CZĘŚĆ NADPRZEPONOWA
Jama ustna (cavum oris)
Gardziel (fauces) i gardło (pharynx)
Przełyk (esophagus)
CZĘŚĆ PODPRZEPONOWA
Żołądek (ventriculus, gaster)
Jelito cienkie (intestinum tenue)
Jelito grube (intestinum crassum)
Gruczoły trawienne
Budowa ściany przewodu pokarmowego
(od światła przewodu):
nabłonek (epithelium)
błona śluzowa (tunica mucosa)
błona mięśniowa (tunica muscularis) - okrężna i podłużna
błona zewnętrzna (tunica adventitia) - tk. łączna zbita/wiotka
CZĘŚĆ NADPRZEPONOWA
Jama ustna (cavum oris): przedsionek i właściwa jama ustna, oddzielone łukami zębowymi oraz cieśń gardzieli
ślinianki:
-przyuszna (glandula parotis) - ujście na brodawce przyuszniczej, na wysokości 2. górnego zęba trzonowego
-podżuchwowa (glandula submandibularis) -ujście na mięsku podjęzykowym, po obu stronach wędzidełka językowego
-podjęzykowa (glandula sublingualis) - jak podżuchwowe lub do przewodu podżuchwowego
-policzkowe
Pobudzenie włókien współczulnych AUN pobudza wydzielanie dużych ilości wodnistej śliny, pobudzenie układu przywspółczulnego prowadzi do wydzielania małych ilości gęstej śliny
Budowa zęba (dent):
-korona - część zęba pokryta szkliwem (enamelum) to korona anatomiczna (corona anatomica); część zęba wystająca z dziąsła to korona kliniczna (corona clinica) - korona anatomiczna jest większa niż kliniczna
-szyjka (collum)
-korzeń (radix) pokryty kostniwem (cementum)
Uzębienie człowieka jest dwupokoleniowe (tzn. występują zęby mleczne i stałe)
-Zęby mleczne (dentes decidui) - 20:
2 sieczne, 1 kieł i 2 trzonowe w każdej połowie szczęki i żuchwy
-Zęby stałe (dentes permanentes) - 32:
2 sieczne, 1 kieł, 2 przedtrzonowe, 3 trzonowe
Ostatnie zęby trzonowe to tzw. zęby mądrości
-Stosunek górnego szeregu zębów do dolnego w położeniu nieruchomym nazywamy zwarciem, a podczas ruchu - zgryzem.
Brodawki językowe:
nitkowate, stożkowate, grzybowate, okolone i liściaste; 3 ostatnie zawierają kubki smakowe, tworząc organ smaku - organum gustus
Ruchy języka (lingua) umożliwiają mięśnie:
własne (wewnętrzne): podłużny górny (unosi koniuszek języka), dolny (opuszcza), poprzeczny (wydłuża) i pionowy (spłaszcza język)
mięśne zewnętrzne (dochodzące): bródkowo-językowy (wysuwa język), gnykowo-językowy, rylcowo-językowy (2 ostatnie cofają język)
Mięśnie własne dochodzące języka unerwia NERW PODJĘZYKOWY XII,
Nasadę języka ponadto językowo gardłowy (IX) i błędny (X).
Gardziel (fauces) - na pograniczu jamy ustnej i gardła:
łuk podniebienno-językowy
łuk podniebienno-gardłowy
między nimi znajduje się migdałek podniebienny
Gardło (pharynx) - skrzyżowanie drogi pokarmowej i oddechowej
odcinek od podstawy czaszki do VI kręgu szyjnego
Części gardła: nosowa, ustna, krtaniowa
Budowa ściany gardła - błona śluzowa, mięśnie dźwigacze i zwieracze, błona zewnętrzna
Przełyk (esophagus) - pośredniczy w w przekazywaniu pokarmów z gardła do żołądka, nie zachodzą w nim procesy wchłaniania ani trawienia
-Od VI kręgu szyjnego do XI kręgu piersiowego
-długość od 23 do 26 cm
Części przełyku:
szyjna (C6-Th1) - pogranicze szyi i klatki piersiowej
piersiowa - w śródpiersiu górnym i tylnym (Th1-Th11)
brzuszna - między przeponą a żołądkiem, najkrótsza
3 zwężenia przełyku:
Krtaniowe
Aortalne
brzuszne
Budowa ściany przełyku:
błona śluzowa
błona podśluzowa
błona mięśniowa (okrężna i podłużna)
błona zewnętrznej (tkanka łączna włóknista luźna)
CZĘŚĆ PODPRZEPONOWA
Żołądek (ventriculus, gaster)
Jelito cienkie (intestinum tenue)
Jelito grube (intestinum crassum)
Gruczoły trawienne
Żołądek (ventriculus, gaster):
-część wpustowa (pars cardiaca) albo wpust (cardia) - tu wchodzi przełyk
-dno żołądka (fundus ventriculi) - najwyższa część żołądka, położona pod przeponą
-trzon żołądka (corpus ventriculi) - największa, środkowa część
-część odźwiernikowa (pars pylorica) lub odźwiernik (pylorus) - część przechodząca w dwunastnicę
Budowa ściany żołądka:
błona surowicza
błona mięśniowa:
podłużne
okrężne
skośne
mięsień zwieracz odźwiernika
tkanka podśluzowa
tkanka śluzowa z dołeczkami żołądkowymi
Ruchy perystaltyczne żołądka przesuwające treść pokarmową w stronę odźwiernika
Sok żołądkowy:
Kw. solny
Sole mineralne
Enzymy:
pepsyna
katepsyna
podpuszczka
lipaza żołądkowa
śluz
woda
Gruczoły żołądkowe właściwe (dno i trzon):
Komórki główne - pepsynogen,
Komórki okładzinowe - kwas solny, czynnik wewnętrzny niezbędny do wchłaniania witaminy B12
Gruczoły odźwiernikowe:
Głównie śluz (glikoproteiny
CZĘŚĆ PODPRZEPONOWA - ŻOŁĄDEK, DWUNASTNICA, JELITA
KOMÓRKI WYDZIELNICZE
W błonie śluzowej żołądka, dwunastnicy i jelit występują tzw. komórki serii APUD (amine and amine precursors uptake and decarboxylation - odpowiedzialne za wychwyt amin i ich prekursorów oraz ich dekarboksylację). Komórki te (1 komórkowe gruczoły) pełnią funkcje receptorowe i wydzielnicze. Wyróżniamy następujące komórki:
G - wydzielają gastrynę
D - somatostatynę
S - sekretynę
I - cholecystokininę
EC - motylinę
EGL - preproglukagon
H1 - wazoaktywny peptyd jelitowy VIP
K - peptyd hamujący czynność żołądka GIP
CZĘŚĆ PODPRZEPONOWA - JELITO CIENKIE (intestinum tenue)
Dwunastnica (duodenum) - ma kształt litery C,
długość 24-30 cm
Części: górna, zstępująca, pozioma i wstępująca
ściana dwunastnicy (trójwarstwowa):
Błona surowicza (otrzewna trzewna)
Błona mięśniowa
Tkanka podśluzowa (g. dwunastnicze)
Błona śluzowa
Brodawka większa - ujście przewodu źółciowego wspólnego i trzustkowego
Brodawka mniejsza - ujście przewodu trzustkowego dodatkowego
-Jelito czcze (jejunum) i kręte (ileum) nie są od siebie ściśle odgraniczone i mają wiele wspólnych cech
-Rozpoczynają się zgięciem dwunastniczo-czczym (na wysokości II kręgu lędźwiowego), a kończą zastawką krętniczo-kątniczą (valva ileocecalis) w miejscu ujścia do jelita ślepego (kątnicy), w prawym dole biodrowym
-Łącznie mają długość około 5 m, z tego 2/5 to jelito czcze, a 3/5 jelito kręte
JELITO CZCZE |
JELITO KRĘTE |
szersze - średnica 31-39 mm |
węższe - średnica 25 - 31 mm |
ściana jest grubsza, obficiej unaczyniona |
Ściana cieńsza, słabiej unaczyniona |
fałdy okrężne dobrze rozwinięte |
fałdy okrężne niskie, krótsze, mniej liczne |
kosmki krótkie i szerokie |
kosmki cienkie, nitkowate |
grudki chłonne samotne mniej liczne, małe |
grudki chłonne samotne duże i liczne |
mniej tkanki tłuszczowej w krezce |
skupienie tkanki tłuszczowej w krezce |
Przezroczysta półka w krezce w pobliżu jelita |
Krezka nieprzezroczysta |
Naczynia krwionośne włosowate - cukry proste i aminokwasy (płyną żyłą krezkową górną przez żyłę wrotną do sieci naczyń włosowatych wątroby)
Naczynia włosowate chłonne - tłuszcze (płyną drogą przewodu piersiowego do żyły ramienno - głowowej lewej i żyłą główną górną do prawego przedsionka serca)
CZĘŚĆ PODPRZEPONOWA - JELITO GRUBE (intestinum crassum)
1. jelito ślepe - kątnica z wyrostkiem robaczkowym - (appendix vermiformis
2. okrężnica (colon), części:
wstępująca (colon ascendens)
poprzeczna (colon transversum)
zstępująca (colon descendens)
esowata (colon sigmoideum
3. Odbytnica (rectum):
bańka
kanał odbytniczy
odbyt
OŚRODEK STERUJĄCY WYPRÓŻNIENIEM ZNAJDUJE SIĘ W CZĘŚCI KRZYŻOWEJ RDZENIA KRĘGOWEGO
ściana jelita grubego (trójwarstwowa):
błona śluzowa
błona mięśniowa
błona zewnętrzna (podsurowicza i surowicza)
Wnętrze - jednowarstwowy nabłonek sześcienny, z komórkami kubkowymi. W śluzówce liczne krypty jelitowe
CZĘŚĆ PODPRZEPONOWA - gruczoły trawienne
Wątroba (hepar
Trzustka (pancreas
TRZUSTKA
Trzustka (pancreas)
Leży zaotrzewnowo, długość - ok. 18 cm, masa ok. 100 g
Budowa zewnętrzna: głowa, trzon, ogon
-część zewnątrzwydzielnicza (około 98% masy całego gruczołu) - utworzona przez płaciki trzustkowe, które wydzielają sok trzustkowy. Sok przez przewodziki trzustkowe przechodzi do przewodu trzustkowego, a następnie do dwunastnicy
- część dokrewna - wyspy trzustkowe (wyspy Langerhansa), od 200 tys. do 1,8 mln, mają średnicę ¼ mm.
4 rodzaje komórek tworzących wyspy trzustkowe A, B, D, F:
A - wydzielają glukagon,
B - insulinę
D - somatostatynę
F - polipeptyd trzustkowy
WĄTROBA
Wątroba (hepar) - waga ok. 1,5 kg (największy gruczoł organizmu)
Budowa:
4 płaty: prawy (największy), lewy, ogoniasty i czworoboczny (lobus dexter, sinister, quadratus i caudatus)
Zagłębienia:
- „wrota wątroby” (ujścia żył wątrobowych), po stronie trzewnej wątroby między płatem ogoniastym i czworobocznym
- dół pęcherzyka żółciowyego
Płaty wątroby dzielą się na segmenty, segmenty na zraziki (jednostka czynnościowa wątroby)