Prawo - Wstęp do prawoznawstwa

Pojęcie i funkcje prawa

Prawo zostało ustanowione z potrzeby ładu i porządku społecznego.

STAROŻYTNOŚĆ:

• filozofowie uważali, że podstawą porządku i ładu społecznego jest naturalny porządek ciał ludzkich

• potrzeba racjonalizowania życia społecznego, czyli podział na niewolników, wolnych, szlachtę i duchowieństwo (ci ostatni byli najbardziej zaangażowani)

ODRODZENIE, OŚWIECENIE:

• dalsze próby racjonalizowania

WIEK XIX:

• wystąpiła ideologia liberalna

• rewolucja antyfeudalna przeciwko naturalnemu podziałowi społeczeństwa (wolność, równość, braterstwo, dążenie do obalenia absolutyzmu)

Prawo pozytywne - prawo jasno sformułowane i spisane, stworzone zgodnie z przyjętymi procedurami, niezależne od innych okoliczności (np. kaprysów władcy). Ma chronić wolność obywatelską, gwarantować bezpieczeństwo, pewność działalności gospodarczych, ma być samodzielne i precyzyjne. Nie może być w sprzeczności z ludzkim poczuciem sprawiedliwości, muszą być w nim uwzględnione wzorce, które dla ludzkości są wartościami.

WSPÓŁCZESNOŚĆ:

• normy gwarantujące wolność

• konstytucje

• deklaracje

• podkreślenie prawa natury

Prawo

1. Kierunek pozytywistyczny - przyjmuje, że prawo to zespół norm (wypowiedzi) ustanowionych i chronionych (sankcjonowanych) przez państwo posługujące się środkami przymusu. Kierunek ten cechuje się:

• odrzuca metafizykę

• stwierdza, że prawo istnieje tylko w postaci tekstów

• kierunek dominujący

• polska myśl prawnicza opiera się na tym kierunku

2. Kierunek prawno-naturalny - podkreśla, że prawo pozytywne nie jest wyłącznym wzorem zachowań i ludzie związani są też normami i ideami nie będącymi tworem ludzi tzn. prawem naturalnym. Kierunek ten cechuje się:

• nie można go oprzeć na naturze ludzkiej (prawie ludzkim)

• podstawą jest metafizyka

• to prawo pozytywne + potrzeby ludzkie

Prawo - to normy uznane i przyjęte przez państwo, służące do zabezpieczenia ustanowionego porządku.

3. Kierunek realistyczny (racjonalny) - kierunek ten odrzuca oba poprzednie nurty:

• teoria ta zwraca uwagę, że dla prawa istotne są przeżycia i emocje, stanowiące pobudki postępowania

• teoria, która uważa iż prawo to decyzje

Kompromisowe ujęcie prawa między 3 kierunkami, w nurcie europejskim:

Prawo - to zespół reguł ustanowionych bądź uznanych przez odpowiednie organy państwa, wobec których posługa bywa zapewniona w ostateczności dzięki przymusowi jakie może zastosować państwa.

• Zawarte są elementy pozytywistyczne i prawno-naturalne

• Prawo - to zespół reguł postępowania; zostają przyjęte wobec idei, wartości

• Przymusowość - może (ale nie musi) być stosowana przez państwo (organ rządzący), aby wyegzekwować postępowanie zgodne z prawem. Przymusowość - środek postępowania zgodnie z przyjętymi normami ustanowionymi przez państwo

• Prawo jest podstawą do działania człowieka i instytucji społecznych

• Prawo jest zjawiskiem społecznym; powoduje to, że pojawia się ono wtedy, gdy potrzebne jest kształtowanie relacji między jednostką a grupa społeczną

• Prawo nie dotyczy relacji człowieka do siebie

• Prawo, jako zjawisko społeczne, wyraża o wyższym lub szerszym charakterze:

• Całego państwa

• Grupy (np. pakiet socjalny górnictwa)

• Prawo to efekt decydowania politycznego

• Prawo jest formułowane oraz chronione przez m.in.:

• Sądownictwo

• Organy ścigania

Wieloznaczność prawa

Definicja prawa nie odnosi się do całego porządku prawnego, gdyż pojęcie prawa może mieć różnorodne znaczenie:

• W znaczeniu materialnym:

• Przepisy, normy określające usprawnienia i obowiązki podmiotów zawarte są w kodeksach (cywilnym, prawnym), regulują sferę postępowania

• W znaczeniu formalnym:

• Zespół reguł, które określają dochodzenie w/w uprawnień (np. odnośnie kodeksu cywilnego, kodeks postępowania cywilnego)

• W znaczeniu przedmiotowym:

• Odnosi się do gałęzi prawa (np. prawo przedmiotowe - europejskie; idee koncepcji integracji europejskiej, reguły funkcjonowania Unii Europejskiej)

• W znaczeniu podmiotowym:

• Zespół uprawnień, zbliżone do pojęcia potocznego, dla określonej dziedziny (np. korzystanie z rzeczy)

Funkcje prawa

Funkcja prawa - rozumiana jest jako rola, znaczenie oraz jako to, co prawo powinno robić. Funkcja prawa jest równoznaczna celem istnienia prawa.

Funkcja oznacza cel, jednak nie zawsze może go odnieść (coś działa, funkcjonuje, ale celu nie osiąga)

Wprowadzając regulację prawną oczekuje się jakiegoś optymalnego stanu, reguluje stosunki społeczne.

I FUNKCJA - Prawo to instrument regulacji konfliktów, reguluje jak powinno być, działania niezgodne z prawem są karane. (Konflikty te regulują normy prawne)

II FUNKCJA - STABILIZACYJNA - Prawo utrwala obowiązujący stan, występuje homeostaza (równowaga) społeczna, która pomaga w funkcjonowaniu przyjętego systemu.

III FUNKCJA - OCHRONNA - Jest bardzo ważną funkcją. Zadaniem prawa jest wspieranie wartości istotnych z punktu widzenia społecznego.

IV FUNKCJA - ORGANIZACYJNA - Przez to, że reguluje, sprzyja to organizacji życia społecznego

V FUNKCJA - REPRESYJNA - Występuje system „winy i kary”

VI FUNKCJA - WYCHOWAWCZA - Kształtuje nawyki, skłonności i postępowania (np. łapówki, korupcja)

VII FUNKCJA - DYSTRYBUCYJNA - Rozdział dóbr powszechnie pożądanych lub mniej pożądanych oraz określa rozdział ciężarów materialnych i moralnych (np. ustalenie najniższej płacy, podatki)

Istota i rola relacji między państwem a prawem

Norma prawna:

Kształtowanie się organizacji państwowych kształtowało prawo przez ustalanie norm prawnych. Prawo powstaje w ten sposób, że państwo tworzy je (wymusza). Państwo jest jedyną organizacją, która może ustanowić prawo. Aby państwo mogło funkcjonować, musi istnieć system prawa.

System prawa - to zbiór uporządkowanych norm prawnych wg określonych kryteriów np. sfery aktywności.

Organizacje państwowe - utworzyło je społeczeństwo na pewnym etapie rozwoju. Wówczas dostrzeżono potrzebę ustanowienia organizacji państwa (rozwój społeczny) Prawo powstało wówczas, gdy powstało państwo.

Prawo i państwo są tworami historycznymi, prawo powstało na tym etapie co państwo. Państwo poprzez prawo może narzucić określone systemy wartości, określony system zachowań, wartości moralne.

Powstanie państwa opisuje wiele teorii:

• Poprzez podboje

• Na podstawie umowy społecznej

• Z woli boskiej (Średniowiecze)

• Poprzez pieniądz (Kapitalizm)

Grupy pierwotne - Pierwsza postać funkcjonowania cywilizacji (więzy krwi), rozrastająca się w rodzinę. Poprzez połączenie się kilku grup pierwotnych powstały więzi instytucjonalne (tzw. grupy wtórne)

Grupy wtórne (formalne) - Zaczął się podział wg określonych zadań. Zaczęły powstawać grupy do określonego zadania, powstały grupy formalne, utrwalił się podział zadań.

Organizacja - to trwały podział na role, zostają przydzielone określone zadania, które są utrwalane i akceptowane. Gdy organizacja ta działa na określonym terytorium, wytwarza się określony język - powstaje państwo.

Cechy określające organizację państwa:

• Państwo zaczęło stanowić nowe formy prawne

• Przymusowość organizacji państwowych

• Jednostka musi być uznana przez państwo

• Jednostka nie poradzi sobie poza organizacją państwową, nie będzie miał prawa istnieć

• Powszedniość - państwo obejmuje swoim oddziaływaniem każdą jednostkę będącą na terytorium danego państwa, jednostka musi się podporządkować danemu państwu

• Immunitet (dyplomatyczny, parlamentarny) - jest zawieszeniem stanu prawnego, tak aby osoba mogła wykonywać swoje obowiązki

• Suwerenność - utraciła charakter dyrektywy prawnej, ma sens (charakter) polityczny. Państwo powinno tworzyć suwerenność, chociaż ona zanika poprzez np. globalizację.

• Prawo do stosowania przemocy (przymusu) - państwo może stosować przemoc, może fizycznie wymusić określone zachowanie ustanowionego przez siebie prawa.

• Stanowienie prawa - państwo działa, funkcjonuje w ramach ustanowionego przez siebie prawa. Państwo stanowi prawo poprzez swoje organy i może ono zmienić prawo dla swoich potrzeb.

• Posiadanie terytorium

• Ludność - obywatele państwa; wyróżniamy tu państwa jednonarodowe, wielonarodowe

Państwowość - występuje naród, jednak terytorium jest we władzy innego państwa.

Państwo - organizacja społeczna, sformalizowana, wyposażona w organ władzy państwowej; oparta na sformalizowanym członkostwie (obywatelstwo), posiadająca określone terytorium.

Politylizacja prawa - prawo jako instrument polityczny; partia rządząca ustala sobie własne normy.

Normy, przepisy i zasady prawne

Norma - jest wypowiedzią, która formułuje skierowane do innej osoby żądanie albo upoważnienie do określonego zachowania (wypowiedź, która określa zakaz lub nakaz).

Norma prawna - jest najmniejszym, statystycznym elementem prawa; cechują ją 2 elementy:

• Charakter generalny - jest skierowana do pewnej kategorii adresatów, nie do osobnych jednostek (wyjątkiem jest np. prezydent RP)

• Charakter abstrakcyjny - zachowanie w określonej normie prawnej nie jest konkretne, ale może się zdarzyć w nieokreślonej grupie przypadków

Elementy normy prawnej

1. Hipoteza (poprzednik) - jest to część normy prawnej, która określa adresata oraz warunki i okoliczności, w których temu adresatowi coś wolno.

2. Dyspozycja (następnik) - określa treść zachowania nakazanego lub zakazanego albo treść decyzji, którą należy podjąć.

3. Sankcja - część normy prawnej, która mówi co dzieje się z adresatem w razie naruszenia dyspozycji.

Jest rodzajem dolegliwości, które spotyka adresat normy prawnej i jest ona zależna od tego, czego dane działanie dotyczy.

Dyspozycja

Przedmiotem dyspozycji są:

• czyny (np. zabranie mienia)

• czynności psychofizyczne - sterowane wolą człowieka

• czynności konwencjonalne - czyli zachowania, którym normy prawne nadają specyficzne znaczenie

Czynności konwencjonalne dzielą się na:

• regulowane przez prawo:

• akty tworzenia prawa

• czynności prawne - czyli czynności wywołujące skutki prawne

• akty stosowania prawa (np. decyzja sądu, wojewody)

• prawnie obojętne:

• czynności organizacyjne - funkcje i działania organizacji

• czynności o charakterze religijnym

• czynności o charakterze obyczajowym

Każda czynność prawna jest czynnością konwencjonalną, ale nie każda czynność konwencjonalna jest czynnością prawną.

Czynności regulowane przez prawo wymagają oświadczenia woli i pociągają skutki prawne

Dyspozycja - może określać w ramach zachowania zakazanego lub nakazanego, które są dopuszczalne, lub których podejmować nie wolno.

Obowiązek - jest ustalony przez normę prawną dla danego rodzaju grupy adresatów

i w danych warunkach nakaz lub zakaz zachowania.

Uprawnienie - jest pewną możliwością zachowania dla danego adresata i w danych warunkach (np. immunitet - prawo nietykalności)

Kompetencja - jest bliska uprawnieniu i oznacza ona uprawnienie przyznane pewnemu podmiotowi do dokonywania określonych czynności konwencjonalnych.

• Kompetencja rodzi obowiązek określonego zachowania.

• Obok niej musi istnieć podmiot, przedmiot i sposób wydania decyzji

Musi istnieć norma, która nakłada na inny podmiot obowiązek zareagowania w określony sposób na dokonanie określonej czynności.

Rodzaje kompetencji ze względu na zakres kompetencji danego organu:

• Rzeczowa - zakres spraw w których organ może podejmować decyzje władcze

• Miejscowa - obszar co do którego organ może podejmować decyzje władcze

• Hierarchiczna - zakres spraw co do których organ może podejmować decyzje władcze ze względu na swoje usytuowanie

Przepis a norma prawna

Normy są przekazywane w formie słownej, nie są pisane w formie ciągłej, lecz podzielone na jednostki, zazwyczaj jest to pojedyncze zdanie.

Podstawową jednostką przepisu prawnego jest zdanie. Normę można zbudować z 1 przepisu (hipotetycznie), jednak najczęściej jest zbudowana z kilku przepisów. Przepis może mieć materiał do budowania różnych norm prawnych. Jeden przepis może zawierać hipotezy wielu norm prawnych.

Przepis - wypowiedź, jaką zastajemy w tekście aktu normatywnego, ma całość gramatyczną i jest wyodrębniony. Treść przepisów wyrażają normy, a przepisy są słowną wymową zdaniowa wypowiedzi normatywnej.

Rodzaje norm i przepisów

Podział przepisów:

• Ze względu na sposób wyznaczania zachowań:

• Bezwzględnie obowiązujące - są to przepisy występujące w prawie prywatnym gdzie obowiązuje zakres autonomiczności stron (strony nie mogą postąpić inaczej, niż ustawodawca ustalił)

• Względnie obowiązujące - pozwalają na duży zakres swobody; decyzje własne

• Przepisy semi - imperatywne - jest to kategoria pośrednia do dwóch powyższych, charakteryzują się tym, że zapewniają jednej ze stron minimum uprawnień, ale nie ograniczają zakresu tych uprawnień. Z jednej strony są bezwzględne, a z drugiej są względnie obowiązujące.

• Ze względu na treść, hipotezy i dyspozycyjność:

• Imperatywne (ogólne) - regulują szeroki zakres spraw, obejmują szeroki katalog adresatów, ustalają ogólne reguły, zasady zachowań.

• Szczególne - które ustanawiają wyjątki, odrębne uregulowania w stosunku do przepisów ogólnych (np. kodeks cywilny)

• Pozostałe:

• Blankietowe - rodzaj przepisów odsyłających, wskazują kto ma coś ogłosić, zrobić

• Odsyłające - ogólne wskaźniki działania

• Interpolarne (międzyczasowe, kolizyjne) - regulują daną kwestię

• Uchylające - uchylają dawne przepisy wraz z wejściem nowej ustawy

Zasady prawa

Instytucja prawna - oznacza względnie trwałe formy regulacji prawnych pewnych kategorii typowych stosunków społecznych. Na instytucję prawną składa się zespół powiązanych ze sobą norm i przepisów prawnych, które regulują stosunki społeczne (np. instytucja hipoteki - ograniczone prawo rzeczowe, które ma zabezpieczyć interesy wierzyciela)

System prawa - całość, ogół norm występujących i obowiązujących na danym terytorium. Związki, powiązania między normami powinny być:

• treściowe

• logiczne

• istnienie wspólnej podstawy aksjologicznej

• jedność pojęć i języka

• co najmniej nadanie im tej samej treści

• związki hierarchiczne - przepisy niżej i wyżej usytuowane (nie mogą być sprzeczne ze sobą)

• związki formalne - tworzenie norm w procesie stanowienia odbywa się w ramach reguł procedurowych

Reguły kolizyjne:

1. Reguła - norma stojąca wyżej uchyla niższą normę

2. Reguła - przepis późniejszy uchyla przepis wcześniejszy

3. Reguła - norma szczegółowa uchyla normę ogólną

Późniejsze wprowadzenie normy ogólnej nie oznacza jednoznacznego uchylenia normy szczegółowej.

Luki prawne

Luka prawna - brak regulacji co do której można stwierdzić, że nie jest przez ustawodawcę zamierzona (np. bony prywatyzacyjne)

Zastosowanie luk prawnych:

1. analogia z ustawy - odnosi się do określenia sfery działań, rozwiązania problemu na podstawie tego samego aktu prawnego

2. analogia z prawa - zmierza do znalezienia, poszukania, określenia preferencji wartościowych (aksjologicznych) ustawodawcy (co powinien chronić, a co kształtować)

Zróżnicowanie systemu prawa kształtowało się w ujęciu historycznym, w zależności od potrzeb:

1. Prawo publiczne

2. Prawo prywatne

3. podział prawa na gałęzie (rezultat zróżnicowania prawnego)

Podstawowym kryterium podziału na gałęzie jest:

• charakter stosunków społecznych będących przedmiotem regulacji danego prawa, danej gałęzi

• przedmiotem prawa pracy jest wykonywanie pracy

• przedmiotem prawa karnego są zbrodnie i występki

• wg metod regulacji:

• metoda administracyjna

• metoda cywilno-prawna (oparta na równorzędności)

• kryterium podmiotowe:

• odnoszące się do osób będących zawodowymi żołnierzami (ma szczątkowy charakter)

Prawo europejskie - jest to odrębna dziedzina prawa, obejmuje prawo wspólnot europejskich. Są to przepisy zawarte w traktacie Rzymskim, Maastricht i Amsterdamskim. Prawo to ma 2 wymiary:

1. Wiąże się z tym, że prawo stanowione przez uprawnione organy wspólnot (Rada Europy, Parlament Europejski) mają w formie rozporządzeń wchodzić do systemu prawnego człowieka bez konieczności ratyfikacji przez państwo.

2. Przepisy, które stanowią w formie dyrektywy, muszą być ratyfikowane przez państwo

Prawo europejskie jest prawem integracyjnym - wprowadza jednolity rynek, walutę, obywatelstwo. Treścią tego prawa są 3 dziedziny:

1. swobodny przepływ kapitału

2. swobodny przepływ towarów

3. swobodny przepływ osób i usług

Źródła prawa

Źródła prawa - to akt lub to z czego poznajemy prawo. Są to np. dokumenty, zjawiska, normy, które pozwalają nam na poznanie norm prawnych. (jednak do końca nie da się w sposób jednoznaczny zdefiniować tego terminu).

Źródłem prawa w Polsce są Dziennik Ustaw (Dz. U.) i Monitor Polski (M. P.)

Źródłem informacji o prawie są podręczniki akademickie i komentarze do kodeksów.

Podział źródeł prawa wg Konstytucji:

• powszechne:

• ustawy

• ratyfikowane umowy międzynarodowe

• rozporządzenia

• przepisy będące aktami w procesie porozumienia (między państwem, a Kościołem - Konkordat)

• układy zbiorowe pracy (porozumienia między pracownikami i pracodawcami w zakresie upoważnienia ustawowego)

• wewnętrzne:

• przepisy wydawane przez organy administracji różnego szczebla, które są w formie zarządzeń, ogólników. Są one zamieszczone w M. P.

Zwyczaj jako źródło prawa:

W Polsce oprócz prawa stanowionego ważną rolę odgrywa zwyczaj (gałąź prawa administracyjnego). Duże znaczenie ma w sądzie. Zwyczaj to czynnik kształtujący treść stosunków prawnych.

Zasady życia społecznego jako źródło prawa:

Kategoria ta jest oparta na normach etycznych, wartościach (dobre obyczaje, człowieczeństwo) i jest czynnikiem kształtującym prawa. Występuje na gruncie prawa prywatnego.

Prawo słuszne - oparte na dobrym zwyczaju, wartościach ludzkich

Prawo ścisłe - nie liczy się z wartościami (jest konkretne)

Tworzenie prawa

Rola państwa - zawsze towarzyszyła w tworzeniu prawa (pośrednio lub bezpośrednio). Państwo wymusza regulację prawną.

Czynniki kulturowe (religijne, społeczne) - wpływają na treść i kształt prawa

Dyscyplina - akty normatywne, prawotwórcze to źródła prawa; zawierają przepisy, które są podstawą do kształtowania danej gałęzi prawa.

Do źródeł prawa zaliczamy ogół ustaw, rozporządzeń, orzeczeń sądowych, które są twórcami norm prawnych.

Materialne pojmowanie źródeł prawa

Uwzględnia się szerszy zakres wpływający na powstanie norm prawnych;

• aspekt instytucji - instytucje, które prawo tworzą (np. parlament - instytucjonalne źródło prawa). Są to te organy, których decyzje wpływają na treść i obowiązywanie określonych norm prawnych.

Źródło to także:

• fakty tworzące prawo, fakty prawotwórcze,

• konkretne fakty, których zajście skutkuje tworzeniem prawa; muszą być też instytucje, które są do tego upoważnione (fakty przez nie tworzone są aktami prawnymi)

Źródło poznania prawa:

• Dokumenty, miejsca, źródła, dzięki którym publikuje się źródła prawa. Podstawowym dokumentem jest Dziennik Ustaw, a wcześniej Monitor Polski.

• Obowiązującym zbiorem, źródłem prawa i poznania prawa jest Konstytucja

• Kodeksy - też są źródłem poznania prawa

• Podręczniki akademickie

• Opublikowanie ustawy w Dzienniku Ustaw uprawnia do jej funkcjonowania (np. ustawa o nowelizacji prawa pracy)

Hierarchia źródeł prawa wg Konstytucji z 1997 roku

1. Ustawa zasadnicza - KONSTYTUCJA

2. Ustawy

3. Ratyfikowane umowy międzynarodowe

4. Rozporządzenia (rządu)

5. Akty prawa miejscowego (na konkretnym obszarze)

Oraz Działanie Prezydenta też może być źródłem prawa

Sposoby tworzenia prawa:

Metoda 1: Przy czynnościach prawnych należy uwzględnić też zwyczaj.

Metoda 2: Kształtowanie treści prawa na podstawie opinii i działań pracowników

Metoda 3: Precedensowe orzeczenie sądu. Precedens jest podstawą do tworzenia prawa w Polsce.

Metoda 4: Stanowienie prawa - akt świadomy i celowy, sformalizowany, prospektywny (ku przyszłości, prawo nie działa wstecz), konstytutywny (droga ustawodawcza) akt władzy państwowej.

Metoda 5: Zawieranie umów międzynarodowych (np. umowa o zrzeszenie z UE)

Ustawodawca - to ten, kto wydaje ustawy. Podst --> [Author:A.J.] awową cechą ustawodawcy jest racjonalność. Cele ustawodawcy powinny być do osią --> [Author:A.J.] gnięcia. Koszt osiągnięcia nie powinien przekraczać jego wartości.

Racjonalny ustawodawca to taki, który stosuje adekwatne środki do założonych celów.

Wykładnia prawa

Wykładnia prawa - jest to proces ustalania właściwego znaczenia przepisów prawnych. Przedmiotem wykładni prawa są przepisy prawne.

Nie dokonuje się w wykładni tego, co jest jasne.

Powody dla których dokonuje się wykładni:

• Np. niejasność języka (np. wieloznaczność języka polskiego)

• Błędy ustawodawcy - wynikają one z braku umiejętności posługiwania się językiem prawniczym. Błędy te powodują, że przepisy nie są racjonalne. (Świadomie ustala się błędne prawo dla celów politycznych)

• Ustawodawca często świadomie zostawia niejasność w przepisie, aby ta regulacja mogła być stosowana szerzej (zostawia luz adresatowi)

• Starzenie się przepisów

Teorie wykładni

• Wykładnia statyczna - nadaje się obowiązujące znaczenie przepisu

• Wykładnia dynamiczna - wraz ze zmianą wartości społecznych następuje inne znaczenie przepisu

• Wykładnia aktualnego ustawodawcy - nadawanie innego znaczenia przepisu przez np. cele polityczne. Jest to najszerzej stosowana wykładnia prawa.

Rodzaje wykładni

Klasyfikacja wykładni:

• Ze względu na podmiot dokonujący wykładni:

• Autentyczna - określony organ ustawodawczy, ten kto ją stworzył

• Legalna - organ uprawniony - Trybunał Konstytucyjny

• Operatywna - organ, który stosuje prawo np. Sąd Najwyższy

• Doktrynalna - dokonywana przez prawników na własny rachunek, nie jest powszechnie obowiązująca

• Ze względu na sposób przeprowadzenia:

• Językowa - pod kątem logiki i reguł znaczeniowych języka

• Systemowa - znaczenie przepisu ze względu na jego miejsce w systemie prawnym

• Funkcjonalna - polega na wskazaniu celu, który ma się osiągnąć poprzez stosowanie danego przepisu

• Porównawcza - porównywanie podobnych przepisów prawnych

Zakres wykładni:

• literalna (dosłowna)

• rozszerzająca (zwykła, szersza niż przepis)

• zawężająca

Reguły interpretacyjne dokonywania wykładni:

• do tekstu niczego się nie dodaje ani niczego się nie ujmuje

• zwroty prawne użyte w przepisie powinny mieć znaczenie języka prawniczego

• zwroty specjalistyczne powinny mieć znaczenie jakie ma w danej nauce (nie tworzyć nowych znaczeń)

• zwroty jednoznaczne - oznaczają jedno

• zwroty odmienne - nie ujednolicać

• reguły ogólne w przepisie należy je tak traktować, a nie rozszerzać

Reguły opierają się na znajomości języka prawniczego, zasad języka naturalnego, wiedzy naukowej, pojęć, kategorii.

---