Sprawa Polska w okresie miedzywojennym 1918-39
Uksztaltowawaly się dwie opcje polityczne,które w czasie wojny z uwagi na przyjete formy dzialania nazwane zostaly obozami aktywistow i pasywistow.Kiedy wybuchla wojna oba ugrupowania powolaly swoja reprezentacje polityczna. Aktywisci w Krakowie-sierpień 1914 Naczelny Komitet Narodowy, Pasywisci w Rosji pare m-cy pozniej Komitet Narodowy Polski.
Tymczasowa Rada Stanu-1916 utworzona przez wl.okupacyjna jako organ opiniodawczy i doradzczy wl.okup.25 czlonkow,podporzadowano jej:szkolnictwo i wymiar sprawiedl.,departamet wojsk.(kierwany przez Pilsudskiego) który miał tworzyc PL sily zbrojne.W 1917 odmowil wspolpracy i rozwiazano ta rade.
Rada Regencyjna- kolegialana (3 osobowa) glowa panstwa.Miala spraw. swoja funkcje do czasu obsadzenia gronu.W listop. 1917 powolala pierwszy gabinet ministrow, rzad.W lutym 1918 powolala namiastke parlamentu=>Rade Stanu 110 osob. organ.
Polska Komisja Likwidacyjna 28.10.1918-przejela wladze nad zachodnia czescia Galicji(do Sanu)
Tymczasowy Rzad Ludowy Republiki Polskiej-7.11.1918 w Lublinie.Na czele Ignacy Daszynski=oglosil manifest w którym zapowiadano:rozwiazanie Rady Regencyjnej, Wprowadzenie w PL ustroju republikanskiego, zwolanie sejmu ustawodawczego, przeprowadzenie reform spolecznych i gospodarczych. Naczelna Rada Ludowa i jej Komisariat-3.12.1918 Polska dzielnicowa wladza w zaborze pruskim.Przejela po powstaniu Polakow wladze na wyzwolonym terenie Wielkopolski.
22.11.1918 ukazał się dekret o najwyższej władzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej, zgodnie z tym dekretem na czele państwa stanął Józef Piłsudzki jako Tymczasowy Naczelnik Państwa i jednocześnie jako Naczelny dowódca wojsk polskich. W lutym 1919roku zebrał się Sejm Ustawodawczy, Jożef Piłsudzki złożył na jego ręce swą władze Tymczasowego Naczelnika Państwa. Sejm przyjął ustawę regulującą podstawowe zasady działania władzy w Polsce i organizaji władz państwowych (Mała Konstytucja). Naczelnym organem państwa miał być Naczelnik Państwa a funkcję tą sejm powierzył Józefowi piłsudzkiemu. Każdy akt Naczelnika wymagał kontrasygnaty odpowiedniego ministra.
Władza ustawodawcza- organami narodu w zakresie ustawodastwa był sejm i senat, dwie izby parlamentu które nazwano Zgromadzeniem Narodowym (tylko wtedy gdy obradował wspoólnie). Obie izby były wybierane na 5 letnią kadensje, w pecioprzymiotnikowych wyborach: powszechnych, tajnych, równych, bezpośrednich i proporcjonalnych. Przed upływem kadencji sejm mógł rozwiązać się na własne życzenie bądź mógł to uczynić za zgodą prezydenta. W razie rozwiązania sejmu, rozwiązaniu ulegał też senat. Parlament miał kompetencje ustawodawcze, wyborcze i kontrolne, budżet traktowano jako prawo i można było go uchwalać tylko w formie ustawy. Ustawy uchwalone przez obie izby podpisywał i ogłaszał prezydent.
Władza wykonawcza - sprawował ją prezydent i rząd. Wyboru prezydenta dokonywało zgromadzenie narodowe bezwzględną większością głosów na 7 letnią kadencję. Prezydent mianował prezesa rady ministrow a na jego wniosek ministrów.do prezydenta należało mianowanie wszystkich urzędmników wojskowych i cywilnych wskazanych w ustawach. Prezydent sprawował zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi w państwie, nie mógł jednak sprawować naczelnego dowódctwa w czasie wojny. Rada Ministrów złożona była z prezesa i ministrów. Skład personalny uzależniony był od woli sejmu. RM realizowała ustawy parlamentu, kierowała polityką wewnętrzną. Wydawać mogła rozporządzenia wykonawcze, zarządzenia i uchwały. Votum nieufności - podstawą jego jego zgłoszenia jest działanie rządu lub ministra wbrew lub niezgodnie z polityką na kreśloną przez parlament co powoduję utratę zaufania parlamentu do rządu.
Ustrój polityczny w latach 1926-1935
Zamach stanu- na czele sił niezadowolonych z istniejącej sytuacji w karaju stanął były naczelnik państwa - józef pilsudzki, który w 1923 wycofał się z życia poltycznego. W dniach 12 - 15 maja 1923 j pilsudzki z częscią popierającej go armii dokonał zamachu stanu. Zamachowcy wystąpili pod hasłem sanacji sytuacji politycznej i gospodarczej kraju. Bezpośrednio po zamachu rząd wystąpił z projektem ustawy zmieniającym konstytucję marcową. 2.08.1926 uchwalona została ustawa którą nazywano nowelą sierpniową. Nowela przyznała prezydentowi prawo samodzielnego rozwiązywania sejmu i senatu, przy jednoczesnym zabronieniu samorozwiązania się sejmu lub senatu. Prezydent otrzymał też prawo wydawania rozporzadzeń z moca ustawy. Prezydent miał szerokie uprawnienia w zakresie ustawodastwa. Nowela ograniczała uprawnienia parlamentu w zakresie uchwalania budżetu.
Zamach majowy doprowadził nie tylko do zmiany konstytucji ale także do zmiany elit rządzących oraz do istotnych zmian w funkcjonowaniu systemu parlamentarnego. Zwycieski obóz zwany sanacja rzucił hasło walki z władza parlamentu partii politycznych.
Centrolewem - po wyborach w 1928 roku opozycyjne wobec sanacji partwie utworzyły w parlamencie koalicję zwaną centrolewem.
Wg konstytucji sierpniowej uprawnienia prezydenta dzieliły się na prerogatywy i uprawnienia zwykłe. Prerogatywy wynikały z władzy osobistej prezydenta, de prerogatyw zaliczano: wskazanie kandydata na następcę na funkcję, wskazywanie następcy na czas wojny, nominowanie sędziów Trybunału stanu, stosowanie prawa łaski, powolywanie 1/3senatu, powoływanie prezesa Najwyższej Izby kontroli. Uprawnienia zwykłe prezydenta wymagały kontrasygnaty premiera i właściwego resortowo ministra. Zakres uprawnień był bardzo szeroki, chodzi tu zwłaszca o władze ustawodawczą.
Zgromadzenie Elektorów - do ich zadań był wybór prezydenta, kadencja prezydenta wynosiła 7 lat,
Rada Ministrów - politycznie odpowiedzialna przed prezydentem, odpowiedzialność konstytucyjną realizowana nadal przed Trybunałem Konstytucyjnym. Trzecią formą odpowiedzialności była odpoiwiedzialność parlamentarna, w ramach rządu uległa wzmocnieniu pozycja premiera do którego zadań należało ustalanie ogólnych zasad polityki państwa.
Organizacja wymiaru sprawiedliwości
Polskim tworem przez długi czas był Sąd Najwyższy powołany przez naczelnika państwa, sądowi temu podporządkowane było całe śadownictwo powszechne w polsce. Sądy w polsce podzielone zostały na dwa główne piony: sądy powszechne (orzekające w sprawach cywilnych i karnych) i sądy szczególne (orzekające w ściśle określonej kategorii spraw). Na najniższym szczeblu funkcjonowały sądy grodzkie orzekające jednoosobowo w I instancji, w drobniejszych sprawach cywilnych i karnych. Sądy okręgowe były one sądami I instancji w ważniejszych sprawach cywilnych i karnych, oraz rozpatrywały sprawy apelacyjne z sądów grodzkich. Sąd handlowy orzekał w składzie jednego sędziego zawodowego i dwu sędziów handlowych. W sądach okregowych istniały sądy dla nieletnich orzekające zawsze w składzie jednoosobowym. Sady apelacyjne były trzecim szczeblem sądownictwa, były one sądami II instancji przyjmując sprawy od sądów okręgowych. Sąd Najwyższy był najwyższą instancją, , rozpatrywał on w trybie kasacyjnym odwołania od orzeczeń sądów II instancji, w psrawach przekazanych mu przez ustawę.
Sądy szczególne - sądy wojskowe, sądy pracy, sądy wyznaniowe, Trybunał kompetencyjny.