ZIOŁOLECZNICTWO

Od najdawniejszych czasów człowiek

żyjący wśród bogatego świata roślin

czerpał z niego pożywienie i wszystko to,

co mogło przynieśc ulgę w cierpieniach.

Ziołolecznictwo ma bardzo długą

tradycję. Do Europy zielarstwo przybyło

ze Wschodu – najpierw rozwinęło się w

Grecji.

Obecnie w lecznictwie i kosmetyce na

całym świecie są stosowane substancje

pochodzenia naturalnego i przetworzone

substancje zielarskie.

Fitoterapia

, czyli powszechnie

zwane ziołolecznictwo, to leczenie

chorób i dolegliwości substancjami

pochodzenia roślinnego

stosowanymi w różnych formach

farmaceutycznych.

Zaletą tej grupy leków

wykorzystywanych w kosmetyce

jest łagodne działanie, brak

toksyczności i działania ubocznego.

Na całym świecie jest ponad 20.000 rodzajów

roślin, które są używane w celach

medycznych. Wciąż jesteśmy świadkami

wytwarzania coraz to nowych produktów

kosmetycznych i do pielęgnacji skóry na bazie

przeróżnych składników.

Na przykład świeże pomidory albo ananas

potrafią usunąć martwe komórki skóry już po

kilku minutach. Olej marchwiowy i sok z aloe

vera potrafią skutecznie eliminować

szkodliwe ultrafioletowe promienie słoneczne,

które najbardziej mają wpływ na starzenie się

skóry. Rumianek i rabarbar można z

powodzeniem stosować do rozjaśniania

włosów, henna daje włosom ciepły, czerwony

kolor, a indygo nadaje się do farbowania na

niebiesko.

Obecnie można dokonać następującego

podziału chorób, które skutecznie da się

leczyć ziołami i preparatami ziołowymi:



Choroby serca i naczyń



Choroby układu oddechowego



Choroby przewodu pokarmowego



Choroby wątroby, dróg żółciowych i

trzustki



Choroby układu moczowego



Choroby przemiany materii



Choroby narządu ruchu



Choroby alergiczne



Choroby kobiece



Choroby wieku starczego



Choroby skóry



Choroby gardła, nosa, krtani i uszu



Choroby jamy ustnej



Choroby oczu



Choroby neurologiczne

Surowce zielarskie

W ziołolecznictwie najczęściej używane

są następujące wysuszone i

odpowiednio rozdrobnione rośliny lub

ich części:



Bulwa

/tuber/ - podziemny,

zmięśniały pęd wypełniony

materiałami zapasowymi np. bulwy

salepu /Tubera Salep/



Cebula

/bulbus/ - podziemny pęd o

bardzo skróconej łodydze i silnie

zgrubiałych w nasadach łuskowatych

liściach, np. cebula cebuli morskiej



Drewno

/lignum/ - zdrewniała część gałęzi,

pni i korzeni drzew lub krzewów, np.

drewno kwasji / Lignum Quassiae/



Kłącze

/rhizoma/ - pęd podziemny z

węzłami, miedzywęźlami, pączkami oraz

zredukowanymi łuskowatymi liśćmi, np.

kłącze tataraku / Rhizoma Calami/



Kora

/cortex/ - tkanka okrywająca gałązki

krzewów i drzew, zawierająca również

tkanki leżące pod nią, dochodzące do

miazgi np. kora kruszyny /Cortex Frangulae/



Korzeń

/radix/ - podziemna część rośliny,

nie mająca węzłów, miedzywęźli i

zredukowanych liści, np. korzeń

prawoślazu /Radix Althae/



Koszyczek

/anthodium/ - kwiatostan

charakterystyczny dla rodziny złożonych

/compositae/ np. koszyczek rumianku

/Anthodium Chamomillae/



Kwiat

/flos/ - organ rośliny zawierający

części generatywne, np. kwiat bzu

czrnego /Flos Sambuci/



Kwiatostan

/inflorescentia/ - skupienie

pojedynczych kwiatów na łodydze np.

kwiatostan głogu /Inflorescentia Crategi/



Liść

/folium/ - organ służący roślinie m.in.

do prowadzenia procesu fotosyntezy, np.

liść mięty /Folium Menthae/



Nasienie

/semen/ - narząd służący roślinie

do rozmnażania, np.nasienie lnu /Semen

Lini/



Owocnia

/pericarpium/ - jest częścią owocu

po usunięciu nasion, np.owocnia fasoli

/Pericorpium Phaseoli/



Owoc

/fructus/ - organ rozwijający się z

zalążni po zapłodnieniu komórki jajowej np.

owoc kopru /Fructus Foeniculi/



Pączek

/gemma/ - nie rozwinięty pęd

otoczony łuskami ochronnymi, z którego

wiosną rozwija się łodyga z liśćmi i

kwiatami, np. pączek topoli /Gemma Populi/



Szyszka

/strobilus/ - kwiatostan żeński, a

później owocostan chmielu /Strobilus

Lupuli/



Zarodek

/embryo/ - zarodek roślinny, np.

zarodek kola /Embryo Colae/



Znamię

/stigma/ - szczytowa częśc słupka

kwiatu, np. znamię kukurydzy /Stigma

Maydis/

kład i właściwości lecznicze roślin

zależą od wielu czynników, a przede

wszystkim od warunków, w jakich

roślina żyje, od rodzaju gleby,

nawożenia, właściwej pory zbioru,

sposobów konserwacji, suszenia i

przechowywania. Ważną sprawą jest

pora zbioru roślin. Okazało się, że zbiór

pewnych roślin o określonych porach

doby decyduje o zawartości w nich

surowców leczniczych. Niektóre zioła i

procesy otrzymywania z nich leków są

odkrywane od nowa i stosowane w

najbardziej renomowanych ośrodkach

wiedzy medycznej.

Rośliny lecznicze zawierają w swoim

składzie wiele rodzajów substancji

czynnych, którym zawdzięczają swoje

działanie. A oto najważniejsze z nich:

alkaloidy, antrazwiązki, fenole,

flawonoidy, antocyjany, garbniki,

glikozydy nasercowe, kumaryny,

irydoidy, glukozynolaty, saponiny, olejki

eteryczne, śluzy, tłuszcze, pektyny

Sposoby przyrządzania

ziół:



Napar

- jest to jedyna z najczęściej stosowanych

form wyciągów z ziół. Napary przyrządza się

z surowców zawierających olejki lotne lub substancje

nie znoszące dłuższego gotowania. Odpowiednią

ilość suszonych ziół (np. 1,2 łyżeczki) zalewamy

wrzątkiem i odstawiamy

w naczyniu pod przykryciem na 20-30min. Można je

także podgrzewać, ale nie powinny się gotować.

Napary są nietrwałą postacią leków

i powinny być spożyte w dniu przygotowania. Pijemy

pół szklanki 3-4 razy dziennie, zazwyczaj pomiędzy

posiłkami.



Odwar

- Przygotowanie odwaru uzależnia się od

rodzaju surowca, rozpuszczalność substancji

czynnych w wodzie, odporności na wysoką

temperaturę. Zioła zawierające składniki łatwiej

rozpuszczalne w wodzie gotuje się krócej;

natomiast odporne na działanie wysokiej

temperatury lub bardzo twarde (korzenie, kory)

gotuje się dłużej. 1-2 łyżki mieszanki ziołowej

(surowiec należy rozdrobnić) zalewamy wodą

o temperaturze pokojowej i podgrzewamy aż do

wrzenia, a następnie gotujemy jeszcze 3-5 minut.

W przypadku roślin zawierających trudno

rozpuszczalne substancje czas gotowania należy

wydłużyć do 10 i więcej minut. Odstawiamy odwar

na kilkanaście minut i po przecedzeniu możemy

spożywać.



Macerat

przygotowuje się najczęściej z ziół

zawierających śluzy. Surowiec zielarski

zalewa się letnią i przegotowana wodą i

pozostawia

w temperaturze pokojowej

przez 3 - 10 godzin,

w zależności od rodzaju

surowca. Po przecedzeniu i wyciśnięciu

surowca macerat należy zużyć w ciągu dnia.

W przypadku twardych, trudno pęczniejących

surowców /korzenie żywokostu, korzenie

prawoślazu/, korzystne jest po 2 godzinach

maceracji, doprowadzić do wrzenia i

pozostawić na dalsze

6 - 8 godzin. Zioła

zalewamy zimną wodą

i odstawiamy

na kilka godzin w temperaturze pokojowej.



Nalewki

- otrzymuje się najczęściej przez

wytrawienie rozdrobnionych ziół 60 -70%

alkoholem lub winem. Po 7 -14 dniach

trzymania w temperaturze pokojowej i

mieszania co pewien czas, nalewkę należy

zlać a pozostałość wypłukać niewielką

ilością spirytusu i wycisnąć zioła.



Okłady

– sporządza się z ziół

zawierających śluzy (zioła te utrzymują

długo ciepło i wilgoć).

Surowiec zalewa się taką ilością wody,

aby powstała gęsta papka. Po

doprowadzeniu do wrzenia zioła zawija

się w gazę i przykłada na chore miejsca.



Kompres

– w celu przyrządzenia kompresu

najpierw sporząrza się napar z wybranych

ziół. W tym celu parzy się je na około 10-15

minut i przecedza przez gęste sito.

Następnie w gorącym naparze moczy

się bawełnianą chusteczkę czy gazę i

przykłada na chore miejsce. Zabieg ten

można powtarzać 3 razy. Do kompresów

ziołowych nadają się niemal wszystkie

rośliny lecznicze.



Kataplazmy

– przyrządza się

podobnie jak okłady (głównie z nasion

lnu, kwiatu lipy, prawoślazu). Zioła

zaszywa się w torebkę z płótna lub

gazy i zagotowuje. Tak przygotowaną

kataplazmę przykłada się na chore

miejsce, okrywa folią, gazą lub watą i

bandażuje.



Ocet ziołowy

– do słoika należy włożyć

zioła i zalać je octem jabłkowym lub

winnym. Następnie zostawia się je pod

przykryciem na 2-3 tygodnie. Ocet

ziołowy powinien być przechowywany w

ciemnym i chłodnym miejscu.



Olej ziołowy

– Roztarte w moździerzu zioła

układa się luźno w szklanym moździerzu i

zalewa olejem słonecznikowym. Następnie

słoik należy nakryć gazą i odstawić w ciepłe

miejsce na 3-4 tygodnie (podczas

przechowywania nie należy zapominać

o mieszaniu i wstrząsaniu zawartości

naczynia).Na koniec zioła odcedza się i

zalew ponownie świeże zioła. Czynność tę

powtarza się kilkakrotnie aż do uzyskania

oleju o silnym zapachu ziół.

Zioła stosowane w przypadku

cery normalnej:



Wyciągi z ziół zawierające śluzy

(lipa. prawoślaz, nasiona lnu,

nasiona kozieradki)



Wraz ze starzeniem się skóry

zaleca się stosowanie preparatów

ziołowych jak w przypadku cery

suchej

Zioła stosowane w przypadku

cery suchej:



Zioła zwierające składniki śluzowe,

wit. C i P oraz flawonoidy, pektyny

i związki krzemu (lipa, siemię

lniane), które mają działanie

osłonowe, chroniące skórę przed

wysuszeniem i szybką utratą wody.

Zioła stosowane w przypadku

cery tłustej:



Łopian, dziurawiec – działanie

bakteriobójcze, bakteriostatyczne,

przeciwzapalne



Pokrzywa – właściwości ściągające,

zamykające rozszerzone pory



Len, siemię lniane – działanie

rozpulchniające ze względu na

nadmierne rogowacenie przymieszkowe



Fiołek trójbarwny – ułatwia wydzielanie

szkodliwych produktów

Istnieje powszechny pogląd, że zioła

są nieszkodliwe i można je stosować

dowolnie.

Tymczasem zioła tak jak inne środki

mogą być szkodliwe i wywoływać

alergie np.

- dziurawiec - w połączeniu z promieniami

UV (słońce i solarium)

- pasterniak – przy działaniu promieni UV

(w szczególności na spirytusie)

- pokrzywa i mięta pieprzowa – zawierają

histaminę, która może powodować silnie

drażniące działanie

Document Outline