Edukacja Ekologiczna- zaczyna się w dowolnym miejscu na ziemi. Struktura i funkcjonowanie ekosystemu.). Każdy ekosystem naturalny stanowi układ otwarty i funkcjonuje dzięki przepływowi energii i krążenia materii. Wszystko to jest możliwe wtedy, gdy do niego energia słoneczna. Ne cała docierająca energia zostaje skumulowana w organizmach: część z budowy własnych struktur organizmów, pozostała część tracona jest bezpowrotnie w postaci ciepła. EKOSYSTEM- fragment przyrody, który stanowi funkcjonalna całość, w której zachodzi wymiana między jej częścią żywą(biocenozą) a nieożywioną (biotopem).Każdy w pełni rozwinięty ekosystem składa się z dwóch elementów: 1. Biotyczne, 2.Abiotycznych. ELEMENTY BIOTYCZNE- wszystkie żywe organizmy, które tworzą biocenozę, czyli ożywioną część ekosystemu. ELEMENTY ABIOTYCZNE-woda, gleba, klimat, rzeźba terenu, temperatura, gazy atmosferyczne (tlen, azot dwutlenek węgla). STRUKTURA TOPOGRAFICZNA EKOSYSTEMU- jest zazwyczaj zawsze taka sama i wyróżnia się w niej: 1.Producentów- organizmy autotroficzne, które są zdolne do wytwarzania materii organicznej. 2.Konsumenci- organizmy heterotroficzne niezdolne do wytwarzania materii organicznej. 3.Reducęci- heterotroficzne organizmy odżywiające się martwą materią organiczną i rozkładają się na proste związki organiczne. CZYNNIKI ABIOTYCZNE WÓD PŁYNĄCYCH I ZBIORNIKÓW WODNYCH. 1.Temperatóra- jest czynnikiem, od którego zależy występowanie w danym miejscu odpowiednich organizmów. W wodach płynących występuje charakterystyczna zmienność temp. Z rosnącą odległością od źródła temp płynącej wody zbliża się do temp. powietrza. W zbiornikach wodnych występuje pionowy układ strefowy temp. a) ciepła woda, b) zimna, c) leżąca pomiędzy. 2.Nasłonecznienie- jest czynnikiem, które ma znaczenie dla roślin żyjących głównie w wodzie. Ilość docierających promieni zależy od kąta ich padania na pow. wody. W wodzie promienie słoneczne ulegają pochłanianiu przez cząsteczki wody(seston- jest to zawiesina w wodzie, która pochłania prom. słoneczne.) 3. Tlen- jest czynnikiem ograniczającym bytowanie organizmów w wodzie. W wodach płynących najwięcej tlenu jest w wodach górskiego brzegu rzeki. W zbiornikach wodnych możemy wyróżnić dwie strefy: a) prześwietlona, b)materia organiczna ulega rozkładowi. 4.Kwasowość wody- organizmy wodne mają w stosunku pH określony zarys tolerancji i zarys optimum. Do najważniejszych pośrednich oddziaływań pH należy jego wpływ na równowagę w układzie wapń kwas węglowych, na dysocjację amoniaku i na rozpuszczalność jonów metali. DZIAŁANIE UBOCZNE pH na zwierzęta w zakresie alkalicznym wiąże się z przesunięciem równowagi jony amonowe. Przy niskim pH wzrasta rozpuszczalność jonów metali, które mogą być toksyczne. W procesie zakwaszania zbiorników wodnych ważną role odgrywa glin. Rozmaite gatunki wycofują się z zakwaszonych zbiorników na skutek łącznego działania stresu kwasowego i toksyczności glinu. 5.Gospodarka jonowa- regulacja jonowa wymaga nakładów energii, która nie może już zostać wykorzystana do innych celów. Organizmy mogą żyć również poza optycznym zakresem stężenia jonów w środowisku. Bezpośredni wpływ wapnia może mieć bezpośrednie znaczenie dla organizmów o silnie zwapnionych skorupach lub szkieletach zewnętrznych. Ulegają one stwardnieniu tylko w wodzie bogatej w wapń. 6.Prąd wodny- jest czynnikiem powodującym mieszanie się wody. W zbiornikach jest on wywołany różnicą gęstości wody i działaniem wiatru. W wodach płynących prąd jest jednakowy. W dużych strumieniach i rzekach szybkość prądu może być mała. Prędkość prądu zależy od: rodzaju podłoża, wielkości spadku, głębokości i szerokości łożyska. 7.Napięcie powierzchniowe- a wskutek dużego napięcia pow. wody, błąka powierzchniowa jest sprzyjającym środowiskiem życie dla organizmów neuston. Te organizmy mogą przyczepiać się do jej powierzchni. ORGANIZMY WYSTĘPUJĄCE W WODACH ŚRÓDLĄDOWYCH: Plankton, nekton, neuston, pleuston, bentos, peryfiton, makrofity. PLANKTON- to zespół zamieszkujący toń wodną. Składa się z organizmów, które nie mogą się przemieszczać i przemieszczają się dzięki falom i prądu wodnego. W wodach słodkich SA to organizmy drobne, a ich wymiary nie przekraczają kilku milimetrów. PLANKTON przystosowuje się do życia w toni wodnej, tłuszczu lub pęcherzyków gazu. PLANKTON zielenice, sinice, okrzemki, ziotorziciowce, engleniny, kryptofity. ROLA PLANKTONU W EKOSYSTEMIE- fitoplankton jest źródłem substancji organicznej w ekosystemie. Substancja organiczna wyprodukowana przez fitoplankton służy za pokarm konsumentom. NEKTON-zbiorowiska organizmów poruszających się w wodzie w sposób czynny ( ryby, płazy, ptaki, ssaki wodne). NEKTON- gatunki typowo hodowlane w wyspecjalizowanych gospodarstwach ( karp, pstrąg, karp tęczowy). Ryby te odżywiając się powodują redukcję liczebności i biomasy konsumowanego pokarmu. NEKTON-ryby bentażowe intensywnie penetrujące dno w poszukiwaniu pokarmu. Powodując przez to mieszanie powierzchniowej warstwy dna i jego lepsze natlenienie. PLEUSTON- zespół organizmów związanych z powierzchnią wody, są to rośliny pływające. Znajdują się one w małych zbiorowiskach wodnych, spokojnych zatokach. NEUSTON- to granica wody i atmosfery. Neuston tworzą organizmy błaki powierzchniowej. Skład: bakterie i rośliny. NEUSTON- zajmuje znikomą część gruntowej warstwy wody. Jest bardzo zmienny zależnie od falowania, naświetlenia, temperatury, prądów. BENTOS- organizmy związane z dnem, czyli bakteriobentos, faliobentos, zoobentos. Największa różnorodność bentosu znajduje się w środowiskach płytkich. BENTOS- organizmy bentosowe są przystosowane do życia na dnie i odznaczają się małą masą własną. Częstym zjawiskiem wymagającym specyficznych przystosowań bywa niedostatek lub brak tlenu, dlatego też organizmy posiadają we krwi hemoglobinę. PERYFITON- drobne organizmy roślinne i zwierzęce zasiedlające różnego rodzaju podłoża skalne w środowisku wodnym. Zbiorowiska peryfitonowe złożone są głównie z: zielenic, okrzemek, sprzężeniec, pierwotniaków, gąbek itp. MAKROFITY- przytwierdzone do dna rośliny naczyniowe i ramienice. Są pochodzenia lądowego. Odgrywają rolę producentów i dostarczają substancji organicznej. WODY PŁYNĄCE, STRUMIENIE I RZEKI TERENÓW GÓRSKICH. 1.Środowisko wód płynących w terenach górskich charakteryzuje się: a)wąskim łożyskiem, b) wartkim turbulęcyjnym prądem, c)zimną czystą wodą bogatej w tlen. Dno strumieni jest kamieniste. PRZYSTOSOWANIE ORGANIZMÓW DO ŻYCIA W WODACH TERENÓW GÓRSKICH: 1.Posiadanie haczyków i przyssawek, 2.Lepkość dolnej powierzchni, 3. Opływowość ciepła. 4.Spłaszczenie ciała, 5.Receptory oceny szybkości i kierunku prądu, 6.Zwiększanie ciężaru własnego ciała. 2. Rzeki terenów dolinowych charakteryzują się : a) szerokim łożyskiem, b) miękkim dnem. Zawartość tlenu jest większa niż w potokach, a szybkość jest mniejsza. STAROŻCZA PEŁNIĄ ROLĘ: a) schronienia dla różnych gadów, b) rolę bogatych żerowisk i miejsc rozwoju wielu organizmów, c)zasilają w pokarm główny nurt rzeki. 3.Brzeg rzeki: a) brzeg rzeki górny: szybki prąd, silna turbulencja wody, brak planktonu, twarde i kamieniste podłoże, b)brzeg rzeki środkowy: a) powolniejszy ruch wody i słabsza turbulencja, b) podłoże piaszczyste, c)występuje plankton, c) brzeg rzeki dolny: powolniejszy ruch wody, b) bogatszy plankton, c)o przewodzie akumulacji nad erozją. Zbiorniki wodne i jeziora. Jeziora- naturalny zbiornik wodny, który nie ma połączenia z morzem. Wyróżnia się cztery główne strefy jezior: a)bsulitoral, b)alitoral, c)pelagial.