Tabela 1. Liczba gatunków zagrożonych wg głównych grup w latach 1996-2004

		Liczba gatunków opisanych w 2004 r.	Liczba ocenianych gatunków w 2004 r.	Liczba gatunków zagrożonych					Liczba zagrożonych w 2004 jako %
								Liczba gatunków zagrożonych w latach 1996-1998	2000	2002	2003	2004	Opisanych gatunków [%]	Ocenianych gatunków [%]
Kręgowce	Ssaki	5,416	4,853	1,096	1,130	1,137	1,130	1,101	20	23
		Ptaki	9,917	9,917	1,107	1,183	1,192	1,194	1,213	12	12
		Gady	8,163	499	253	296	293	293	304	4	61
		Płazy	5,743	5,743	124	146	157	157	1,770	31	31
		Ryby	28,500	1,721	734	752	742	750	800	3	46
		Razem	57,739	22,733	3,314	3,507	3,521	3,524	5,188	9	23
	Bezkręgowce	Owady	950,000	771	537	555	557	553	559	0,06	73
		Mięczaki	70,000	2,163	920	938	939	967	974	1	45
		Skorupiaki	40,000	498	407	408	409	409	429	1	86
		Inne	130,200	55	27	27	27	30	30	0,02	55
		Razem	1,190,200	3,487	1,891	1,928	1,932	1,959	1,992	0,17	57
	Rośliny	Mszaki	15,000	93	-	80	80	80	80	0,50	86
		Paprotniki	13,025	210	-	-	-	111	140	1	67
		Nagozalążkowe	980	907	142	141	142	304	305	31	34
		Okrytozalążkowe dwuliścienne	199,350	9,473	4,929	5,099	5,202	5,768	7,025	4	74
		Okrytozalążkowe jednoliścienne	59,300	1,141	257	291	290	511	771	1	68
		Razem	287,655	11,824	5,328	5,611	5,714	6,774	8,321	2,89	70
Porosty		10,000	2	-	-	-	2	2	0,02	100
Razem		10,000	2	-	-	-	2	2	0,02	100
Ogółem		1,545,594	38,046	10,533	11,046	11,167	12,259	15,503	1	41

Źródło: (Numbers 2005).

Dane z tabeli 1 są rezultatem badań Światowej Unii na Rzecz Przyrody (IUCN), która od pewnego czasu opracowuje Czerwone Listy ginących gatunków. Zwraca uwagę fakt stosunkowo dużego zagrożenia wśród gatunków podlegających ocenie (100% - porosty, 70% - rośliny, 57% bezkręgowce). Natomiast liczba gatunków zagrożonych, jak i procent ilości gatunków dotąd poznanych jest największa przy roślinach nagozalążkowych - 31%, płazach - 31% i ssakach - 20%. Oceny te obarczone są dużym błędem, gdyż uwzględniły 1,55 mln opisanych gatunków. Tymczasem na Ziemi zidentyfikowano 1,75 mln gatunków, a szacunki zakładają, ze może ich być od 3 do 100 mln, chociaż najczęściej przyjmuje się, ze jest ich 13 mln (Sarul 1999). Najlepiej rozpoznane są organizmy duże, natomiast bardzo słabo rozpoznane są bakterie i glony. Słabo poznane są także głębiny oceaniczne, jak i lasy tropikalne.

Wśród poznanych gatunków występują zróżnicowane formy zagrożenia. IUCN przyjęła trzy stopnie oceny zagrożenia gatunków: krytycznie zagrożone, zagrożone i możliwie zagrożone. Zmiany w ilości gatunków w zależności od stopnia zagrożenia przedstawia tabela 2.

Tabela 2. Zmiany w ilości i kategoriach zagrożonych gatunków w latach 1996-2004

Wyszczególnienie	Krytycznie zagrożone					Zagrożone					Możliwie zagrożone
		1996/1998	2000	2002	2003	2004	1996/1998	2000	2002	2003	2004	1996/1998	2000	2002	2003	2004
Ssaki	169	180	181	184	162	315	340	339	337	352	612	610	617	609	587
Ptaki	168	182	182	182	179	235	321	326	331	345	704	680	684	681	688
Gady	41	56	55	57	64	59	74	79	78	79	153	161	159	158	161
Płazy	18	25	30	30	413	31	38	37	37	729	75	83	90	90	628
Ryby	157	156	157	162	171	134	144	143	144	160	443	452	442	444	470
Owady	44	45	46	46	47	116	118	118	118	120	377	392	393	389	392
Mięczaki	257	222	222	250	265	212	237	236	243	221	451	479	481	474	488
Rośliny	909	1,014	1,046	1,276	1,490	1,197	1,266	1,291	1,634	2,239	3,222	3,331	3,377	3,864	4,592

Żródło: (Changes 2005).

Z tabeli 2 wynika, ze najbardziej rośnie zagrożenia wśród płazów i roślin (we wszystkich 3 kategoriach). Wśród pozostałych grup gatunkowych zagrożenia narasta stopniowo.

Największe zagrożenie dla bioróznorodności występuje w rejonach, w których jest najbogatsza flora, czyli w strefie tropikalnej i subtropikalnej (Azja, Afryka i Ameryka Łacińska). Tabela 3 przedstawia zróżnicowanie ilości zagrożonych kręgowców według rejonów świata.

Tabela 3. Zagrożone gatunki kręgowców według regionów świata

Wyszczególnienie	Ssaki	Ptaki	Gady	Płazy	Ryby	Ogółem
Afryka	294	217	47	17	148	723
Azja i Pacyfik	526	523	106	67	247	1469
Europa	82	54	31	10	83	260
	275	361	77	28	132	873
Ameryka Północna	51	50	27	24	117	269
Azja Zachodnia	0	24	30	8	9	71
Rejony polarne	0	6	7	0	1	14

Źródło: Change 2002.

Duży udział w ograniczaniu biorożnorodności ma produkcja rolna (uprawy i hodowla). Najczęściej wykorzystywane gatunki mają ujednolicony genotyp a dodatkowo zmniejsza się zróżnicowanie gatunków. W swojej historii ludzkość wykorzystywała około 7000 gatunków roślin jako pożywienie. Obecnie zaledwie 30 gatunków dostarcza 95% kalorii. Z tego 50% kalorii pochodzi z trzech gatunków: pszenica, ryż i kukurydza. Stwarza to zwiększoną podatność na choroby i szkodniki (Biodiversity 2003).

Ekosystem jest to „obszar, w którym znajdują się żywe organizmy oraz substancje nieożywione, wraz z interakcjami pomiędzy nimi mającymi na celu produkcję i wymianę materiałów” (Odum 1995)

Bioróżnorodność ekosystemów, to najszersze ujęcie bioróżnorodności. Dotyczy ona mnogości gatunków żyjących w ekosystemach i funkcjonujących jako całość. Są to lasy, mokradła, torfowiska, sawanny, rafy koralowe, lasy namorzynowe, jeziora, góry, morza i oceany. Bogata bioróżnorodność gatunków decyduje o wartości użytkowej ekosystemów. Eksperymenty wykazały, ze ekosystemy o dużej bioróżnorodności intensywniej absorbują z atmosfery dwutlenek węgla (The Ecotron 2003).

Człowiek oddziaływuje na ekosystemy poprzez m.in. osuszanie bagien, betonowanie dróg, wyręb lasów, górnictwo, zwiększanie powierzchni pól uprawnych, urbanizacje itd. Przy okazji niszczone jest naturalne środowisko wielu gatunków roślin i zwierząt, W ciągu ostatnich 30 lat 1,2 mln km² ziemi przekształcono w pola uprawne. Wg szacunków FAO pomiędzy 1980 i 1995 rokiem w państwach rozwijających się wycięto około 2 mln km² lasów (130 tys. km² rocznie) (Change 2002)

Duży wpływ na zmniejszanie bioróżnorodności mają zmiany klimatu, zanieczyszczenie środowiska, przeeksploatowanie zasobów naturalnych, a także introdukcja nowych gatunków. Zmniejszanie bioróżnorodności ma wpływ także na gospodarkę światową, której 40% oparte jest na biologicznych produktach i procesach (UNEP 2004). Szansą dla gospodarki, ale zagrożeniem dla bioróżnorodności może być szersze wprowadzanie organizmów genetycznie modyfikowanych.

Literatura

1. Biodiversity - What is good for? (2003) www.ug.edu/entomology/entonet/outlines/html (dostęp 12.12.03)

2. Change and Challenge, A state of the environment briefing for the Global Environment Fascility (2002) UNEP Nairobi 2005, www.redlist.org/info/tables/table2.html

3. Changes in numbers of species in the threatened categories (CR, EN, VU) from 1996 to 2004
   www.redlist.org/info/tables/table2.html (dostęp 31.03.05)

4. Climate change and biodiversity (2002) Intergovernmental Panel on Climate Change, WMO, UNEP, Geneva Switzerland

5. GEO Global Environment Outlook 3 Past, present and future perspectives (2002) UNEP GEO Kenya, Nairobi.

6. Global Biodiversity Assesment (1995) Cambridge University Press, Cambridge (UNEP)

7. Konwencja o różnorodności biologicznej (2002)
   http://ciuw.warman.net.pl/alf/biodiversity/1/r1_htm (dostęp 22.03.02)

8. Numbers of threatened species by major groups of organism (1996-2004) 2005 www.redlist.org/info/tables/table1.html (dostęp 31.03.03)

9. Odum E. P. (1995) Fundamentals in ecology. 2^nd Edition Philadelphia Saunders Corp.

10. Sarul J., Sienkiewicz J. (1999) Konwencja o różnorodności biologicznej. Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa

11. Sustaining life on Earth (2000) Sekretariat Convention on Biological Diversity WTC UNEP.

12. The Ecotron Biodiversity Ecosystem Function Experiment (2003) www.cpb.bio.ic.ac.uk/ecstron/biodivecosystem.html (dostęp 11.12.03)

13. UNEP (2004) Annual Report, UNEP Kenya, Nairobi
    www.redlist.org/info/tables/table1.html (dostęp 31.03.05)

---