Historia postępowania sądowego

1. Proces cywilny

1. Kodyfikacja procesu sądowego w Austrii.

„Powszechna ordynacja sądowa” - Józef II 1781

- regulowała postępowanie przed sądami cywilnymi w sprawach spornych

- wymiana pism procesowych

- formalizm

- sporność

- przezorność (ewentualność)

- system dowodów formalnych

Proces: wniesienie przez powoda skargi  sad przesyła skargę pozwanemu  pozwany odpowiada ekscepcją  powód odpowiada repliką  pozwany odpowiada dupliką  koniec wymiany pism  sąd wydawał wyrok niepublicznie

Wyrok mógł być stanowczy lub nie - wtedy był w zasadzie postanowieniem o dopuszczeniu dowodów.

Środki dowodowe:

1. przyznanie

2. dokumenty

3. świadkowie

4. opinia znawców

5. przysięga

W sprawach drobnych dopuszczalne było postępowanie ustne.

„Ustawa o postępowaniu w sprawach drobiazgowych” - 1873  wpr postępowanie jawne, ustne bezpośrednio przed sędzią, zasada swobodnej oceny dowodów przez sąd.

1895 r. - nowa procedura cywilna

- zasada pisemności/ ustności

- jawnośći

- bezpośredniości

- kontradyktoryjność + zasada instrukcyjności (sąd w własnej inicjatywy dążył do

wyjaśnienia ze strony stron)

- zasada swobodnej oceny dowodów

- dążono do załatwienia sprawy na pierwszym posiedzeniu

2. Kodyfikacja procesu cywilnego w Prusach i II Rzeszy

W 1739 roku w sprawach mniejszej wagi zabroniono udziału adwokatom w sprawach (z powodu nadmiernego pieniactwa) - domagano się osobistego stawiennictwa stron.

1793 - „Powszechna ordynacja sądowa dla państwa pruskich”

- skasowano instytucję adwokatury wprowadzając urzędników sądowych

- zlikwidowano zasadę kontradyktoryjności - wpr zasadę śledczą

Postępowanie dzieliło się na dwa etapy:

1. stadium instrukcji procesu - poświęcone postępowaniu ze stronami

2. stadium wyrokowania - wydanie przez sąd orzeczenia na podst referatu sporządzonego i przedłożonego przez sędziego prowadzącego „instrukcję”

W latach trzydziestych XIX wieku podzielono postępowanie sądowe na trzy etapy: postępowanie przygotowawcze, dowodowe i orzekające.

1877 - Niemiecka procedura cywilna

- zasada USTNOŚCI

- zasada KONTRADYKTORYJNOŚCI

- zasada WYŁĄCZNEJ INICJATYWY STRON

- tylko postępowanie w sprawach małżeńskich, o ubezwłasnowolnienie i ustalenie ojcostwa dopuszczało odstępstwa od zasady kontradyktoryjności na rzecz zasady oficjalno - śledczej.

- znosił podział postępowania na stadia

- środki prawne przeciw wyrokowi - odwołanie i rewizja

3. Francuski kodeks procedury cywilnej z 1806 roku.

- wzorował się na postanowieniach Ordonansu 1667 r. (kontradyktoryjność, jawność, ustność)

- zasada równości stron

- dyspozycyjność

- swobodna ocena dowodów

- formalizm

- wytoczenie powództwa miało być poprzedzone próba pojednania

- środek odwoławczy: apelacja. Nadzwyczajnym środkiem odwoławczym była opozycja trzeciego (gdy wyrok naruszał prawa osoby biorącej udział w postępowaniu) i restytucja (zaskarżenie wyroku ostatecznego). Najważniejszym środkiem było odwołanie przeciw ostatecznemu wyrokowi - kasacja.

- wprowadzona do Księstwa Warszawskiego w 1808 roku - utrzymała się aż do 1875 roku. Krytykowano ja za formalizm, przewlekłość i kosztowność.

4. Proces cywilny w Rosji

Tom X Zwodu Praw Cesarstw Rosyjskiego z 1832 roku.

- pisemne i tajne postępowanie

- legalna teoria dowodów

1864 - Ustawy sądowe wpr przez Aleksandra II

- kontradyktoryjność uzupełniona elementami instrukcyjności

- Ustność/pisemność

- Zasada publiczności i bezpośredniości

- dopuszczalny był dowód ze świadków, z przesłuchania okolicznych mieszkańców, z dokumentów, za zgodą obydwu stron - z przysięgi

- środek odwoławczy - apelacja do sądu wyższej instancji, a od tego sądu przysługiwała skarga kasacyjna

- w 1875 została wprowadzona na teren Królestwa Polskiego procedura rosyjska

5. Kodyfikacja procesu cywilnego w II Rzeczpospolitej

1917 - powołano komisje kodyfikacyjną

Kodeks postępowania Cywilnego ukazał się rozporządzeniem prezydenta z 1930 roku z mocą obowiązującą od 1 stycznia 1933 roku.

 indywidualistyczno - liberalne koncepcje postępowania cywilnego

 dyspozycyjność

 przejawy rozporządzalności materialnej w przepisach szczegółowych (odnoszącej się do możności dysponowania przedmiotem procesu, co oznaczało, że wszczęcie postępowania rozpoczynało się nie tylko przez wytoczenie powództwa przez powoda) i rozporządzalności formalnej (dysponowanie środkami walki procesowej)

 równość stron (gwarancje formalne, nie uznawały ekonomicznej nierówności stron)

 kontradyktoryjność

 zasada instrukcyjna, pozwalająca sądowi na czynne kierownictwo procesem (sad mógł np. żądać od stron wyjaśnień czy przedstawienia dowodów)

 kodeks dopuszczał zasadę oficjalno - śledczą która dopuszczała dochodzenie i ustalenie przed sąd okoliczności faktycznych sprawy wszelkimi dostępnymi środkami

 swobodna ocena dowodów - faktycznie jednak obowiązywała formalna ocena dowodów

 zasada jawności, ustności, bezpośredniości

2. Proces karny

1. Program reformy procesu karnego w epoce Oświecenia

 krytyka inkwizycyjnego postępowania dowodowego

 kwestia zniesienia tortur jako środka wymuszenia zeznań - najwcześniej zniesiono je w Prusach (1740/1754), następnie w Austrii (1776)

 celem postępowania miało być dochodzenia do prawdy obiektywnej, materialnej

 w Anglii od średniowiecza istniała instytucja przysięgłych, a także zasada nietykalności osobistej jednostki habeus corpus. Angielskie urządzenia procesowe stały się dla kontynentalnych humanistów inspiracja do podjęcia reform procesu karnego.

2. Proces karny rewolucji Francuskiej i w czasach Napoleona

 Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela: domniemanie niewinności, zapewnienie jednostce gwarancji osobistych ochrony i bezpieczeństwa

Dekrety Konstytuanty z 1789

- znosiły tortury

- jawność drugiej fazy postępowania

- prawo do obrony oskarżonego

1791 - Kodeks Karny wprowadził swobodna ocenę dowodów, wprowadzono udział przysięgłych w postępowaniu

1795 - wprowadzono obowiązkowe trzy stadia postępowania: śledztwo wstępne, postawienie w stan oskarżenia i rozprawę właściwą

1808 - Kodeks Postępowania Karnego

 proces mieszany (połączenie procesu skargowego i inkwizycyjnego)

 odróżnienie postępowania wstępnego (prokurator i sędzia śledczy) i postępowania głównego (proces skargowy, jawny, ustny)- kodeks rozdzielał funkcję ścigania i sądzenia

3. Kodyfikacja procesu karnego w Austrii

Theresiana 1768

- opierało się postępowanie całkowicie na zasadach procesu inkwizycyjnego

1778 - ordynacja procesowa Józefa II

- proces inkwizycyjny i wszystkie jego właściwości z pozytywną teorią dowodów - sędzia musiał wydać wyrok skazujący o ile przeciw oskarżonemu przemawiała określona ilość dowodów

- tortury zamieniono na kary za nieposłuszeństwo

1796 - ustawa karna Zachodniogalicyjska

- połączenie przepisów postępowania karnego z prawem karnym materialnym

- proces inkwizycyjny

- negatywna teoria dowodów - w braku określonej liczby dowodów nie mogło nastąpić skazanie

- wyrok wydawany przez kolegium sędziowskie a nie przez jednostkowego sędziego

- w razie wniesienia odwołania przez skazanego sąd je rozpatrujący nie mógł kary zaostrzyć

1850 - ustawa o postępowaniu karnym

- wzorowana na post. k. francuskim

- wprowadzała proces mieszany

- w pierwszej fazie proces inkwizycyjny w drugiej skargowy

- swobodna ocena dowodów

1873 - nowa procedura karna (Julius Glaser)

- proces mieszany
- śledztwo wstępne/proces główny

- równość stron

- jawność i ustność

- swobodna ocena dowodów

- odwołanie od wyroku - zwyczajne (apelacja ) i nadzwyczajne, prośba o wznowienie procesu

4. Kodyfikacja procesu karnego w Prusach i II Rzeszy

1805 - Pruska Ordynacja Kryminalna

 proces inkwizycyjny

 zniesienie inkwizycji na generalną i ściślejszą

 pozytywna teoria dowodowa

 zebranie całości dowodów - kara zwyczajna, zebranie części dowodów - kara z podejrzenia

 tymczasowe uniewinnienie (nadzór policyjny) , w razie trudności z wyjaśnieniem sprawy

1810 - wprowadzono kasację

1849 r. - wprowadziła ustawa zreformowany proces karny, wzorcowany na francuskiej ustawie 1808 r.

1877 - Ogólnoniemiecka ordynacja procedury karnej

 postępowanie podzielono na: wstępne, przejściowe, główne

 prokurator działał na zasadzie legalności, tj był zobowiązany do wystąpienia z oskarżeniem, o ile zachodziły przewidziane przez ustawę warunki

 zasada oportunizmu: zaniechanie śledztwa ( w wyjątkowych okolicznościach)

 jawność wewnętrzna (wobec stron) w toku śledztwa

 swobodna ocena dowodów

 dwa środki odwoławcze: odwołanie (przeciwko wyrokom sądów ławniczych) i rewizja (od wyroków sądów krajowych)

4. Proces karny rosyjski

Tom XV Zwodu Praw z 1832 roku

 zasady inkwizycyjne z czasów Piotra I (zniesienie tortur w 1802 roku)

 proces inkwizycyjny

Ustawa postępowania karnego 1864 rok

 proces mieszany (postępowanie wstępne - zasada śledcza  śledztwa wstępne (w ważniejszych sprawach)  oddanie pod oskarżenie  rozprawa główna (ustna i jawna, równouprawnienie stron)

 środki prawne przeciwko wyrokowi: apelacja (od wyroków sądów orzekających, bez udziału przysięgłych), kasacji (zażalenie w trybie nieważności od wyroków sądów przysięgłych)

 ustawa ta weszła w życie w KP od 1875

5. Kodyfikacja procesu karnego w II Rzeczpospolitej

1920 - utworzono Komisję Kodyfikacyjną

1928 - Kodeks postępowania karnego z mocą obowiązującą od 1 lipca 1929

wyrażał tendencje liberalizmu  zabezpieczenie praw jednostki w trakcie procesu

 proces mieszany, inkwizycyjno - skargowy

 większość przestępstw ściganych było z urzędu

Postępowanie doraźne  unormowane poza kodeksem, prowadzone w trybie przyspieszonym, uproszczonym, jednoinstancyjnym, z zaostrzeniem sankcji karnej poza ustawową granicę z natychmiastową wykonalnością wyroku

Materiały pobrane ze stron Portalu Studentów Prawa

Wszelkie prawa autorskie zastrzeżone.

Postępowanie przygotowawcze

Dochodzenie - prowadzone przez policje na żądanie prokuratora

Śledztwo - prowadzone przez sędziego śledczego

zasada śledcza

Prokurator sporządza i wnosi do sądu oskarżenie - rozprawa główna

 proces ma charakter trójpodmiotowy: oskarżyciel - oskarżony - sędzia

 równouprawnienie stron

 swobodna ocena dowodów

 domniemanie niewinności

(preasumptio boni viri)

 wieloinstancyjność: apelacja i kasacja

Zasada skargowości

---