Polityka monetarna- Rola Banku Centralnego
Bank centralny pełni różne funkcje:
1-BC jako bank emisyjny
2-BC jako bank państwa
3-C jako bank banków
Ad1. Odpowiada on za zmiany emisji pieniądza w gospodarce. Określa zasady kreacji pieniądza gotówkowego i decyduje o jego wartości. Pozostaje odpowiedzialny za jakość znajdującej się w obiegu waluty. Wypełniając funkcję banku państwa BC jest regulatorem obiegu pieniężnego wewnątrz kraju oraz równowagi bilansu płatniczego. Kontroluje także stabilność waluty krajowej poprzez obsługę budżetu państwa i długu publicznego.
Ad3.Odpowiada za kreację pieniądza kredytowego i za płatność całego systemu bankowego sposób i zakres realizowanych funkcji banku centralnego zależy bezpośrednio od prowadzonej polityki monetarnej.
Przez politykę monetarną należy rozumieć sposób w jaki BC reguluje podaż pieniądza gotówkowego i kredytowego w gospodarce. Zasadniczym problemem w kształtowaniu pieniądza jest określenie rozmiarów emisji pieniądza gotówkowego i zasad kreacji pieniądza kredytowego. Pomiędzy rozmiarami pieniądza kredytowego i gotówkowego istnieje ścisła korelacja. Wyraża ją mnożnik kreacji pieniądza. Obrazuje on wielkość zmiany ilości pieniądza wywołanej zmianą bazy monetarnej o jednostkę. Baza monetarna to inaczej zasób pieniądza wielkiej mocy jest to łączna ilość banków i bilonów znajdujących się w obiegu poza bankowym oraz ilość pieniądza będąca w posiadaniu systemu bankowego.
Begg: Jeżeli przez podaż pieniądza rozumiemy M to jest to suma gotówki w obiegu oraz wkładów na żądanie w bankach a bazę monetarną określimy H to podaż pieniądza wyrażać będzie zależność:
M=H* mnożnik kreacji pieniądza
(n)p=M/H
Mnożnik kreacji pieniądza wskazuje o ile punktów wzrośnie podaż pieniądza gdy baza monetarna wzrośnie o jednostkę.
Mnożnik to iloraz M do H i jest większy od 1.
Wkłady na żądanie są wielokrotnością rezerw gotówkowych banków. Jest tym większy im:
-niższa jest planowana suma rezerw gotówkowych banków
-niższy jest zamierzony stosunek gotówki w obiegu do wkładów na żądanie sektora prywatnego
Baza monetarna jest pieniądzem dużej mocy bo jej część zostaje zwielokrotniona w efekcie kreacji przez system bankowy nowych wkładów na żądanie które są największym składnikiem podaży pieniądza.
RYSUNEK!!!
BC może wpływać na stopę rezerw gotówkowych a tym, samym na wielkość mnożnika:
-poprzez wprowadzenie stopy rezerw obowiązkowych dla banków komercyjnych
-przez ustalenie odpowiedniej stopy dyskontowej- stopa oprocentowania kredytów udzielanych przez bank centralny bankom komercyjnym. Stopa zostaje ustalona na takim poziomie który skłania banki do zachowania w swojej działalności marginesu bezpieczeństwa i utrzymywania dodatkowych rezerw gotówkowych które pozwalają zminimalizować ryzyko związane z koniecznością zaciągania pożyczek w BC. BC jest w zasadzie w stanie kontrolować rozmiary podaży pieniądza.
Należy odróżnić podaż pieniądza w znaczeniu nominalnym(M) od podaży w znaczeniu realnym(alfa)
Realna podaż pieniądza alfa=M/P.
BC kontroluje nominalną podaż pieniądza. Jeżeli przyjmiemy założenie że ceny dóbr są stałe to uznamy że BC kontroluje też realną podaż. Gdy uchylimy to założenie to zmiany ilości pieniądza w ujęciu nominalnym prowadzą do zmiany poziomu cen. BC jest wówczas znacznie trudniej kontrolować realną podaż pieniądza.
Popyt na pieniądz to popyt na zasoby pieniężne w ujęciu realnym. Wielkość zapotrzebowania na pieniądz realny zwiększa się wraz ze wzrostem realnego dochodu natomiast spada wraz ze wzrostem poziomu nominalnej stopy procentowej.
Narzędzia polityki monetarnej
Wśród instrumentów polityki monetarnej wyróżniamy:
- stopę rezerw procentowych
- kredyt refinansowy
- operacje otwartego rynku
Ad1. Stopa procentowa jest to stosunek minimalnego wkładu gotówkowego banku komercyjnego w BC do ogólnej sumy wkładów zgromadzonych przez bank komercyjny. Rezerwę tę banki komercyjne w formie depozytów lub gotówki utrzymują w BC. Jeśli bank komercyjny nie odprowadzi rezerwy obowiązkowej nie może udzielać kredytów. BC może okresowo podwyższyć lub obniżyć stopę rezerw obowiązkowych. Podwyższenie stopy minimalnej rezerwy ogranicza zdolność ekspansji kredytowej banku natomiast zmniejszenie tej stopy zwiększa możliwość kreacji kredytów przez banki.
Rezerwa obowiązkowa a konkretnie jej stopa ustalona decyzją BC jest zatem skutecznym instrumentem kontroli podaży pieniądza bankowego. BC często nie tylko określa jej poziom ale wyznacza też okresy korygowania wysokości stanów depozytów od których jest naliczana.
Ad2. Kredyt refinansowy BC to strumień środków finansowych stawiany przez BC do dyspozycji banków komercyjnych na międzybankowym rynku pieniądza. Kredyt ten występuje w dwóch formach : kredyt redyskontowy i kredyt lombardowy. Kredyt redyskontowy jest kredytem udzielanym w związku z redyskontem weksli handlowych. Kredyt lombardowy udzielany jest bankom komercyjnym pod zastaw papierów wartościowych. Kształtowana przez BC stopa procentowa tych kredytów wpływa na oprocentowanie kredytów w bankach komercyjnych.
Poprzez wprowadzenie polityki refinansowej BC oddziaływuje na rozmiary pieniądza kredytowego w gospodarce. Stąd uważa się, że charakter polityki refinansowej decyduje o dynamice produkcyjnej podmiotów gospodarczych.
Ad3. Operacje otwartego rynku polegają na uprawnieniu BC do zakupu i sprzedaży papierów wartościowych. Zakup papierów wartościowych z własnego portfela zmniejsza aktywa banku i obieg pieniądza. Operacje te są to transakcje krótkoterminowe trwające od 1-2 miesiące. Istota tych operacji polega na czasowej regulacji podaży pieniądza. W przypadku skupu papierów wartościowych przez bank centralny stosuje się zasadę aby nadwyżka rynkowego popytu była jak najwyższa.
Nadwyżka tej podaży powinna być możliwie mała. Dalsza regulacja - po zamknięciu BC przebiega według zasad rynkowych. Omówione typy operacji otwartego rynku noszą nazwę Rego oraz Revers-Rego. Operacja Rego oznacza zakup papierów wartościowych a Revers-Rego sprzedaż w systemie bankowym. Jeżeli BC prowadzi operację Revers Rego to jest ona z punktu widzenia banku komercyjnego operacją Rego.