Rozdział 4

WALORY PRAKTYCZNOŚCI PEDAGOGIKI SPOŁECZNEJ

Praktyczność dyscypliny

1. jest nauką stosowaną

• wiąże się z praktyką

• jest praktyczna i korzystna (wygodna, odpowiednia) ze względu na określony cel

• wskazuje cechy podmiotu, które są warunkiem lub sprzyjają w osiąganiu celu

• wytwarza przesłanki do formowania zasad dla działania praktycznego, albo że formuje ogólne zasady działania

• ma charakter jednocześnie teoretyczny i praktyczny, pełni funkcje poznawcze i praktyczne

• dotyczy tego, co może nastąpić pod wpływem celowych działań ludzkich w zakresie objętym kompetencją pedagogiczną

• badanie tego, co powinno być uczynione:

• szukając uzasadnienia - dlaczego? korzysta z badań podstawowych

• szukając skutecznych środków do zrealizowania tej powinności

• nauki praktyczne - zespoły zdań ogólnych stwierdzających, jak na podstawie zależności między faktami można realizować rzeczy zalecone przez oceny

• nie „jak?”- metodyka, ale „co?” nauki stosowane

• posiada indywidualne cech pedagogiki społ. jako nauki stosowanej

- podmiotowe przekształcenie środowiska - dokonuje się za sprawą samego środowiska wg wartości, do których aspiruje

2. formuła metodologiczna ped. społ.

• zawiera dwa elementy:

• opisowy - uwarunkowanie dziedziny wzajemnym wpływem jednostki i środowiska

• prakseologiczny - modyfikacja środowiska ma się odbywać wg określonych zasad

- celem jest osiąganie korzystnego układu sytuacji dla prawidłowego funkcjonowania i rozwoju człowieka i społeczności ludzkich

- modyfikacja ma mieć charakter podmiotowy - siłami środowiska przekształcać rzeczywistość

• ped. społ. bada możliwości przekształcania środowiska z punktu widzenia pomocy ludziom w ich rozwoju

• przygotowanie działań praktycznych

• przesłanki projektowania

• diagnoza społeczna

• preparacja podmiotów działających

• osobliwością jest podmiotowe przekształcanie środowiska z pomocą wartości pozytywnych - sił ludzkich i przekształcania na miarę potrzeb, dążeń społecznych i sił potencjalnych( odkrytych przez diagnozę)

• przejawy praktyczności:

• składniki i osobliwości:

1. praksja jako przedmiot badań obejmuje:

• potencjał indywidualny i społeczny

• ogólne cele działania- normy i wartości

• warunki działania

• generalne sposoby działania - siłami własnymi dokonuje się zmiana środowiska

• wyniki działania

• środki działania

• podmiot działający

B. stosowane terminy:

• działania

• podmiotów działających

• czynności poznawczych

• czynności aplikacyjnych

C. poszukuje odpowiedzi na pytanie „jak może być?”

• co i w jaki sposób może być robione oraz w jakich warunkach możę być realizowanie stanów rzeczy, do których dąży podmiot działający

• teoria sprawnego działania, projektowanie działań społecznych

D. tworzenie i stosowanie wzorca

• pozwala na racjonalną ( teoretyczną) interpretację faktycznego stanu rzeczy

• stanowi przesłanki do formułowania praktycznych wskazań - dyrektyw

E. powiązanie badań z działaniem - stosowanie diagnozy decyzyjnej i projektowania

• dwie odmiany projektowania

1. informacyjne

2. praktyczna konsekwencja „ diagnozy zewnętrznej”

• wzorzec empiryczny - pośrednik charakteryzowania skuteczności; pełni funkcję opisową i oceniającą

• czasami diagnoza decyzyjna przechodzi w „badanie przez działanie” - podniesienie skuteczności działań praktycznych

• konsekwencje praktyczności:

• dążenie do niefragmentaryzowania obrazu rzeczywistości

• wszechstronne spojrzenie, synergia - współpraca, koordynacja

• dowartościowanie autopsji, obserwacji ciągłej

• preparacja przedmiotu działającego - badającego

• ma na celu znawstwo spraw ludzkich oraz opanowanie warsztatu badań w środowisku

• zainteresowanie działaniem i czynnościami

• uczciwość badacza, rzetelność wykonawstwa należą do etosu pracownika społecznego

Wzorzec jako wyraz praktyczności:

• wzorzec- wzór, model, schemat, szablon - przedmiot, wg którego zostają wykonane inne przedmioty; kategoria podlegająca ocenie

• tworzenie dokonuje się zwykle dowolnymi sposobami, często spontanicznie

• Radlińska - wzorzec to zestawienie norm, to co jest osiągalne w danej epoce i kulturze

• zawiera realne wskazania przebudowy i kompensacji w poszczególnych dziedzinach

• wzbogaca i przetwarza wzór społeczny

• skład :

• normy skorygowane - konteksty, które determinują

• kategorie bezocenne - wykonanie czegoś wg wzorca

• kategorie ocenne - wykonanie czegoś wg norm wzorca, które zawiera w sobie ocenę pozytywną - wielkość będącą wynikiem pomyślnego przebiegu badanego zjawiska

• odróżniany od pojęcia wzoru idealnego

• przy konstruowaniu i stosowaniu wzorca powiązane są:

• działania, czynności

• rzeczy - warunki bytu, środowisko, struktura

• reprezentuje wartość, którą powinno się wprowadzić do rzeczywistości możliwej do osiągnięcia w danych warunkach

• przeciwstawny wzorowi ( idealnemu, kulturowemu) - jest wartością pomiędzy, przeciętną

• zmienność wzorca:

• bo wzory kulturowe ulegają przemianom

• bo wartości wzoru przenikają samorzutnie do wzorców

• zmienia się stosunek wzorca do wzoru w miarę realizowania projektu

• inspiracje tworzenia wzorca, modelu:

• dążenie „aby było lepiej”

• A. Kamiński - wzorzec dynamizuje zaangażowanie emocjonalne w pracy wychowawczej

• uwzględnienie doświadczeń życiowych i profesjonalnych - rzadko respektuje się normy naukowe

• „czysta wyobraźnia”

• nowo inaugurowana instytucja

• rzeczywiste osiągnięcia danej grupy społecznej

Przekształcanie środowiska życia - eksploracja i przekształcanie

• układ całościowy:

• wzorzec - sens sposobów postępowania

• przekształcenie - sens treści postępowania

• ogniwa wiążące: wartości pozytywne, potrzeby ludzkie, potencjał ludzki, podmiotowe ujęcie działań społeczno- edukacujnych

• Środowisko życia:

• elementy otoczenia, w których zasięgu znajduje się obiekt

• nie jest sumą elementów, lecz całością, systemem

• występuje zjawisko samoorganizacji

• natura - nie jest bezładem i biernością; układ otwarty, autonomiczny

• wiąże się z pojęciem potrzeby obiektu, który żyje w danym środowisku

• środowisko obiektywne- zespół elementów w różnorodnych związkach

- w odróżnieniu otoczenie - nie musi być związkiem, jest czymś poza obiektem

• środowisko subiektywne - elementy otoczenia, które stanowią potrzeby obiektu

• edukacja przekształca śr. obiektywne w subiektywne

• Radlińska - pojęcie „uprawy” - kultura pracy nad i z człowiekiem

• aspekty środowiska człowieka:

• naturalny (przyrodniczy)

• kulturalno - cywilizacyjno - ekonomiczny

• społeczny - interakcje ludzkie i ich uwarunkowania

• aspekty nieobserwowalne - duchowe, psychiczne itd.

• historyczny - trójczasowość egzystencji; spoiwem jest „klimat psychospołeczny”

• śr. życia jest samorzutnym lub zorganizowanym systemem kształtującym jednostkę podniet, bodźców

• relacja człowieka wobec środowiska zależy od postawy ludzkiej- biernej, obronnej, czynnej

• jednostka nie tylko reaguje na bodźce, ale także odpowiada na nie

• odpowiedź człowieka na środowisko to sprawa jego wyboru ->konieczność nauki podejmowania decyzji

• wzajemny wpływ jednostki środowiska i jednostki

• przekształcanie środowiska:

• służba społeczna - Radlińska - przekształca środowisko siłami w imię ideału

• przeobrażanie , ulepszanie, reorganizacja, organizacja

• modyfikacja środowiska - jako celowościowe działanie społeczne

• aspekt biologiczny - nacisk na stosunek wzajemny czynników biologicznych i społecznych

• kompensacja - świadomie uzupełnia procesy selekcji społecznej i biologicznej

• modyfikatory - warunki bytu człowieka

• naturalne - właściwości śr. biogeograficznego

• kulturowe - właściwości śr. społeczno - ekonomicznego; przekształcane przez człowieka, tworzy nowe elementy

• działania ogólne z punktu widzenia pedagogiki społecznej:

• konserwacja - ochrona, pielęgnacja

• kataryzacja - oczyszczanie, usuwanie szkodliwych elementów

• kompensacja - rozwijanie wartości i elementów pozytywnych

• przekształcenie w ujęciu szczegółowym

• przemiana elementów śr. obiektywnego na elementy śr. subiektywnego

• wytwarzanie nowych elementów środowiska i nowych kompozycji

• aktywność społeczno ekonomiczna - zinstytucjonalizowana i pozainstytucjonalna

Wychowanie:

• pomoc w rozwoju człowieka

• ujmowane w kategoriach czynnościowych

• wspomaganie, opieka, pielęgnacja

• czynności organizacyjne, inspirujące do samoorganizowania się

• pomoc w rozwoju przebiega w środowisku

• wzmaganie, pomnażanie i spożytkowanie zasobów środowiska potrzebnych w każdej pracy społecznej

Działania ochronne wspomagające i pobudzające rozwój człowieka - A. Kamiński:

• aspekt biologiczny - potrzeba wzrostu

• pielęgnowanie, wyrównywanie ubytków organizmu, pobudzanie rozwoju przez stwarzanie warunków środowiskowych

• aspekt społeczny - potrzeba prawidłowej adaptacji społecznej

• modyfikacja środowiska (kompensacja, kataryzacja), pomoc w wyborze kręgów i grup społecznych

• aspekt kulturowy - potrzeby właściwego wyboru wartości oferowanych przez środowisko

• „ rynek kultur”

• nasycanie obszaru społecznego wartościami pozytywnymi

• inspirowanie i uobecnianie wartości

• uczenie wyboru aksjologicznego

Postępowanie celowościowe

1. Celowość i organizowanie

• postępowanie celowościowe - rozumowanie i działanie prowadzące do realizacji celów

• dwie kategorie: cel działanie i stadialność - złożoność działania i jego tryb

• uporządkowanie dotyczy wszystkich elementów

• działanie praktyczne - działanie podejmowane w celu wywołania lub utrzymania określonego stanu rzeczy w pewnym układzie przyrodniczym lub społecznym

2. typologia postępowania - rodzaje postępowania ( opisowe i normatywne)

1. eksponująca główne cele działania

• np. stabilizujące - modyfikujące, adyrektywne - dyrektywne

B. eksponujące środki działania

• np. epizodyczne - systematyczne, informacyjne - energetyczne

C. eksponujące główne cele działania z akcentowaniem hipotetycznych

• optymalizujące i ulepszające - progresywne i innowacyjne

D. eksponujące cechy podmiotów działania:

• np. kwalifikowane - niekwalifikowane

• właściwości działania celowościowego

• cechy działania praktycznego biorą się:

• z osobliwości podmiotu

• z osobliwości powiązań podmiotu z elementami środowiska

• z nieokreśloności zadań życiowych - z zadań i aktywności

• człowiek jest osobą - podmiotem

• postępowanie na rzecz jego dobra wiąże się ze współsprawstwem, współdziałaniem i współodpowiedzialnością

• odpowiedzialność -> stawianie zadań o odległych celach

• człowiek jest niewiadomą, niewiele o nim wiemy

- Radlińska - „wychowanie” jest służbą nieznanemu

• człowiek czyni „coś po coś i dla czegoś” - także emocjonalnie

• zdolność do tworzenia sieci znaczeniowej, oceniającej

• struktury intelektualno - moralne są ideami wiodącymi

• Radlińska - „rzeczywistość można przekształcać tylko siłami człowiekaw imię ideału, wartości pozytywnych

• powiązania podmiotu z elementami środowiska

• modyfikowane splataniem czasów - trójtemporalność śr., tworzenie pokolenia historycznego

• uwaga skupiona na styczności jednostki i środowiska - trzeba pracować dla zamiany środowiska i dla ludzi

• siły ludzkie - funkcja samorealizacyjna pracy społecznej

• służba siłom utrzymującym i przebudowującym życie społeczne

Edukacyjna funkcja pracy socjalnej

• praca socjalna podlega profesjonalizacji

• podnosi się stopień waloryzacji edukacyjnej pracy kulturalnej i socjalnej

• tzw. „pedagogiczne postępowanie towarzyszące” - praca kulturalno - oświatowa, praca socjalno - wychowawcza

• wyjście poza persfazję, pouczanie

• zastępowane lub dopełniane przez media - „pośrednicy”

• akcja socjalna - pierwszy impuls do pracy socjalnej, w zakładach pracy

• poszerzenie zakresu pr. Socjalnej na rzecz osób i grup społecznych poza społecznością pracowniczą

• „służba społeczna”- związki pomocy rzeczowej z pomocą psychologiczną i duchową

• praca socjalna - pojęcie nadrzędne, wchłaniające wszelkie działania

• Kamiński - środowiskowy proces wychowawczy ma właściwość, że wychowanie nie stanowi czynności autonomicznej, ale towarzyszy czynnościom rzeczowym

• Edukacyjna wartość świadczeń wpływa na sposób i charakter postępowania socjalnego

• wymiana informacyjna jest trzonem postępowania edukacyjnego - musi być wsparta poczynaniami opiekuńczymi - ochrona, opiekuńczość, terapia

• dopiero przy spełnieniu wymienionych wymogów, zrównoważonych proporcjach jednostka ludzka może „wziąć sprawy we własne ręce”

---