością pracy, bardzo niskimi dochodami realnymi ludności i brakiem rezultatów w handlu międzynarodowym .

Majątek i dochód narodowy, import - eksport, agregaty popytu i podaży

Globalna suma podstawowych parametrów ekonomicznych związanych z rozwojem gospodarczym stanowi majątek narodowy , w którym nie uwzględnia się okresu czasu. Majątek narodowy jest częścią bogactwa społecznego, w skład którego wchodzą jeszcze zasoby przyrodnicze, a więc bogactwa naturalne, dostęp do morza i wszelkie warunki geograficzne. Ogólna prawidłowość akumulacji potwierdza tezę, że każdy podmiot gospodarczy dąży do powiększania swych rozmiarów i nakładów inwestycyjnych, jeśli chce utrzymać się na rynku. Każdy kapitalista powiększa więc swój kapitał zakupując najbardziej atrakcyjne elementy działalności gospodarczej, bez względu na to czy jest to działalność produkcyjna czy usługowa. W przeciwnej sytuacji zostaje wyeliminowany z konkurencji.

PNB jest miernikiem całkowitych dochodów osiągniętych przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca świadczenia usług przez czynniki produkcji. PNB jest równy PKB powiększonym o dochody netto z tytułu własności za granicą. Dochód narodowy jest więc PNN wytworzonym w gospodarce. Oblicza się go przez odjęcie amortyzacji od PNB, ale w cenach czynników produkcji. Wyróżniamy dochód narodowy podzielny i wytworzony. To co pozostaje do podziału w kraju bardzo znacznie różni się od tego, co zostało wytworzone, a wpływa na to różnica między importem a eksportem towarów i usług. Handel zagraniczny zmienia więc materialną strukturę dochodu narodowego, gdyż może zwiększać lub zmniejszać ilość dóbr pozostających do podziału. Eksport zmniejsza a import zwiększa określoną kategorię dochodu narodowego do podziału.

Czyli jeżeli bilans handlowy jest dodatni (eksport >importu), który dochód narodowy jest większy? Wytworzony czy podzielony? Odp.: wytworzony.

Import > eksport, ujemny bilans handlowy czyli podzielony jest większy (mniej jest do podziału ale później trzeba za to zapłacić). Dlatego import zwiększa, a eksport zmniejsza wartość dochodu narodowego do podziału. Różnica między wartością importu, a eksportu przeliczana na walutę danego kraju po obowiązującym kursie wymiennym wynika nie tylko z różnicy wartości towarów objętych importem i eksportem, ale także ze zmian cen relacji uzyskiwanych w eksporcie i ponoszonych w imporcie. Stosunek cen importowych do eksportowych nazywamy terms of trade, wskaźnik ten oznacza, że jeśli jest powyżej 100 % (bo w % jest wyrażany) występuje korzystna dla kraju zmiana, gdyż ceny towarów eksportowanych rosną szybciej od cen towarów importowanych. .

Jeżeli wskaźnik jest mniejszy od 100% , oznacza to, że sytuacja na rynku światowym w relacji cen sprzedawanych towarów do kupowanych jest dla danego kraju niekorzystna ( dla Polski wynosi obecnie ok. 72%). Utrzymanie przez dłuższy okres ujemnego poziomu handlu zagranicznego jest niemożliwe, gdy dany kraj posiada duże rezerwy dewizowe lub zaciąga na ten cel dodatkowe kredyty. Jednakże musi zdać sobie sprawę, że w przyszłości trzeba za to zapłacić bardzo wysoką cenę. Gdy nadejdzie okres spłacania długów wraz z oprocentowaniem. Wielkość, dynamika i struktura dochodu narodowego są niezbędne do prowadzenia polityki pieniężnej, finansowej i dochodowej w każdym kraju. Omawiając dochód narodowy i wiele jego zalet nie zwracano uwagi na jego słabe strony. Agregat dochodu narodowego nie wartościuje jego poszczególnych składników, bowiem produkcja np. artykułów szkodliwych, tytoniu, broni wchodzi do płaszczyzny wskaźników na tych samych prawach co produkcja żywności czy dóbr trwałego wykorzystania. W niektórych gospodarkach czy krajach nawet produkcja broni bądź alkoholu jest bardzo faworyzowana ze względu na zysk. Ponadto z dochodem narodowym wiąże się powstawanie wielu szkód ekologicznych, a wiec zanieczyszczenie wód, powietrza czyli powstawanie tzw. efektów zewnętrznych, których nie uwzględnia się w rachunku dochodu narodowego. Dane liczbowe odnośnie dochodu narodowego nie zacierają też informacji o rozmiarach czasu wolnego, a jest to dziś jeden z najważniejszych parametrów na świecie. Dochód narodowy należy analizować z dwóch różnych powodów, a konkretnie od strony ponoszenia wydatków i od strony uzyskania efektów. Wydatki w całej gospodarce tworzą tzw. agregatory popytu, który obejmują wszystkie wydatki o przeznaczeniu konsumpcyjnym, inwestycyjnym oraz wydatki rządowe. Agregat podaży obejmuje ogólną produkcję dóbr i usług wytworzonych w ciągu roku przy różnym poziomie cen rynkowych. Wzajemne oddziaływanie agregatu popytu i podaży wywiera wpływ na wspomniany poziom produktu narodowego, ale równocześnie reguluje bardzo ważne wskaźniki makroekonomiczne, którymi są: polityka zatrudnienia, bezrobocie oraz stan poziomu cen w skali gospodarki krajowej.

Teoria tradycyjna - wymieniała dwie grupy czynników. Dzieliła je w uporządkowany sposób na bezpośrednie i pośrednie.

Czynniki bezpośrednie:

• wzrost zatrudnienia

• wydajność zatrudnienia

• oszczędności

Czynniki pośrednie: wszystkie elementy związane z inwestycjami.

Pod adresem tego podziału padało wiele zarzutów.

Inwestycje to wynik pośredni, ale bezpośrednio wpływa na czynniki bezpośrednie.

Model tempa wzrostu dochodu narodowego:

Gdzie:

D

I - inwestycje

U - usprawnienia

AM - amortyzacja

K - mnożnik inwestycyjny

1_ ile należy zainwestować aby dochód narodowy wzrósł o jednostkę

K

Nowa teoria, która z punktu widzenia tych zależności wymienia inne czynniki nowoczesności:

• handel zagraniczny ( obrót towarów i usług)

• nowoczesna technika i technologia (wynika z badania i rozwoju)

• konkurencyjność na rynku międzynarodowym towarów pochodzących z naszego kraju wynikająca z terms of trade

• udział danej gospodarki w integracji regionalnej

Czynniki decydujące wg. Fishera:

• kapitał

• ziemia

• praca

Przepływy międzygałęziowe

Przepływy międzygałęziowe dokonują się w wszystkich działach gosp. ( w rolnictwie, budownictwie, usługach).

Dział usług obejmuje: transport, łączność, handel, banki, kultura, oświata, ochrona zdrowia, ekologia, turystyka, partie polityczne, organizacje religijne, gospodarstwa domowe.

W celu prawidłowej oceny gospodarki należy zebrać pełną informacje, który sektor może odegrać dominujące znaczenie. Przy nietrafnym wyborze mogą wystąpić rozbieżności i problemy w funkcjonowaniu danej gospodarki.

Trafny dobór działalności danego kraju musi uwzględniać szanse, możliwości włączenia się każdego gospodarstwa, podmiotu gospodarczego. Pierwsze do społecznego podziału pracy a z biegiem czasu do międzynarodowego podziału pracy. To warunkuje specjalizację danego kraju, szanse rozwoju.

Globalna scena podstawowych parametrów ekonom. związanych z rozwojem gospodarki stanowi majątek narodowy - nie uwzględnia się czasu. Majątek narodowy jest częścią bogactwa społecznego w skład, którego wchodzą jeszcze zasoby przyrody a więc bogactwa naturalne, czyste powietrze, dostęp do morza i warunki geograficzne.

Teoria Keynes'a

1. Z teorii Keynes'a wynikało, że niezbędne jest wprowadzenie następujących form interwencjonizmu państwowego, aby inwestycje o charakterze nieprodukcyjnym przyniosły skuteczne rezultaty na następujących płaszczyznach:

• Likwidacja nadprodukcji

• Zmniejszanie bezrobocia

• Zmniejszanie inflacji

• Ograniczanie deficytu budżetowego, a z biegiem czasu doprowadzenie do wypracowania poprawy konkurencyjności danego kraju względem podmiotów zagranicznych, co wynika z ogólnych założeń teorii Keynes'a.

2. Najważniejszymi formami ingerencji państwowej wg Keynes'a powinny być:

• Polityka fiskalna- a więc zastosowanie natychmiastowych zróżnicowanych podatków, które powinny porządkować rynek danego kraju, zgodnie z przepisami prawa popytu i podaży oraz nie naruszając najważniejszych postanowień wypracowanych przez szczeble centralne typu ustawy, czy rozporządzenia. Są to najskuteczniejsze i przynoszące najlepsze rezultaty finansowe instrumenty dotyczące polityki zatrudnienia finansów, a więc np. podatków bezpośrednich, pośrednich, drogowych, eksportowo-importowych, turystycznych, akcyzy, na których państwo może zgromadzić zauważalną ilość środków finansowych.

• Zmiana struktury gospodarki- pamiętając, że faworyzowaną inwestycją ma pozostać inwestycja o charakterze nieprodukcyjnym. Likwiduje ona bezrobocie, a wytwarza grupę takich towarów, szczególnie zaś usług, które nie zaburzają i nie pogłębiają poprzedniego dna kryzysu, lecz pozwalają wychodzić danemu krajowi, czy gospodarce z trudnej sytuacji finansowej. Przykładem na tego rodzaju formę są roboty publiczne, budowa infrastruktury, szkół, szpitali, płaca nie jest na wysokim poziomie, ale jednak wystarcza na zaspokojenie potrzeb podstawowych, likwiduje bezrobocie, ogranicza inflację, a nie pogłębia nadprodukcji.

• Militaryzacja- od 1929r. występują na świecie bardzo niepewne systemy gospodarczo-polityczne. Z wyprodukowanym towarem tej branży, który nie jest przeznaczony na cele obronne lecz na cele eksportowe nie ma problemu ze znalezieniem odbiorcy. Przekonali się o tym najwięksi producenci wszystkich branż, gdyż nawet w okresie kryzysu, czy dna właśnie przemysł militarny jest tą branżą, która nakręca koniunkturę gosp. Ludzie pracują w tej branży, a co pewien czas na świecie pojawiają się niepewne systemy polityczne i chętnych na ten towar jest coraz więcej.

• Dług publiczny- możliwość zaciągnięcia kredytu przez dane państwo nie od instytucji światowej, czy międzynarodowej lecz od obywateli własnego kraju. W każdym kraju, który prowadzi gospodarkę rynkową, kapitalistyczną, występuje grupa bogatych ludzi. Państwo ma możliwość zwrócenia się do nich aby na zasadzie korzystnego dla państwa kredytu udzieliła państwu niskooprocentowanego kredytu, a nie lokowała swych lokat poza granicami kraju macierzystego. Tak zrobiło wiele krajów zachodnich i stąd znalazł się kapitał w USA, Niemczech, Francji. W 1990r. w Polsce padła propozycja wysunięta przez kilku ekonomistów, że zamiast zaciągania następnych kredytów zagranicznych, państwo powinno zwrócić się do wybranej grupy tzw. elity polskiej, czyli bogatej grupy Polaków, którzy na przemianie politycznej w 1989r. wzbogacili się. Ponieważ była to koncepcja keynsowska z okresu 1929-1939 z rady tej nie skorzystano i zaciągnięto kredyt.

Planowanie, Interwencjonizm

Interwencjonizm stawiał sobie za cele:

• Równowagę

• Zapewnienie wzrostu gosp.(ekonomicznego)

Do 1929r nie było planowania w skali ogólnogospodarczej, istniało jednak planowanie w skali przedsiębiorstw. Do II wojny światowej pojawiły się pierwsze plany w następujących krajach (wg kolejności wprowadzania):

• Turcja 1934r w celu uprzemysłowienia gospodarki

• Niemcy, którzy w planie wprowadzili za główny cel przygotowanie do II wojny światowej, a autorem 4-letniego planu był Gering.

• Japonia, która wprowadziła planowanie w celu rozwoju przemysłu ciężkiego.

Największe doświadczenie po II wojnie światowej w zakresie planowania realizowała Francja. Istniały tam najpoważniejsze instytucje planowania.

Przyczyny wprowadzenia planowania po II wojnie światowej: - szybka powojenna odbudowa.

W innych krajach przy władzy były partie socjaldemokratyczne, które miały na celu sterowanie gospodarką. W przypadku Wielkiej Brytanii chodziło o przezwyciężenie trudności w handlu zagranicznym, a konkretnie poprawa bilansu handlowego i płatniczego. W Holandii plany miały wpłynąć na zatrudnienie, gdyż występowało ogromne bezrobocie. Konieczność planowania wynika ze stopnia koncentracji kapitału, czym większe są powiązania między przedsiębiorstwami, tym planowanie jest bardziej konieczne. Zależy ono również od sytuacji własnościowej.

Planowanie w gospodarce rynkowej nazywamy indykatywnym. Polega na tym, że powstaje ono na szczeblu przedsiębiorstwa nie wymaga, nie zmusza, ale proponuje, czy zachęca dany podmiot do włączania się do realizacji własnego celu gospodarczego. Państwo może oddziaływać na planowanie indykatywne przez środki np. finansowe (kredyty, zamówienia), co podnosi rangę danego przedsiębiorstwa, ale nie może niczego narzucać. Planowanie gospodarcze uwzględnia cel społeczny i stworzenie warunków zapewniających realizację celów cząstkowych. Cele te są uwarunkowane różnego rodzaju obciążeniami prawnymi, administracyjnymi, czy finansowymi, a wynika to ze skali, czy rangi danego podmiotu. Nie we wszystkich krajach przywiązuje się identyczne znaczenie dla planowania. Największe rozbieżności obserwujemy między USA i Europą Zach.

W USA pojęcie planowania w ogóle nie występuje. Mówi się raczej o sterowaniu gospodarką. Spowodowane to jest wysokim stopniem zmonopolizowania gosp. USA oraz obserwuje się porozumienie państwa z korporacjami ponadnarodowymi. Wiele spraw załatwia się zna drodze uzgodnień, a nie wymuszeń, dlatego amerykańskie korporacje bardzo poważnie finansują amerykańską gospodarkę, a nawet amerykańską kampanię wyborczą. Dlatego pojawia się sytuacja, że mamy do czynienia z państwem tzw. kontraktowym, czyli zawiera się z daną gospodarką konkretny program, który przez korporację musi zostać zrealizowany. Za realizację odpowiada rząd i ma on możliwość na wpływania na kierunek rozwoju najprężniejszej grupy kapitalistów.

W Europie realizuje się odmienną gospodarkę rynkową, gdyż korporacje są mniejsze i słabsze. Rozbieżność między poszczególnymi krajami też doprowadziła do niekorzystnych relacji między podstawowymi podmiotami. W Niemczech popiera się socjalną gospodarkę rynkową, która jest kontynuacją społecznej gospodarki rynkowej. W Szwecji była modna koncepcja państwa dobrobytu, w pozostałych krajach mówi się o gospodarkach rynkowych, dlatego do momentu zjednoczenia w Europie i wprowadzenia wspólnej waluty.

Przewaga USA nad Europą będzie występowała, gdyż gospodarką światową rządzą nie indywidualne gospodarstwa, lecz korporacje, w których Amerykanie dominują

Giełda

Giełda jest najważniejszym elementem całego rynku papierów wartościowych, który wynika z rynku kapitałowego, a ten jest częścią całego systemu rynkowego. Ogólny schemat rynku składa się z:

• rynku towarowego

• rynku kapitałowego

• rynku pracy

Rynek kapitałowy składa się z rynku czynników produkcji, rynku nieruchomości, rynku papierów wartościowych i rynku kredytowego. Rynek papierów wartościowych uwarunkowany jest od relacji papierów wartościowych, czyli jak funkcjonuje giełda. W stosunku do spekulacji szkodliwej, bo jeżeli źle giełda funkcjonuje to większość operacji przenosi się do spekulacji szkodliwych. Są też giełdy, które pracują nieprawidłowo (bo za dużo interwencji ze strony państwa, bo złe ulokowanie). Giełda jest napędem dla gospodarki rynkowej i kapitalistycznej.

Przedstawiony podział na wszystkie rynki ma charakter przedmiotowy tzn. określa czym na danym rynku się handluje. Towar w tej problematyce (rynek towarowy)

Przedmiotem obrotu na rynku pap. wart. jest szczególny rodzaj dokumentu, który jest przedmiotem ekonomi i potwierdza uprawnienie do:

• współwłasności, rejestracji danego podmiotu (akcja)

• otrzymywanie w danym momencie w przyszłości wartości materialnej w postaci dobra rzeczowego, pieniężnego (obligacja)

• otrzymanie innego pap. wart. to tzw. opcja

Opcja - upoważnienie do zakupu lub sprzedaży określonej akcji lub ilości towarów w ściśle wyznaczonym czasie i po określonej cenie. Cena opcji jest wielokrotnie niższa niż cena akcji gdyż dzieli się na :

• opcję zakupu

• opcję sprzedaży

O zaliczaniu danego dokumentu do grupy pap. wart. decyduje nie forma ale treść.

Wielkość obrotu pap. wart. dokonuje się na giełdzie, wynika to nie z przymusu lecz z kilku istotnych przewag giełdy nad obrotem niezorganizowanym. Giełda jest specjalnym systemem handlu pap. wart. określającym wymagania w stosunku do ich emitenta i emisji warunków uprawnienia osób dokonujących obrotu, a nawet zbioru dopuszczalnych operacji..

Rynek pap. wart. jest polem dla spekulacji, kupuje się pap. wart. z 2 powodów :

• korzystanie z dywidendy lub oprocentowania

• zarobienie na różnicy kursów

Te motywy towarzyszą giełdzie od jej powstania.

Spekulacja giełdowa nadaje rynkowi 2 cechy:

• zwiększa płynność obrotów

• doprowadza do dynamizacji przepływów kapitałowych.

Cechy jakościowe giełdy

• efektywność - stosunek nakładów do efektów

• elastyczność - polega na umożliwieniu przestawienia się z jednej formy na drugą, przy najniższych kosztach

• ciągłość - bez względu na rozmiary działalności, każda przerwa w ciągłości funkcjonowania doprowadza do ryzyka, gdyż część interesantów może przenieść się gdzieś indziej.

Główne zadania giełdy

• zwiększenie częstotliwości obrotu swym kapitałem

• zachować liczebność uczestników rynku po stronie popytu i podaży

• konkurencja pośrednictwa

• zaufanie do właściwych jej instytucji

Jeżeli spełnione są te warunki to giełda pozwala osiągnąć pap. wart. niezbędny poziom płynności

Największe giełdy na świecie: New York, Londyn, Amsterdam, Frankfurt, Zurich

Nasza warszawska giełda ma ostatnio poważne problemy w stosunku do giełdy Budapeszteńskiej i Praskiej.

Jeżeli chcemy odgrywać najważniejszą rolę w Europie Środkowej to musimy przywiązać większą wagę dla naszej giełdy, ze względu na ogromną spekulację na polskim rynku.

W 1747 roku podano def. giełdy w słowniku - korzystnie położony budynek lub plac, w którym zbierają się po południu kupcy w celu nabywania i sprzedaży pap. wart.

Ekonomia międzynarodowa

Które czynniki decydują o rozwiązaniu aspektów makroekonomicznych, takich jak inflacja, bezrobocie, deficyt budżetowy, niski PKB, deficyt w handlu zagranicznym, czy czynniki wewnętrzne czy zewnętrzne?

Model niezbędny do najbardziej aktualnej sytuacji do współczesnej sytuacji międzynarodowej.

W większości gospodarek występują dolegliwości w/w

Żeby gospodarka starała się oderwać od którejkolwiek z wymienionych kategorii to powinna wypracować taką strategię, która oparta będzie na czynnikach wewnętrznych czy zewnętrznych - decydują czynniki zewnętrzne.

Handel i inwestycje zagraniczne, dewaluacja

W aspekcie wymiany towarów i usług, które nazywamy handlem zagranicznym - największą rolę odgrywa proces specjalizacji, tzn. koszty wytwarzania, czyli ze sprzedaży danego towaru powinien odbywać się zarówno na rynku krajowym i na rynku zagranicznym. W takim przypadku dynamizuje to jeden z najważniejszych._________ eksport i zachowania odpowiednich proporcji w stosunku do importu.

W całej płaszczyźnie wymiany towarów i usług ważną rolę odgrywa struktura handlu zagranicznego, czyli, w jakiej skali eksportujemy czy importujemy produkt pracochłonne oraz względnie_______________

ostatecznie jak kształtuje się nadwyżka importu nad eksportem

Długookresowa nadwyżka eksportu nad importem jest motorem napędowym całej gospodarki kraju, przeciwna sytuacja jest odwrotna. Najczęściej kończy się to osłabieniem pieniądza krajowego - dewaluacja.

Równolegle z wymianą towarów i usług każda gospodarka prowadzi wymianę kapitałową, odbywa się to w formie kredytów (krótko-do 1 roku, średnio od 1-5 lat, długoterminowych -powyżej 5 lat).

Ze względu na utratę własności kredyty przekształciły się w inwestycje zagraniczne, które występują w dwóch formach:

• Inwestycje portfelowe (papiery wartościowe)

• Inwestycje bezpośrednie w wyniku, których otwiera się poza granicami kraju macierzystego oddziały, filie takich podmiotów gospodarczych jak korporacje ponadnarodowe

Inwestycje portfelowe i ZIB zdominowały kredyty gdyż ta forma nie traci aspektu narodowego, tzn. kapitał pozostaje w rękach tego samego kraju. Natomiast w przypadku kredytów sytuacja doprowadzała, ze kraje dłużnicze nie spełniały obowiązków wynikających z podpisania umowy tzn. albo nie spłacały kredytu w danym terminie albo zwlekały z odsetkami na lata późniejsze, np. USA i Meksyk, NDR i RFN

Filia posiada osobowość prawną

Oddział nie posiada osobowości prawnej.

Gdy import jest większy od eksportu, ale inwestycje portfelowe i ZIBy są duże, to sytuacja jest dobra (USA).

1$=2,5 DM% (Niemcy eksportują towar do USA, dynamizowanie eksportu niem.)

1$=1,5 DM

1$=1,3 DM eksport kapitału do USA

1$= 2,2 DM

W ramach gospodarki światowej ukształtowały się centra i peryferie, gdyż gosp. światową trudno określić jako całą wspólność, a podzielić świat na kraje wysokorozwinięte i kraje 3-go świata.

Centra- to Ameryka Pn., Europa Zach., Japonia + otoczenie

Peryferie- Afryka, z wyjątkiem RPA i wybrzeża Morza Śródziemnego

Cechą peryferii jest głód i ogromna niesprawiedliwość społeczna, DN poniżej 15$ na osobę.

Semiperyferia- pośrednia forma między centrum a peryferiami

Jest to Ameryka PN., Europa Środkowa

Istnieje możliwość przesunięcia w stronę peryferii, a nawet w centrum (gosp. Japońska) i na odwrót.

Bardzo ważnym aspektem jest tu integracja gosp., gdyż w przypadku Europy Zach. można ten region zaliczyć do centrum, a w pojedynkę kraje takie jak Hiszpania, Portugalia

Wykorzystując różne metody budowy portw. inwest. można zaprojektować różne zestawy, które mogą przynosić różną efektywność. Może ona wpływać na stopę zysku przy mniejszym ryzyku lub przy takim samym ryzyku stopę powiększać. Jest to teoria portfela inwest. opartego na teorii użyteczności. Badania statystyczne wykazały, że na rynku pap. wartościowych inwestycje portfelowe są bardzo korzystną strategią, ale wybór portfela zależy od wielu czynników i preferencji samego inwestora.

Ekonomia międzynarodowa c.d.

Jaki jest związek makroekonomii z ekonomią międzynarodową?

Do oceny gospodarki niezbędne są wpływy czynników zewnętrznych.

Ekonomia międzynarodowa- to stosunki nawiązywane pomiędzy podmiotami różnych, odrębnych gosp. narodowych oraz w ....... ramach gosp. światowej jako całości.

W skład ekonomii międzynarodowej wchodzą:

• handel zagraniczny (wymiana towarów i usług)

• międzynarodowa wymiana kapitałów

• przepływ siły roboczej

• międzynarodowy system walutowy

• współczesne procesy integracji gosp.

• sterowanie procesami i regulowanie ich przez różne międzynarodowe podmioty i instytucje międzynarodowe

Cechą ekonomii międzynarodowej do drugiej wojny światowej było oparcie jej zależności na zasadach wolnego handlu i ograniczonego protekcjonizmu celnego.

Ceny na rynku światowym kształtują się całkiem inaczej niż na rynku krajowym. Wpływa na to nie tylko popyt i podaż, ale głównie czynniki zewnętrzne takie jak: stopa% danego kraju w stosunku do stóp % kształtujących się na rynku światowym, a przede wszystkim cena pieniądza krajowego wyrażona w walucie zagranicznej- co nazywamy kursem walutowym.

Te wielkości w ekonomii międzynarodowej i w dwóch płaszczyznach: w wymianie towarowej w stosunku do przepływu kapitału odgrywają decydujące znaczenie.

Już od lat 60-tych zaistniało wiele okoliczności, które wpłynęły na zupełnie nowe tendencje w kształtowaniu ekonomii międzynarodowej. Przyspieszono umiędzynarodawiania wszystkich dziedzin życia gospodarczego, głównie handlu zagranicznego oraz nasiliła się tendencja integracji europejskiej w wyniku której powstały Unia Europejska, Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu- EFTA, CEFTA- Środk. Europ. Stow. Handlu

Nastąpił wzrost nowych form współpracy wewnątrzgałęziowej dynamizujący formy handlu. Wpłynęło na to odpowiednie kwoty( B+R (badania+ rozwój), prowadzenie doświadczeń, licencji na coraz szersze grupy towarowe.

Zaobserwowano zmianę cen eksportowanych towarów, głównie cen surowców pochodzenia rolniczego oraz wszelkiego rodzaju kopalin z korzyścią na wzrost cen surowców energetycznych z wyjątkiem węgla.

Natomiast pozostałe surowce takie jak: ropa naftowa czy gaz wzrosły o 400%.

Również w dynamice i strukturze obrotów międzynar. nastąpiły poważne zmiany- ograniczeniu uległ ciężar gatunkowy towarów o niskim stopniu przetwarzania na rzecz towarów o wysokim przetworzeniu technologicznym. Drożały więc towary o wysokim nasyceniu technologicznym i wyższym poziomie nauko- chłonności.

Zaobserwowano bardzo poważne zmiany w kierunku przepływu kapitałów w wyniku bardzo szybkich zmian kursów walutowych, a także poziomu stóp%.

Powyższe wydarzenia wpłynęły na ogromne rozproszenie i dysproporcje wymiany towarów i usług oraz przepływu kapitału zarówno w formie kredytu jak i formie inwestycji portfelowej i bezpośredniej.

Handel zagraniczny, koszty komparatywne

Handel zagraniczny- musi opierać się na teorii wymiany międzynarodowej, gdyż tylko wtedy osiągnie rozmiary rodzajowej i geograficznej struktury. Musi udzielić odpowiedzi na następujące pytania:

1) które czynniki określają rozmiary, strukturę rodzajową i geograficzną wymienionych produktów?

2) Co określa stosunek wymierny między produktami eksportowanymi a import.?

3) Jakie korzyści przynosi wymiana międzynar. i a jaki jest jej wpływ na poziom dobrobytu zaangażowanych partnerów krajów trzecich, a w konsekwencji całego świata?

Wypracowano kilka teorii, na których musi opierać się handel zagraniczny, jeżeli ma przynosić rezultaty:

• teoria kosztów komparatywnych- porównawczych- względnych- sformułowana przez Forrensa, a rozwinięta przez Ricardo

Teza tej teorii: możliwości korzystnej specjalizacji istnieją wtedy, gdy dany kraj wytwarza dany towar taniej w stosunku do partnera handlowego.

Podstawą tej teorii jest występowanie względnych różnic kosztów wytwarzania. Chodzi o to, aby kraj specjalizował się w produkcji i eksporcie tych towarów, które może wytworzyć taniej niż partnerzy, tzn. gdy jego przewaga pod względem kosztów jest stosunkowo największa lub różnica w kosztach na jego niekorzyść jest stosunkowo najmniejsza.

Krytycy tej teorii uważają, ze występują tylko w tym przypadku dwa towary i dwa kraje. Nie uwzględnia się postępu technicznego, warunki produkcji są stałe, struktura konsumpcji jest identyczna, dlatego wiele przyjętych założeń bardzo ogranicza tą teorię.

Dlatego ta teoria została poddana ostrej krytyce przez przedstawicieli szkół neoklasycznych, którzy rozwinęli się w dwóch podstawowych kierunkach:

• pierwszy reprezentował Harrord, Marshal i Winner, którzy akcentowali teorię kosztów realnych

• drugi reprezentowali Haberler i Paretto, byli zwolennikami kosztów alternatywnych.

C.d. koszty alternatywne

Podstawowe twierdzenie kosztów realnych głosi, że możliwości korzystnej specjalizacji istnieją wtedy, gdy występują względne różnice realnie ujmowanych koszt ów zastosowania pracy i głównych czynników gospodarki kapitalistycznej, czyli kapitału i ziemi.

Teoria subiektywnie pojmowanych kosztów realnych miała i ma wielu zwolenników. Prof. Viner, który zajął się rozważaniem tej teorii stwierdził, że istnieje ścisły związek między subiektywnie ujmowanymi kosztami głównych czynników makroekonomicznych takich jak: praca, kapitał i ziemia, a kształtowaniem się ich cen, czyli płacy, stopy% i renty gruntowej.

Ceny pieniężne wymienionych elementów są wprost proporcjonalne do wyrzeczeń nazywanych „odczuwalną przykrością pracy” względnie poświęcenia związanego z koniecznością oszczędzania.

Natomiast z racji poświęcenia związanego z oszczędzaniem należy się nam stopa%. Podważa bardzo ważne założenia wprowadzając „koszty alternatywne”. Trzeba wyeliminować teorię wartości opartej na pracy. Zdaniem Vinera teoria ta jest nie do przyjęcia, gdyż nie ma uniwersalnego czynnika występującego w postaci pracy ogólnoludzkiej (inaczej pracują Amerykanie, inaczej Europejczycy).

Kosztem alternatywnym nazywa się związaną z podjęciem międzynarodowej specjalizacji. Konieczność realizacji produkcji określają dobra, które w trakcie wymiany są przedmiotem importu.

Zgodnie z teorią kosztów alternatywnych celowość i potrzeba rozwoju handlu międzynarodowego istnieje w sytuacji zróżnicowania kosztów alternatywnych. Każdy kraj powinien specjalizować się w tych dziedzinach, a nawet produktach, w których ma względną przewagę, tzn. kiedy wyrażone w cenach koszty alternatywne są najmniejsze.

Kontynuacja kierunku drugiego (szkoły matematycznej) doprowadziła do powstania bardziej aktualnej teorii, gdyż na świecie zaszły bardzo ważne wydarzenia gospodarcze - nastąpił kryzys energetyczny, cena ropy naftowej wzrosła o 400% za baryłkę, a ceny innych towarów spadły. Doprowadziło to do ukształtowania się nowej sytuacji międzynarodowej, wtedy bardzo ważną rolę zaczęły odgrywać Stany Zjednoczone, ugrupowanie naftowe OPEC i kraje posiadające zapasy czy dostęp do źródeł energetycznych.

Pojawiły się papiery wartościowe, tzw. Petro dolary. Bliski Wschód większość, dlatego nadrobił zaległości gospodarcze, szczególnie finansowe.

Handlem zagranicznym rządziła teza, że kraj wyposażony obficie w kapitał powinien eksportować produkty kapitałochłonne, zaś kraj zasobny w pracę - produkty pracochłonne. Teorię nazywa się teorią proporcji w zasobach, przeszła do historii jako teoria obfitych zasobów. Jej autorami byli Heckscher, Ohlin, Samuelson. Największy wkład miał Samuelson, teorię tę w skrócie nazywa się teorią HOS (od pierwszych liter nazwisk).

Wielu ekonomistów uważało, że będzie to koncepcja krótka i odgrywać będzie w handlu zagranicznym drugorzędną rolę w stosunku do poprzedniej. Żartobliwie teorię nazywa się HAOSU - gdyż wielu polityków twierdziło, że po pierwszym kryzysie energetycznym na początku lat 70-tych, sytuacja zostanie opanowana i ropa naftowa potanieje.

Zwiększy się jej wydobycie lub znajdzie się inne źródło substytucyjne. Praktyka okazała się odwrotna. Cena ropy naftowej wstrząsnęła światem i do dnia dzisiejszego jest głównym źródłem energetycznym. Kraje Bliskiego Wschodu udowodniły, że mają coś do powiedzenia pod względem gospodarczym i politycznym, a potwierdza to ogromna ilość zapasów dewizowych, dostęp do broni nuklearnej oraz nawiązywanie stosunków gospodarczych i politycznych z całym światem.

Teoria HOS zakładała działanie rynków narodowych współpracujących krajów wg schematów wolnej konkurencji za co została skrytykowana. Nie uwzględniała żadnych przeszkód na rynkach międzynarodowych w formie protekcjonizmu, np. ceł czy ograniczeń ilościowych, czy jakościowych. Była wiec możliwa do realizowania przynosząc efekty wyłącznie jednej stronie (głównie kraje naftowe).

Prosta i przekonywująca zasada obfitych zasobów głosiła, że jeżeli krajowe czynniki wytwórcze nie przekraczają granic to każdy kraj powinien specjalizować się w produkcji i eksporcie tych wyrobów, w przypadku, których względna reakcja kosztów i cen w porównaniu z partnerami jest stosunkowo najkorzystniejsza.

Teorie wymiany międzynarodowej

Na początku lat 90-tych zauważa się nowe tendencje i teorie wymiany międzynarodowej. Wpływa na to ogromna realizacja, nadprodukcja wśród eksporterów. Wypracowane zostają teorie proeksportowe. Pojawiają się teorie neoczynnikowe, neotechnologiczne oraz teorie popytowo-podażowe.

Teorie neoczynnikowe - stawiają nową konstrukcję teoretyczną, gdyż oprócz pracy, kapitału, a także ziemi wprowadza się niejednorodność eksportowanych czynników w teorii HOS. Dotychczas sformułowano 3 podteorie neoczynnikowe:

1/ traktuje zasoby naturalne jako trzeci - obok pracy i kapitału - niezależny czynnik wytwórczy,

2/ pomija zasoby naturalne a uwzględnia niejednorodność pracy i kapitału,

3/ to teoria syntetyczna, która traktuje zasoby naturalne jako czynnik niezależny, a pozostałe jako niejednorodne elementy rozwojowe.

Jedną z najważniejszych teorii w wymianie międzynarodowej jest teoria neotechnologiczna. Główną jej cechą jest eksportowanie postępu technicznego, który decyduje o specjalizacji w wymianie międzynarodowej danego kraju (teorię tę potwierdziła gospodarka japońska).

W tej grupie znajduje się podteoria korzyści ze skali produkcji i zbytu.

Teoria luki technologicznej

Teoria cyklu życia produktu - główną sprawą jest produkcja krajowa i eksport towarowy, bo to eliminuje bezrobocie. Dopiero w momencie zagrożenia konkurencyjności otwieramy za granicą filie lub oddziały, aby obniżyć ceny. Jeżeli nie mamy szans również pod tym względem należy jak najszybciej zmienić dział gospodarczy.

Coraz częściej słyszy się o powrocie do wymiany międzynarodowej marketingu, popytu, podaży a nawet ceny.

W ten sposób narodziły się współczesne teorie popytowo-podażowe. W tej grupie wyróżniamy:

• teorie podobieństwa preferencji

• teorie zróżnicowania produktów - bo czym bogatszy rynek tym zróżnicowanie większe

• teorie handlu wewnątrzgałęziowego

• teorie przewagi z tytułu dysponowanych produktów.

W tych teoriach liczy się czas, bo jeżeli nie zostanie w odpowiednim czasie wykorzystany dany efekt, to nawet po krótkim okresie czasu, możemy konkurencję utracić lub rywalizację przegrać.

W zależności od specyfikacji rynku, a również własności danego towaru firma dobiera odpowiednią strategię takie firmy jak: Coca Cola, Shell, stosują zunifikowaną strategię. Umożliwia ona szybkie zastosowanie i wykonanie założeń globalnej strategii firmy, wiąże się bowiem z niskimi kosztami i maksymalnym zyskiem z jednego produktu.

Standaryzacja powoduje określone korzyści w sferze kosztów, gdyż zwiększa oszczędności, które możemy wykorzystywać do badań i rozwoju, w reklamie, badań marketingowych a obniża koszty sprzedaży i możliwość promowania jednej marki, bo koszt jednostkowy jest niższy, zwiększa się efektywność produkcji, na której szkolą się i uczą podmioty gospodarcze.

Marketing globalny powinien:

• obniżać koszty, gdyż powinno następować dublowanie działań w poszczególnych krajach

• wzmacnianie preferencji klientów przez kreowanie globalnego rozpoznania produktów. Bardzo ważną rolę odgrywa opakowanie, marka firmy, a nawet reklama, które wzmacniają świadomość istnienia produktu i postawę wobec danej firmy

• wzrost konkurencyjności - warunkuje skupienie organizacji wokół jednej najważniejszej idei opartej na globalnym dostosowaniu do międzynarodowego podziału pracy

Gospodarka nie przestrzegająca tej zasady nie jest w stanie utrzymać się na rynku międzynarodowym, gdyż decyduje o wymianie towarów i usług, zatrudnieniu, inflacji

Polityka proeksportowa

Proeksportowa polityka makroekonomiczna powinna odpowiedzieć na pytanie:

-         czy należy dynamizować export towarów nie uwzględniając innych parametrów gospodarczych?

-         czy należy zwracać uwagę na strukturę branżową eksportowanych towarów, która w długiej perspektywie czasowej doprowadzi do zdynamizowania ?

-         czy nie rozpocząć od struktury geogr., która również w dłuższej perspektywie czasowej ma związek i ze strukturą branżową i z dynamizacją tej pierwszej?

Odpowiedź na te trzy warianty jest b. kontrowersyjna . Polska do dnia dzisiejszego nie ma wypracowanej polityki proeksportowej. Finansiści uważają, że należy trzymać się aspektów finansowych (grupę tę reprezentuje m.in. Rossati - członek Rady P.P.) Druga grupa własności, że najważniejszą płaszczyzną jest płaszczyzna gospod., ekonomiczna (reprezentuje tą grupę prof. Płowiec, D. Hilder).

 

W aspektach proeksportowych, które decydują o strukturze branżowej i geogr. decydują aspekty polit. - jest grupa ekspertów, którzy pochodzą z Instytutu Nauk Ekonomicznych.

 

Polityka proeksportowa - to zespół urządzeń i metod, a nawet reguł stosowanych przez władze krajów i wszelkie podm. gospodarcze w celu zdynamizowania eksportu i poprawy jego struktury. Zdaniem wielu ekonomistów powyższa def. jest b. powierzchowna gdyż prowadzi do mylnej prezentacji nie wyjaśniając charakteru wzrostu oraz głównych czynników makroekonomicznych o jakie dopominają się w polit. proeksportowej główni decydenci gospodarczy. Wynika to z faktu, że wzrost eksportu można mierzyć ilościowo, wartościowo i przedstawiać to w walutach krajowych lub zagranicznych. Występują kursy zakupu, sprzedaży, dnia i pojawiają się ogromne rozbieżności. Dlatego może pojawić się możliwość manipulowania i rozbieżności w wielu parametrach makroekon. Tym problemem zajęli się: Beck, Dobroczyński, Rossati, Sołdaczuk oraz Płowiec.

Prof. Płowiec politykę eksportową określa jako tzw. strategię prowymiennej orientacji. Główna teza tego opracowania polega na tym, że podczas jej wdrażania we wszystkich dziedzinach i sektorach gosp. świadomie uwzględnia się współzależność z rynkiem międzynarod. czy światowym. Koncepcja ta jest celowym, długookresowym działaniem władzy, zmierzającym do wzrostu społecznej wydajności pracy osiąganej przez wykorzystanie wymiany zagranicznej jako czynnika intensywnego rozwoju społ-gosp. danego kraju

Polityka proeksportowa nie może być traktowana jako element polityki gosp. tylko jako konkretna, specyficzna jej odmiana. Nie należy utożsamiać polityki proeksportowej z polityką dominacji eksportu nad importem. Bo zbyt duża przewaga eksportu nad importem w długookresowej tendencji nie jest wskazana, musi być nad tym odpowiednia kontrola. Uczestnictwo w międzynarodowym podziale pracy polega na czerpaniu korzyści zarówno z eksportu jak i importu. Trzeba mieć do tego wypracowaną odpowiednią strategię.

W przypadku naszego kraju nie przestrzega się ważnej grupy narzędzi polityk proeksportowych, które mają charakter mikroekonomiczny. W stosunku do instrumentów makroekonomicznych.

Zadaniem narzędzi makroekonomicznych jest próba przywrócenia równowagi gosp. w naszym kraju przez poziom wydatków i dochodów, odpowiednią polityką zatrudnienia, którą wiąże się z dzisiejszym bezrobociem.

Instrumenty makroekonomiczne muszą być powiązane z polityką fiskalno-budżetową, pieniężno-kredytową, polityką kursu walutowego. Różne instytucje odp. za płaszczyzny mikroekonomiczne, a zupełnie inne za makroekonomiczne. Taka sytuacja nie może występować w długiej perspektywie czasowej. Sytuacje mikroekonomiczne powinien rozwiązać rynek.

Najskuteczniejszym narzędziem polityki handlowej obok protekcjonalizmu jest właśnie polityka kursu walutowego. Kurs walutowy złotówki wpływa na wysokość cen towarów i usług eksportowanych oraz na poziom cen importowanych przez nasz kraj.

Dewaluacja waluty krajowej może doprowadzić do krótkookresowego wzrostu konkurencji cenowej towarów pochodzenia polskiego na rynkach europejskich i światowych.

Z punktu widzenia polskiego podmiotu eksportującego o tym czy dewaluacja przyniesie wzrost opłacalności produkcji krajowej decydują również inne czynniki. Zaliczyć do nich należy również np. udział surowców lub komponentów importowanych w produkcie krajowym.

Zdewaluowanie waluty krajowej podnosi koszt zakupu surowców i półfabrykatów , ale to przenosi się w cenę produktu finalnego. Wraz ze wzrostem ceny waluty obcej rosną także wydatki wszystkich przedsiębiorstw eksportujących związane z wejściem na określony rynek, powiększają się koszty promocji, reklamy ,udziały w targach czy wystawach, a więc generalnie wzrastają wszystkie koszty marketingowe na rynku zagranicznym. Im szybciej dana gospodarka wypromuje odpowiednią polityką proeksportową, zabezpieczy podmioty eksportujące - importowe macierzyste przed „niezdrową manipulacją” kursami walutowymi, uchroni rynek krajowy przed wpuszczeniem czy całkowitym ograniczeniem przez kraj zagraniczny.

Taką politykę opracowały już: gospodarka węgierska, Czech (w 1997 roku Czesi doprowadzili do przegrzania koniunktury, ale pod względem regulowania własnej polityki eksportowej są znacznie lepiej zabezpieczeni niż gospodarka polska.

Marketing międzynarodowy a proces internacjonalizacji.

Strategie przedsiębiorstw na rynku międzynarodowym są realizowane przez wykorzystanie zróżnicowanych kombinacji i instrumentów, do których zalicza się: produkt, cenę, dystrybucję, promocję.

Produkt - czyli powszechny obiekt wymiany rynkowej jest integralnie związany z ceną, której wysokość określa bezpośrednio dochody ze sprzedaży produktu na rynku krajowym lub zagranicznym. Musi jednak być zaoferowany w odpowiednim miejscu i czasie wraz z działaniami promocyjnymi. Chodzi o ścisłą koordynację wymienianych wcześniej instrumentów, aby podjęta decyzja była trafna i spełniała zamierzony rezultat na rynku macierzystym czy zagranicznym.

Proces internacjonalizacji czyli umiędzynarodawiania wszystkich elementów: towarów, usług, kapitału, technologii i wiedzy, doprowadził do ukształtowania się dwóch koncepcji działania na rynkach zagranicznych (międzynarodowego i globalnego).

Traktowanie rynków zagranicznych jako różnorodnych cechujących się specyficznymi odmiennościami jest podstawą marketingu międzynarodowego. Natomiast gdy przedsiębiorstwo postrzega poszczególne rynki jako jednego rynku wzajemnie ze sobą powiązane i wpływające na realizację celów firmy, wtedy mamy do czynienia z koncepcją marketingu globalnego. Oznacza on podjęcie konkurencji w skali globalnej, a więc dostrzeganie na rynku światowym interakcji, a nie tylko obserwację ich działań przez odrębne traktowanie poszczególnych rynków krajowych.

Ponadto związany jest z nowym spojrzeniem na nabywców, ujęcie ich w określone struktury, a nawet określenie w oznaczonym miejscu geograficznym. W marketingu globalnym obserwuje się standaryzacje działań i nie można zapomnieć, że rynek światowy jest zbiorem wielu zróżnicowanych rynków dlatego firmy przyjmują koncepcję, tak dużo standaryzacji jak to możliwe, a także wiele dostosowania jak to konieczne.

Podstawą marketingu jest analiza rynków międzynarodowych i dostrzeganie w nich różnic, które decydują o odmiennych strategiach dla poszczególnych korporacji. Dostosowanie oferty do specyfiki danego kraju czy regionu poprawia percepcje produktu, zwiększa sprzedaż, a także wpływa pozytywnie na wizerunek firmy.

Przedsiębiorstwa ponadnarodowe stosują odpowiednie strategie, które wynikają z analizy produktów i rynków, i w układzie produkt - promocja mogą występować w 5 formach:

forma zunifikowana - kiedy ten sam produkt i reklama występuje na całym świecie,

forma zunifikowana modelu pod względem produktu, a zróżnicowana reklama - zróżnicowany produkt, a zunifikowany przekaz reklamowy - podwójna adaptacja, nowy produkt i nowa reklama.

Standaryzacja, strategie rynkowe

Zasięg standaryzacji - uwarunkowany jest podobieństwem ryku i może kształtować się w różnych przekrojach:

• Ten sam region, w którym stosujemy identyczne narzędzia czy instrumenty, gdyż występują zbliżone warunki ekonomiczne czy geograficzne np. klimat zbliża pewne potrzeby: wpływa na rodzaje odzieży, metody ogrzewania, a nawet na rodzaj mieszkania.

• Zbliżony etap rozwoju rynkowego, w którym uwzględniamy podobne lub zbliżone warunki rynkowe, np. jedno, drugie, trzecie województwo.

• Zbliżony rozwój ekonomiczny kraju, w którym porównujemy dwa kraje według przyjętych założeń, aby określić zasięg standaryzacji.

• Jednolite regulacje prawne, np. jak wygląda ustawodawstwo w wybranej grupie krajów, biorąc pod uwagę Polskę i inne kraje mają sytuację inną niż w przekroju krajów UE (ustawodawstwo uregulowane).

Region czy poziom rozwoju należą do czynników trwale różnicujących się i wpływają na zachowania nabywców ich upodobania, a często nawet systemy wartości ulegają intensywnym przeobrażeniom w kierunku ujednolicenia, co jest skutkiem naśladownictwa. Proces ten jest następstwem dynamicznego rozwoju Internetu, telekomunikacji, transportu, TV satelitarnej, otwieranie granic na całym świecie.

Standaryzacja nie jest jednak związana wyłącznie z poziomem potrzeb samych nabywców. Bardzo ważną rolę odgrywa postęp techniczny, w wyniku, którego powstają produkty, które od samego początku mają charakter globalny. Pozbawione są, więc cech narodowych, czy krajowych. Wpływa to na miejsce ich wytwarzania, gdyż powstają w przedsiębiorstwach ponadnarodowych i nie mają specjalistycznych cech narodowych. Do tego dołącza się rozwój sieci dystrybucyjnych, które działają na najważniejszych rynkach światowych, oraz stałe powstawanie firm, które obsługują korporacje globalne. Postęp techniczny umożliwia produkcję bardzo zróżnicowanych wyrobów po stosunkowo bardzo niskich kosztach, a sprzedaż po niskich cenach. Dzięki postępowi technicznemu, na rynek światowy dostają się towary dla najszerszej grupy społecznej, ale również dostają się specjalistyczne towary dla osób o bardzo wysokich dochodach, które szukają niepowtarzalnych produktów. Konkurencja zachęca do sięgania po takie narzędzia, aby jednych i drugich towarów na rynkach światowcy nie zabrakło.

Podjęcie działań marketingowych na rynkach międzynarodowych poprzedzone jest odpowiednią selekcją oraz wyborem formy zaangażowania za strony podmiotu. Selekcja rynków oznacza hierarchizację ze względu na określone kryteria i wybór najkorzystniejszych rynków. Firma dokonuje tzw. segmentacji rynku, czyli podziału całego rynku światowego na poszczególne kraje lub grupy krajów na podstawie określonych cech w celu określenia kryteriów podziału całego rynku. Kolejnym etapem jest wybór rynku docelowego w koncepcji rynku międzynarodowego. Wybór jest dokonywany na zasadzie maksymalnych korzyści z każdego kraju indywidualnie. Przy strategii globalnej poszczególne rynki nie mogą być same w sobie atrakcyjne, gdyż warunki zagraniczne mogą ulec bardzo szybkiej zmianie. Dlatego wprowadza się kategorię rynku strategicznego, który ma do spełnienia następujące zadania:

• Ma ustalić konkretne źródła dochodów

• Wyznaczyć macierzyste rynki klientów globalnych

• Wyznaczyć rynki konkurentów zagranicznych

• Wyznaczyć główne źródła innowacyjności

Wybór poszczególnych rynków prowadzi ostatecznie do ukształtowania się określonej struktury rynku światowego. W praktyce występują 2 rodzaje przedsiębiorstw wyznaczających odpowiednia strategie:

• Koncentracja na strategicznych rynkach geograficznych i przywiązanie mniejszej wagi do innych rynków geograficznych. Firma ogranicza ryzyko polityczce i ekonomiczne, a dzięki temu upraszcza cały proces zarządzania, uzyskując jednocześnie znaczne dochody. Punkt ciężkości umiejscowiony jest jednak na rynkach strategicznych, co odsuwa na plan dalszy potrzeby pozostałych rynków.

• To w miarę równe rozproszenie rynkowe. Działalność prowadzona jest zarówno na ważnych, jak i na mniej ważnych strategicznie rynkach. Takie podejście utrudnia zarządzanie i może zwiększać koszty działania, ale zapewnia możliwość szybkich reakcji na posunięcia konkurentów prawie na wszystkich rynkach świata. Korporacja wybiera taką strategię, którą uważa za optymalną.

Działalność w skali międzynarodowej wiąże się z jeszcze jedną formą, jest nią poszukiwanie tzw. nisz rynkowych. Ich zaletą jest możliwość zajęcia monopolistycznej pozycji. Nisza rynkowa to wąsko zdefiniowana grupa nabywców o ściśle określonych potrzebach, którzy gotowi są zapłacić za określona grupę towarową bardzo wysoką cenę. Jest wynikiem segmentowania rynku na potrzeby nabywców i koncentrowania się na wąskiej grupie tych potrzeb. Granice niszy określa działanie marketingowe nie tylko przez określenie ceny, ale wizerunek firmy, a przede wszystkim marketingowe ograniczenie możliwości zastąpienia produktu przez inny. Inne spojrzenie na tą płaszczyznę ma grupa ekonomistów angielskich. W ich ujęciu nisza nie jest wąskim rynkiem o charakterze monopolu stworzonym przez działania firm marketingowych. Źródłem wyodrębnienia jest ograniczenie popytu wynikające z ograniczenia popytu na inny produkt, którego działania marketingowe nie mogą być zmienić nawet w naszych czasach. Nisza jest chroniona przed wejściem innych producentów, kosztami znanych dostawców od przychodów. Przykładem mogą być urządzenia antyerupcyjne, na które popyt wynika np. w branży naftowej i pojawił się w liczbie wierceń szybów naftowych, względnie enzymy decydujące o operacji wzroku, którego zużycie jest uzależnione od liczby wykonywanych zabiegów. Taki rynek wiąże się wyłącznie z korporacjami międzynarodowymi, gdyż skala może być mała, a rezultat może okazać się bardzo korzystny finansowo, (ale kogo na to stać?:).

Korporacje ponadnarodowe, dlatego wydają dużo na badania i rozwój i wykupują firmy, zauważają w małych firmach według następujących kryteriów:

• Czynników środowiskowych, do których zaliczamy:

• Ludność ogółem

• Gęstość zaludnienia

• Przyrost naturalny

• % ludzi zdolnych do pracy

• Stopę analfabetyzmu

• Stopę urbanizacji

• % ludności wiejskiej

• Czynniki socjalne:

• Jednorodność religijna

• Jednorodność rasowa

• Jednorodność językowa

• Jednorodność kulturowa

Na tej podstawie sporządzamy segmentację lokalizacji geograficznej.

Wiele przedsiębiorstw ponadnarodowych organizuje swoją działalność na zasadzie regionu wyodrębnionego np. tylko z rynku Europy Zachodnie czy Ameryki Łacińskiej.

Zarządzanie działalnością w regionie jest, bowiem dużo łatwiejsze, gdyż narody żyjące w tym samym regionie powinny mieć dużo cech wspólnych kulturowych, (ale czasem tak nie jest). Zupełnie innym przykładem jest UE, innym NAFTA i EFTA. Z punktu widzenia działalności marketingowej oznacza to, że powstanie pewnych podobieństw między rynkami integrujących się krajów, powinno ułatwić wejście jednych na rynki drugie. Firmy muszą jednak brać pod uwagę fakt, że kryterium lokalizacji nie zawsze musi być trafne. Geograficzna bliskość wcale nie oznacza, że rynki przedstawiają te same szanse dla przedsiębiorstw (można się łatwo pomylić). Na przykład firma amerykańska działająca w Meksyku. Sytuacja na rynku bardzo się zmienia (przemysł samochodowy w Polsce).

---