Historia stosowania ziół jest tak dawna jak ludzkość. Człowiek pierwotny szukając roślin jadalnych natrafiał na takie, które może nie nadawały się na pokarm, ale uśmierzały bóle, powodowały szybkie gojenie się ran itp. i w ten sposób odkrywał rośliny lecznicze.

W dawnych wiekach zbieraniem roślin leczniczych zajmowały się przeważnie kobiety, które przekazywały swą wiedzę z pokolenia na pokolenie. Była to bogata wiedza o czym może świadczyć fakt, że od tzw. „babek” uczyli się lekarze o cechach i zastosowaniu ziół.

Człowiek był blisko przyrody, żył w zgodzie z naturą i rytmem pór roku. Obecnie oddaliliśmy się od naszej „Matki Ziemi” i jej owoców. Stąd też utraciliśmy naturalne zdolności odszukiwania ziół na własne dolegliwości. Możemy poobserwować nasze zwierzęta domowe (psy, koty), które gdy im coś dolega wyszukują sobie w lesie i na łące te rośliny, które im mogą pomóc w wyzdrowieniu. Paracelsus - wielki lekarz i alchemik XVI wieku zawarł tę mądrość w słynnym zdaniu:

„Przeciw każdej pojawiającej się chorobie wyrasta roślina lecznicza.”

i był nawet przekonany, że w miejscu gdzie występuje choroba rośnie również roślina odpowiednia do jej leczenia.

Poradnik ten powstał aby zapoznać Was z naturalnymi metodami leczenia.

Zasada działania ziół.

Zioła działają poprzez substancje w nich zawarte np.: azulan (olejek eteryczny) w rumianku. Zioła również substancje pomocnicze, które też są ważne bo mogą wspierać działanie substancji czynnych ponieważ zwykle zawierają witaminy, białka oraz mikroelementy.

Miary domowe ziół i wody.

Łyżeczka ziół = 1,5 ÷ 2 g

Łyżka ziół = 7 ÷ 8 g

Łyżeczka wody = 5 g

Łyżka wody = 15 g

Szklanka wody = 250 g

Zasady zbierania roślin leczniczych.

• zbierać daleko od dróg, poza miastem.

• gdy pogoda nie jest ani słoneczna ani deszczowa, w dzień, po rosie gdy obeschną.

• kłącza i korzenie zbiera się w okresie spoczynku rośliny (późną jesienią lub wczesną wiosną przed rozpoczęciem wegetacji).

• liście zbiera się w momencie zakwitania rośliny młode, soczyste, nieuszkodzone.

• kwiaty zbiera się w godzinach popołudniowych gdy są w pełni rozchylone i suche.

• pędy (ulistnione łodygi, czasem z kwiatami) po ususzeniu noszą nazwę Herba-Ziele. Zasady zbierania:

• ścina się nożem, sekatorem tylko młode i zdrowe części rośliny

• nie wolno łamać ! (kwiatów też !)

• wysokim roślinom ścina się tylko wierzchołki pędów 20 ÷ 30 cm od góry

Zasady suszenia ziół.

Suszenie roślin jest to proces pozbawiania ich wody w celu zabezpieczenia ich przed rozkładem substancji czynnych w środowisku wodnym.

• unika się suszenia na pełnym słońcu, wyjątkowo bardzo krótkie wstępne suszenie na słońcu.

• suszenie w przewiewnych pomieszczeniach np.: na strychu przy otwartych oknach lub przy wentylatorze.

• nie suszyć roślin przy grzejnikach !

• suszenie najlepiej w temperaturze pokojowej.

• zioła rozpościera się na płótnie, gazie naciągniętej na ramę lub w ażurowych skrzynkach po owocach (od dołu dziurki do przewiewu).

• nie należy suszyć na samej ziemi, czy papierze z nadrukiem, jeśli papier to biały i idealnie czysty !

• całe rośliny suszyć w pęczkach, zawieszone kwiatami do dołu w miejscu przewiewnym choć lepiej na ramach aby zapobiec gniciu roślin.

• czas suszenia latem :

• kwiaty - 3 ÷ 8 dni

• liście - 4 ÷ 6 dni

jesienią i wiosną dłużej.

Zasady przechowywania ziół.

• w przewiewnych pomieszczeniach o temperaturze pokojowej.

• zioła szczelnie zapakowane w szklanych słojach lub pudełkach metalowych, nie wolno przechowywać ziół w plastikowych pojemnikach.

• mogą też być przechowywane w opakowaniach papierowych.

• wszystkie zioła powinny być dokładnie oznakowane - nazwa, kiedy zbierane ewentualnie data ważności i seria.

Postacie leku roślinnego:

• wyciągi alkoholowe - trwała postać leku:

• tinctura (nalewka) - powstaje z suchego surowca roślinnego przez zalanie go 70% alkoholem w stosunku 1:5, 1:10.

• intracta - powstaje ze świeżego surowca roślinnego zalanego 70% wrzącym alkoholem.

• wyciągi wodne - nietrwała postać leku:

• napar - gdy zalewamy zioła wrzącą wodą.

• odwar - gdy zalewamy zioła wodą o temperaturze pokojowej, po tym doprowadz się do wrzenia i utrzymuje na małym ogniu przez 10 ÷ 20 min.

• maceracja (namoczenie) - wyciągi wodne przygotowywane na zimno głównie z surowców zawierających śluz np.: siemię lniane zalewa się wodą o temperaturze pokojowej i zostawia na 30 min. Przez czas maceracji (namaczania) trzeba często mieszać surowiec, potem cedzi się przez płótno i uzupełnia roztwór do początkowej objętości.

Właściwości lecznicze ziół:

1. Babka Lancetowata

• działanie wykrztuśne i rozluźniające zalegający śluz w oskrzelach.

• działanie na przewód pokarmowy - stany zapalne żołądka i dwunastnicy.

• działanie zewnętrzne - okłady na rany, czyraki, oparzenia

- na oczy

2. Bez Czarny - kwiaty i owoce

• działanie napotne - przeziębienie, grypa.

• działanie moczopędne.

• działanie przeczyszczające - owoce.

• źródło witaminy C i B.

• przeciw biegunkowo - owoce w postaci powideł.

• regulacja trawienia.

3. Brzoza - liść i pączki

• działanie moczopędne i oczyszczające.

• działa lekko napotnie.

• sok z brzozy - ogólnie wzmacniający.

4. Czosnek

• działa odkażająco (bakteriobójczo).

• obniża ciśnienie krwi.

• działa przeciw miażdżycowo.

• działa przeciw skurczowo - zaburzenia przewodu pokarmowego.

• działanie magiczne - pierwotna siła pozwalająca wyzwolić energię czynu, jednoczy rodzinę, talizman ochronny.

5. Dziurawiec

• pobudza odnowę tkanki nerwowej.

• działanie uspokajające - przynoszące równowagę.

• działanie na cały przewód pokarmowy - żółciopędne, stany skurczowe układu pokarmowego, krwawienia nerek.

• przeciwzapalnie i ściągająco na błonę przewodu pokarmowego.

• zewnętrznie w postaci olejku na trudno gojące się rany.

6. Głóg - owoce i kwiatostany

• zaburzenia układu krążenia

• na obniżenie ciśnienia

• przeciw miażdżycy

• moczopędnie

• uspokajająco

• rozkurczająco

• działanie magiczne - sukces i powodzenie we wszystkich sprawach dotyczących życia zawodowego.

7. Koper Włoski - owoce

• działanie rozkurczające i wykrztuśne.

• wiatropędne.

• regulacja trawienia.

• pobudza laktację.

8. Len - nasiona = siemie

• przeciw kaszlowy.

• przeciw zapalny.

• stosowany w nieżytach przewodu pokarmowego, wrzodach żołądka, dwunastnicy, osłaniająco, biegunki, niestrawność.

• łagodnie przeczyszczający.

• okłady - przy przeziębieniach, na oparzenia, na trudno gojące się rany.

1. Lipa - całe kwiatostany

• głównie napotnie.

• przeciw bólowo.

• żółciopędnie.

• przeciw skurczowo.

9. Malina - owoce, liście

• owoce mają działanie napotne - przeziębienie.

• owoce mają działanie ściągające.

• owoce są źródłem witamin C i B.

• liście - zaburzenia przewodu pokarmowego tj. biegunki, nieżyty żołądka i jelit.

9. Melisa - liść

• działa uspokajająco.

• ułatwia trawienie.

• dolegliwości kobiece

• działanie magiczne - łagodzi bóle i lęki związane z cierpieniem miłosnym.

9. Mięta - liść oraz ulistnione szczyty roślin

• pobudza czynność trawienną żołądka - stosowana w zaburzeniach trawienia, braku apetytu, skurczach żołądka.

• działanie żółciopędne i wiatropędne - choroby wątroby i pęcherzyka żółciowego.

• działanie przeciw skurczowe - w kolce jelitowej.

• działa lekko uspokajająco.

• działanie odkażające (zewnętrznie) - bóle ucha, płukanie gardła i jamy ustnej, owrzodzenia.

• działanie magiczne - odbiera nadmierny żar emocjom.

9. Podbiał - liście, kwiaty

• działa przeciw kaszlowo i wykrztuśnie.

• działa osłaniająco.

• działa przeciw skurczowo.

9. Pokrzywa - liście, korzenie

• działanie moczopędne i oczyszczające.

• działa wzmacniająco.

• działa przeciwzapalnie na system trawienny.

• działanie magiczne - rozwiązuje „kłujące” sytuacje tj. małe zazdrości, zawiść.

9. Prawoślaz - liście, korzenie

• działa przeciw kaszlowo i wykrztuśnie.

• działa osłaniająco - stany zapalne przewodu pokarmowego.

• zewnętrznie goi rany, wrzody i jęczmienie.

9. Rozmaryn - liście

• działanie antyseptyczne.

• działa przeciw skurczowo.

• działa pobudzająco.

• działanie magiczne:

• przynosi zadowolenie i miłość

• otwiera drogę do naszego „wewnętrznego dziecka”

• powieszona w pokoju dziecka gałązka rozmarynu zapewni mu bezpieczny i szczęśliwy rozwój

9. Rumianek - surowcem jest koszyczek rumianku

• działanie przeciw zapalne - przewlekłe zapalenie nerek i pęcherza moczowego.

• działanie wiatropędne - tzw. kolkach u niemowląt.

• działanie przeciw skurczowe - bolesne miesiączkowanie i zaburzenia przewodu pokarmowego.

• działanie odkażające (zewnętrznie):

• do płukania jamy ustnej i gardła

• w stanach zapalnych skóry

• do płukania pochwy

• do leczenia ran i oparzeń

• stany zapalne oczu

9. Skrzyp - pędy

• działanie moczopędne i oczyszczające.

• działanie wzmacniające - źródło witamin i soli mineralnych.

9. Szałwia - liście

• działanie antyseptyczne.

• działanie przeciw zapalne.

• działanie ściągające.

• działanie przeciw cukrzycowe.

• stosowana w zaburzeniach przewodu pokarmowego - regulacje perystaltyki jelit.

• działa przeciw biegunkowo.

• działa przeciw wzdęciom.

• działa w zaburzeniach wątrobowych i żołądkowych.

• stosowana przy nadmiernym poceniu.

• działanie zewnętrzne:

• okłady na trudno gojące się rany

• stany zapalne gardła, dziąseł, jamy ustnej

• działanie magiczne:

• wzmacnia zdrowie

• wskazuje za pomocą snów i obrazów w jaki sposób niszczysz przedwcześnie swoje zdrowie.

9. Tymianek

• działanie wykrztuśne - pobudza wydzielanie śluzu z oskrzeli, ułatwia odkrztuszanie, łagodzi napady kaszlu.

• odkażająco i ściągająco - zewnętrznie do płukania jamy ustnej i gardła.

• działanie magiczne - pobudza odwagę i siłę, powoduje to głównie zapach, który stanowi klucz do rozwiązania pewnych spraw, pomaga je sobie uświadomić.

Jak chronić się przed przeziębieniem

Profilaktyka

• Masaż zimnym ręcznikiem 4 ÷ 5 s.

• Poniżej 5ºC należy nosić nakrycie głowy.

• Zimą jadać: dynie, słonecznik, cebulę, miód, czosnek, warzywa.

• Codziennie rano należy pogryźć 3 jagody jałowca.

• Codziennie wieczorem zjeść ćwierć cebuli i ząbek czosnku.

• Wiosną jadać sałatkę z liści pokrzywy, mniszka lekarskiego i rzodkiewki z koprem i sokiem z brzozy.

Przeziębienie

• Kąpiel rozgrzewająca z solą, rumiankiem, szałwią i tymiankiem.

• Herbata z rumem, cytryną i sokiem malinowym.

• Herbatki z lipy, dzikiej róży, czarnego bzu, maliny

• Moczenie stóp z ziołami dla osób starszych (u osób starszych nie są wskazane kąpiele rozgrzewające).

Kąpiel stóp

• zrobić napar z kwiatów lipy i czarnego bzu

• napar wlać do miski

• zanurzyć nogi po łydki w naparze na 10 ÷ 15 min.

• lekko osuszyć stopy i założyć ciepłe wełniane skarpety

• podczas kąpieli stóp można popijać z filiżanki napar z lipy i czarnego bzu

• Syrop z cebuli - 2 ÷ 3 cebule pokroić w plasterki i zalać olejem. Przykryć na 1 godzinę i spożywać przed obiadem lub kolacją.

• Jedzenia chrzanu działa wykrztuśnie.

• Zmiażdżona cebula może być wykorzystana do leczenia wrzodów i czyraków ponieważ przyspiesza gojenie.

Zioła w kosmetyce

Parówki ziołowe

Parówka stanowi łatwy i niedrogi sposób na gruntowne, głębokie oczyszczanie skóry. Wysoka temperatura powoduje pocenie się, które ułatwia eliminację toksyn i pobudza krążenie. Para zmiękcza skórę i otwiera pory co z kolei umożliwia wchłanianie dobroczynnych składników ziół. Parówek nie można stosować przy rozszerzonych naczynkach, astmie i chorobach serca.

Przygotowanie i sposób użycia: dwie garście świeżych ziół lub trzy garście suszonych zalać 1,5 litra wrzącej wody w misce, zamieszać. Zbliżyć twarz na odległość 30 cm (45 cm dla cery wrażliwej) i nakryć głowę ręcznikiem. Pozostać tak 10 ÷ 15 min z zamkniętymi oczami. Po upływie tego czasu spłukać twarz letnią wodą (najlepiej przegotowaną), a kilka minut później zimną lub wyciągiem z oczaru.

Napar z czarnego bzu, mięty, szałwi lub krwawnika wklepany za pomocą wacika pomoże zamknąć pory. Po parówce nalęży unikać gwałtownych zmian temperatury i co najmniej przez 1 godzinę nie wychodzić z domu.

Stosowanie

• 1 raz w tygodniu przy normalnej skórze

• 2 ÷ 3 razy w tygodniu przy tłustej skórze

• 1 raz na dwa tygodnie przy suchej skórze

Maseczki

Maseczka oczyszcza pory skóry, poprawia krążenie i pojędrnia skórę. Zastosowanie jej bezpośrednio po parówce, zanim pory się zamkną, znacznie zwiększa jej skuteczność.

Przygotowanie: do dwóch garści świeżych ziół lub trzy garście suszonych (zmiękczonych przez pozostawienie w przegotowanej wodzie na noc) dodać dwie łyżki wody mineralnej i zmiksować przez kilka minut.

Do zagęszczenia maseczki można użyć zmielonych migdałów lub płatków owsianych.

Sposób użycia: nałożyć maseczkę na lekko wilgotną skórę i ułożyć wysoko nogi, tak by krew spływała do twarzy. Oczy przykryć plasterkami świeżego ogórka lub wacikami nasączonymi ziołowym naparem. Przycisnąć je do powiek, żeby zwiększyć wchłanianie. Pozostawić maseczkę na twarzy 20 ÷ 30 min., po czym zmyć ciepłą wodą. Na zakończenie użyć naparu zamykającego pory (np.: z czarnego bzu), a następnie kremu nawilżającego.

Nie należy stosować maseczek tuż przed planowanym wyjściem, gdyż ich właściwości ściągające mogą spowodować zaczerwienienie skóry.

Zioła do parówek i maseczek (używa się liści chyba, że podano inaczej):

• oczyszczające:

• kwiat lipy

• pokrzywa

• pobudzające krążenie I wspomagające głębokie oczyszczanie:

• pokrzywa

• rozmaryn

• uśmierzające I łagodnie oczyszczające:

• lawenda

• melisa

• mięta

• płatki róży

• rumianek

• tymianek

• gojące:

• żywokost (korzeń i liście)

• do cery tłustej:

• kwiat nagietka

• skrzyp

• szałwia

• krwawnik

• łubin (zmiażdżone nasiona)

• do cery suchej, wrażliwej:

• chaber bławatek

• fiołek pachnący (kwiaty i liście)

• ogórecznik

• pietruszka

• prawoślaz lekarski (korzenie i liście)

• rojnik

• szczaw

• do starzejącej się lub ziemistej cery:

• czarny bez (kwiaty)

• kończyna łąkowa (kwiaty i liście)

• mniszek lekarski

• wrotycz (kwiaty i liście)

Kąpiele

Oczyszczanie skóry jest podstawową czynnością związaną z jej pielęgnacją. Aromatyczne kąpiele ziołowe są jedną z najprzyjemniejszych sposobów oczyszczania skóry, a jednocześnie mają działanie lecznicze. Zioła mogą działać orzeźwiająco, pobudzając krążenie, lub relaksacyjnie, odprężając mięśnie i przygotowując ciało do nocnego odpoczynku. Zioła można dobierać biorąc pod uwagę ich właściwości gojące przy kłopotach ze skórą lub po prostu dla ich przyjemnego zapachu. Temperatura wody powinna być zbliżona do temperatury ciała. Gdy woda jest zbyt gorąca, skóra poci się i nie korzysta z dobrodziejstwa ziołowych składników. Największe korzyści przynosi kąpiel trwająca co najmniej 10 minut.

Przygotowanie kąpieli:

1. Najprościej przygotować kąpiel ziołową zaparzając wcześniej w garnku 3 ÷ 4 torebki ziół ekspresowych.

2. Można też poszyć z kawałków gazy o bokach 7 ÷ 10 cm woreczki ściągane sznureczkiem, do wielokrotnego użytku. Napełniony wybranymi ziołami woreczek wkładamy do gorącej wody.

Zioła do kąpieli leczniczych:

• odprężające:

• chmiel

• jaśmin

• kozłek lekarski

• lipa

• rumiane

• więzówka

• pobudzające:

• bazylia

• bluszcz

• eukaliptus

• lawenda

• liść laurowy

• melisa

• mięta

• rozmaryn

• sosna

• szałwia

• tymianek

• wrotycz

• gojące:

• krwawnik pospolity

• mięta

• nagietek

• przywrotnik

• rojnik

• żywokost

• tonizujące:

• liść czarnej porzeczki

• mniszek lekarski

• pokrzywa

• stokrotka

Płyny do twarzy (toniki)

Mają działanie ściągające, odświeżają i usuwają wszelkie pozostałości po kremach oczyszczających. Ściągają pory i dają poczucie czystości i świeżości skóry. Można je stosować jako wygodny środek oczyszczający w ciągu dnia.

Wody z czarnego bzu, lawendy, kwiatu pomarańczy i róży są czterema klasycznymi tonikami stosowanymi dzisiaj do wszystkich rodzajów cery. Można je nabywać w postaci wód destylowanych, które zachowują długo trwałość, lub robić samemu w formie silnych naparów. Trzeba je wówczas przechowywać w lodówce i zużywać w ciągu trzech dni.

Płyn różany (do suchej cery)

Łagodzące właściwości róży wykorzystywane są w tym płynie do suchej, wrażliwej i starzejącej się skóry.

Składniki:

3 /4 szklanki wody różanej

2/3 szklanki wyciągu z oczaru

6 kropli gliceryny

Wlać do butelki i wstrząsnąć przed użyciem.

Pielęgnacja włosów

Takie cechy włosów, jak kolor, wzrost, grubość są dziedziczne, ale od wielu wieków stosuje się zioła dla poprawy i uwydatnienia tego, co dała włosom natura.

Ziołowe płukanki do włosów: stosować do płukania po myciu głowy, dla nadania włosom połysku. Płukankę przygotować przed myciem, tak aby mogła ostygnąć.

Przygotowanie płukanki do włosów:

1. Zaparzyć zioła i ostudzić napar. Odcedzić i dodać ocet.

2. Polewać głowę płukanką, masując skórę. Płukankę zbierać do miski i powtarzać operację.

Zioła do pielęgnacji włosów:

• do włosów suchych

• korzeń łopianu

• żywokost

• kwiat czarnego bzu

• prawoślaz lekarski

• pietruszka

• szałwia

• pokrzywa

• do włosów tłustych

• nagietek

• skrzyp

• sok z cytryny

• melisa

• lawenda

• mięta

• rozmaryn

• oczar

• krwawnik pospolity

• przeciw łupieżowi

• łopian

• rumianek

• czosnek i cebula (skuteczne, lecz o niemiłym zapachu)

• pietruszka

• rozmaryn

• pokrzywa

• do łagodzenia podrażnienia skóry głowy

• kocimiętka (liście i kwitnące ziele)

• rumianek

• żywokost

• tonizujące (dają sztywność i połysk)

• nagietek

• skrzyp

• kwiat lipy

• nasturcja

• pietruszka

• rozmaryn

• szałwia

• pokrzywa

10

---