MOTYWACJA I ZACHOWANIE CZŁOWIEKA W ORGANIZACJI (literatura rozdz. 8 w Steinmannie)
Koordynacja i stymulacja indywidualnej aktywności zakłada znajomość warunków ludzkiego zachowania. Aby moc antycypować zachowanie jednostki w organizacji musimy znać podstawy ludzkiego zachowania, tzn. wiedzieć dlaczego ludzie zachowują się w określony sposób i czy można oczekiwać, że w przyszłości właśnie te same przyczyny będą określać te czynności.
W literaturze opracowano wiele koncepcji, które pozwalają zrozumieć indywidualne czynności. Są to teorie motywacji , w których zakłada się, że ludzkie zachowanie jest z zasady motywowane tj. specyficznie ukierunkowane za pomocą siły ( motywu). Teorie motywacji próbują objaśnić powstawanie, siłę i czas trwania określonego zachowania za pomocą odpowiednich motywów.
Teorie motywacji dzielimy na dwie grupy:
formalne teorie dynamiki- próbują formalnie wyjaśnić proces postępowania, ukierunkowania i energetycznego natężenia sposobów zachowania. Przedstawiają szeroki wachlarz zmiennych kategorii o wysokim stopniu uogólnienia( np. wynagrodzenie) i pokazują jak przez współdziałanie tych zmiennych powstaje motywacja.
teorie jakościowe- rozpatrują konkretne motywy ( np. potrzebę bezpieczeństwa), które warunkują zachowanie określonej osoby. Pokazują jakie motywy kierują ludźmi i wyjaśniają ich związki z organizacyjną aktywnością.
MOŻLIWE JEST POWIĄZANIE TYCH DWÓCH GRUP.
FORMALNE TEORIE MOTYWACJI:
MODEL OCZEKIWANEJ TEORII VROOMA
TEORIA WYMIANY
TEORIA WZMOCNIENIA
W literaturze opisany jest tylko ad. 1 :
model ten obrazuje dynamikę procesów motywacji w kontekście organizacji. Vroom modeluje ludzkie zachowanie jako zachowanie decyzyjne. Motywacja jest tu definiowana jako proces, który określa wybór między różnymi aktywnościami. Teoria motywacji powinna objaśniać, dlaczego człowiek preferuje określony wariant. Podstawowa struktura Vromma przedstawiona jest poniżej
DECYDENT WYNIK PIERWSZEGO WYNIK DRUGIEGO
STOPNIA STOPNIA
cele organizacji cele indywidualne
wariant 1 1
wariant 2 2
Aby określić preferencje określonego wariantu Vroom wprowadził dwa pojęcia: wartość- odnosi się do tego, jak wysoka indywiduum ocenia określony wariant czynności albo wynik, instrumentalność- jaką użyteczność przypisuje indywiduum wynikowi pierwszego stopnia, aby osiągnąć wynik drugiego stopnia. Jednostka powinna wybrać wariant działania, który daje najwyższy pozytywny albo najmniejszy negatywny iloczyn sumy wartości. Realizacja wariantów zależy nie tylko od indywidualnej woli, ale także i od zdarzeń, które leżą poza kręgiem indywidualnej kontroli. Dlatego wybór działania jednostki zależy nie tylko od wartości wariantu ale także i od oczekiwanego prawdopodobieństwa, że wybrane działanie będzie zgodne z zakładanym efektem. Subiektywne prawdopodobieństwo to powstałe w momencie podjęcia decyzji oczekiwanie, że określonej czynności będzie odpowiadał określony wynik(pierwszego stopnia).
KRYTYKA MODELU:
zakłada wysoki poziom indywidualnej racjonalności decyzji;
zakłada, że jednostka swoje działania opiera na kalkulacjach;
wyklucza rutynowe działanie.
JAKOŚCIOWE TEORIE MOTYWACJI:
HIERARCHI POTRZEB WG MASLOWA
MODEL MOTYWACJI RICHARDSA I GREENLAWA
DWUCZYNNIKOWA TERORIA HERZBERGA
KONTINUUM DOJRZEWANIA WG. ARGYRISA
ad 1. 5 ogólnych klas potrzeb:
potrzeby redukcji odczuwanych braków: -fizjologiczne;
-bezpieczeństwa;
-społeczne;
-wartościowania;
potrzeby rozwoju:
-samorealizacji.
Obowiązują tu dwie zasady: deficytu- ludzie dążą żeby niezaspokojone potrzeby zaspokoić, rozwoju- zachowanie ludzi jest motywowane przez najniższą w hierarchii niezaspokojoną potrzebę. Maslow zaznacza, że w indywidualnych przypadkach może nastąpić modyfikacja ze względu na cechy osobowościowe. Zaznacza też, że określona kategoria potrzeb nie musi być zaspokojona w 100% aby następna się uaktywniła.
Ad.2. R&G opisują wzajemny związek między potrzebami a procesem ukierunkowania zachowania. Zgodnie z Maslowem najbardziej niezaspokojona potrzeba określa zachowanie. Niezaspokojenie jej prowadzi do napięć i poszukiwania sposobu rozładowania tego stanu. Strategie te mogą prowadzić do zachowania konstruktywnego lub obronnego. Sprzężenie zwrotne powoduje wykrycie nowej niezaspokojonej potrzeby i powtórzenie cyklu.
Ad.3 . Dwoma niezależnymi czynnikami są satysfakcje i niezadowolenie. Niezadowolenie jest wywoływane przez zewnętrzne czynniki środowiska pracy. Zwrócenie uwagi na te czynniki prowadzi do zniknięcia niezadowolenia ale nie jest źródłem satysfakcji. Satysfakcja może być osiągnięta tylko przez czynniki, które związane są z treścią pracy(przeżywania osiągnięć, rozwój).
Czynniki wpływające na niezadowolenie zwane też czynnikami higienicznymi zazębiają się z pierwszymi trzema u Maslowa od dołu.
KRYTYKA:
nieprecyzyjne różnicowanie czynników np. wynagrodzenie może być związane z poczuciem bezpieczeństwa oraz odczuciem statusu.
AD.3. W centrum uwagi znajduje się dążenie człowieka do samorealizacji. Argyris rozróżnia 7 wymiarów, które mają pierwszorzędne znaczenie w rozwoju jednostki jako dojrzałej osobowości:
pasywność- aktywność;
zależność od innych- niezależność;
mała liczba wzorców zachowania- korzystanie z wielu wzorców;
powierzchowne zainteresowania- głębokie stałe zainteresowanie;
krótkotrwała perspektywa- długotrwała perspektywa;
zależna pozycja- równorzędna/ wyższa pozycja;
brak świadomości własnej osobowości- świadomość;
organizacja powinna odblokowywać zablokowania!