Dudek Bożena
Mariola Szałapska
Ćwiczenia, które doskonalą umysł
Kinezjologia Edukacyjna - Gimnastyka Mózgu
Ogromny postęp w dziedzinie techniki powoduje zmianę stylu naszego życia.
Zmienia się też sposób spędzania wolnego czasu przez dzieci w wieku szkolnym.
Dzieci, szczególnie te w miastach, mają tendencję do nadmiernego spędzania czasu przed telewizorem, komputerem, przy grach video. Tymczasem telewizja hamuje ruch fizyczny, interaktywne porozumiewanie się i zabawę wyobraźnią. Taki styl życia zmniejsza zdolność uczenia się, sprzyja przemęczeniu psychicznemu i fizycznemu. Stąd wynikają kłopoty dzieci
z koncentracją, pamięcią, niechęć do nauki, drażliwość a nawet agresja.
Czy można pomóc tym dzieciom?
„Procesy myślenia i uczenia się odbywają się nie tylko w głowie. Wręcz przeciwnie, ciało gra integralną rolę w całej naszej aktywności intelektualnej od najwcześniejszych ruchów do późnej starości. Wszystkie zmysły naszego ciała karmią mózg informacjami z otoczenia, które
są potrzebne do zrozumienia świata i z których korzysta się, aby tworzyć nowe możliwości.
To właśnie ruch, w miarę jak staje się coraz bardziej skomplikowany, wyraża wiedzę i zwiększa możliwości poznawcze.” - powiada dr Carla Hannaford, amerykański neurofizjolog i pedagog.
W swojej książce „ Zmyślne ruchy, które doskonalą umysł. Podstawy Kinezjologii Edukacyjnej” ukazuje jak i dlaczego ciało odgrywa ważną rolę w procesie uczenia się. Prezentuje czytelnikowi m.in. zestaw prostych ćwiczeń fizycznych - gimnastykę mózgu. Ćwiczenia opracował Paul Dennison na podstawie doświadczeń, które zdobył w walce z własną dysleksją i wadą wzroku,
w pracy z dziećmi oraz w pracy z ludźmi, którzy doznali uszkodzeń mózgu w różnych wypadkach. Jego odkrycia opierają się na zrozumieniu współzależności rozwoju fizycznego, opanowania języka i osiągnięć intelektualnych. Ćwiczenia te pomagają osobom młodszym w przygotowaniu do uczenia się, a starszym w zachowaniu aktywnego myślenia. Ale najbardziej znaczące przykłady poprawy zachodzą u dzieci i dorosłych, którzy zostali określeni jako „niewyuczalni”, „ z zaburzeniami koncentracji wraz z nadpobudliwością”, z upośledzeniem emocjonalnym, z zespołem Downa.
Dr Paul Dennison opracował szybkie, proste, zależne od zadania ruchy, które przynoszą korzyść każdemu uczącemu się. Ruchy te aktywizują połączenia nerwowe w całym ciele, tworząc z niego instrument uczenia się.
Efekty ich regularnego stosowania to m.in.:
- poprawa koncentracji na wykonywanych zadaniach, poprawa koordynacji wzrokowo-
ruchowej,
- poprawa oddychania,
- poprawa umiejętności szkolnych takich jak: wysławianie się, czytanie i rozumienie,
liczenie, zapamiętywanie cyfr, słuchanie, formowanie myśli, pisanie - kaligrafia,
literowanie, ortografia, twórcze pisanie,
- zwiększanie zdolności manualnych,
- uaktywnianie lewej półkuli mózgu, odpowiedzialnej za umiejętności,
- synchronizacja współpracy obu półkul mózgowych.
Ponadto usuwają zmęczenie, energetyzują, odprężają i relaksują. Pomagają w łagodzeniu stresów.
- 1 -
Jak wykorzystać tę wiedzę by pomóc uczniom w szkole?
Gimnastyka mózgu jest bezpieczna, nie niesie żadnych zagrożeń i daje uczniom dużo radości. Może być stosowania na początku lub końcu lekcji, czy jako ćwiczenia śródlekcyjne.
Czas jej trwania - około 5 minut.
Przedstawimy tylko niektóre ćwiczenia, a zainteresowanych odsyłamy do literatury [1], [2].
Pozycja Cooka
- zwiększa efektywność uczenia się i reagowania. Przydatna do kontroli własnego zachowania, wyciszenia uczniów, przywrócenia ich koncentracji, obniżenia poziomu stresu np. przed sprawdzianem.
Usiądź wygodnie, oprzyj nogi na podłodze, skrzyżuj je. Skrzyżuj ręce, złącz dłonie - spleć palce dłoni, przenieś zamknięte ręce do dołu i w stronę ciała, tak by w efekcie końcowym spoczywały na klatce piersiowej z łokciami w dół. Wytrwaj w tej pozycji około 2 minut.
Ruchy naprzemienne w miejscu
- uaktywnią jednocześnie obie półkule mózgowe, poprawiają koordynację ruchową,
umiejętności wizualne, usprawniają pisanie, słuchanie i pamięć.
Powinny być wykonywane powoli. Jak wskazuje nazwa należy połączyć ruch prawej nogi
z ruchem lewej ręki i odwrotnie. Zacznij od zwykłego marszu w miejscu z wymachiwaniem
rąk, a potem wymyślaj inne ćwiczenia wykorzystując wyobraźnię dzieci
(np. podskoki raz na jednej nodze raz na drugiej, z wyciągniętą przeciwną ręką w górę,
dotykanie lewym łokciem prawego kolana i odwrotnie, klepnięcie prawą ręką uniesionej z tyłu
lewej stopy .... ).
Leniwe ósemki
- poprawiają poczucie równowagi, koordynację, zdolność postrzegania obydwoma
oczyma, płynność pisania...
Narysuj na papierze lub tablicy wolnym, płynnym, nieprzerwanym ruchem symbol nieskończoności ( położona ósemka ). Zacznij pośrodku, rysuj w stronę przeciwną do ruchu wskazówek zegara - do góry, z tyłu i dookoła, i z powrotem do środka, a teraz zgodnie ze wskazówkami - do góry, z tyłu, dookoła i z powrotem do środka. Zakreśl ósemkę po 5 razy każdą ręką osobno lub 5 razy dwiema rękami razem.
Inne odmiany tego ćwiczenia:
- Pisanie ręką w powietrzu: Trzymaj kciuk na wysokości oka w linii środkowej ciała na
odległość łokcia. Trzymając głowę nieruchomo zakreślaj kciukiem poziome ósemki
w powietrzu, wodząc za palcem wzrokiem.Powtórz ćwiczenie po 3 razy każdą ręką.
Potem połącz oba kciuki tworząc X. Koncentrując się na środku X śledź złączone kciuki
zakreślając nimi leniwą ósemkę.
- Słoń: Wykonuj te same ruchy co przy „leniwych ósemkach”, tak jakby robił to słoń.
Połóż lewe ucho na lewym ramieniu i patrz wzdłuż wyciągniętego ramienia- trąby słonia.
Śledź wzrokiem ruch końców palców, które malują wzór leniwej ósemki.
Pisanie symetryczne oburącz
- ćwiczenie to wymaga wykorzystania obydwóch półkul mózgowych, poprawia orientację
w przestrzeni, ułatwia zapamiętywanie
Rysuj obydwiema rękami jednocześnie, nie odrywając ołówka od papieru
Zacznij od prostych rysunków : choinka, domek, rząd serc - jedno pod drugim itp., wykonuj lustrzane ruchy rąk ( np. lewą stronę choinki - rysuj lewą ręka, prawą stronę - prawą ręką).
Możesz pisać swoje imię od środka na zewnątrz ( lub od zewnątrz do środka, jeśli jesteś leworęczny).Wykorzystaj to ćwiczenie do zapisywania słów czy wzorów, które chcesz zapamiętać.
Można też pisać ręką w powietrzu lub na plecach kolegi.
- 2 -
Uwaga!
Woda jest jedną z najważniejszych substancji w ciele, stanowi 45% do75% jego całkowitej wagi. Jest konieczna do nie tylko do życia ale i do uczenia się. Odgrywa ważną rolę w elektrycznej aktywności ciała, dystrybucji tlenu i odżywianiu. Regularne picie wody małymi łykami
utrzymuje ciało nawodnionym i pracującym z optymalną efektywnością. Osoby zdrowe
powinny pić dziennie około 1 litra wody na 45 kg wagi ciała. Pozwól swoim uczniom popijać wodę w czasie trwania zajęć, a szczególnie przed czy po ćwiczeniach gimnastyki mózgu.
Gimnastyka mózgu jest niefarmakologiczna, prosta i bardzo efektywna. Zachowuje dobre zgranie układu umysł-ciało, pomaga wszystkim w ogólnym uczeniu się i rozumieniu, prowadzi
do szybkiego i efektywnego sposobu zmiany stanu fizycznego i psychicznego uczniów.
Problemy w akceptacji gimnastyki mózgu spowodowane są tym ze ćwiczenia wydają się zbyt proste by działały. Większość z nas wierzy, że jeżeli program nie jest trudny, kosztowny
i wymagający wiele czasu to jest mniej wartościowy. Gdy wyjdziemy poza takie myślenie, odkryjemy, że proste rozwiązania przynoszą najlepsze wyniki.
Centrum Pomocy Psychologiczno- Pedagogicznej MEN włączyło Kinezjologię Edukacyjną
do programu szkolenia przeznaczonego dla psychologów, pedagogów, nauczycieli i rodziców