Czynniki niszczące pokrywę glebową

1. nadmierne wypasy i niszczenie roślinności

2. przyśpieszenie erozji (wodnej i eolicznej)

3. zasolenie gleb

4. zamulanie zbiorników wodnych

5. nadmierne podniesienie wód gruntowych

6. przesuszanie gleby, pustynnienie gleby

7. urbanizacja i działalność przemysłowa

Rodzaje Skażeń Gleby

1. zakwaszenie przez siarkę i jej związki (np. SO2,
   H2SO4), chlorowodór

2. alkalizacja przez związki wapnia, magnezu,
   sodu oraz amoniak

3. zasolenie przez związki sodu

4. wzbogacanie gleb w fitotoksyczne pierwiastki
   np. Zn, Pb, Cu, As

5. inne rodzaje skażeń chemicznych np. ropą
   naftową

6. substancje radioaktywne np. Stront 90

GLEBA - CHOROBY

1. Robaczyca (glista ludzka, owsik, wlosogłówka,
   toksoplazmoza-pierwotniak) - zakażenie
   człowieka geohelmintami może pochodzić
   bezpośrednio z zanieczyszczonej gleby.
   Niektóre jaja, np. glisty ludzkiej, zachowują
   zdolność do życia i rozwoju przez 15 lat.

2. Choroby zakaźne przewodu pokarmowego
   (dur brzuszny, dury rzekome, czerwonka,
   przecinkowiec cholery, prątki gruźlicy, jad
   kiełbasiany). Zarazki mogą przetrwać w glebie
   bardzo długo, np. zarazki duru brzusznego,
   czerwonki nawet do 70 dni.

3. Zoonozy ( laseczka wąglika, bruceloza,
   nosacizna). Gleba zarażona wąglikiem może
   być niebezpieczna dla człowieka nawet przez
   40-50 lat.

4. Choroby wywołane przez drobnoustroje,
   których zarodniki utrzymują się w glebie
   przez dłuższy czas (laseczka tężca, laseczka
   zgorzeli gazowej). Zakażenie następuje
   poprzez krew (skaleczenia, drobne urazy).

Sanitarna Ocena Gleby

1. metoda chemiczna - stwierdzenie w glebie
   chlorków, związków azotowych pochodzenia
   organicznego i nieorganicznego

2. metoda bakteriologiczna określa :

• ogólną liczbę bakterii

• liczbę bakterii przetrwalnikowych (wzrost ich
  liczby wskazuje na postęp procesu
  samooczyszczania w glebie)

• liczbę bakterii nitryfikacyjnych (co jest miarą
  procesu samooczyszczania gleby)

• liczbę bakterii termofilnych (co świadczy o
  zanieczyszczeniu gleby obornikiem)

3. badanie parazytologiczne - określa liczbę jaj i
ich przynależność gatunkową na podstawie
cech morfologicznych;

Gleby, w których wykazano obecność jaj pasożytów przewodu pokarmowego, nie można przeznaczać pod uprawy warzyw i owoców spożywanych w stanie surowym.

4. miano coli - najmniejsza masa gleby, w której
stwierdza się obecność bakterii grupy coli

PROCES SAMOOCZYSZCZANIA GLEBY

Droga tlenowa (aerobowa)

Utlenianie Mineralizacja

(rozkład zw. organicznych do wytworzenia najprostszych pierwiastków mineralnych)

Nitryfikacja

(zw. chemiczne pochodzenia organicznego bogate w)

Droga beztlenowa (anaerobowa)

Fermentacja Gnicie

(zw. chemiczne pochodzenia organicznego bogate w)

Azot Fosfor Siarkę

i

Amoniak Fosforowodór Siarkowodór (Powstają b. toksyczne substancje)

Fosfor Siarkę

Azot

1

Sole Fosforany Siarczany

amonowe

(Powstają związki - b. dobre nawozy mineralne)

¹

ROZKŁAD SUBSTANCJI BIAŁKOWYCH

I FAZA - Beztlenowa

II FAZA - Tlenowa

Białka

Białka

Bakterie beztlenowe

Bakterie nitryfikujące (nitryfikatory)

Amoniak

Proces AMONIFIKACJA

Azotyny

Azotany (najlepiej przyswajalna

przez rośliny postać azotu)

Węglowodany ulegają mineralizacji z wytworzeniem w końcowej fazie dwóch związków CO2 i wody.

Tłuszcze ulegają rozkładowi na glicerynę i kwasy tłuszczowe, a następnie jako końcowe związki powstają CO2 i woda.

WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE GLEBY

POROWATOŚĆ - jest to stosunek ogólnej objętości wolnej przestrzeni do objętości ziaren (wyrażony w procentach). Im większe cząsteczki, tym mniejsza porowatość ( dla żwiru - 35%, piasku - 45%, gliny -60%).

PRZEPUSZCZALNOŚĆ - zależna od szybkości przechodzenia wody przez glebę ( zależna od grubości uziarnienia).

PRZEWIEWNOŚĆ - zdolność przepuszczania powietrza i gazów do gleby.

WŁOSKOWATOŚĆ (kapilarność) - polega na wznoszeniu się wody do góry wbrew działaniu siły ciężkości.

TEMPERATURA - na głębokości 25 m - 8° C, głębiej na każde 30 m wzrasta o 1° C

1. woda higroskopijna - związana
   fizykochemicznie z cząsteczkami gleby

2. woda grawitacyjna - pochodząca z opadów
   i przesiąkająca w głąb

3. woda gruntowa - zalegająca na warstwach
   nieprzepuszczalnych

4. woda kapilarna - podsiąkająca dzięki
   włoskowatości gleby

W Polsce:

• gleby uprawne stanowią 49% obszaru
  państwa

• łąki, pastwiska i torfowiska -14%

• lasy-27%

• obszary przemysłowe, zurbanizowane,
  nieużytki - 9%

• jeziora i stawy - 1%

Próchnica (humus)

Obumarłe rośliny i zwierzęta, resztki pożywienia, nawozy ulegają w glebie rozkładowi pod wpływem procesów chemicznych i biologicznych. Jednocześnie niektóre związki łączą się i tworzą nową substancję organiczną zwaną próchnicą.

Znaczenie higieniczne gleby

1. Gleba sucha, dobrze przepuszczająca wodę, jest
   bardziej zdrowa niż gleba gliniasta, wilgotna,
   bagnista; powstają w niej dobre do picia wody
   podziemne

2. Gleba gruboziarnista, porowata, dobrze
   przepuszcza powietrze i łatwo zachodzą w niej
   procesy unieszkodliwiania nieczystości i
   odpadków

3. Gleba o wysokim poziomie wód podziemnych
   sprzyja rozwojowi wilgoci ścian i budynków

4. Gleba z dużą ilością nie rozłożonych substancji
   organicznych zanieczyszcza produktami gnicia
   wody podziemne i powietrze atmosferyczne

5. Gleba, w której zachodzą stale procesy gnicia i
   rozkładu substancji organicznych, może być
   przyczyną powstawania chorób zakaźnych i
   pasożytniczych

Proces tworzenia się gleby

Wietrzenie skały macierzystej (rozluźnienie, kruszenie i rozdrabnianie skały)

Ruch wody i powietrza oraz różnice temperatur (powodują mechaniczno-fizyczne wietrzenie skał)

Wietrzenie chemiczne (rozpuszczenie przez wodę składników wietrzejącej skały)

Rozkład skał i minerałów na związki i składniki o prostej budowie

Działalność roślin i zwierząt ( rośliny pobierają z podłoża składniki mineralne, które w ich organizmach są przerabiane na substancje organiczne, a obumarłe rośliny stanowią źródło związków organicznych w glebie)

GRUNT - zewnętrzna warstwa skorupy ziemskiej do głębokości 1 km

GLEBA - zewnętrzna warstwa skorupy ziemskiej zbudowana z substancji pochodzenia organicznego i nieorganicznego, w której skład wchodzą również organizmy żywe (rośliny i zwierzęta)

Rola Gruntu

1. źródło wody do picia dla człowieka

2. siedlisko dla korzeni roślin będących ogniwem
   w łańcuchu pokarmowym człowieka

3. podłoże, na którym żyjemy

4. miejsce odpadów i nieczystości

Produkcja gleby w przyrodzie jest procesem długotrwałym; 1 cm gleby leśnej nawarstwia się dopiero po 300-1000 lat.

Na glebę o miąższości zdatnej do rolnictwa, tzn. o głębokości około 20 cm, należałoby czekać 2-7 tys. lat.

---