Warunki powstania lodowców

Do powstania lodowców górskich, a następnie zlodowacenia, muszą być spełnione następujące warunki:

klimatyczne: cyrkulacja atmosferyczna, suma opadów, wiatry opadonośne, średnia roczna temperatura (temperatura lata), układ prądów morskich geomorfologiczne: rozkład oceanów i kontynentów, wysokość n.p.m., ukształtowanie terenu, ekspozycja, zwarcie masywu górskiego, przebieg pasm górskich czynniki lokalne: trzęsienia ziemi, wulkanizm

Linia wieloletniego śniegu
oddziela obszar akumulacji od obszaru ablacji

• ok. 4400 do 5000 m n.p.m. na równiku

• ok. 6500 m n.p.m. w strefach zwrotnikowych: półkula S: 18-25 (Andy) półkula N: 30 - 35 (Tybet)

• 0 m n.p.m.: półkula S: 65° szer. geogr. S, 82 ° szer. geogr. N (szer. geogr. Ziemi Franciszka Józefa)

Linia wieloletniego śnieguasymetria

Islandia

• na południu: 650 m n.p.m., wewnątrz lądu 1500 m. n.p.m., na północy 1200 m n.p.m.

Góry Skandynawskie

• na północy, od strony morza na wysokości 700 m n.p.m., od strony lądu 1000 m n.p.m.,

• na południu od strony morza na wysokości 1200 m n.p.m., od strony lądu 1800 m n.p.m.

Ze względu na wielkość i kształt wyróż­niamy następujące typy lodowców:

1. Lądolody tworzą olbrzymie pokrywy lodu o wypukłym kształcie. Lód rozprze­strzenia się na wszystkie strony. Jeśli roz­przestrzenianie się lodu utrudniają wznie­sienia terenu, lodowiec przekracza je w nie­licznych miejscach, tworząc bardzo szybko poruszające się języki (lodowce dolinne ty­pu grenlandzkiego).

Jeśli lodowiec nie napotyka na poważ­niejsze przeszkody, rozprzestrzenia się na wszystkie strony z mniej więcej jednakową szybkością, a jego czoło tworzy słabo powyginaną linię. Napotkawszy na pojedyn­czą przeszkodę w postaci wyspowej góry, lodowiec opływa ją z obu stron, a następnie oba języki lodu (loby) łączą się ze sobą. Otoczona lodem góra, zwana nunatakiem, wznosi się ponad powierzchnię lodowca jakby wyspa .

W pewnych przypadkach masa lodu mo­że spiętrzyć się powyżej wierzchołka nunataku. Mimo to nie pokrywa ona jego po­wierzchni, ponieważ lód wznoszący się po­nad poziom wierzchołka nunataku jest zbyt sztywny, a poziom plastycznie ruchomego lodu znajduje się poniżej wierzchołka nuna­taku. Takie nunataki nazywamy ujemnymi nunatakami lub, przenośnie, oazami lodowcowymi.

2. Czasze szczątkowe. Wypukłe po­krywy lodowcowe zajmują niekiedy dość rozległe obszary wyżynne, np. na Islandii. Uważamy je za szczątek dawniejszych lądolodów, które pokrywały całą wyspę.

3. Czapy lodowe, zwane inaczej lodo­wcami fieldowymi powstają na wysokich płaskowyżach (fieldach) i swym kształtem nie różnią się od czasz szczątkowych. Z wy­pukłego pola firnowego spływają w różne strony liczne języki lodowe. Różnica mię­dzy typem 2 a typem 3 polega jedynie nai historii rozwoju lodowca. Drugi typ powstał z lądolodu przez jego kurczenie, trzeci j typ rozwinął się samodzielnie.

Inne typy lodowców występują w górach i od poprzednich różnią się zasadniczo tym, że ich pola firnowe wypełniają górne od­cinki dolin, mają wklęsłe kształty i zasi­lają jeden język lodowcowy, spływający w dolinę.

4 Lodowiec karowy (cyrkowy, niszowy) - pole firnowe wypełnia tu kocioł skalny, otoczony z trzech stron stromymi turniami. Język lodowca ledwo się zaznacza. Np. Baturo - Karakorum, Louchbreen - Spitzberger.
5. Lodowiec dolinny. Dolinę górską wypełnia długi język lodowca, zasilany albo z pól firnowych, formujących się w źródło­wych kotłach (alpejski typ lodowca, ryć. 84), albo obfitych bardzo lawin śnieżnych, spadających w dolinę z wysokich zboczy (tak zwany himalajski typ, aczkolwiek lo­dowce takie rozwinęły się najbardziej typowo w górach Karakorum). Lodowce dolinne w przypadku silnego ich rozwoju tworzą sys­temy lodowcowe. Lodowiec główny otrzy­muje boczne dopływy lodu i wtedy przybie­ra postać lodowca rozgałęzionego (dendrycznego). Nie zawsze boczne lodowce łączą się bezpośrednio z głównym. Ich wyloty niekiedy znajdują się w znacznie wyższym poziomie, niż język głównego lodowca. Są one niejako zawieszone nad głównym. Z ich czoła odrywają się bryły lodu, które w postaci lawin lodowych walą się na powie­rzchnię lodowca głównego. Niekiedy lodo­wiec dolinny, przechodząc przez przeszkodę w postaci stromego progu, zostaje przerwa­ny, tworzy potężny lodospad, poniżej któ­rego ze spadłych brył lodu odradza się na nowo (lodowiec przerwany, lodowiec od­rodzony). Na progu lodospadu i pod nim lodowiec przekształca się w rozwalisko olbrzymich brył lodowych, tzw. seraki, nie­zmiernie trudne do przejścia, bo znajdujące się w stanie chwiejnej równowagi, wciąż przewracające się na boki. Ważną jest rze­czą, iż właśnie w dolnym odcinku takiego lodowca pojawiają się wstęgi niebieskiego i białego lodu. Nie tworzą się więc one z rocznych przyrostów śniegu i firnu, jak to sobie wyobrażali dawniejsi badacze lodow­ców. Np. lodowce Krakorum

6. Lodowiec podgórski (piedmontowy). Bardzo obfite zasilanie lodowców dolinnych prowadzi do tego, że ich języki wy­kraczają poza górskie doliny na przedpole gór i u ich stóp łączą się ze sobą tworząc rozległą pokrywę lodową. Takie typy lodo­wców znane są z Alaski (lodowiec Malaspina). W okresie lodowcowym wy­tworzyły się również u podnóża Alp i Tatr. Np. lodowiec Alaspina na Alasce

. Lądolody - olbrzymie pokrywy lodowe o wypukłym kształcie. Lód rozprzestrzenia się we wszystkich kierunkach. Często tworzy tzw. języki. Np. Grenlandia, Antarktyda.
Nawodny szelfowy - płaski lodowiec o grubości ok. 100m spływający do morza, oparty o dno moreskie. Np. lodowiec Rossa - Antarktyda
Góry lodowe - oderwane fragmenty lodowców szelfowych pływające po wodzie, o wysokości ok. 100m .

Współczesne rozmieszczenie lodowców
na kuli ziemskiej

Europa

• Ziemia Franciszka Józefa: wyspy Ziemia Jerzego, Wilczka, Grahama Bella, Aleksandry,

• Nowa Ziemi: lodowiec Nordenskjölda

• Jan Mayen: lodowiec Welprechta

• Svalbard: Spitsbergen Zach., Ziemia Pn.-Wsch., lodowiec Lillehk, Hansa, Torella, Wrenskiolda, Ebba, Nana

Islandia (12 tys. km²)

• czasze lodowe: Vatna, Hofs, Lang, Myrdal

• lodowce wypustowe, np. Skeidharárjökull

Góry Skandynawskie

• lodowce fieldowe: Jostedal, Svartisen

• lodowece alpejskie w masywie Kebnekaise

Alpy (granica wieloletniego śniegu 2500-3200 m n.p.m.)

• Alpy Zachodnie: Alpy Pennińskie, Mont Blanc (Mer de Glace, Argentiere), Alpy Berneńskie (Aletsch; Grindelwald, Rodanu, Silvretta, Fischer, Unteraar, Gorner)

Alpy Wschodnie: Wysokie Taury (Pasterze), Alpy Ötzalskie, Salzburskie (Dachstein) i Bawarskie

Pireneje: lodowce: Aneto, Maladeta

• Apeniny (w masywie Gran Sasso)

• Góry Betyckie (w masywie Sierra Nevada)

• Ural Polarny i Północny

• Tatry (lwś 2500 m): lodowczyk w Kotle Mięguszowieckim

Azja

• wyspy Morza Arktycznego: archipelag Ziemi Północnej, Wyspy Nowosyberyjskie, W. Wrangla

• Pół. Tajmyr - góry Byrranga

• Syberia NE: G. Czerskiego, G. Stanowe. G. Kodar, G. Wierchojańskie

• Kamczatka: lodowiec Żółty

• G. Koriackie

• Ałtaj

• Sajany

Góry Azji Centralnej

• Tien-szan: lodowiec Inylczek Południowy

• Pamir: lodowce Fedczenki, Garmo, Zerawszański

• Hindukusz

• Karakorum: lodowce Siachen, Baltoro, Biafo, Hispar, Batura

• Kunlun

• Tybet

• Transhimalaje

Góry Azji Centralnej

• Himalaje: lodowce Kanczendzengi, Nangaparbat, Czomolungmy (Rongbuk, Kangczung)

Taurus

• Wyżyna Armeńska

• Kaukaz: lodowce stożków wulkanicznych Elbrusa i Kazbeka, lodowiec Dych-Su, Karagom, Alibek, Dżankuat

• Elburs

• Zagros

Afryka

• masyw Ruwenzori: 5 km², lwś 4100 m,

• masyw Kilimandżaro: 5-7 km²

• masyw Kenia: lwś 4700 m, 1 km², 12 lodowców: lodowiec Lewis

Oceania

Nowa Zelandia

• Wyspa Północna: na wulkanie Ruapehu

• Wyspa Południowa: Alpy Południowe, wokół G. Cooka: lodowce Tasmana, Franciszka Józefa, Foxa, Murchisona

Nowa Gwinea

• w Górach Śnieżnych: lodowce: Carstenesz, Meren

Ameryka Północna

Grenlandia (82,5 % pow. wyspy)

• lądolód grenlandzki

• lodowce wypustowe: Upernavik, Humboldta, Jakobshaven

• zatoka Disco

Kanadyjski Archipelag Arktyczny

• W-y Królowej Elżbiety

• W. Ellesmere (lodowiec szelfowy Ward Hunt)

• W. Axel Heiberg

• W. Devon

• W. Bylot

• Ziemia Baffina

Labrador

Kordyliery

• Kordyliery w stanie Alaska: Góry Wrangla, G. Brooksa, św. Eliasza, Alaska: lodowce Hubbarda, Malaspina, Beringa, Columbia

Kordyliery Kanady i USA

• G. Kaskadowe: Mt. Rainier, G. Skaliste, Sierra Nevada, G. Olympic

Ameryka Środkowa

Kordyliery Meksyku

• na wulkanach: Iztaccihuatl, Orizaba, Popocatepetl

Ameryka Południowa

Andy

• Kolumbia: wulkany Nevado del Ruiz, Tolima

• Ekwador: wulkany Chimborazo, Cotopaxi

• Chile, Peru

• Argentyna: na wulkanie Aconcogua - lodowiec Polaków (1934 r.), lodowiec Bismarca

Andy Patagońskie: (20 tys. km²), lodowce fieldowe:

• czasza N: lodowce San Tadeo, San Rafael, Nef, Colonia, Steffen;

• czasza S: lodowce Upsala, Moreno, Darwina, Viedma

• Ziemia Ognista

Antarktyda

• ok. 14 mln. km², 91 % lodu kuli ziemskiej, 98% powierzchni zlodowacone

• średnia miąższość lądolodu 2630 m, max 4776 m

pokrywa lodowa Antarktydy Wschodniej i Zachodniej, lodowce Półwyspu Antarktycznego

• 5 kopuł lodowych

Lodowce wypustowe, m.in. Lamberta

• lodowce wysp: Georgii Pd., Szetlandów Pd.: Wyspa Króla Jerzego

Wyspa Króla Jerzego

Zagrożenia

W wyniku wypłynięcia wód z kaldery przepływ w rzece Gýgja wzrósł do 5,000 m3/s. Zniszczony został most o dł. 380 m.

Most o dł. 900 m nad rzeką Skeiđará przepływ rzeki szacowany jest na 15,000 m3/s spowodował zniszczenie mostu

Turystyka- Europa

• Rondane (Norwegia),Skaftafell (Islandia),Sarek, Abisko (Szwecja),Szwajcarski Park Narodowy,Wysokie Taury (Austria),Francja,Włochy

Turystyka- Ameryka Północna

• parki narodowe w Kanadzie: Auyuittuq na Ziemi Baffina, Glacier w Kolumbii Brytyjskiej, Jasper, Kluane

parki narodowe w U.S.A.: Denali, Glacier Bay, Wrangell-Saint Elias (Alaska), Mount Rainier (lodowce szczytowe), North Cascade, Olympic, Kenai Fiords

Turystyka- Ameryka Południowa

• Park Narodowy Huascarán (Peru), Park Narodowy Cotopaxi, Sangay (Ekwador), Torres del Paine i Alberto de Agostini (Chile), Park Narodowy Los Glaciares - 47 lodowców (Argentyna) - lodowiec Moreno spływający do jeziora Argentino, Ziemia Ognista (z Punta Arenas loty na Antarktydę)

Turystyka Afryka

• masywy Kilimandżaro i Kenia

Nowa Zelandia

• parki narodowe: GóryCooka, Westland

Wpływ lodowców na środowisko przyrodnicze

• glacjoeustatyczne zmiany poziomu mórz, reżim rzek lodowcowych, epizodyczne powodzie lodowcowe

W wyniku wypłynięcia wód z kaldery przepływ w rzece Gýgja wzrósł do 5,000 m3/s. Zniszczony został most o dł. 380 m.

Most o dł. 900 m nad rzeką Skeiđará przepływ rzeki szacowany jest na 15,000 m3/s spowodował zniszczenie mostu ,

mikroklimat: wiatr lodowcowy, rzeźba alpejska

Rzeźbotwórcza działalność lodowców- erozja lodowcowa

• Dolina V-kształtna - rzeczna, Kar (cyrk) polodowcowy, Wygłady i rysy lodowcowe

- transport lodowcowy

• Moreny boczne i środkowe

---