Wstęp
Napoje zawierające alkohol towarzyszą nam prawie od początku naszego istnienia. Były obecne, gdy powstała nasza cywilizacja -już człowiek ery neolitycznej używał napojów alkoholowych przy okazji obrzędów rytualnych, a w najstarszych zapisach można znaleźć wiele informacji o warzeniu i piciu piwa 5000 lat temu.
Alkohol towarzyszy nam już od pierwszych dni naszego życia, ponieważ świętowanie naszych urodzin odbywa się wśród toastów i brzęku kieliszków. Gdy skończymy nasze życie prawdopodobnie alkohol będzie spożywany dla uczczenia naszej pamięci przez bliskie nam osoby przy okazji stypy. Między tymi dwoma momentami będą tysiące sytuacji, w których kufle piwa, lampki wina lub kieliszki wódki wywołują nastroje, wzruszenia, poczucie lekkości, rozluźnienie, ekscytację, uśmierzenie cierpień, rozweselenie, rozczarowania, irytację, gniew, ból, rozpacz, wstręt, lęk.
Gwałtowne tempo życia, wymagające nadmiernego wysiłku psychicznego, ustawiczne napięcia nerwowe z tym związane stały się przyczyną wielu niepowodzeń życiowych wielu ludzi. Szukanie sposobów rozwiązywania problemów życiowych i rozładowania napięć prowadzi nie rzadko do masowego występowania zjawisk uzależnień takich jak: alkoholizm i narkomania. Jak wskazują badania i liczne obserwacje, zjawiska te prowadzą do psychicznej degradacji jednostek dotkniętych tego rodzaju zaburzeniami, a następnie do postępującej dezorganizacji życia społecznego.
Chociaż zjawisko alkoholizmu znane jest od setek lat, to żadne dotychczasowe działania zmierzające do jego usunięcia lub chociażby ograniczenia jego negatywnych skutków nie przyniosły jak dotąd pożądanych efektów. Alkoholizm nadal zbiera obfite żniwo i obejmuje swym zasięgiem coraz młodsze pokolenie, bowiem granica wieku osób mających pierwszy kontakt z alkoholem ciągle się obniża.
Jedną z cech współczesnego alkoholizmu, również w Polsce, jest rozszerzanie się nałogu wśród osób w wieku do 25 lat, a więc w przeważającej mierze jest to młodzież szkolna. To właśnie szkoła zaraz po domu rodzinnym jest tym miejscem, w którym dzieci stykają się z osobami pijącymi alkohol, ale także z tymi, które je tym alkoholem częstują. Teraz szkoła stała się miejscem, w którym nie tylko rozmawia się o alkoholu, ale gdzie można bez trudu przejść inicjację alkoholową. Osoby pracujące z młodzieżą powinny wiedzieć o alkoholu jeżeli nie wszystko, to przynajmniej jak najwięcej. Bardzo często zdarzało się, że unikały rozmów o alkoholu, nauczyciele nie dopuszczali do swojej świadomości, że w ich szkole istnieje ten problem. Obecnie można już zaobserwować pewne zmiany, ale niestety nie są one jeszcze dostateczne.
Tak więc celem mojej pracy jest zwrócenie uwagi na problem alkoholizmu, który dotyczy również młodzieży, interesującym i koniecznym wydaje się poznanie, jak postrzega i ocenia ono to zjawisko. Uzyskane informacje mogą
przyczynić się do organizowania bardziej efektywnych niż dotychczas działań profilaktycznych i terapeutycznych. Podjęcie badań dotyczących zjawiska alkoholizmu wśród młodzieży szkół średnich na terenie miasta Płocka, podyktowane było w głównej mierze na zapotrzebowanie społeczne na tego rodzaju badania. Ich wyniki mogą mieć charakter społecznie użyteczny. Albowiem poznanie poglądów i stosunku młodzieży do zjawiska alkoholizmu, obok wnikliwego poznania zjawiska i jego uwarunkowań może być pomocne w organizowaniu coraz bardziej skutecznej walki z nim.
Rozdział 1 ALKOHOL I JEGO RODZAJE
Napoje alkoholowe małej mocy , były znane już w starożytności w krajach śródziemnomorskich, w Indiach, Chinach i innych, wśród Indian amerykańskich, a także u ludów prymitywnych. W jedenastym wieku odkryto we Włoszech metodę otrzymywania spirytusu przez destylację wina. Rozpowszechnienie produkcji napojów alkoholowych w dziewiętnastym wieku wiąże się z rozwojem gorzelnictwa ziemniaczanego.
Napoje alkoholowe są napojami o właściwościach odurzających, zawierające różne ilości alkoholu etylowego. Otrzymywane są bezpośrednio z przefermentowanego podłoża (moszcz gronowy i owocowy, brzeczka piwna i miodowa), zawierają zwykle nie więcej niż 15% alkoholu. Chodzi tu o wina gronowe i owocowe (9-18%), cydr (9%), piwo (1,5-9%), miód pitny (9-18%) i inne. Nazwę napoje alkoholowe stosuje się najczęściej jednak do napojów zawierających powyżej 20% alkoholu (tzw. spirytualiów), otrzymywanych przez rozcieńczenie spirytusu etylowego rektyfikowanego (wódki czyste, nalewki, likiery, aperitif), lub przez destylację przefermentowanych moszczów (winiak, brandy, koniak, rum, i inne).
Poniewa|Ġasortyment wyrobów alkoholowych jest bardzo ró|Ůorodny, dlatego ogranicz
Ponieważ asortyment wyrobów alkoholowych jest bardzo różnorodny, dlatego ograniczę się do opisania trzech najbardziej popularnych rodzajów alkoholu.
1.1. Piwo
Piwo jest napojem niskoalkoholowym o zawartości alkoholu od 20 do 55 gramów na litr. Otrzymywane jest z rozcieńczonego wyciągu słodowego (głównie jęczmiennego), z dodatkiem wyciągu chmielowego, fermentowany przy użyciu drożdży piwowarskich. Napoje podobne do piwa znano już w czasach starożytnych; dawne piwo przeważnie nie było chmielone. W Europie chmielenie wprowadzono w dwunastym wieku.
Przefiltrowane i niekiedy spasteryzowane piwo rozlewa się do butelek, a coraz częściej do puszek. Jakość użytej wody ma duży wpływ na smak piwa, a sławne piwa zawdzięczają swoje walory smakowe między innymi walorom wody. Różnorodność rodzajów piwa zależy od użytego słodu, składu brzeczki podstawowej, ilości dodanego chmielu, rasy drożdży oraz sposobu prowadzenia fermentacji. Do ważniejszych typów piwa należą: pilzneńskie (jasne), dortmundzkie (jasne), monachijskie (ciemne), klasyfikowane zależnie od zawartości alkoholu i składników rozpuszczalnych (tzw. ekstraktu). Rozróżnia się piwo lekkie (np. słodowe), pełne i mocne. Do piw leczniczych dodaje się zioła.1
Na przestrzeni kilkunastu ostatnich lat piwo bardzo zyskało na popularności. Obecnie piwo jest najczęściej kupowanym alkoholem przez młodzież i nie tylko. Swoją atrakcyjność zawdzięcza ono niewysokiej cenie oraz, jak twierdzą pijący - orzeźwiającemu smakowi. W Płocku butelka 0,5 litra piwa zależnie od gatunku kosztuje od 2 do 7złotych. Pub, jest miejscem , gdzie za piwo trzeba zapłacić nie mniej niż 4 złote.
Pomimo że piwo jest trunkiem o niskiej zawartości alkoholu, to i tak regularne jego spożywanie powoduje nawyk, a niejednokrotnie do sięgnięcia po mocniejszy alkohol mogący spowodować uzależnienie. Wśród zwolenników produktów zakładów piwowarskich spotkać można takich, którzy nie traktują piwa jako alkohol.
1.2. Wódka
Wódka jest napojem alkoholowym o zawartości alkoholu etylowego od25 do 50%. Wódki czyste (zwykłe i wyborowe) produkowane są przez rozcieńczenie z wodą spirytusu rektyfikowanego do mocy 40 - 45%. Wódki gatunkowe naturalne o mocy 40 - 50% produkuje się z surowych spirytusów (destylatów) zbożowych lub owocowych, uszlachetnionych leżakowaniem (śliwowica, starka i inne). Inne wódki gatunkowe produkowane są ze spirytusu rektyfikowanego i wody, z dodatkiem spirytusów surowych, nalewów (maceratów) na zioła, korzenie, owoce oraz substancji smakowo zapachowych. Zależnie od zawartości cukru rozróżnia się wódki: wytrawne, półsłodkie, słodkie, likiery i kremy. W Polsce nazwa „wódka” obejmuje wszystkie mocniejsze trunki, także likiery i koniaki, natomiast w większości krajów nazwa „wódka” lub „vodka” jest zastrzeżona dla wódek czystych i ewentualnie lekko aromatyzowanych.1
Pomimo. że wódka pita jest w mniejszych ilościach niż piwo i nie na taką skalę, to właśnie wódka stwarza największe zagrożenie. Ze względu na moc dochodzącą do 50% wódka czyni ogromne spustoszenie w organiźmie, a także silnie działa na psychikę.
Wódka jest stosunkowo drogim alkoholem. Pół litra wódki średniej jakości, to wydatek rzędu 25 złotych. Jednakże oprócz legalnych punktów sprzedaży istnieją w Płocku tzw. meliny, gdzie bez problemu można zaopatrzyć się w dowolną ilość alkoholu.2
Cena wódki z „meliny” jest o trzy razy niższa niż w sklepie. Zazwyczaj jest to alkohol przywożony drogą nielegalną, od naszych sąsiadów zza południowej granicy - z Czech i Słowacji. W Płocku istnieją dwa bazary na których przyjezdni z Rosji pod pretekstem handlu różnorakim towarem sprzedają na masową skalę zarówno wódkę jak i papierosy.
Istnieją także takie miejsca w Płocku, w których sprzedawany jest spirytus rektyfikowany rozcieńczony wodą.
Od 1995 roku w Płocku zanotowano cztery śmiertelne wypadki spowodowane spożyciem alkoholu z niewiadomego źródła. Na dzisiejszy dzień jest to problem, który spędza sen z oczu płockim policjantom - mówi Komendant Główny Policji w Płocku.3
Po tej wypowiedzi odnotowano kolejną ofiarę, która spożyła skażony etoh.
1.3. Wino
Wino jest napojem alkoholowym otrzymywanym w wyniku fermentacji alkoholowej miazgi lub soku z winogron (tzw, wino gronowe). W Polsce nazwą „wino” objęto także napoje alkoholowe (9 - 18%), otrzymywane w podobny sposób z innych owoców, lecz z dodatkiem cukru w celu uzyskania odpowiedniej zawartości alkoholu (tzw. wino owocowe). Według polskich przepisów również do tej samej kategorii napojów alkoholowych zaliczono miody pitne.
Winiarstwo uprawiano już w starożytności w wielu krajach Europy. Do cenionych win na rynku międzynarodowym należą wina: bordoskie, burgundzkie, sherry, chianti, malaga, madera, portwein, i inne.1
Ja jednak chciałbym zwrócić uwagę, nie na te wina markowe, ponieważ są one bardzo drogie i trudno dostępne na płockim rynku. Wina o których chcę napisać, to tanie owocowe wina, przez wielu nazywane „jabolem”. Jest to trunek stojący bardzo nisko w alkoholowej hierarchii. Ze względu na niską cenę, swobodny dostęp i silne działanie jest ono popularne wśród młodzieży. Większość chłopców zaczynając swój kontakt z alkoholem zaczynała go właśnie od tanich win. Przyglądając się uważnie można dostrzec, że jest to niejako napój kultowy. Większość ludzi młodych mających styczność z subkulturami ma także kontakt z winem.
Rozdział 3 Część metodologiczna
3.1. Cele badań i problemy badawcze.
Ponieważ zjawisko alkoholizmu dotyczy również młodzieży, interesującym i koniecznym wydaje się poznanie skali zjawiska wśród danej grupy młodzieży szkolnej oraz poznanie, jak postrzega i ocenia ona to zjawisko. Uzyskane informacje mogą mieć znaczenie dla organizacji bardziej skutecznych działań profilaktycznych i opiekuńczo - terapeutycznych. Można powiedzieć, że podjęcie badań było w dużej mierze podyktowane zapotrzebowaniem społecznym na tego rodzaju badania, a ich wyniki mogą mieć charakter społecznie użyteczny. Zbadanie skali zjawiska alkoholizmu wśród uczniów szkół średnich, w tym przypadku z terenu miasta Płocka, obok poznania samego zjawiska i jego uwarunkowań może stanowić podstawę organizowania coraz bardziej skutecznej walki z nim.
W związku z nakreślonymi wyżej celami badań sformułowałem cztery pytania badawcze. Są to pytania na które chciałbym otrzymać odpowiedzi-odpowiedzi, które być może ułatwią sprawę.
Jaka jest struktura spożycia alkoholu przez młodzież uczęszczającą do płockich szkół średnich?
Jakie są główne przyczyny sięgania przez młodzież po alkohol?
Gdzie najczęściej spożywany jest alkohol przez młodzież?
Czy w przypadku zaistnienia problemu z alkoholem, młodzież ma do kogo zwrócić się z tym problemem?
2.2. Alkoholizm w Płocku1
Alkoholizm zawsze zauważalny, obecnie stał się w Płocku poważnym problemem społecznym, zaczyna obejmować swym zasięgiem coraz większą ilość młodych ludzi. Szerzy się nawet wśród uczniów szkół podstawowych. Niepokojący jest fakt, iż z roku na rok liczba dzieci mających pierwszy kontakt z alkoholem wciąż rośnie.
Płock jest miastem liczącym nieco ponad 130 tysięcy mieszkańców. Bezrobocie w Płocku dotyczy 17% mieszkańców w wieku produkcyjnym. Ilość osób korzystających z pomocy społecznej to zaledwie 5% ogółu ludności. Bardzo duży odsetek stanowią tutaj ludzie z rodzin z problemem alkoholowym.
Wysokość środków finansowych w budżecie gminy na realizację Miejskiego Programu Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w2001 roku to 860 tysięcy złotych. Ponad połowa (55%) z tych pieniędzy została przeznaczona na działania profilaktyczne i edukacyjne w szczególności dla młodzieży.
30% pieniędzy przeznaczono na utworzenie Oddziału Leczenia Zespołów Abstynencyjnych. Z pieniędzy tych sfinansowano adaptację pomieszczeń i niezbędnego wyposażenia.
7% sumy płocczanie spożytkowali na realizację zadań Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.
Pozostałe pieniądze zostały wydane między innymi na zwiększenie dostępności i skuteczności pomocy terapeutycznej dla osób uzależnionych i ich rodzin, wspomaganie i koordynację działalności instytucji oraz udział w ogólnopolskich kampaniach i inicjatywach dotyczących przeciwdziałaniu problemom alkoholowym etc.
Na terenie miasta Płocka funkcjonuje Izba Wytrzeźwień. Od 1 lipca 1999 roku jest to jednostka budżetowa .
Z badań prowadzonych na przełomie ostatnich kilkunastu lat wynika, że jest to miejsce bardzo często odwiedzane przez klientów. Łączna liczba osób zwiększa się z roku na rok. W roku 1992 izbę wytrzeźwień odwiedziło3383 klientów. Już wtedy fakt, że 56 osób spośród nich stanowili nieletni, był niepokojący. W roku 2000 policja doprowadziła do wytrzeźwienia 3907 mężczyzn z czego 90 stanowili chłopcy nie mający ukończonych 18 lat. Płocka „myjka” nie zatrzymuje do wytrzeźwienia kobiet.
Płock jest miastem średniej wielkości, jego usytuowanie w centrum kraju oraz obecność potężnego zakładu petrochemicznego (PKN Orlen) sprawia, że Płock uznawany jest za miasto dosyć bogate. Jest to być może przyczyna, dla której w Płocku punkty sprzedaży alkoholu ciągle powstają. Norma europejska przewiduje jeden punkt sprzedaży alkoholu na 1500 osób. W Płocku ten sam punkt przypada na niespełna 340 mieszkańców. W1999 roku Urząd Miasta wydał 322 zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych, przeznaczonych do spożycia, a w roku 2000liczba ta zwiększyła się o kolejnych 188 punktów.
Z oświadczeń złożonych przez przedsiębiorców wynika, że kwota uzyskana ze sprzedaży napojów alkoholowych w roku 2000 wyniosła 60 milionów PLZ. Są to pieniądze uzyskane ze sprzedaży alkoholu z legalnych źródeł. Te źródła, które nie posiadają odpowiednich zezwoleń zapewne też osiągają zawrotne sumy. Trzeba także wziąć pod uwagę fakt, że źródła nielegalne oferują alkohol po dużo niższych cenach niż w sklepach czy barach.
Sprzedający alkohol wiedzą, że polskie prawo zakazuje sprzedaży alkoholu osobom poniżej 18 roku życia. Wiedzą też, że sankcją za łamanie tego zakazu jest utrata zezwolenia na sprzedaż, czyli źródła zarobku. Mimo to niektórzy nie przestrzegają tego prawa.
W 2000 roku kontrole prowadzili członkowie Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz strażnicy Straży Miejskiej. Łącznie skontrolowano 308 punktów sprzedaży alkoholu.
W przypadku stwierdzenia sprzedaży alkoholu niepełnoletnim lub nieprzestrzegania innych zaleceń ustawowych komisja sporządzała stosowne informacje dla Referatu Ewidencji Działalności Gospodarczej Urzędu Miasta, które zgodnie z Ustawą o Wychowaniu w Trzeźwości i Przeciwdziałaniu Alkoholizmowi mogą stanowić podstawę do cofnięcia zezwolenia na sprzedaż alkoholu.
Na terenie miasta Płocka działa obecnie 31 szkół, w których uczy się około 30 tysięcy uczniów. We wszystkich szkołach w 2000 roku zostały przeprowadzone programy profilaktyczne, służące podnoszeniu świadomości i wiedzy uczniów o zagrożeniach związanych z uzależnieniami. Ogólnie przeprowadzono siedem programów, a wśród nich program o nazwie „Drugi Elementarz, czyli program siedmiu kroków”. Akcję tą kierowano do uczniów gimnazjów, a łączna ilość uczestników wyniosła 1795 osób. Ponadto w ramach tego programu przeprowadzono 136 spotkań z rodzicami, w których udział wzięło 2432 osoby, w tym 588 członków Rad Pedagogicznych. Ogólnie uczniowie płockich szkół biorących udział w programach profilaktycznych w 2000 roku stanowili 21% wszystkich uczniów.
Z przeprowadzonych badań szkolnych w Płocku wiemy, że pierwsze doświadczenia z alkoholem przypadają zwykle na szkołę średnią, wśród najpowszechniej spożywanych alkoholi wyróżnić trzeba trzy podstawowe, tj. piwo, wino, wódka. Wyniki badań jednoznacznie wskazują na gwałtowny wzrost zarówno ekstremalnego spożywania alkoholu przez płocką młodzież, jak tez alkoholizmu w sposób powodujący problemy. W tej dziedzinie na pewno zbliżamy się do światowej czołówki.
Pomimo tego w wielu środowiskach płockich pedagogów panuje mylny pogląd, że alkoholizm to temat, którego nie należy poruszać, aby nie wzbudzał wśród dzieci i młodzieży ciekawości. Tymczasem to niewiedza najlepiej służy rozwojowi zjawiska alkoholizmu.
Badania nad stanem zagrożenia alkoholizmem w Płocku prowadzone są od wielu lat. Jednoznacznie wykazują one tendencję wzrostową jeżeli chodzi o ilość wypijanego alkoholu, a przeciwnie jest jeśli chodzi o wiek osób sięgających po alkohol. Najczęściej według badanych osób, młodzi ludzie sięgają po alkohol z powodu problemów osobistych i szkolnych, ze względu na modę, szpan, ale i ... z nudów. Są to wyniki ankiet socjologicznych przeprowadzonych w naszym mieście. Badania obejmowały uczniów wszystkich typów szkół. Ankietę przeprowadzono na grupie prawie 7500 uczniów i studentów.
Poniżej przedstawiam wyniki badań ankietowanych, uzyskane od Pełnomocnika Prezydenta Miasta Płocka ds. Profilaktykii i Uzależnień. Badania przeprowadzone były na siedmiu grupach wiekowych. Ankietę przeprowadzano w latach 1998 - 2000.
1 grupa - uczniowie klas 6 szkół podstawowych
2 grupa - uczniowie klas 7 szkół podstawowych
3 grupa - uczniowie klas 8 szkół podstawowych
4 grupa - uczniowie klas 2 gimnazjum
5 grupa - uczniowie szkół zawodowych
6 grupa - uczniowie szkół średnich ogólnokształcących
7 grupa - studenci
- W grupie pierwszej w 2000 roku - 19% ankietowanych zadeklarowała używanie alkoholu.
W grupie drugiej w 1998 roku - 28,30% wszystkich badanych dała odpowiedź TAK na pytanie: Czy pijesz alkohol ? W rok później odpowiedzi takiej udzieliło 34,40%.
W grupie trzeciej w 1998 roku - 39,90% badanych deklarowało kontakt z alkoholem, a w rok później 51,80% badanych.
W grupie czwartej w 1998 roku - 39,90% badanych piło alkohol, 33% piło częściej niż raz, a 6,20% częściej niż trzy razy. W 1999 roku 51,80% ogółu badanych piła alkohol, 40,80% piło częściej niż raz, a 11% uczniów piło częściej niż trzy razy. W roku 2000 28,59% ankietowanych piło alkohol, 80,65% piło częściej niż raz, a 19,35% gimnazjalistów piła częściej niż trzy razy. Wynika z tego, że w badanej grupie wiekowej zmniejszyła się ilość uczniów deklarujących używanie alkoholu, lecz jednocześnie wzrosła liczba uczniów deklarujących picie alkoholu częściej niż raz w miesiącu.
W grupie piątej w 1999 roku - 41% badanych potwierdziło kontakt z alkoholem co najmniej raz w miesiącu.
W grupie szóstej w 1999 roku - 42% licealistów piło alkohol co najmniej raz w miesiącu. Stwierdzono także, w porównaniu z rokiem 1997 wzrost o 100% spożycie alkoholu w grupie osób, które piją alkohol częściej niż trzy razy w miesiącu.
W grupie siódmej w 1998 roku - 78,90% studentów piło alkohol, a rok później spożycie wynosiło 80,50% studentów. Wśród płockich studentów bardzo popularna jest wódka.
W 2000 roku zarejestrowano 1417 przypadków pacjentów Poradni Odwykowej w Płocku. Tak więc badania przeprowadzone na terenie miasta Płocka jednoznacznie wskazują na wzrost używania alkoholu przez młodzież, jak też osób już uzależnionych od alkoholu.
Zasadniczej więc rangi nabrały zagadnienia profilaktyki. Nieodzowne staje się dotarcie do grypy społecznej najbardziej zagrożonej alkoholizmem; do młodzieży najstarszych klas szkół podstawowych, gimnazjum, uczniów szkół zawodowych, liceów ogólnokształcących i techników. Mówienie im nie tylko o zagrożeniach płynących z używania i nadużywania alkoholu, ale także wskazanie alternatywnej drogi własnego rozwoju oraz promować zdrowy styl życia, bez stresów i nałogów.
Jak zapewnia Pełnomocnik ds. Profilaktyki i Uzależnień, w płockich gimnazjach i szkołach średnich powstały już tzw. „szkolne zespoły konsultacyjne”. Wzorowy zespół, powinien składać się z: przedstawiciela uczniów, rodziców, pedagoga, nauczyciela i pielęgniarki. Sposób działania nie powinien być narzucany odgórnie, każdy zespół powinien go wypracować sam - powiedziała Pełnomocnik Prezydenta.
Często młodzież mówi, że kiedy pojawia się problem narkotyków lub alkoholu na terenie szkoły, to nauczyciele go mijają, zamiast spróbować go rozwiązać.
Od grudnia ubiegłego roku, do tej pory zespoły takie powstały w 14 szkołach gimnazjalnych i średnich. W sumie tworzą je 74 osoby. Zdaniem Pełnomocnika Prezydenta szwankuje jeszcze dobór osób do zespołów konsultacyjnych - zwykle są to nauczyciele. Funkcjonowanie tych grup ma być jeszcze omawiane i dopracowywane tak, aby udział uczniów i rodziców był większy. W marcu tego roku odbyło się spotkanie, które miało na celu zapoznanie członków z ustawą o wychowaniu w trzeźwości, z problematyką psychologiczną; na spotkaniu byli obecni także płoccy policjanci.
Ankieta
Poniższa ankieta, o wypełnienie której Cię proszę, jest anonimowa. Zebrane w niej informacje posłużą jedynie do celów naukowych. Bardzo proszę o poważne potraktowanie tej ankiety, o szczere i przemyślane odpowiedzi.
Kwestionariusz ankiety
Wiek ...... lat
Płeć - Mężczyzna ......, Kobieta ......
Typ szkoły - liceum ......, technikum ......
Miejsce zamieszkania - Płock ......, poza Płockiem .....
Czy pijesz alkohol?
TAK NIE
Kiedy zacząłeś (aś) pić? (podaj wiek w latach) ......
Jaki rodzaj alkoholu pijesz? (zaznacz jedną lub więcej odpowiedzi)
piwo
wino
wódka
inne (podaj jakie)
4. Jak często pijesz? (zaznacz prawidłową odpowiedź)
codziennie
raz w tygodniu
tylko w weekend
raz w miesiącu
jeszcze rzadziej
Co skłoniło cię do wypicia alkoholu po raz pierwszy? (daj odpowiedź w kilku słowach) ..............................................................
.................................................................................................................
.............
do wypicia alkoholu po raz pierwszy? (daj odpowiedzĠw kilku sBůwach) ..............................................................
.................................................................................................................
..............
.................................................................................................... ................................................................................................................. ............................................................................................................... .
Czy spo|ŹwaBť[Ġ(a[ĩ alkohol na terenie szkoBŹ?
TAK NIE
Czy spo|ŹwaBť[Ġalkohol poza szkoBąĿ
TAK NIE
Je|ťli TAK to:
gdzie przede wszystkim pijesz alkohol?
- w domu
- w pubie
- na imprezie u znajomego
- inne miejsce (podaj gdzie)
z kim pijesz alkohol?
- z rodzicami
- ze znajomymi
- z przypadkowymi osobami
Czy istnieje w twojej szkole problem alkoholowy?
TAK NIE
Czy w okolicy szkoBŹ mo|Ůa kupi
Ġalkohol?
TAK NIE
10.Czy Twoi znajomi pij
Czy spożywałeś (aś) alkohol na terenie szkoły?
TAK NIE
Czy spożywałeś alkohol poza szkołą?
TAK NIE
Jeżeli TAK to:
gdzie przede wszystkim pijesz alkohol?
- w domu
- w pubie
- na imprezie u znajomego
- inne miejsce (podaj gdzie)
z kim pijesz alkohol?
- z rodzicami
- ze znajomymi
- z przypadkowymi osobami
Czy istnieje w twojej szkole problem alkoholowy?
TAK NIE
Czy w okolicy szkoły można kupić alkohol?
TAK NIE
10.Czy Twoi znajomi piją alkohol na imprezach poza szkolnych?
TAK NIE
Czy w twojej szkole jest osoba, do której uczniowie mogą zwrócić się o pomoc w sytuacji związanej z alkoholem?
TAK NIE
Czy na terenie twojej szkoły powinny być prowadzone stałe zajęcia profilaktyczne dotyczące uzależnień?
TAK NIE
2.3. Główne przyczyny sięgania przez młodzież po alkohol.
Istnieje wiele teorii, przeprowadzono mnóstwo badań, mimo to ni można ustalić jednej konkretnej przyczyny dla której młodzież sięga po alkohol. Są jednak takie, które pojawiają się częściej niż inne.
Okres dorastania jest chyba najtrudniejszym okresem w życiu każdego człowieka. Jest to czas, kiedy wychodzi się z wiary w bajki, niemal codziennie upadają kolejne ideały. Wkracza się w rzeczywistość, która nie zawsze się podoba. Jest to okres konfrontacji wyobrażeń o świecie, przyjaźni i miłości z bolesnym zazwyczaj stanem realnym. Człowiek zaczyna sprawdzać samego siebie, dojrzewa do rozwiązywania konfliktów. Uczy się żyć w świecie realnym i akceptować fakt, że życie nie jest jedynie pasmem przyjemności i radości, ale że są to przede wszystkim kompromisy. Próbuje odnaleźć się w rzeczywistości.
Młody człowiek zaczyna postrzegać rodziców, jako zwykłych ludzi, ze wszystkimi ich wadami i zaletami, siebie zaś jako oddzielną jednostkę ludzką, która musi jakoś funkcjonować pośród innych, nie w świecie idealnym, ale takim, jaki on naprawdę jest. I to wcale nie muszą być przyjemne odkrycia.
Przekraczając próg szkoły, mały człowiek niesie ze sobą bagaż swoich siedmioletnich doświadczeń. Doświadczenia te wyniósł z domu, z przedszkola, z zerówki, z pierwszych kontaktów z grupą rówieśników na podwórku. Bagaż ten jest niezmiernie przydatny, ale często zdarza się, że czegoś w nim brakuje. Szkoła okazuje się dla niego zbyt trudna albo wymaga tyle wysiłku, iż dziecko zaczyna być zmęczone i znerwicowane.
A później następuje okres dojrzewania. Psychika dziecka przekształca się. Dzieci powoli stają się osobami dorosłymi. Ich dojrzewanie emocjonalne, często nie nadąża za rozwojem biologicznym. Pojawia się wtedy konflikt, wyglądający z zewnątrz bardzo drastycznie. Dzieci są zdenerwowane, niespokojne, bywają agresywne, czasami leniwe, zamyślają się, mają bardzo zmienne nastroje. Nie jest to nic innego jak waśnie przymierzanie się do dorosłego świata, brania na siebie odpowiedzialności, konfrontowania siebie z innymi.
W tym okresie znaczenie szkoły jest bardzo duże. Nauczyciel mający autorytet i zaufanie ucznia, osoba z którą uczeń jest związany, może w tym okresie zrobić naprawdę dużo dla jego rozwoju i przyszłego funkcjonowania w świecie. Żeby tak było, musi istnieć mocny związek między nauczycielem a uczniem. O to w tej chwili w szkołach jest bardzo trudno - dzieci jest dużo, czasu niewiele - niemniej należy próbować, z prób nie wolno nigdy zrezygnować. Bo to właśnie w ogromnej mierze od tego okresu zależy dalsze życie człowieka, to jakim on będzie w przyszłości. W rozmowach pięćdziesięcio-sześćdziesięciolatków często słyszy się o wspaniałych nauczycielach. To co im dali towarzyszy im w całym późniejszym życiu. Takich wychowawców wspomina się do śmierci.
Zdarza się, że młodzież najtrudniejsza jest odrzucana, zostawiona sama sobie. Często dlatego, że nie starcza czasu, cierpliwości, zrozumienia. Ci młodzi ludzie „nie zauważeni”, spychani są na margines. Dla nich alkohol może stać się substytutem tego wszystkiego, czego nie znalazły w szkole czy w domu.
Każdemu człowiekowi zależy na aprobacie, każdemu zależy na tym by mógł się rozwijać, być akceptowanym w towarzystwie. Akceptacji szuka się w rodzinie, w szkole, w grupie o wspólnych zainteresowaniach. Jeżeli one zawiodły, szukanie akceptacji może znaleźć swoje uwieńczenie w grupie pijącej alkohol.
Duży wpływ na podjęcie decyzji o wypiciu alkoholu ma moda i obawa przed wypadnięciem z towarzystwa. Grupa wżyciu młodego człowieka jest ważnym elementem. To właśnie tam czuje on siłę, jest rozumiany i akceptowany. Jeżeli w grupie zaczyna pić się alkohol, bo na przykład taka nastaje moda, muszą to robić wszyscy. Nie wszyscy niestety potrafią powiedzieć nie. Nawet kiedy nie ma się ochoty na alkohol, pije się i wpada w sidła uzależnienia. Młody człowiek zaczyna pić, by nie zostać odrzuconym, wyśmianym - co naprawdę oznacza by nie zostać samotnym.
Zdarza się, iż młodzież sięga po alkohol, narkotyki ponieważ jest im zbyt ciężko. Stawiane im są zbyt duże wymagania lub tych wymagań nie ma w ogóle i nie wiedza, jaka iść droga. Młody człowiek nie potrafi wówczas normalnie funkcjonować, nie umieją być z siebie zadowolone. Jeżeli młody człowiek ma czuć się szczęśliwy, musza być spełnione pewne kryteria.
Przede wszystkim musi pojawić się zadowolenie z bycia w świcie, z tego jakim się jest, jak się sprawdzam, jak sobie radzę z trudnościami. Młodzież której nie stawia się wymagań, ma kłopoty z odnalezieniem się w rzeczywistości, nie daje sobie rady z życiem, nie wie w jaki sposób ma rozwiązywać problemy, których z wiekiem przybywa.
Kolejnym zagrożeniem, jak podkreślają psycholodzy, jest nieprawidłowo funkcjonująca rodzina, w której rodzice nie wypełniają swoich obowiązków, nie dostarczają potomkowi prawidłowych wzorów do naśladowania, nie zapewniają możliwości prawidłowego rozwoju emocjonalnego. Niedojrzałość emocjonalna to cecha niemal wszystkich osób uzależnionych, nie tylko od narkotyków, także od alkoholu czy hazardu. Z rodziny, w której nie ma oparcia, zrozumienia, dziecko w pewnym momencie „odchodzi”. Naturalne staje się wtedy poszukiwanie wzorców na zewnątrz, poszukiwanie grupy, która je zaakceptuje i wzmocni, choćby w działaniach złych, takich jak przyjmowanie narkotyków.1
Gdy dziecko dowiaduje się o czymś nowym, zakazanym, od razu chce tego spróbować. Niewiedza lub fałszywa wiedza o skutkach picia alkoholu sprawia, że młodzież, nie zastanawia się co będzie później. Pije alkohol, by doznać czegoś nowego, poczuć się dobrze, uciec choć na chwilę od rzeczywistości. Ta właśnie ciekawość nierzadko może okazać się zgubna.
W grupie osób początkujących picie alkoholu, rodzi się swego rodzaju pseudo więź. Jest to więź w oszukiwaniu, więź powstająca przy piciu alkoholu, pozorowana wzajemna nauka, jak postępować z rodziną i ze szkołą, aby jak najdłużej utrzymać dorosłych w nieświadomości.
Istnieje również teoria genetycznego uwarunkowania skłonności do uzależnienia. Człowiek rodzi się z pewną skazą i jeśli zetknie się z alkoholem, czy też innym środkiem uzależniającym, wówczas istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo że uzależnienie wystąpi.
Tak wiec ustalenie przyczyn tak złożonego zjawiska jakim jest alkoholizm, nie jest łatwe. Wielu autorów przedstawia różne poglądy.
Cz. Cekiera wyraźnie odróżniając uwarunkowania zewnętrzne od czynników wewnętrznych (motywów), do uwarunkowań zewnętrznych zalicza następujące1 :
rozbita rodzina, niepełna rodzina,
konflikty w rodzinie, odmienna postawa wychowawcza rodziców,
nadmierna tolerancja,
poczucie krzywdy, zagrożenia,
niski poziom zainteresowań,
środowisko melin pijackich, narkomani, przestępczości,
subiektywizm, niestabilność emocjonalna,
brak zdolności do wysiłku i umiejętności rozwiązywania problemów,
brak przyzwyczajenia do systematycznej pracy, umiejętności pokonywania trudności,
niezaspokojona potrzeba afiliacji, akceptacji,
kierowanie się w życiu zasadą przyjemności a nie poczuciem realizmu,
obniżony poziom dojrzałości społecznej,
łatwy dostęp do narkotyków.
Głównymi motywami (czynniki wewnętrzne)są:
ciekawość, moda,
namowa, wpływ kolegów,
próba rozwiązania trudności,
chęć poprawy samopoczucia (rozpacz, samotność),
potrzeba więzi i przynależności do grupy.
Wobec takiej różnorodności poglądów na przyczyny i motywy alkoholizmu interesującym, jak się wydaje, będzie poznanie poglądów uczniów szkół ponadpodstawowych dotyczących przyczyn dla jakich młodzi ludzie sięgają po alkohol. Badania mające na celu zbadanie źródła alkoholizmu, niejednokrotnie przeprowadzano w naszym kraju. Ogółem badani wymieniali 13 czynników, które ich zdaniem są głównymi czynnikami powodującymi sięganie po alkohol. Najczęściej przez badanych wymienianą przyczyną - sądzić należy , że najbardziej znaną - są konflikty rodzinne (ranga 1). Następną w kolejności przyczyną zdaniem badanych są choroby somatyczne i psychiczne (ranga 2).kolejne miejsca w katalogu przyczyn alkoholizmu, zdaniem badanej młodzieży zajmują: ciekawość, chęć przeżycia przyjemności i nowych wrażeń (ranga 3), kłopoty w szkole (ranga 4), poczucie krzywdy i zagrożenia (ranga 5),łatwy dostęp do alkoholu (ranga6), moda (ranga 7), namowa kolegów (ranga 8), bunt przeciwko dorosłym i ich normom (ranga 9), chęć nawiązania kontaktów (ranga 10), konflikty z rówieśnikami (ranga 11), nuda, brak zainteresowań (ranga 12), rozpacz, samotność (ranga 13).
Mężczyźni postrzegają więcej przyczyn alkoholizmu, niż ich koleżanki. Także uczniowie techników, wykazują lepszą znajomość przyczyn niż ich koledzy z liceum. Czynnikiem w wyraźnym stopniu, różniącym percepcję przyczyn alkoholizmu w badanej zbiorowości była styczność ze zjawiskiem alkoholizmu. Okazało się, że osoby które deklarowały taki kontakt, średnio wymieniały znacznie więcej przyczyn alkoholizmu, niż osoby które takiego kontaktu nie miały. Analiza wyników badań pozwala na sformułowanie wniosku, że badani uczniowie posiadają niezbyt bogatą wiedzę dotyczącą przyczyn alkoholizmu, a wymienione przez nich przyczyny znajdują się wśród przyczyn wymienianych w literaturze przez wielu autorów.
Oczywiście wszystkie opisane przyczyny, nie muszą prowadzić do katastrofy. Nie każda osoba, która ma nieudaną rodzinę lub problemy z adaptacją i spróbuje alkoholu musi popaść w alkoholizm. Aby popaść w alkoholizm, musi zaistnieć także odpowiedni splot wydarzeń. Jedynym z jego elementów może być łatwy dostęp do środków odurzających, co w połączeniu z innymi okolicznościami może doprowadzić do tego, że uczeń zacznie używać alkoholu, że się od niego uzależni.
3.2. Charakterystyka badanych.
Badania mające na celu uzyskanie niezbędnych informacji dotyczących zjawiska alkoholizmu objęły 200 uczniów szkół średnich z terenu Płocka.
Badani byli uczniami dwóch typów szkół średnich: liceów 52,5% ogółu badanych, techników 47,5%. Badania przeprowadziłem w klasach 1 - 4 zarówno w liceum, jak i w technikum. Tak więc wiek badanych był zróżnicowany i zawierał się w granicach 15 - 20 lat. Badani uczniowie byli w przeważającej większości mieszkańcami Płocka. Kobiety stanowiły 51% ogółu badanych, a mężczyźni 49%. Szczegółową charakterystykę badanej młodzieży przedstawiłem w poniższej tabeli 1.
Tabela 1 Charakterystyka badanej zbiorowości
Wiek 1
15-16 lat
72 osoby - tj.36%
Wiek 2
17-18 lat
68 osób - tj. 34%
Wiek 3
19-20 lat
60 osób - tj. 30%
Płeć
Mężczyźni
98 osób - tj. 49%
Płeć
Kobiety
102 osoby - tj. 51%
Typ szkoły
Liceum
105 osób - tj. 52,5%
Typ szkoły
Technikum
95 osób - tj. 47,5%
Miejsce zamieszkania
Płock
164 osoby - tj. 82%
Miejsce zamieszkania
Poza Płockiem
36 osób - tj. 18%
RAZEM
Badani
200 osób - tj. 100%
Rozdział 2 Alkoholizm, młodzież, szkoła
2.1. Alkoholizm w Polsce.
Polska jest krajem, w którym przemysł alkoholowy stanowi ważną i dochodową gałąź przemysłu ogólnie. Ale struktura spożycia, szybki wzrost spożycia w latach po drugiej wojnie światowej, wzorce picia rozpowszechnione w Polsce oraz przenikanie alkoholu do dziedzin, które uprzednio były odeń wolne sprawiają, że alkohol traktuje się w Polsce jako poważne zagrożenie społeczne.
Liczbę osób nadużywających alkoholu w Polsce, szacuje się na około 2,8 - 3,5 mln, w tym 0,6 - 0,9 mln jest uzależnionych.1
W konsekwencji burzliwych zmian społeczno - gospodarczych na przełomie lat 80 i 90 Polska stała się widownią niekontrolowanego wzrostu spożycia alkoholu. Zniesienie ograniczeń dostępności napojów alkoholowych w wyniku demontażu ustawy „O wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi” oraz nagminnego nieprzestrzegania ograniczeń, które jeszcze ocalały, doprowadziło do zalania kraju wódką, winem, i piwem. Kolejne afery alkoholowe, poczynając od słynnej „sznapsgate”, zainicjowanej jeszcze w 1989 roku przez rządy komunistyczne, nieustanny przemyt alkoholu, doprowadziło do tego, że scena alkoholowa wymknęła się całkowicie z pod kontroli państwa. W roku 1992 średnie spożycie napojów alkoholowych, przekraczając 10 litrów czystego 100% alkoholu na jednego mieszkańca, osiągnęło w Polsce najwyższy poziom w historii, dorównując legendarnemu rozpiciu społeczeństwa polskiego w czasach propinacji w połowie dziewiętnastego wieku.
Średnie spożycie oszacowane w badaniu z 1992 roku było o 50% wyższe niż uzyskane w porównywalnych badaniach cztery lata wcześniej. Spożycie piwa wzrosło trzykrotnie; nieco mniej, bo o 28%, wzrosła konsumpcja napojów spirytusowych. Wprawdzie pozornie poprawiła się struktura spożycia, ale proces ten nie dokonał się dzięki zastępowaniu silniejszych słabszymi, tylko przez ich kumulację. Odsetek osób pijących wyłącznie piwo nie uległ zmianie. Zmniejszyły się natomiast odsetki abstynentów i osób mało pijących, co w następstwie zaowocuje z pewnością występowaniem negatywnych zjawisk społecznych i zdrowotnych. O ile wzrost spożycia stwierdziła przeszło połowa badanych, to zwiększenie rozmiarów picia wśród młodzieży - dwie trzecie badanych. Wzrost spożycia w tych kategoriach społecznych jest największy.
Przeszło 80% dzieci ze szkół podstawowych miało już kontakt z alkoholem. Około trzy czwarte uczniów szkół podstawowych ma za sobą doświadczenia z piciem alkoholu, a średnio 7,5% systematycznie przychodzi do szkoły po użyciu alkoholu. Upija się 16% dzieci ze szkół podstawowych. Zanikają postawy abstynenckie. Jedynie co dziesiąte dziecko nie używa alkoholu. W ostatnich pięciu latach, obniżył się wiek rozpoczynania picia o 3 - 4 lata i obecnie wiek inicjacji alkoholowej wynosi 12 lat.1
Dominującym wzorcem picia w Polsce jest model zwany skandynawskim lub północno - wschodnim, polegający na spożywaniu mocnych napojów alkoholowych, wypijanych jednorazowo w dużych ilościach. Celem picia jest głównie intoksykacja. W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych zwiększyła się przeciętna częstotliwość spożywania alkoholu, a także odsetek osób pijących jednorazowo znaczne ilości. Niektórzy autorzy sądzą, że rozpowszechnienie się tego wzorca picia jest swoistym wyrazem przenoszenia do miast wiejskiego modelu picia i jego intensyfikacji.2
Różne przeglądy dotyczące spożycia wskazywały na to, że około 10% osób dorosłych powstrzymywało się od spożywania napojów alkoholowych. Odsetek abstynentów jest większy wśród kobiet, niż wśród mężczyzn; szacowano, że stosunek wielkości spożycia u mężczyzn i u kobiet kształtuje się mniej więcej, jak 5:1. Mężczyźni spożywają ponad dziewięciokrotnie więcej piwa, pięciokrotnie więcej wódki, ponad dwukrotnie więcej wina, niż kobiety. Mężczyźni preferują zawsze wódkę jako napój, kobiety - wino. W ostatnich latach zaobserwować możemy, pewne tendencje do wyrównywania się wzorców picia u kobiet i u mężczyzn.
Pytanie o związek alkoholu z przestępstwem - czy ogólnie z przestępczością - nabiera, przy odwołaniu się do wiedzy zdroworozsądkowej, czysto retorycznego charakteru. Alkohol nagminnie uważany jest bowiem za źródło zła, nieszczęść i tragedii. Twierdzenie o kryminogennym charakterze tej substancji staje się więc po prostu banałem. Od wpływu potocznego myślenia nie jest też wolna literatura kryminologiczna i stąd analizowane tam związki alkoholu z przestępczością nie są zbytnio krępowane metodologicznym rygoryzmem.
Ścisła analiza tych związków natrafia na liczne trudności. Wymienić tu należy przede wszystkim moralną brzemienność oceny zjawiska spożywania alkoholu oraz jego oporność na definicyjną poprawność. M.
Henne wyróżnia trzy pojęcia, które wykorzystywane są w analizach zachowania określonego jako spożywanie alkoholu.
Alkoholizacja - zjawisko społeczne będące „faktem spożywania napojów alkoholowych bez względu na okoliczności, motywy i sposoby picia. Alkoholizacja odnosi się zarówno do pijących w sposób umiarkowany, którzy w zasadzie ani nie wpadają w chorobę, ani nie stają się niebezpieczni dla otoczenia, jak i do pijących nadmiernie, u których wystąpić może jedna z tych cech bądź obydwie”.
Alkoholizm - choroba woli sprowadzająca się do tego, że jednostka utraciła możność trwałego powstrzymania się od spożywania alkoholu. Stan uzależnienia od alkoholu przypisywany jest przez różnych badaczy, bądź czynnikom fizycznym (akcentuje się rolę dziedziczności), bądź psychologicznym (poszukiwania osobowości alkoholowej), bądź psychosomatycznym (fizyczne dolegliwości w okresie abstynencji, powiązane z przeżyciami psychicznymi).
Do tej sprzyjającej uzależnieniu od alkoholu konfiguracji czynników dołączają się wpływy środowiska społecznego.
Alkoholizm jako choroba, rozwija się w formie ciągu zjawisk praktycznie niedostrzegalnych w krótkich okresach. Proces powstawania stanu uzależnienia trwa niekiedy 10 czy nawet 20 lat, „punkt wyjściowy” chronicznego alkoholizmu osiąga się średnio w wieku lat 40. E.N.Jellinek wyróżnił trzy fazy w klinicznej ewolucji alkoholizmu: pierwsza „czysto symptomatyczna”, druga „zasadnicza” (utrata kontroli ilości spożywanego alkoholu), trzecia „chroniczna”.
Niebezpieczny stan alkoholiczny - szkodliwość medyczno - społeczna, polegająca na niebezpiecznym stanie tego, „u kogo spożycie napojów alkoholowych powoduje jakąś szkodę dla niego samego, bądź dla społeczeństwa, bądź dla niego i dla społeczeństwa”.1
Na rynku polskim pojawiła się duża ilość alkoholu sprzedawanego poza kontrolą państwa i po obniżonych cenach. Pochodzi on z przemytu oraz z niekontrolowanej wytwórczości polskich producentów. Oznacza to bilionowe straty dla budżetu.2
Domowy wyrób spirytusu (czyli czynność zwana potocznie bimbrownictwem lub nielegalnym gorzelnictwem), stanowi na gruncie naszego prawa, czyn przestępny. Nielegalne gorzelnictwo jest procederem tajnym i stąd też jego pełne rozmiary nie mogą być znane. Gwałtowne nasilenie tego zjawiska zaobserwowano od 1982 roku, w czasie obowiązywania reglamentowanej sprzedaży alkoholu. Z badań J. Malca i J. Wójcika wynika, że 1/3 spożywanego w tym czasie alkoholu pochodziła z nielegalnych źródeł. Ustalenia tych autorów pokrywały się z odczuciem społecznym o masowości tego zjawiska i o prawie powszechnej jego tolerancji. Głoszono nawet pogląd, że nielegalne gorzelnictwo uzupełniało spadek dostaw wódki monopolowej. Pogląd ten zdawały się potwierdzać badania ankietowe B. Sygita. Powszechnie też głoszono, że w tym okresie „ciemna liczba” tego zjawiska była bardzo znaczna. Skrajnie oceniano nawet, że wykrywalność przypadków bimbrownictwa wynosiła zaledwie 10 - 20%.
W niedługim czasie zapowiadana jest obniżka cen alkoholu. Zmiany takie podyktowane są nadmiernym przemytem alkoholu z krajów ościennych. Co za tym idzie, bardzo cierpi na tym nielegalnym procederze rodzimy przemysł alkoholowy. Alkohol jest sprzedawany praktycznie bez żadnych ograniczeń. Ostatnie zmiany ustawodawstwa przekazały decyzję o ilości i usytuowaniu punktów sprzedaży w ręce samorządów gminnych. W niektórych gminach ilość tych punktów od razu wzrosła trzy, a nawet pięciokrotnie.
Na dużą skalę naruszane są przepisy ustawy, dotyczące sprzedaży alkoholu nieletnim i nietrzeźwym, ograniczające ilość i lokalizację punktów sprzedaży oraz zabraniające sprzedaży bez zezwolenia. Coraz częstsze są przypadki łamania zakazu reklamy alkoholu. Instytucje i służby zobowiązane do egzekwowania tych naruszeń prawa, prawie zaniechały interwencji.
Armia bezrobotnych, coraz bardziej nasyca się osobami uzależnionymi. Utrudnia to zarówno ich leczenie, jak i poszukiwanie pracy oraz poważnie zmniejsza efekty programów pomocy społecznej i aktywizacji zawodowej.
Podejmowane są centralnie próby przeciwdziałania tym zjawiskom. Od czerwca 1993 roku, obowiązujące ustawy nakazują każdej gminie utworzenie własnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania problemów Alkoholowych. W większości gmin nic takiego nie istnieje. W naszym interesie jest inicjowanie takich działań. Trzeba zacząć od ogólnej mapy, a więc określenia najważniejszych rodzajów problemów związanych z nadużywaniem alkoholu. Problemy te występują w skali całego kraju, ale są również obecne w życiu każdego miasteczka i każdej wsi, tylko na ogół nie znamy ich rozmiarów.
Szkodliwe następstwa nadmiernego spożycia alkoholu albo problemy związane z alkoholem są różnorakie. Występują one w rozmaitych dziedzinach. Można więc mówić o następstwach rodzinnych, następstwach w miejscu zamieszkania, problemach w pracy, zaburzeniach porządku publicznego, wreszcie o problemach związanych z samą jednostką nadużywającą alkoholu. Jeśli chodzi o następstwa rodzinne, nadużywanie alkoholu w Polsce jest jedną z dwóch głównych przyczyn rozwodów. Zwiększenie wskaźnika rozwodów z 0,4 w roku 1968 do 1,3 w roku 2000 niewątpliwie w jakimś stopniu zależy od nadużywania alkoholu przez jednego z małżonków. Nadużywanie alkoholu towarzyszy również procesom faktycznego rozpadu rodziny, nie zawsze prowadzących do rozwodu. Ważnym skutkiem nadużywania alkoholu jest pogarszanie się sytuacji ekonomicznej i społecznej rodzin nadużywających alkoholu. Powszechnie znane są zagrożenia dotyczące żon osób nadużywających alkoholu i ich dzieci.
Patologia życia rodzinnego w Polsce 1
L.p.
Problem alkoholowy
Polska
1.
Liczba osób uzależnionych od alkoholu
ok. 800 - 900 tyś.
2 - 3% całej populacji
2.
Dorośli żyjący w rodzinach alkoholików (współmałżonkowie, rodzice, rodzeństwo)
ok. 1,5 - 2 mln osób
4 - 5% całej populacji
3.
Dzieci wychowujące się w rodzinach alkoholików
ok. 1,5 - 2 mln dzieci
4.
Osoby pijące szkodliwie, nie uzależnione od alkoholu
ok. 2 - 2,5 mln osób
5 - 7% całej populacji
5.
Ofiary przemocy w rodzinach z problemem alkoholowym (kobiety i dzieci razem)
2/3 kobiet i 2/3 dzieci wychowujących się w rodzinach alkoholików, łącznie ok. 2 - 2,5 mln osób
6.
Kobiety co najmniej kilkanaście razy uderzone podczas kłótni przez męża
ok. 10% kobiet
7.
Uczniowie 1 klas gimnazjum, którzy w ostatnim miesiącu pili alkohol
prawie co czwarty uczeń, tj.23%
8.
Uczniowie 2 klas gimnazjum, którzy w ostatnim miesiącu pili alkohol
ponad połowa uczniów, tj.50,4%
2.4. Alkohol i szkoła
Dzieci wchodzące w wiek dojrzewania przechodzą jakby ponowne narodziny, a równocześnie przygotowują się do dorosłości. Mimo, że zaczynają wyglądać jak ludzie dorośli, w wielu sprawach są jeszcze dziećmi i nadal jest mnóstwo rzeczy, których nie mogą lub nie potrafią robić. To czas konfliktów z rodzicami, nauczycielami, czas podważania autorytetów, czas gdy bardzo ważne (a bywa, że najważniejsze) stają się kontakty z rówieśnikami. Pierwszym miejscem, w którym dochodzi do zawierania znajomości jest szkoła. Jednak szkoła może stać się miejscem, gdzie dziecko zaczyna pić alkohol; motywy takigo postępowania są różnorakie.
Gdy w szkole pojawiają się uczniowie pijący alkohol, pierwszą reakcją jest zazwyczaj panika. Nauczyciele nie bardzo wiedzą, co dalej robić. Dotychczas dzieci takie usuwano na ogół ze szkoły. Nie robiono tego jawnie. W pierwszej kolejności zapraszani są rodzice „niewygodnych” uczniów. W dość enigmatyczny sposób tłumaczy się im, że dziecko coraz słabiej się uczy, że źle się zachowuje, że powinno zmienić po prostu szkołę. W końcu, niby przypadkiem, mówi się o alkoholu. Wystraszeni i zawstydzeni rodzice oczywiście zabierają swoje pociechy, po czym zaczynają szukać kolejnej szkoły. Szukają długo, bo w żadnej ze szkół dziecka po prostu nie chcą, tłumacząc się przepełnionymi klasami. Wyrzucone dziecko to najczęściej tylko „kozioł ofiarny”. W klasie, w której przebywał, jest zwykle jeszcze parę mniej lub bardziej uzależnionych osób. Pozbycie się jednego ucznia uspokoiło na chwilę dyrekcję i innych rodziców, ostrzegło pozostałych kolegów, którzy teraz będą bardziej ostrożni w spożywaniu alkoholu.
Wyrzucenie dziecka ze szkoły, nie jest dobrym rozwiązaniem dla żadnej ze stron. Dla ucznia: bo raz naznaczony, nie pozbędzie się etykietki „alkoholika”, przez co może pić jeszcze więcej, bo przecież „nie ma nic do stracenia”; dla dyrekcji: bo wyrzucenie jednego ucznia traktuje jako gwarancję „załatwionego problemu”.
W USA, w większości średnich szkół, gdzie pojawia się problem z alkoholem, organizowane są specjalne zajęcia dla uczniów eksperymentujących ze środkami odurzającymi. Są to tzw. grupy pierwszego sygnału, prowadzone przez specjalistę zajmującego się uzależnieniem. Jeżeli ktoś zaczyna pić alkohol, ma problemy w szkole, najpierw zauważają to współuczniowie. Namawiają go, by zgłosił się do wybranych nauczycieli. Kiedy już uczeń zgodzi się na rozmowę z nauczycielem, przekonywany jest, by spotkał się ze specjalistą, lekarzem, decydującym o tym jakie wybrać leczenie.
Możliwości jest kilka. Uczeń taki może trafić do ośrodka dziennego, do którego uczęszcza przez trzy miesiące. Uczniowie, którzy nie są jeszcze uzależnieni, a tylko nadużywają środków odurzających, biorą udział w zajęciach terapeutycznych pod nadzorem specjalisty. Spotkania odbywają się po lekcjach.
Jeżeli dziecko wykazuje objawy silnego uzależnienia od jakiegoś środka odurzającego, może być odesłane do ośrodka zamkniętego na okres od trzech miesięcy do roku. Każde z nich może potem wrócić do szkoły, jakby nic się nie stało. Każdy ma świadomość szansy powrotu do swojego środowiska. Ponieważ młodzieży pijącej alkohol jest naprawdę dużo, tworzy się specjalne klasy dla osób, które wróciły z leczenia, czy też są w trakcie leczenia w ośrodkach dziennych. Każdy poziom nauczania ma swoją klasę specjalną. Są one zazwyczaj mniejsze od oddziałów normalnych. Nauka w takich klasach wygląda zupełnie normalnie, z jednym wyjątkiem - są dodatkowe zajęcia z psychologiem i pedagogiem, którzy pracują nad wyprowadzeniem ucznia z nałogu, nad jego postawą wobec alkoholu, szkoły, rodziny, życia.
Okazuje się, że można w taki, właśnie przyjazny sposób traktować dziecko, które weszło na drogę alkoholu. Nie musi być ono odrzucone, może nadal uczęszczać do tej samej szkoły, i to się sprawdza. Warto dodać, iż zawieszenie w prawach ucznia, czy wydalenie ze szkoły jest rozwiązaniem ostatecznym, podejmowanym rzadko, przy zupełnej odmowie współpracy przez ucznia.
Jeżeli w Polsce będziemy się starali o to, by każde dziecko, które zetknęło się z alkoholem utrzymać w systemie nauczania, będzie to niewątpliwie wielki sukces. Albowiem większość podejmujących leczenie to młodzi ludzie z nie ukończoną szkołą średnią. Później, kiedy kończą leczenie nie mają bardzo do czego wracać, różnią się od swoich rówieśników, chociażby z racji swojego wykształcenia.
Bardzo ważną rzeczą jest, by dziecko nie odczuło braku akceptacji. Należy dać mu do zrozumienia, że jest potrzebne, że jest jedyne w swoim rodzaju i jest dla nas naprawdę ważne. Jednocześnie młody człowiek musi wiedzieć, że nie ma w nas zgody na alkohol, że nie jest on i nigdy nie będzie przez nas akceptowany. Wspieranie dziecka, zajmowanie się jego problemem, udzielanie pomocy najbardziej w danej chwili potrzebnej jest naszym obowiązkiem. Nie wolno odrzucać uzależnionego alkoholizmowi.
Czasami jedno ciepłe słowo skierowane do ucznia, chwila zainteresowania, zauważenie i docenienie starań, wiara w możliwości mogą zdziałać więcej niż rozbudowane programy profilaktyczne.
WYŻSZA SZKOŁA HUMANISTYCZNA W PUŁTUSKU
im. Aleksandra Gieysztora
WYDZIAŁ PEDAGOGICZNY
17991 Paweł Trukawka
ALKOHOL W SZKOLE-
na przykładzie płockich szkół średnich
Praca licencjacka
napisana pod kierunkiem
dr Stanisławy Cichomskiej
Pułtusk 2002
3.3. Prezentacja wyników badań
Na zadane pytanie - czy pijesz alkohol?, pozytywnej odpowiedzi udzieliło 45,5% ogółu badanych. Do picia alkoholu przyznali się głównie chłopcy 53,33% ogółu, a wśród dziewcząt 20,58% ogółu. Uczniowie technikum deklarowali większą styczność bezpośrednią z alkoholem, niż uczniowie z liceum. Także wiek odgrywał ważną rolę w kontakcie z alkoholem. Warto podkreślić, iż uczniowie z poza Płocka udzielali częściej pozytywnej odpowiedzi na zadane wyżej pytanie. Szczegółową charakterystykę odpowiedzi przedstawiłem w poniższej tabeli 2.
Tabela 2 Bezpośrednia styczność uczniów z alkoholem
Wiek 1
15-16 lat
30 osób - tj. 41.66%
Wiek 2
17-18 lat
29 osób - tj. 42,64%
Wiek 3
19-20 lat
32 osoby - tj. 53,33%
Płeć
Mężczyźni
70 osób - tj. 71,42%
Płeć
Kobiety
21 osób - tj. 20,58%
Typ szkoły
Liceum
44 osoby - tj. 41,90%
Typ szkoły
Technikum
47 osób - tj.49,47%
Miejsce zamieszkania
Płock
72 osoby - tj. 43,90%
Miejsce zamieszkania
Poza Płockiem
19 osób - tj. 52,77%
RAZEM
Badani
91 osób - tj. 45,5%
Na drugie pytanie - kiedy zacząłeś (aś) pić?, najczęściej uczniowie odpowiadali, że pierwszy kontakt z alkoholem mieli w wieku 12-13 lat. Pomimo, że odpowiedzi takiej udzieliło 63,35% badanych, to rozbieżność wśród udzielonych odpowiedzi była bardzo duża. Tylko 7 osób (1 chłopiec i 6 dziewcząt) tj. 3,5% badanych odpowiedziało, że do tej pory nie próbowało alkoholu. Za to, aż 17, 65% osób przyznało się do kontaktu z alkoholem przed ukończeniem dziesiątego roku życia. Znaczące różnice w odpowiedziach zachodziły pomiędzy uczniami z Płocka, a uczniami mieszkającymi na wsi. Tutaj też okazało się, że badani z poza Płocka wcześniej sięgają po alkohol, niż ich koledzy z miasta. Na 34 osoby ze wsi tj. 17% ogółu badanych, przeszło połowa z nich, tj. 54,35% piła alkohol przed ukończeniem 10 roku życia. Tylko 1 osoba, tj.0,5% nie piła w ogóle. Pozostali uczniowie mieścili się w przedziale wiekowym, w którym górna granica wynosiła 16 lat. Typ szkoły nie odegrał w tym przypadku znaczącej roli. Zarówno licealiści, jak i technicy podawali podobne odpowiedzi.
Na trzecie zadane pytanie - jaki rodzaj alkoholu pijesz?, zdecydowanie najczęściej padała odpowiedź - piwo. Odpowiedzi takiej udzieliło aż 69,38% mężczyzn i 38,23% kobiet. Następnym w kolejności alkoholem, pod względem częstotliwości spożywania jest wódka. Wódkę pije co piąty chłopiec (20,40%), i 2,85% dziewcząt. Warto zauważyć że wino częściej pite jest przez kobiety, niż przez mężczyzn. W rubryce „inne” umieściłem odpowiedzi osób, które spożywały napoje alkoholowe zwane drinkami. W tabeli 3 umieściłem szczegółowy wykaz struktury spożywania alkoholu przez młodzież w Płocku.
Tabela 3 Struktura spożycia alkoholu przez płocką młodzież
Jaki rodzaj alkoholu pijesz?
Piwo
Wino
Wódka
Inne
Mężczyźni
68 osób,
tj. 69,38%
9 osób,
tj. 9,18%
20 osób,
橴〲㐬
tj. 20,40%
Brak odpowiedzi
Kobiety
39 osób,
tj. 38,23%
11 osób,
tj. 10,78%
3 osoby,
tj. 2,85%
4 osoby,
tj. 3,92%
Liceum
60 osób,
tj. 56,07%
6 osób,
tj. 5,71%
7 osób,
tj. 6,66%
4 osoby,
tj. 3,92%
Technikum
47 osób,
tj. 43,92%
14 osób,
tj. 14,73%
16 osób,
tj.16,84%
Brak odpowiedzi
PBůck
84 osoby,
tj.51,21%
7 osób,
tj. 4,26%
9 osób,
tj. 5,48%
3 osoby,
tj. 1,82%
Poza PBůckiem
23osoby, tj.67,64%
13 osób,
tj. 38,23%
14 osób,
tj.38,88%
1 osoba,
tj. 2,77%
Na pytanie czwarte, zadane w ankiecie - jak cz
Płock
84 osoby,
tj.51,21%
7 osób,
tj. 4,26%
9 osób,
tj. 5,48%
3 osoby,
tj. 1,82%
Poza Płockiem
23osoby, tj.67,64%
13 osób,
tj. 38,23%
14 osób,
tj.38,88%
1 osoba,
tj. 2,77%
Na pytanie czwarte, zadane w ankiecie - jak często pijesz?, ankietowani mieli do wyboru pięć możliwości. Z badań wynika, że codziennie pije 8,16% chłopców, i zaledwie 0,98% dziewcząt. Najczęściej według badanych, pije się w weekendy, kiedy to alkoholu próbuje 30,47% licealistów i 32,63% uczniów ze szkół o profilu technicznym. Miejsce zamieszkania ma znaczenie, ale nie jest ono tak widoczne. Procentowy wykaz problemu, przedstawiłem w tabeli 4.
Tabela 4 Częstotliwość spożywania alkoholu
Jak często pijesz?
Codziennie
Raz w tygodniu
Tylko w weekend
Raz w miesiącu
Jeszcze rzadziej
Mężczyźni
8 osób,
tj. 8,16%
22 osoby,
tj. 22,44%
39 osób,
tj. 39,79%
5 osób,
tj. 5,1%
6 osób,
tj. 6,12%
Kobiety
1 osoba,
tj. 0,98%
15 osób, tj. 14,70%
24 osoby,
tj. 23,52%
5 osób,
tj. 4,90%
11 osób, tj. 10,78%
Liceum
4 osoby,
tj. 3,80%
17 osób,
tj. 16,19%
32 osoby,
tj. 30,47%
7 osób,
tj. 6,66%
7 osób,
tj. 6,66%
Technikum
5 osób,
tj. 5,26%
20 osób,
tj. 20,05%
31 osób,
tj. 32,63%
3 osoby,
tj. 3,15%
10 osób,
tj. 10,52%
Płock
3 osoby,
tj.1,82%
20 osób,
tj. 12,19%
41 osób,
tj. 25%
7 osób,
tj. 4,26%
12 osób, tj. 7,31%
Poza Płockiem
6 osób,
tj. 16,66%
17 osób,
tj. 47,22%
22 osoby,
tj. 23,15%
3 osoby,
tj. 3,15%
5 osób,
tj. 5,26%
Piąte pytanie umieszczone w ankiecie, sformułowałem w taki sposób, aby ankietowani mieli możliwość wypowiedzenia się. Większość odpowiedzi udzielonych przez uczniów, mieści się wśród tych które zazwyczaj są wymieniane przy okazji badań tego typu, przeprowadzanych przez inne osoby zainteresowane problematyką alkoholizmu. Niestety część ankietowanych osób nie potraktowała poważnie tego pytania. Odsetek, odpowiedzi które musiałem odrzucić w tym przypadku wyniósł 7%. Pozostałe odpowiedzi przedstawiam poniżej w kolejności, zaczynając od tego motywu powodującego sięganie po alkohol, który występował najczęściej, kończąc na tym który pojawiał się najrzadziej. Ogólnie badana młodzież przedstawiła osiem powodów, ich zdaniem najbardziej znaczących.
Chęć przynależności do grupy i dopasowania się do kolegów - takiej odpowiedzi udzieliło 34,40% ogółu badanych. Odpowiedź taką dało 39,21% kobiet i 24,48% mężczyzn. Badani z liceum także częściej przedstawiali ten powód na pierwszym miejscu niż uczniowie technikum. Odpowiednio licealiści - 35,23%, technicy - 28,42%. Mieszkańcy Płocka w tym pytaniu dali taką odpowiedź w liczbie 31,70%, a osoby z poza Płocka 33,33%.
Dobra zabawa przy alkoholu - odpowiedzi takiej udzieliło 25,26% ogółu badanych. 30,61% mężczyzn dało taką odpowiedź i 16,66% kobiet. Uczniowie liceum - 23,80%, a technikum - 23,15%. Zabawę przy alkoholu bardziej cenią sobie uczniowie technikum - 38,88%, a liceum - 20,12%.
Być „spoko” i na luzie - w ten sposób odpowiedziało 11,82% ogółu badanych. W tym przypadku 7,14% mężczyzn dało taką odpowiedź, a kobiety miały dwukrotnie większą przewagę - 14,70%. Także licealiści wymieniali częściej ten motyw, niż koledzy z technikum. Odpowiednio liceum 14,28%, technikum 7,36%. Mieszkańcy Płocka 7,92%, a okolic 25%.
Przestać być nieśmiałym - 9,67% ogółu badanych odpowiedziało w ten sposób. Z tego odpowiedzi tej udzieliło 10,20% mężczyzn i 7,84% kobiet, 8,57% licealistów i 9,47% techników. Nieśmiałość za pomocą alkoholu przezwycięża 7,31% młodzieży płockiej i 16,66% okolic Płocka.
Lepiej się poczuć - i tu 7,52% ogółu badanych poprawia sobie samopoczucie pijąc alkohol. Aby lepiej się poczuć alkohol pije 5,1% mężczyzn i 8,82% kobiet. W liceum korzysta z tego 6,66% uczniów, a w technikum 7,36% uczniów. 11,11% mieszkańców wsi radzi sobie w ten sposób i 6,09% płocczan.
Sprawdzić jak to jest - ciekawość powoduje 5,37% ogółu badanych. Alkohol wzbudza ciekawość 6,12% chłopców i 3,92% dziewcząt. 5,71% licealistów pije z ciekawości i 4,21% uczniów z technikum, 4,87% płocczan i 5,55% mieszkających w jego okolicy.
Złamać zakaz - zakazy łamie poprzez picie 3,22% ogółu badanych. W tym 6,12% chłopców i 3,92% dziewcząt, 5,71% licealistów i 4,21% uczniów technikum. W Płocku 4,87% uczniów łamie zakaz spożywania alkoholu, a na wsi 5,55% ankietowanych.
Czuć się dorosłym - jest to wytłumaczenie dla 2,15% ogółu badanych. Dzięki alkoholowi chce się poczuć dorosłym 2,04% mężczyzn i 1,96% kobiet, 1,90 licealistów, 2,10% techników, 1,82% płocczan i 2,77% uczniów mieszkających poza Płockiem.
Na szóste pytanie - Czy spożywałeś (aś) alkohol na terenie szkoły?, w tym przypadku odpowiedzi pozytywnej udzieliło 16% ogółu badanych. Na to pytanie większość odpowiedzi pozytywnych należała do chłopców. Tutaj także większość odpowiedzi na tak padło wśród uczniów technikum niż liceum. Szczegółową charakterystykę odpowiedzi podałem w tabeli 5, z uwzględnieniem styczności ze zjawiskiem.
Tabela 5 Struktura spożywania alkoholu na terenie szkoły
Wiek 1
15-16 lat
4 osoby, tj. 5,55%
Wiek 2
17-18 lat
14 osób, tj. 20,58%
Wiek 3
19-20 lat
14 osób, tj. 23,33%
Płeć
Mężczyźni
26 osób, tj.26,53%
Płeć
Kobiety
6 osób, tj. 5,88%
Typ szkoły
Liceum
11 osób, tj. 10,47%
Typ szkoły
Technikum
21 osób, tj. 22,10%
Styczność ze zjawiskiem
TAK
32 osoby, tj. 16%
Styczność ze zjawiskiem
NIE
168 osób, tj. 84%
Na pytanie siódme - Czy spożywałeś (aś) alkohol poza szkołą?, odpowiedzi pozytywnej udzieliło 45,5% ogółu ankietowanych. Alkohol w znaczącej przewadze piją chłopcy. Uczniowie technikum także częściej piją alkohol od swoich kolegów z liceum, choć różnica nie jest tak duża jak między kobietami i mężczyznami. Szczegóły ankiety przedstawiłem w tabeli 6. Drugą i trzecią część pytania przedstawiłem pod tabelą 6.
Tabela 6 Spożycie alkoholu poza szkołą
Wiek 1
15-16 lat
30 osób, tj. 41,66%
Wiek 2
17-18 lat
29 osób, tj. 42,64%
Wiek 3
19-20 lat
32 osoby, tj. 53,33%
Płeć
Mężczyźni
70 osób, tj. 71,42%
Płeć
Kobiety
21 osób, tj. 20,58%
Typ szkoły
Liceum
44 osoby, tj. 41,90%
Typ szkoły
Technikum
47 osób, tj. 49,47%
Styczność ze zjawiskiem
TAK
91 osób, tj. 45,5%
Styczność ze zjawiskiem
NIE
109 osób, tj. 54,5%
Pytanie siódme miało na celu zaznajomienie się z miejscami, w których uczniowie piją alkohol oraz z kim ten alkohol spożywają. W pierwszym przypadku ankietowani mieli do wyboru cztery możliwości, w drugiej części trzy możliwości zaznaczenia odpowiedzi. A oto wyniki:
gdzie przede wszystkim pijesz alkohol?
- w domu - odpowiedzi takiej udzieliło - 20,87% pijących,
- w pubie - odpowiedzi takiej udzieliło - 40,65% pijących,
- na imprezie u znajomego - odpowiedzi takiej udzieliło - 27,47% pijących,
- inne - uczniowie najczęściej wymieniali tu nst. miejsca: park, ulica, miejsca wyjazdów wakacyjnych - odpowiedzi takiej udzieliło - 10,98% pijących.
z kim pijesz alkohol?
- z rodzicami - odpowiedzi takiej udzieliło - 16,48% pijących,
- ze znajomymi - odpowiedzi takiej udzieliło - 65,93% pijących,
- z przypadkowymi osobami - odpowiedzi takiej udzieliło - 17,59% pijących alkohol
Na pytanie ósme - Czy istnieje w twojej szkole problem alkoholowy?, odpowiedzi pozytywnej udzieliło 69% ogółu badanych. Tak jak wcześniej problem alkoholu widzą w większej mierze uczniowie technikum niż liceum, choć wypowiedzi dziewcząt na tak są dużo częstsze, niż chłopców, co przedstawiają wyniki badań umieszczone w tabeli 7.
Tabela 7 Problem alkoholu w szkole widziany przez uczniów
Wiek 1
15-16 lat
55 osób, tj. 76,38%
Wiek 2
17-18 lat
43 osoby, tj. 63,23%
Wiek 3
19-20 lat
40 osób, tj. 66,66%
Płeć
Mężczyźni
51 osób, tj. 52,04%
Płeć
Kobiety
87 osób, tj. 85,29%
Typ szkoły
Liceum
70 osób, tj. 66,66%
Typ szkoły
Technikum
68 osób, tj. 71,57%
RAZEM
TAK
138 osoby, tj. 69%
Na dziewiąte pytanie - Czy w okolicy szkoły można kupić alkohol?, wszyscy zgodnie odpowiedzieli - tak. Odpowiedź taka zapewne spowodowana jest tym, że w okolicy szkół w których prowadzone były badania usytuowane są duże markety, w których sprzedawane są różnego rodzaju napoje alkoholowe.
Na pytanie dziesiąte - Czy twoi znajomi piją alkohol na imprezach pozaszkolnych?, odpowiedzi twierdzącej udzieliło 75% ogółu badanych. Najwięcej znajomych, którzy piją alkohol mają 19 - 20 latkowie. Odpowiedzi na tak częściej udzielali chłopcy, oraz uczniowie liceum. Dokładne dane umieściłem w tabeli 8.
Tabela 8 Czy twoi znajomi piją alkohol na imprezach
pozaszkolnych - charakterystyka odpowiedzi
Wiek 1
15-16 lat
42 osoby, tj. 58,33%
Wiek 2
17-18 lat
55 osób, tj. 80,88%
Wiek 3
19-20 lat
53 osoby, tj. 88,33%
Płeć
Mężczyźni
79 osób, tj. 80,61%
Płeć
Kobiety
71 osób, tj. 69,60%
Typ szkoły
Liceum
82 osoby, tj. 78,09%
Typ szkoły
Technikum
68 osób, tj. 71,57%
RAZEM
TAK
150 osób, tj. 75%
Na pytanie jedenaste - Czy w szkole jest osoba, do której uczniowie mogą zwrócić się o pomoc w sytuacji związanej z alkoholem?, odpowiedzi pozytywnych było zaledwie 39% wśród ogółu badanych. Częściej pozytywnej odpowiedzi udzielały kobiety niż mężczyźni. Różnica między typami szkół była nieznaczna. Tabela 9 przedstawia szczegółowe wyniki udzielonych odpowiedzi.
Tabela 9 Czy w szkole jest osoba, do której uczniowie mogą
zwrócić się o pomoc w sytuacji związanej
z alkoholem
Wiek 1
15-16 lat
24 osoby, tj. 33,33%
Wiek 2
17-18 lat
26 osób, tj. 38,23%
Wiek 3
19-20 lat
28 osób, tj. 46,66%
Płeć
Mężczyźni
30 osób, tj. 30,61%
Płeć
Kobiety
48 osób, tj. 47,05%
Typ szkoły
Liceum
38 osób, tj. 36,19%
Typ szkoły
Technikum
40 osób, tj. 42,10%
RAZEM
TAK
78 osób, tj. 39%
Na pytanie dwunaste - Czy na terenie szkoły powinny być prowadzone stałe zajęcia profilaktyczne dotyczące uzależnień?, pozytywnej odpowiedzi udzieliło 68% badanych. Zarówno chłopcy, jak i dziewczęta w większości odpowiadali - tak. Nie występowała także znaczna różnica pomiędzy odpowiedziami uczniów z liceum, jak i z technikum, większość była zgodna, co do stałego prowadzenia takich zajęć. Szczegółowe wyniki przedstawiłem w tabeli 10.
Tabela 10 Potrzeba prowadzenia zajęć profilaktycznych w szkole
wg. oceny uczniów
Wiek 1
15-16 lat
32 osoby, tj. 44,44%
Wiek 2
17-18 lat
46 osób, tj. 67,64%
Wiek 3
19-20 lat
38 osób, tj. 63,33%
Płeć
Mężczyźni
55 osób, tj. 56,12%
Płeć
Kobiety
61 osób, tj. 59,80%
Typ szkoły
Liceum
64 osoby, tj. 60,95%
Typ szkoły
Technikum
62 osoby, tj. 65,26%
RAZEM
TAK
116 osób, tj. 58%
Ustalenia z badań
Postępowanie badawcze miało na celu ustalenie styczności badanych uczniów szkół średnich ze zjawiskiem alkoholizmu, tzn. ustalenie czy badani upijali się lub zachęcani byli do picia alkoholu na terenie szkoły lub poza nią. Interesujące było także poznanie opinii badanej młodzieży co do powinności prowadzenia zajęć profilaktycznych, dotyczących uzależnień na terenie ich szkoły. Czy w odczuciu uczniów kadra nauczycielska ma pojęcie jak postępować z osobami pijącymi, czy w ich szkole istnieje problem alkoholu. Pytania ankiety były opracowane w ten sposób, aby odpowiedzi na zadawane pytania dawały jasny obraz sprawy i maksymalnie dostarczyły informacji o poglądach, opiniach i ocenach badanych.
Analiza wyników badań umożliwiła sformułowanie następujących wniosków.
Badana młodzież posiada określony obraz zjawiska alkoholizmu, którego poznanie może mieć znaczenie dla organizowania działań profilaktycznych, które w Polsce wobec znikomych możliwości terapeutycznych powinny być rozwijane i doskonalone.
Wśród badanych uczniów 45,5% ogółu zadeklarowało picie alkoholu. Niepokojącym może być fakt, iż ponad 47% uczniów mieszkających poza Płockiem pije alkohol co najmniej raz w tygodniu, a 16% badanych pije alkohol w szkole.
Warto podkreślić, że na pytanie o problem alkoholu w szkole, pozytywnej odpowiedzi udzieliło 69% ogółu badanych. Ogromnie niepokojący jest fakt dostępu do alkoholu; pytani o to uczniowie jednogłośnie stwierdzili, że zdobycie alkoholu nie stanowi dla nikogo problemu, nawet znajdując się w szkole. Motywy sięgania po alkohol też nie wróżą niczego dobrego. Samotność, problemy osobiste i niewiedza ciągle popychają kolejne rzesze młodzieży do sięgnięcia po alkohol. Co piąty badany pije alkohol w domu, a aż 16,48% pije wraz z rodzicami. Wybiegając poza badaną zbiorowość, można stwierdzić faktyczną skalę zjawiska. W pytaniu dziesiątym 75% uczniów przyznała się do tego, że ich znajomi piją alkohol. Wynika z tego, że problem ten dotyka dużo większe grono osób, niż przedstawiłem to w badaniach.
I tak złą sytuację, pogarsza jeszcze fakt, że młodzież może czuć się pozostawiona sama sobie. Aż 61% uczniów nie widzi w szkole osoby, do której mogła by się zwrócić o pomoc, gdy ma problem z alkoholem. Potrzebę prowadzenia w szkole zajęć profilaktycznych wyraża 58% uczniów.
Z przeprowadzonych badań można ustalić, iż odpowiedzi badanej zbiorowości zależały od takich czynników jak: wiek, płeć, typ szkoły, miejsce zamieszkania i styczności ze zjawiskiem.
Wyniki badań wymagają dalszej pogłębionej analizy z uwzględnieniem większej i bardziej zróżnicowanej populacji innych grup społecznych oraz innych zmiennych, które mogą mieć wpływ na wyniki badań.
Szersze badania i pogłębiona analiza pozwolą na sformułowanie bardziej ogólnych wyników, które będą stanowiły podstawę do organizowania działań zmierzających do uzyskania informacji o skali zjawiska, a także do organizowania efektywniejszej pomocy dotkniętym problemem.
Zakończenie i wnioski ogółne
Poprzez napisanie tej pracy chciałem wskazać dzisiejszy problem alkoholizmu wśród młodzieży i wytłumaczyć, czym w ogóle jest uzależnienie od alkoholu. Zdarza się bowiem, że nie wszyscy w pełni rozumieją to pojęcie, poprzez co nie są w stanie ogarnąć wagi problemu.
Na podstawie literatury starałem się wyjaśnić, dlaczego młodzież sięga po alkohol. Co takiego dzieje się w psychice, może w życiu, może dookoła nich, że decydują się na tą swego rodzaju powolną samozagładę. W owej pracy zamieściłem podstawowe informacje na temat alkoholu: jakie rodzaje są dostępne na naszym rynku, jaka jest struktura ich spożywania.
W pracy zamieściłem także badania własne, mające na celu ukazanie skali problemu, dotyczącego alkoholu, wśród danej grupy uczniów płockich szkół średnich. Trudno jest tutaj mówić o wyborze grupy reprezentatywnej, ale wyniki tych badań mogą posłużyć jako przyczynek do znacznie szerszych i głębszych rozważań w tym zakresie.
Wyciągając wnioski z całokształtu pracy, można stwierdzić, że alkoholizm wśród młodzieży szkolnej staje się coraz bardziej powszechnym zjawiskiem. Lecz najbardziej niepokojące jest to, że stale obniża się wiek osób zarówno eksperymentujących z alkoholem, jak i osób od niego uzależnionych.
Lata dziewięćdziesiąte przyniosły wiele zmian, także jeśli chodzi o zjawisko alkoholizmu. Pijemy trunki słabsze, ale w większych ilościach. W tej dziedzinie na pewno zbliżyliśmy się do czołówki światowej. Takie podejście do sprawy stwarza duże pole do popisu dla wychowawców - profilaktyków. Uświadamianie uczniom groźnych skutków picia alkoholu, nawet w małych ilościach, czy zażywania nawet miękkich narkotyków, powinno stać się tak samo naturalne, jak tłumaczenie funkcji, czy zasad analizy wiersza.
Wiedza nauczyciela o środkach odurzających, na początku dwudziestego pierwszego wieku, nie może ograniczać się do faktu, że coś takiego istnieje. Teraz należy znać wszystkie środki i wiedzieć jak postępować z odurzającym się uczniem.
Obecnie można już zaobserwować pozytywne zmiany, lecz niestety nie są one jeszcze dostatecznie widoczne. Wychowawcy zaczynają być zainteresowani problemem, chcą wiedzieć jak reagować, jak rozmawiać z odurzającym się uczniem, jak rozmawiać z jego rodzicami, gdzie zwrócić się o pomoc. Nie są to jednak wszyscy pedagodzy. Wyniki przeprowadzonych przeze mnie badań, wyraźnie wskazują, że w odczuciu dużej części badanej młodzieży, nauczyciele w ich szkole nie posiadają choćby dostatecznej wiedzy o alkoholu i uzależnieniach.
W sytuacji, kiedy alkohol zdobywa coraz większą popularność, kiedy pierwszy kontakt z nim, najczęściej następuje w okresie szkolnym, naszym obowiązkiem jest zatroszczyć się o uczniów. A kiedy pojawi