pinakoteka - w starożytnej Grecji galeria obrazów w północnym skrzydle Propylejów na Akropolis ateńskiej; składała się z kwadratowej sali i doryckiego przedsionka, gdzie od końca V w. p.n.e. aż po schyłek starożytności przechowywano obrazy; w okresie hellenistycznym istniały podobne zbiory obrazów m.in. w Heraionie na Samos oraz na dworze Attalidów w Pergamonie; w Rzymie funkcję publicznej pinakoteki pełniły portyki; w okresie cesarstwa powstawały także liczne pinakoteki w domach prywatnych, położone najczęściej przy atrium i zdobione obok obrazów także innymi dziełami sztuki;

polichromia - 1) wielobarwne malowidła zdobiące ściany, stropy lub sklepienia budowli; 2) dekoracja malarska rzeźby i wyrobów rzemiosła artystycznego;

polos -

prostylos - typ świątyni greckiej opartej na planie prostokąta, z portykiem kolumnowym w fasadzie;

protoma - element dekoracyjny w kształcie przedniej części ciała człowieka lub zwierzęcia, albo głowy zwierzęcej (często fantastycznej), czy też ludzkiej; występujący w sztuce ludów Azji Środkowej, Azji Mniejszej, Scytów, Saków, ludów Iranu, Mezopotamii, Grecji, Etrurii i Rzymu; najwcześniej (III tysiąclecie p.n.e.) protoma pojawiła się na obszarach Azji Zachodniej jako ozdoba (m.in. broni, naczyń), w VII i VI w. p.n.e. zdobyła popularność w całym świecie starożytnym;

regula - w porządku doryckim architraw jest gładki, zakończony u góry płaską listwą (tenia), do której pod tryglifami fryzu przymocowane są w równych odstępach małe listewki (regula) z sześcioma łezkami (gutty)

relief - kompozycja rzeźbiarska wydobyta z płaszczyzny płyty kamiennej, drewnianej lub

metalowej z pozostawieniem w niej tła; przeznaczona do oglądania wyłącznie od frontu;

uzyskana techniką rzeźbienia, kucia, odlewania itp.; w zależności od stopnia wypukłości

kompozycji relief dzieli się na płaski (płaskorzeźba, płaskoryt, bas-relief) - gdy kompozycja

występuje niezbyt mocno przed płaszczyznę tła; wypukły (wypukłorzeźba, haut-relief) - gdy

kompozycja występuje bardzo wydatnie przed płaszczyznę tła, i wklęsły (wklęsłorzeźba) -

gdy płaszczyzna tła występuje przed wykonaną w głąb kompozycją;

repusowanie - trybowanie; kucie bez użycia modelu, jedna z podstawowych technik

kształtowania wyrobów z blachy, polegająca na wykuwaniu na zimno puncami lub młotkami

odpowiedniej formy; tą techniką uzyskuje się z płaskiej blachy naczynia różnego kształtu lub

bardzo bogate i skomplikowane półplastyczne reliefy; do repusowania nadają się tylko metale

kowalne i ciągliwe, jak złoto, srebro, miedź, żelazo, mosiądz, rzadziej brąz i cyna; podkład

twardy tworzy kowadło, podkład miękki poduszka skórzana wypełniona piaskiem, trocinami

itp. albo mieszanina smoły i wosku; podczas repusowania na metalowej blasze ze szkicem

dekoracji wykuwa się wg szkicu wgłębienia, tworzące po przeciwnej stronie blachy dekorację

wypukłą; kucie po obu stronach stosuje się aż do momentu uzyskania odpowiedniej formy

opracowanego przedmiotu lub dekoracji;

sarkofag - ozdobna trumna, zwykle w kształcie skrzyni, wykonywana głównie z kamienia,

metalu, drewna lub gliny, pokrywana dekoracją malarską lub rzeźbiarską; sarkofagi etruskie -

terakotowe i kamienne, z półleżącymi figurami zmarłych na pokrywach; greckie - kamienne

o formach architektonicznych; greckie z okresu hellenistycznego - metalowe, rzymskie - kamienne, kryte dwuspadowym dachem z akroteriami, o ścianach zdobionych reliefowymi scenami figuralnymi;

sfinks - monstrum o głowie kobiety i uskrzydlonym tułowiu lwa; w sztukach plastycznych często przedstawiano scenę rozmowy Edypa ze sfinksem;

sfyrelaton - posąg wykonany specjalna techniką stosowaną niekiedy w starożytności (przy wykonywaniu posągów metalowych dużych rozmiarów), polegająca na zestawieniu ich z części wykutych w metalowych blachach;

sima - w klasycznych porządkach architektonicznych element ciągły poziomy pod gzymsem wieńczącym, pełniący funkcję rynny, z której woda opadowa uchodziła przez rzygacze;

---