1. Podejście wielowymiarowe do alienacji politycznej:

a) bezsilność - niemożność wywierania wpływu na rzeczywistość, kształtowania jej zgodnie z własnymi oczekiwaniami.

b) bezsens - brak kontroli poznawczej, niemożność ogarnięcia myślami rzeczywistości; człowiek nie jest w stanie deskryptywnie pojąć świata, nie wie z czego się on składa, jakie prawa nim rządzą etc.

c) anomia- brak kontroli poznawczej, niemożność ogarnięcia myślami rzeczywistości; poczucie zagubienia ewaluatywnego bądź afektywnego, człowiek nie wie, co jest dobre, ani komu można ufać.

d) wyobcowanie - niemożność integracji, identyfikacji z realiami społeczno-politycznymi.

2. Czym właściwie jest ta cała alienacja polityczna?

Alienacja to stan bezradności i wyobcowania z systemu społeczno-politycznego.

3. Skala alienacji politycznej: 15 pozycji diagnostycznej dla 4 postaci tego zjawiska; narzędzie o wysokim poziomie rzetelności.

4. Rozmiary politycznej alienacji w polskim społeczeństwie lat 80. i 90.

• Wydarzenia 1989 roku pozwalały przypuszczać, że w społeczeństwie polskim spadnie stopień alienacji politycznej, jednak wkrótce okazało się, że nasilenie alienacji zaczęło się zwiększać.

• W I poł. lat 90. , w trakcie budowania systemu społeczno-politycznej podmiotowości, czuli się coraz bardziej wyalienowani politycznie.

• W połowie lat 90. wyalienowanie polityczne Polaków było zbliżone do tego z końcówki lat 80.

• Wyniki badań wskazują, że osoby wyalienowane politycznie są bierne politycznie, nie są skłonne do partycypacji politycznej czy czynnego protestu.

5. Alienacja polityczna Polaków w latach 80. a zjawisko alienacji politycznej na Zachodzie:

Zachód:

• Silniejsza alienacja osób o niższych/mniej korzystnych pozycjach społecznych.

• Osoby wyalienowane z reguły posługiwały się zewnętrznymi kryteriami wartościującymi (znaczenie autorytetu).

• Mimo założeń o wielowymiarowości, alienacja wydaje się w badaniach zjawiskiem jednorodnym, jednowymiarowym.

Polska lat 80-tych

• Bardziej wyalienowane osoby młodsze i zamożniejsze; postawy społeczne bardzo słabo związane ze statusem społeczno-ekonomicznym.

• Osoby silnie wyalienowane z reguły posługiwały się orientacją aksjologiczną (ważne wartości ogólnohumanistyczne), osoby słabiej wyalienowane miały skłonność do orientacji autorytarnej.

• Osoby wyalienowane wywodziły się z różnych klas społecznych, ale właściwą im cechą wspólną był pewien etos inteligencki.

• Polacy czuli się bardziej politycznie bezsilni niż skuteczni, przeżywali raczej bezsens niż poczucie sensu, oraz wyobcowanie niż identyfikację.

• Przeżywali poczucie dobrej orientacji w zakresie wartości systemu społeczno-politycznego.

• Bezsilność i wyobcowanie pozytywnie i wysoko skorelowane ze sobą, anomia nie jest z nimi związana prostoliniowo.

• Najsilniejsza polityczna eunomia i pewność co do politycznej rzeczywistości u osób najbardziej bezsilnych politycznie i najbardziej politycznie skutecznych oraz u osób najsilniej politycznie wyobcowanych i najgłębiej identyfikujących się z systemem społeczno-politycznym.

Istnienie grupy osób prezentujących jednocześnie polityczną alienację i polityczną eunomię.

6. Alienacja polityczna a „polska rewolucja”:

• Ukierunkowanie zachowań wyborczych Polaków na zmianę systemu społeczno-politycznego.

• Masowy sprzeciw wobec reżimu komunistycznego.

• Wyniki wyborów z 1989 roku nie były przypadkowe - poprzedzała je mobilizacja społeczna, liczne akcje protestacyjne wobec politycznej sytuacji z lat 80tych.

• Skąd więc alienacja? wyłamywanie się anomii z syndromu alienacji: było sporo osób jednocześnie wyalienowanych i eunomicznych i ta eunomia ich chroniła przed popadaniem w marazm, bierność, apatię - mieli sprecyzowane poglądy na temat panującej sytuacji politycznej i tego, jak chcieliby ją zmienić.

• Eunomia - funkcja energetyzująca i ukierunkowująca działanie; sprzyjała zaangażowaniu emocjonalnemu, bo uaktywniała wartości podstawowe, podobnie czyniła orientacja aksjologiczna, akcentująca ogólno humanistyczne wartości abstrakcyjne.

7. Alienacja polityczna w latach 90.

• Upodobnienie obrazu polskiej alienacji politycznej do modelu zachodniego.

• Silne wyalienowanie ludzi niżej/mniej korzystnie ulokowanych w strukturze społecznej.

• Silne zakotwiczenie alienacji strukturze społecznej: najbardziej wyalienowane kobiety nisko wykształcone, o niskiej pozycji zawodowej, niskich dochodach i nie pełniące

f-cji kierowniczych.

• Alienacja polityczna jako funkcja interesów, a nie wartości jak w latach 80.

• Autorytarna postawa u osób wyalienowanych.

• Alienacja polityczna staje się syndromem.

• Polacy odczuwający polityczną anomię nalezą do niższych/mniej korzystnych warstw społecznych, przeżywają silną deprywację, bardziej krytycznie oceniają panujący system społeczno-polityczny, są słabiej psychologicznie przystosowani.

8. Czy czeka nas nowa rewolucja?

• Obecny wśród Polaków tylko 1 czynnik zaangażowania rewolucyjnego: poczucie frustracji z powodu niezaspokojonych potrzeb życiowych.

• Wpisanie alienacji politycznej w system demokratyczny: przedstawiciele niższych warstw, którzy są wyalienowani, raczej wolą być rządzeni niż sami rządzić, mają słabsze oczekiwania, niższe standardy wpływu politycznego.

• Póki alienacja jest syndromem i ludzie wyalienowani czują się słabsi poznawczo, zdezorientowani i zagubieni, to mają trudności z formułowaniem celów politycznych, układaniem strategii ich osiągnięcia czy przewidywaniem skutków własnych działań bierność polityczna, absencja wyborcza.

• Małe szanse osób wyalienowanych, by się znaleźć w strukturach władzy i by wyrazić swój krytycyzm.

9. Jak oceniamy transformację ustroju?

• W 2002r. większość Polaków uważała, że demokratyczne zmiany przyniosły nam tyle samo korzyści, co strat, a nawet więcej strat.

• Jesteśmy zawiedzeni wynikami transformacji, od 1997r. stale rośnie liczba osób niezadowolonych ze zmian.

10. Oczekiwania związane z demokratyczną transformacją:

• Nie będzie politycznej kontroli nad aktywnością obywateli

• Swobody wszelakie: wypowiedzi, podróżowania, działalności

ekonomicznej

• Wolne wybory.

• Władza zapewni obywatelom podmiotowość polityczną i będzie

o nich dbać

• Rządy prawa.

• Zasada sprawiedliwości w życiu społecznym - awans zależny od

kryteriów merytorycznych, a nie politycznych.

• Tryumf prawdy w publikacjach, badaniach, mediach,

życiu publicznym.

• Pełna suwerenność narodowa.

• Poprawa ekonomicznego bytu.

11. Jak zmiany wyglądały?

• Głównym regulatorem działań społecznych stał się mechanizm ekonomiczny zamiast politycznego - własność podstawą dostępu do zasobów, regulacja rynkowa, mechanizm polityczny nadal odgrywa rolę.

• Zmiana zasad zdobywania władzy - poparcie elektoratu jest warunkiem zdobycia władzy, poza tym ważna jest przedsiębiorczość i zasady ekonomicznej racjonalności.

• Polityczny kapitalizm - rozpowszechnienie korupcji i umacnianie kontroli warstw zamożnych nad życiem politycznym.

• Zasada rywalizacji w ekonomii, polityce, życiu zawodowym, edukacji - dążenie do zniszczenia przeciwnika, skompromitowania go, bezwzględność.

• Wzrost roli kościoła katolickiego.

• Otwarcie na zachód, zniknięcie kolejek.

• Inwazja amerykańskiej pop-kultury, zmiana roli i pozycji twórców kultury.

12. Co się stało z demokratycznymi wartościami?

• WOLNOŚĆ: ubóstwo, nędza, brak środków finansowych ograniczają wolność podobnie jak system polityczny to czynił.

• POLITYCZNA PODMIOTOWOŚĆ: poczucie alienacji politycznej, przekonanie że władze są niewrażliwe na problemy obywateli, krytyczna ocena demokratycznych instytucji.

• PAŃSTWO PRAWA: pojawiły się nowe naciski - interesy ekonomiczne, zasoby finansowe, układy personalne, medialne wpływy.

• SPRAWIEDLIWOŚĆ: awans wciąż nie zależy od samych kompetencji, ale od powiązań politycznych, rodzinnych, towarzyskich, promocji samego siebie, interesu wpływowych grup, rola finansowych zasobów w możliwościach edukacji i awansu społecznego.

• PRAWDA: nierówny dostęp do różnych źródeł informacji, różna dostępność przekazów pochodzących z różnych mediów.

• SUWERENNOŚĆ: układy międzynarodowe, przynależność Polski do różnych organizacji międzynarodowych typu UE, NATO budzi w Polakach nieufność i niepewność co do faktycznej suwerenności.

• SYTUACJA EKONOMICZNA OBYWATELI: większy dostęp do dóbr materialnych, większa różnorodność, ale ograniczona zasobnością portfela, zmiany na rynku pracy - bezrobocie i konkurencja, polaryzacja bieda -bogactwo.

Ogólnikowość, ideologiczność, „potoczna teoria zmian”

---