Promocja zdrowia i jej wpływ na zagrożenia zdrowotne młodzieży

Spis treści

Wstęp.............................................................................................................4

ROZDZIAŁ I

PROBLEMATYKA PROMOCJI ZDROWIA I ZACHOWAŃ

ZDROWOTNYCH W ŚWIETLE LITERATURY

1. Definicja pojęcia promocja zdrowia...................................................7

2. Rozwój idei promocja zdrowia...........................................................8

3. Zachowania zdrowotne i ich wyznaczniki jako czynnik

kształtujący zdrowie........................................................................10

4. Wpływ promocji zdrowia na zagrożenia zdrowotne młodzieży.......14

1.5. Badania zachowań zdrowotnych prowadzonych przez WHO..........17

ROZDZIAŁ II

METODOLOGICZNE PODSTAWY BADAŃ WŁASNYCH

1. Cel badań...........................................................................................19

2. Problemy i hipotezy..........................................................................20

2.3. Metody i techniki badawcze .............................................................21

2.4. Teren i organizacja badań ................................................................23

2.5. Charakterystyka badanej populacji .....................................................25

ROZDZIAŁ III

PREZENTACJA I ANALIZA WYNIKÓW BADAŃ

3.1. Rozpowszechnienie picia alkoholu lub innych

substancji odurzających.....................................................................28

3.2. Częstość spożywania alkoholu .........................................................29

3. Miejsca spożywania alkoholu lub zażywania innych

środków odurzających.......................................................................30

4. „Wzory picia” ..................................................................................31

5. Rodzaj narkotyku zażytego po raz pierwszy ....................................33

6. Przekraczanie progu wytrzymałości organizmu ..............................34

7. Postawy i oczekiwania wobec używek ............................................35

8. Postrzeganie przez młodzież nadużywania alkoholu i innych środków odurzających .....................................................................36

9. Poziom znajomości zagrożeń związanych z zażywaniem

środków odurzających.......................................................................38

10. Wpływ oddziaływania informacyjno - propagandowego

przeciwko zażywaniu środków odurzających ..................................39

11. Znajomość pojęcia promocja zdrowia .............................................41

12. Pedagog szkolny o wpływie promocji zdrowia na zagrożenia zdrowotne młodzieży .......................................................................42

Zakończenie...............................................................................................45

Bibliografia.................................................................................................50

Wstęp

Promocja zdrowia to proces umożliwiający ludziom zwiększenie kontroli nad własnym zdrowiem oraz jego poprawę ( Karta Ottawska - podstawowy dokument I Międzynarodowej Konferencji Promocji zdrowia, która odbyła się w Ottawie w 1986 r). Promowaniem zdrowia, jako działaniem pierwszoplanowym, zajęło się w 1984r Biuro Regionalne Światowej Organizacji Zdrowia Regionu Europejskiego, wydając Dokument dyskusyjny na temat promocji zdrowia. Karta Ottawska wyznacza wszechstronną strategię promocji zdrowia poprzez pięć wzajemnie powiązanych obszarów działań, obejmujących spektrum nowego podejścia do zdrowia i określenie polityki zdrowia publicznego, tworzenie środowisk wspierających, wzmacnianie działań społecznych, rozwijanie umiejętności osobniczych, reorientację służby zdrowia.

Promocja zdrowia jest interwencją mającą stworzyć strategię mediacyjną między ludźmi i ich środowiskiem. Winna służyć decyzjom jednostkowym oraz odpowiedzialności społecznej za zdrowie obecnie i w przyszłości. Promocja zdrowia opiera się na założeniu, że zmiana zachowań zdrowotnych jednostek i grup wymaga zmiany warunków życiowych na sprzyjające zdrowiu .

Umożliwia ludziom przejęcie kontroli i odpowiedzialności za własne zdrowie. Złożoność uwarunkowań zdrowia zakłada konieczność ścisłej, wielosektorowej współpracy na rzecz zdrowia.

W strategii Światowej Organizacji Zdrowia „ Zdrowie dla wszystkich w roku 2000”

( przyjęty także w Polsce ) oraz w koncepcji promocji zdrowia podkreślano, że zdrowie jest wartością, zasobem ( bogactwem ), środkiem do osiągnięcia lepszej jakości życia.

Podstawowym dokumentem określającym zadania państwa w zakresie promocji zdrowia jest Narodowy Program Zdrowia ( 1996-2006), opierający się na zasadzie, ze każdego obywatela należy uważać za współodpowiedzialnego za stan jego zdrowia, przy czym na państwie spoczywa obowiązek stworzenia warunków zachowania i umacniania zdrowia.

Temat mojej pracy brzmi : Promocja zdrowia i jej wpływ na zagrożenia zdrowotne młodzieży. Podejmując go, chciałem zbadać w jakim stopniu promocja zdrowia wpływa na zagrożenia zdrowotne młodzieży.

W rozdziale pierwszym (teoretycznym) ukazałem promocję zdrowia jako czynnik warunkujący proces edukacji młodzieży. Dużo uwagi poświęciłam zagrożeniom zdrowotnym młodzieży opisanych w literaturze tematycznej.

Rozdział drugi to założenia badawcze. W rozdziale tym przedstawiłem cel badań, problemy i hipotezy badawcze, teren, organizację badań, metodę, techniki i narzędzia badawcze.

Rozdział trzeci zawiera analizę badań i dokumentacji. Dokonuję w nim analizy środowiska badanej populacji. Zjawiska patologii wśród dzieci i młodzieży jest i będzie ważne dla nas wszystkich niezależnie od tego, czy ktokolwiek uważa je za marginalne, czy nie. Wymaga ono diagnoz i podejmowania już dziś środków zaradczych. Jest wiele pytań, na które nie mamy odpowiedzi, choć są one tak ważne. Znalezienie odpowiedzi na przynajmniej niektóre z nich było celem moich badań .

Badanie miało na celu przede wszystkim pomiar natężenia zjawiska używania przez młodzież substancji psychoaktywnych. Podstawowymi pytaniami badawczymi były zatem pytania o liczbę młodych ludzi, którzy mieli doświadczenia z tego typu substancjami oraz o stopień nasilenia tych doświadczeń, a także określenie wpływu promocji zdrowia na zagrożenia zdrowotne młodzieży.

ROZDZIAŁ I

PROBLEMATYKA PROMOCJI ZDROWIA I ZACHOWAŃ ZDROWOTNYCH W ŚWIETLE LITERATURY

1.1. Definicja pojęcia “promocja zdrowia”

Promocja zdrowia to jednolity proces działań zmierzających do poprawy i utrzymania ludzkiego zdrowia. Najkrócej mówiąc polega ona na mobilizacji sił naturalnych sprzyjających zdrowiu. Ich nośnikami są warunki i organizacja życia oraz styl życia jednostek i zbiorowości. Domeną zdrowia jest medycyna. Jak to wyraził Edmund Biernacki „ medycyna jest tą dziedziną, która rozwijała się niejako wstecz : od terapii poprzez profilaktykę do medycyny pozytywnej. Promocja zdrowia staje się ważnym elementem „zdrowego” procesu edukacji i wychowania młodzieży. Polega nie tylko na wpajaniu zasad właściwego stylu życia, ale i na rozwijaniu umiejętności realizowania własnych aspiracji, rozwiązywania problemów bez wchodzenia w konflikt z innymi ludźmi i radzenia sobie w każdym środowisku.

Promocja zdrowia ma obejmować wszystkich ludzi i dotyczyć ich codziennego życia. Publiczny udział w określaniu problemów, podejmowanie decyzji dotyczącej poprawy lub zmiany czynników warunkujących zdrowie to naczelne zadania promocji zdrowia. Promocję zdrowia można określić jako nową strategię na polu zdrowia i życia społecznego, która z jednej strony jest działaniem w zakresie polityki społecznej, a z drugiej dążeniem do osiągnięcia i utrzymania zdrowia w oparciu o odpowiedni styl życia.

Tak rozumiana nowoczesna promocja zdrowia zyskuje zupełnie nowy wymiar, a realizujące ją szkoły lepiej przygotowują swych uczniów do samodzielnego życia.

1.2. Rozwój idei promocji zdrowia

Idea i rozwój promocji zdrowia ma długą i ciekawą historię. Przekonać się o tym możemy sięgając w głąb dziejów i rozwój myśli ludzkiej. Okaże się wówczas, że od najdawniejszych czasów człowiek wykazywał dążenia do poznania swojej biologicznej i duchowej natury, chciał określić swoje miejsce w świecie przyrody i otoczeniu społecznym, chciał zdobyć możliwie najkorzystniejszą pozycję w tych środowiskach. Aby to osiągnąć dążył do poznania sił i dróg, które by mu to umożliwiły. I już wówczas okazało się, że jednym z najważniejszych i decydujących czynników w tej mierze jest zdrowie.

Promocja zdrowia zależy więc od nas samych, ale również od wspólnot, do których należymy: rodziny, grupy rówieśniczej, szkoły, państwa. Ważne jest przy tym, aby ich działania były zorientowane na te same wartości. W ostatnich latach poszukuje się na świecie wspólnej płaszczyzny dla różnorodnych działań w zakresie profilaktyki i promocji zdrowia oraz sposobów integrowania rozproszonych działań, podejmowanych przez różne organizacje i instytucje. Jedną z propozycji jest upowszechniane przez WHO i UNICEF podejście ukierunkowane na rozwijanie umiejętności życiowych. Według definicji WHO termin ten oznacza umiejętności umożliwiające człowiekowi pozytywne zachowania przystosowawcze, dzięki którym może on skutecznie radzić sobie z zadaniami i wyzwaniami codziennego życia. Termin ten odnosi się do umiejętności psychospołecznych, nie dotyczy natomiast umiejętności w zakresie „fizycznej strony funkcjonowania człowieka” Oddzielnie rozpatrywane są też umiejętności zawodowe, które uzupełniają się z umiejętnościami życiowymi. Z punktu widzenia promocji zdrowia i pierwotnej profilaktyki wielu zaburzeń, WHO wyróżnia dwie grupy umiejętności : umiejętności podstawowe dla codziennego życia, umożliwiające dobre samopoczucie, relacje z innymi i zachowania sprzyjające zdrowiu oraz umiejętności specyficzne dotyczące radzenia sobie z zagrożeniami współczesnego świata. Na tle rozwoju pojęcie zdrowia oraz poglądów na znaczenie zdrowia dla jednostki i społeczeństwa można się dopatrzyć bardzo wczesnych tendencji do jak to byśmy dzisiaj powiedzieli, jego promowania. Oczywiście można zacząć od czasów, w których żył i działał Hipokrates, w którym ( wg Pallegrino E.D., 1981) zdrowie, a zatem jego promocja miało być centralną ideą medycyny hipokratesowskiej oraz zasadniczą częścią Pandei czyli greckiego ideału kształcenia. Pojęcie higieny od dawnych czasów można by przyjąć także, za prekursora terminu promocji zdrowia. Wielu ma dziś nawet zdanie, że promocja zdrowia jest „córką” higieny. Higieny, która nadal nie utraciła swojego prawa obywatelstwa, nie tylko ze względu na jej długą i bogatą historię, ale także ze względu na obfity dorobek, w którym Polska ma także duży udział. Stwierdzenie, że higiena była prekursorką promocji zdrowia pogodzi chyba wszystkich, a nawet tych, którzy twierdzą, że dzisiejsza promocja zdrowia jest tylko synonimem higieny.

Tak więc idea promocji zdrowia łączy trzy zakresy życia: teorię, praktykę i rzeczywistość, które wzajemnie na siebie wpływają, charakteryzując się własną dynamiką i tradycją. Medycyna wykonując swoje zadania na polu zachowania życia musi w sposób logiczny akceptować jego granice. Tym bardziej i polityka i edukacja mają obowiązek wypełniania życia treścią, rozwijając przy tym zarówno wolność, jak i odpowiedzialność jednostki.

Promocja zdrowia staje się więc ważnym elementem "zdrowego" procesu edukacji i wychowania nie tylko dorosłych, ale może przede wszystkim młodzieży.

3. Zachowania zdrowotne jako czynnik kształtujący zdrowie.

   

Życie i zdrowie zarówno fizyczne, psychiczne i społeczne to największe wartości i prawdziwie bogactwo narodu. Zwłaszcza młodego człowieka winniśmy uczyć nie tylko jak dbać o własne zdrowie lecz o zdrowie innych a co za tym idzie - umiejętności tworzenia warunków sprzyjających zdrowiu. Poznanie postaw prozdrowotnych zarówno uczniów, nauczycieli i rodziców jest warunkiem skutecznej edukacji prozdrowotnej w całym środowisku. Zachowania zdrowotne według L. Jabłońskiego dzielimy na trzy duże grupy:

1. prozdrowotne - prawidłowe, podtrzymujące i utrwalające nasze zdrowie a w rezultacie utrwalające zdrowie populacji

2. antyzdrowotne - nieprawidłowe nie związane z potrzebami naszego organizmu i wprost szkodzące zdrowiu bezpośrednio, po upływie pewnego czasu lub po kilkunastu latach życia

3. mieszane - wynikające z różnych stopni wiedzy zdrowotnej, z różnym zakresem zachowań prozdrowotnych i antyzdrowotnych np. sportowcy przestrzegający szeregu wskazań zdrowotnych i równocześnie palący tytoń.

    Jak pisze L. Jabłoński zachowania prozdrowotne zależą od:

• wiedzy każdej jednostki o uwarunkowaniach jej zdrowia i zdrowia populacji

• materialnych możliwości realizacji (warunki ekonomiczne i prawne) ochrony własnego zdrowia

• woli zainteresowanego czyli chęci zachowań prozdrowotnych i ścisłej realizacji (dokładności) tych zachowań

• od umiejętności i możliwości organizacji działań promocyjnych przez

służbę zdrowia i jej kadry.

    Zachowania zdrowotne dzieci i młodzieży kształtują się od wczesnego dzieciństwa, w procesie socjalizacji pod wpływem różnych czynników: w domu, w szkole, w grupie rówieśników, pod wpływem reklamy, informacji w środkach masowego przekazu, czy też bardzo często obserwacji ludzi w najbliższym otoczeniu. Kardynalnym warunkiem procesu wychowania wg M. Demela jest zdrowie, które nie jest darem niebios, danym nam raz na zawsze. Nad zdrowiem trzeba pracować i wykształcić trwałe nawyki higieniczno-kulturowe oraz odpowiednie postawy wobec rozwoju fizycznego i psychicznego.

    Według H. Wentlandtowej wychowywać należy tak, aby każdy wiedział, że zdrowie musi doskonalić, chronić, ratować i zapobiegać chorobom, aby wiedział kiedy i jak korzystać z pomocy służby zdrowia, a kiedy i jak radzić sobie samemu.

    Jednym z głównych czynników warunkujących zdrowie jednostki jest w 50 - 60 % styl życia i zachowania zdrowotne. O stylu życia można mówić wtedy, gdy istnieje możliwość wyboru zachowań. B. Woynarowska pisze: „ styl życia lub sposób życia definiuje się jako zespół zachowań, postaw oraz ogólną filozofię życia jednostki, zależy on od środowiska, norm społecznych, i kulturowych w których żyje człowiek i społeczność, do której należy, jak również od osobistych przekonań i systemu wartości”.

W Polsce z różnych powodów ludzie zwłaszcza młodzi, okazują niewielkie zainteresowanie swoim zdrowiem, jego ochroną i wzmacnianiem. Rozbudzanie świadomości i kształtowanie umiejętności w zakresie dbania o własne zdrowie to oczywiście nie wszystko. Warunkiem niezbędnym do osiągnięcia pożądanej zmiany zachowania jest stworzenie warunków dla realizacji zachowań prozdrowotnych. Warunki te należy stwarzać w szkole, w domu, w pracy, wszędzie tam, gdzie choćby w sposób minimalny miałyby one wpływ na postawy i zachowanie człowieka. Edukacja zdrowotna w szkole to nie tylko przekazywanie wiedzy lecz także kształtowanie postaw i zachowań, które mogą wpłynąć na styl życia, osiągnięcia w szkole i przyszłe życie dziecka. Edukacja do zdrowia jest podstawowym prawem każdego dziecka. Zdrowie jest nieodłącznym warunkiem osiągnięć szkolnych, dobrej jakości życia i efektów ekonomicznych.. Poprzez przekazywanie dzieciom wiedzy o zdrowiu, prozdrowotnych umiejętności i nawyków możemy ułatwić im zdrowy styl życia i pracy, a tym samym poprawiamy stan zdrowotny społeczeństwa .

Jak pisze T. Kulik szkoła powinna pomóc uczniowi ukształtować jego postawy zrozumieć wartości, które są skutkiem właściwych wyborów w sprawach zdrowia oraz pomóc w dokonywaniu tych wyborów. Szkoła ma obowiązek pokazać, że w swej codziennej praktyce wspiera wartości, które promuje.⁵ Rodzina natomiast powinna współpracować ze szkołą w zakresie prozdrowotnych zachowań ucznia.

Zarówno szkoła jak i rodzina nie wykorzystują swoich możliwości dla upowszechnienia wiedzy i kształtowania zachowań prozdrowotnych. T. Kulik pisze : edukacja zdrowotna powoduje, że następują zmiany sposobów życia, zachowań negatywnych na pozytywne, a także podtrzymuje pozostawanie ich jedynie w atmosferze pozytywnych stylów życia. Zachęca do dokonywania korzystnych dla zdrowia wyborów poprzez dostarczanie wiedzy i udziela wsparcia. Jest rodzajem działania, które sprawia, że "zdrowy wybór" np. zmiana diety, rzucenie palenia itd. staje się podstawą do dalszych decyzji ukierunkowanych na zdrowie i jego ochronę.⁶

Promocja zdrowia odgrywa zatem istotną rolę tak w szkole jak i w domu w aspekcie wartościowania zdrowia jako środka do osiągania lepszej jakości życia wśród dzieci i młodzieży.

1.4 Wpływ promocji zdrowia na zagrożenia zdrowotne młodzieży

W każdych okolicznościach cywilizacyjnych występują zagrożenia zdrowotne. Zmieniają się one zależnie od postępów nauki, warunków ekonomicznych, profesjonalizmu zarządzających czy regionów geograficznych. Olbrzymie osiągnięcia medycyny w XXI wieku, które całkowicie zmieniły życie człowieka, pozwoliły na likwidację lub znacznie ograniczyły wielu chorób. Spektakularnym przykładem jest odkrycie antybiotyków i ich skutki zdrowotne. Należy wiązać nadal wielkie nadzieje w postępie nauki odnośnie obecnych zagrożeń zdrowotnych.

Pomimo likwidacji wielu chorób i zagrożeń zdrowotnych powstają nowe okoliczności stwarzające nowe zagrożenia. W miejsce opanowanych już zakażeń ( np. ospa) pojawiają się nowe, przedtem nieznane drobnoustroje (np. HIV czy Helicobacter pylori ), powodujące epidemie porównywalne w pewnym sensie ze zdarzającymi się w średniowieczu plagami dżumy czy cholery. W ostatnich latach zidentyfikowano około 50 przedtem nieznanych drobnoustrojów, z których wiele wywołuje nękające ludzkość choroby ( AIDS, wirusowe zapalenie wątroby typu C). Człowiek jest otoczony ponadto skutkami postępu naukowego i technicznego, co ma wielkie walory, ale przy nieodpowiedniej kontroli lub lekkomyślnym postępowaniu może nieść negatywne skutki zdrowotne.

Zagrożenia zdrowotne niosą wszelkiego rodzaju używki, które przyjmowane przez młodocianych już od najmłodszych lat powodują kalectwo, które w późniejszym etapie ich życia bardzo trudno jest wyleczyć.

Bardzo duży wpływ na zagrożenia zdrowotne młodzieży ma środowisko, w jakim młody człowiek przebywa ( rodzina, szkoła, grupy koleżeńskie). Każde z tych środowisk może mieć pozytywny wpływ na człowieka, ale może też być miejscem sprzyjającym powstawaniu uzależnień. Również nieprzystosowanie społeczne polegające na „braku umiejętności pełnienia ról społecznych, utracenie kontaktu ze społeczeństwem; polegającym na nie przyswojeniu przez jednostkę społecznie akceptowanych sposobów realizacji własnych potrzeb oraz braku ukształtowania w niej zdolności i gotowości do pełnienia - zgodnie ze społecznymi oczekiwaniami - właściwych jej ról społecznych”⁷ jest sprzyjające powstawaniu uzależnień. Omawiając zjawisko nie przystosowań społecznych u młodzieży należy mieć na uwadze że:

" Każde dziecko ucząc się życia, ucząc się w szkole, starając się być
dobrym " - czyni to dla kogoś. "Bycie dobrym" - jako dziecko, jako uczeń, jako człowiek - może stać się wartością samą w sobie dopiero ze wzrostem samoświadomości, jaki dokonuje się gdzieś blisko okresu dojrzewania.⁸ Póki to się nie stanie, rolę prowadzącej samoświadomości - przewodniczki musi spełniać człowiek dorosły. Ten fakt ujawnia się nie tyle w przyjmowaniu takiej roli przez dorosłych, ile w stałym potwierdzaniu jej poprzez potrzeby dzieci. Dzieje się to nawet czasem wbrew poczuciu sprawiedliwości i logiki u dorosłych moralistów, gdy dziecko akceptuje swą matkę alkoholiczkę. Dzieje się to - jakby na
potwierdzenie dziecięcej naiwności - gdy wiara w dorosłego nie pozwala
widzieć krętactw, dwulicowości, chęci wykorzystania, czy wręcz okrucieństwa.

Bardzo często przyczyną wszelkiego rodzaju nie przystosowań społecznych są różnego rodzaju używki, które przyjmowane przez młodocianych już od najmłodszych lat powodują kalectwo, które w późniejszym etapie ich życia bardzo trudno jest wyleczyć.
O tych właśnie używkach i związanych z nimi uzależnieniach mówi się i
pisze stosunkowo dużo. To sprawia, że - z jednej strony odnosi się wrażenie, iż waga problemu dotarła do szerokiego kręgu społeczeństwa i jest z należytą powagą traktowana, a z drugiej - nikłe lub żadne próby przeciwdziałania tym zjawiskom przez organy państwowe, instytucje społeczne, wychowawcze i samych zainteresowanych temu zaprzeczają.¹⁰ W dyskusjach pojawiają się zgodne opinie o szkodliwości uzależnień, ubolewania nad skutkami tych zjawisk, natomiast w wielu przypadkach ci sami ludzie najczęściej nieświadomie przyczyniają się do rozszerzania uzależnień, nie dostrzegając problemu lub - co gorsze akceptują je lub sami w nie wpadają.

Jeszcze bardziej sprzyjającym rozpowszechnianiu się uzależnień miejscem jest grupa koleżeńska. Młody człowiek z charakterystyczną dla okresu dojrzewania postawą buntu, negacji wartości (szczególnie cenionych przez starsze pokolenie), ucieczki od tradycji jest podatny na przyjęcie swoistego stylu życia niekiedy preferującego siłę, przemoc, brutalność.

Styl taki często lansowany jest przez środki masowego przekazu i tam także należy upatrywać źródeł uzależnień. Powyższa, bardzo pobieżna, prezentacja źródeł uzależnień pozwala stwierdzić, że istnieje wiele okoliczności bardziej lub mniej sprzyjających ich powstawaniu. Zadaniem i obowiązkiem państwa, szkoły , rodziców, wychowawców nas wszystkich jest czujność i podjęcie działań zmierzających
do minimalizacji tych negatywnych okoliczności.

Uzależnienie może zaistnieć do każdej niemal relacji, osoby lub rzeczy.
Ponieważ istnieje tak duża możliwość uzależnień, pojawia się pytanie kiedy działanie lub relacja staje się uzależnieniem? Jakie jest kryterium
klasyfikacji? Przecież większość ludzi paliła papierosy, znaczna część pije
sporadycznie alkohol i bierze narkotyki ale tylko do niewielkiej grupy
odnosi się określenie uzależnienia.

1.5. Badania zachowań zdrowotnych opisane w literaturze

     Postawy wobec własnego zdrowia czyli zachowania zagrożeń zdrowotnych nie mają bogatego piśmiennictwa w literaturze przedmiotu.
     Jak pisze M. Sygit¹¹ dotychczasowe badania mają najczęściej charakter badań regionalnych, wycinkowych, poza badaniami Woynarowskiej i Witkowskiego, które dotyczyły wybranych grup ludności (w tych przypadkach dzieci i młodzieży). Z licznych badań wynika, że zagrożenia postaw zdrowotnych są bardzo zróżnicowane. To zróżnicowanie dotyczy środowiska, wieku i płci badanych oraz jest uwarunkowane społecznie statutem rodziców oraz ich wykształceniem.

B. Woynarowska pisze: istnieje wiele badań dotyczących różnych aspektów zagrożeń zdrowotnych u dzieci i młodzieży, porównywanie wyników i śledzenie ich jest trudne ze względu na bardzo różnorodne metody badań.²

    Polska uczestniczy w badaniach międzynarodowych nad zachowaniami zdrowotnymi i ich zagrożeniami młodzieży szkolnej w wieku 11, 13, 15 lat. Prowadzone są one pod patronatem WHO, co cztery lata . Pierwszą serię badań wykonano w Polsce w 1990 roku badaniem objęto 4643 dzieci,

1. B. Woynarowska, Zdrowie i szkoła, Warszawa 2000, UŁ, s. 43.

drugą w 1994 r. - 4527 dzieci, trzecią w 1998 roku - 4861 dzieci.
Badania przeprowadzono w 11 województwach. Jak wynika z badań, istnieje wiele niedostatków w zakresie zachowań sprzyjających zdrowiu, prozdrowotnych oraz duży jest odsetek młodzieży, której zachowania są ryzykowne dla zdrowia. Z badań wynika, iż dziewczęta w porównaniu z chłopcami, charakteryzuje mniejsza częstość zachowań ryzykownych dla zdrowia. Istnieje wyraźna tendencja do narastania wraz z wiekiem niedostatków w zakresie wszystkich niemal zachowań zdrowotnych.

    Zachowania zdrowotne to wskaźniki postaw wobec zdrowia i wyznacznik ilości zagrożeń, wynikające z przyjętych przez jednostkę wartości, dlatego wskazują na potrzebę doradzania, wsparcia i pomocy ludziom młodym w kształtowaniu swojego stylu życia.

    Umiejscowienie zdrowia w hierarchii wyznawanych przez młodzież wartości i poczucia odpowiedzialności za swoje losy zależy od ich wiedzy, postaw, poziomu motywacji, które są niezbędne dla kształtowania i utrzymywania zachowań sprzyjających zdrowiu.

    Pełne poznanie zachowań zdrowotnych i związanych z nimi zagrożeń wybranej grupy dzieci i młodzieży umożliwiło by opracowanie programów profilaktycznych, których celem byłaby modyfikacja zachowań zdrowotnych i przeciwdziałanie ich zagrożeniom.¹²

Wiedza o zachowaniach zdrowotnych i towarzyszących im zagrożeniom dzieci i młodzieży powinna stanowić podstawę programowania i ewaluacji edukacji zdrowotnej.

ROZDZIAŁ II

PROBLEM I METODYKA

1. Cel badań.

Placówki szkolne zajmują ważne miejsce w systemie współczesnego wychowania i opieki nad dzieckiem. W swojej działalności wyodrębnia kilka grup uczniów, nad którymi sprawuje tę opiekę. Najczęściej są to uczniowie w wieku 7 - 19 lat.

Przedmiotem moich badań są uczniowie klas jeden - dwa -

Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika w Kołobrzegu.

Zjawiska patologii wśród dzieci i młodzieży jest i będzie ważne dla nas wszystkich niezależnie od tego, czy ktokolwiek uważa je za marginalne, czy nie. Wymaga ono diagnoz i podejmowania już dziś środków zaradczych. Jest wiele pytań, na które nie mamy odpowiedzi, choć są one tak ważne. Znalezienie odpowiedzi na przynajmniej niektóre z nich było celem badań podjętych przeze mnie wśród uczniów gimnazjum na terenie Kołobrzegu. Badanie miało na celu przede wszystkim pomiar natężenia zjawiska zażywania przez młodzież substancji psychoaktywnych. Podstawowymi pytaniami badawczymi były zatem pytania o liczby młodych ludzi, którzy mieli doświadczenia z tego typu substancjami oraz o stopień nasilenia tych doświadczeń a także określenie wpływu promocji zdrowia na zagrożenia zdrowotne młodzieży.

Celem praktycznym jest doskonalenie działalności w zakresie promowania zdrowego trybu życia a w konsekwencji ograniczenie zagrożeń zdrowotnych młodego człowieka.

2.2. Problemy i hipotezy.

Zdaniem S. Nowaka: „problem badawczy to tyle, co pewne pytania lub zespół pytań, na które odpowiedzi ma dostarczyć badanie¹³.

Główny problem badawczy tej pracy można sprowadzić do uzyskania odpowiedzi na następujące pytania:

1. Czy wśród badanej grupy respondentów znane jest pojęcie „ promocja zdrowia ” i jak najczęściej jest kojarzone?

2. Jak promowanie zdrowia wpływa na sięganie przez młodzież po używki i jakie są najczęstsze motywy takiego działania?

3. Jaka jest wiedza respondentów na temat zagrożeń związanych z używaniem środków odurzających? (tj. papierosy, narkotyki, alkohol)

Hipotezy, które ustaliłem dostarczą mi odpowiedzi na wszystkie wątpliwości zawarte w problemach. Sformułowałem je następująco:

• Promocja zdrowia nie jest rozpowszechniona wśród młodzieży gimnazjalnej, najczęściej kojarzy się z pielęgniarką jako osobą.

• Promowanie zdrowia wpływa w nikłym stopniu na ograniczenie

sięgania po używki przez młodzież, najczęstszymi motywami

zagrożeń zdrowotnych są ciekawość, moda, kłopoty rodzinne i

kłopoty w szkole.

• Źródłem wiedzy na temat zagrożeń zdrowotnych związanych z zażywaniem środków odurzających są najczęściej koledzy, czasopisma młodzieżowe i pogadanki na lekcjach wychowawczych.

2.3. Metody i techniki badawcze.

Po określeniu problemów badawczych, należy nakreślić sposób rozwiązywania problemów, czyli jaką metodą badacz zmierza do uzyskania sądów o badanych faktach. Metodolodzy nie są zgodni w określeniach, czym jest metoda badań a czym jest technika badawcza, co u jednego autora nazywane jest metoda badawczą, u drugiego jest techniką badań.

R. Wroczyński mianem metody badań określa „szereg czynności zmierzających do rozwinięcia problemu badawczego i osiągnięcia zamierzonego w badaniach celu¹⁴.

Według M. Łobockiego metoda to: „ogólny system reguł, które dotyczą organizowania określonej działalności badawczej, tj. szeregu operacji poznawczych i praktycznych, kolejności ich zastosowania, jak również specjalnych środków i działań skierowanych z góry na zamierzony cel badawczy¹⁵.

Inaczej definiuje to T. Pilch, który przez metodę badań rozumie: „zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujący najogólniej całość postępowania badacza, zmierzającego do rozwiązania problemu badawczego, a techniką badań nazywa: „czynności praktyczne regulowane starannie wypracowanymi dyrektywami, pozwalającymi na uzyskanie optymalnie sprawdzalnych informacji, opinii i faktów¹⁶.

Korzystając z takiej definicji metody, do moich badań wybrałam metodę sondażu diagnostycznego, jako najbardziej odpowiednią do badanego tematu.

T. Pilch tak definiuje metodę sondażu diagnostycznego - „jest sposobem gromadzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych, opiniach i poglądach wybranych zbiorowości nasileniu się i kierunkach rozwoju określonych zjawisk instytucjonalnie nie zlokalizowanych - posiadających znaczenie wychowawcze, w oparciu o specjalnie dobraną grupę reprezentującą populację generalną, w której badane zjawisko występuje”.

Dla potrzeb mojej pracy posłużyłem się metodą sondażu diagnostycznego i metodą indywidualnych przypadków.

Natomiast do technik, które wykorzystałem, zaliczyć można ankietę przeprowadzoną z uczniami oraz wywiad z pedagogiem szkolnym.

Narzędziami badawczymi są: kwestionariusz ankiety oraz kwestionariusz wywiadu. Ankieta jest techniką gromadzenia informacji, polegającą na wypełnieniu najczęściej samodzielnie przez badanego specjalnych kwestionariuszy na ogół o wysokim stopniu standaryzacji, w obecności lub częściej bez obecności ankietera. Tak definiuje ankietę T. Pilch¹⁷.

Wywiad, wg T. Pilcha to „rozmowa badającego z respondentem lub respondentami według opracowanych wcześniej dyspozycji lub w oparciu o specjalny kwestionariusz¹⁸. Zebrany materiał empiryczny opracowałem przy pomocy wybranych technik statystycznych. Uzyskane w ten sposób wyniki opracowałem w postaci tabel, wykresów i diagramów, ilustrujących rezultaty badawcze. Zaletą tej techniki jest możliwość uzyskania obszernego materiału w stosunkowo krótkim czasie. W tej pracy posłużę się narzędziem w formie kwestionariusza - wywiadu, który ma dostarczyć informacji o zagrożeniach zdrowotnych młodzieży i wpływu jaki ma na nie promowanie zdrowia.

2.4. Teren i organizacja badań.

Badania przeprowadziłem pośród uczniów klas 1-2 w Liceum im. Mikołaja Kopernika w Kołobrzegu. Liceum znajduje się w centrum miasta. Szkoła liczy 192 uczniów klas I - II. W większości jest to młodzież obojga pracujących rodziców.

Placówka ta pełni funkcję dydaktyczno-wychowawczą. Od 1999 roku prowadzi program wymiany młodzieży z placówkami szkolnymi w Wielkiej Brytanii i Niemczech. Wychowawcy szkolni utrzymują stały kontakt z opiekunami poszczególnych dzieci, jak również pedagogiem szkolnym. O każdym dziecku wychowawcy udzielają opinii, informują o trudnościach wychowawczych i wynikach w nauce wszystkich rodziców lub opiekunów. Nauczyciele natomiast, informowani są przez pedagoga szkolnego o dzieciach dyslektycznych, dysgraficznych, dysortograficznych lub stwarzających problemy wychowawcze, co jest bardzo pomocne w kontakcie z danym uczniem. Badania empiryczne prowadziłam na przełomie stycznia i marca 2008 roku. Aby uzyskać rzetelne informacje z zakresu przedmiotu moich badań , badaniami objąłem uczniów dwóch klas z różnych środowisk. Pracę w danym środowisku uznałem za zmienną - podstawową i niezależną. Organizację przebiegu badań podzieliłam na dwa etapy. W pierwszym wykorzystałem kwestionariusz ankiety. Ankieta została przeprowadzona wśród uczniów placówki oświatowej.

Drugim etapem moich badań był wywiad przeprowadzony z pedagogiem szkolnym. Przeprowadziłam go w dniu 21 lutego ( czwartek ) br. Trwał on godzinę dwadzieścia minut. Miejscem rozmowy był gabinet w placówce szkoły w Kołobrzegu.

W grupie badanej znajdowało się 64 uczniów oraz 1 pedagog szkolny.

2.5. CHARAKTERYSTYKA BADANEJ POPULACJI

Prezentację badań rozpocznę od wyników przeprowadzonej ankiety. Grupa ankietowanych liczyła sześćdziesiąt cztery osoby. Charakterystykę społeczno - demograficzną respondentów przedstawiają tabele 1 - 3.

Tabela 1. Liczba osób i ich płeć

	Dziewczynka	Chłopiec	Razem
Klasa I	16	17	33
Klasa II	13	18	31
Razem	29	35	64

Z tab. 1 wynika, że na sześćdziesięciu czterech respondentów - dwadzieścia dziewięć to dziewczynki , trzydziestu pięciu - chłopcy. W klasie pierwszej prawie taką samą część respondentów stanowią dziewczynki (16) i chłopcy (17). W klasie drugiej przeważają liczbą chłopcy (18) , dziewczynki (13). Tak więc przeważającą część ankietowanych osób stanowią chłopcy (zob. diagram 3.1.).

Diagram 1. Płeć ankietowanych osób

Informacja ta jest o tyle ważna, iż zgodnie z moim wcześniejszym założeniem płeć jest zmienną niezależną, wpływającą na przedmiot moich badań. Oczywiście, diametralną różnicą wśród badanych jest pochodzenie jednak chłopcy z natury częściej ulegają chęci sięgnięcia po używki aniżeli dziewczyny. Przewaga części męskiej w badanej grupie będzie więc miała wpływ na końcowy wynik badań.

Następne pytanie mojej ankiety dotyczyło wykształcenia rodziców badanych. Poprosiłam, ażeby uwzględnić tylko jednego z rodziców, który posiada wyższe kwalifikacje.

Poniższa tabela prezentuje zestawienie odpowiedzi udzielonych przez respondentów.

Tabela 2. Wykształcenie rodziców respondentów

Wykształcenie	Klasa 1	Klasa 2	Razem
Podstawowe	2	3	5
Zawodowe	5	4	9
Średnie	11	13	24
Wyższe	12	14	26
Razem	30	34	64

Jak wynika z tabeli 2 przewagę rodziców stanowi grupa z wykształceniem wyższym (26) i średnim (24). Następna od względem ilościowym jest grupa opiekunów posiadający wykształcenie zawodowe (9) i podstawowe (5).

Biorąc pod uwagę poziom wykształcenia rodziny ankietowanych sądzę, że łączy się ona z sytuacją materialną rodziny, gdzie jest ona wprost proporcjonalna do swej struktury.

Niewątpliwy wpływ na zagrożenia zdrowotne badanej młodzieży ma pochodzenie społeczne. Kolejne pytanie mojej ankiety dotyczyło pochodzenia ucznia z danego środowiska społecznego. Poniższa tabela 3 prezentuje wyniki odpowiedzi :

Tabela 3. Pochodzenie społeczne respondentów

Pochodzenie	Klasa I	Klasa II	RAZEM
Miejskie	31	21	52
Wiejskie	9	3	12
RAZEM	40	24	64

Ponad 75 % badanych to ludzie wywodzący się z dużych metropolii natomiast tylko 25 % to osoby, które dotychczas kształciły się na wsi. Zdecydowana większość respondentów pochodzi zatem z miasta, tak więc ich start w procesie adaptacji do nowych warunków był z pewnością łatwiejszy.

Tak przedstawia się zestawienie wyników metryczki. Powyższe dane w przeważającym stopniu należą do zmiennych niezależnych, które wyznaczyłam w części metodologicznej mojej pracy.

ROZDZIAŁ III

PREZENTACJA I ANALIZA WYNIKÓW BADAŃ

Tak jak wspomniano wcześniej zjawiska patologii wśród dzieci i młodzieży jest i będzie ważne dla nas wszystkich niezależnie od tego, czy ktokolwiek uważa je za marginalne, czy nie. Wymaga ono diagnoz i podejmowania już dziś środków zaradczych. Jest wiele pytań, na które nie mamy odpowiedzi, choć są one tak ważne. Znalezienie odpowiedzi na przynajmniej niektóre z nich było celem moich badań, których wyniki przedstawione zostały w prezentowanym rozdziale.

Uczniowie w instrukcji otrzymywali zapewnienie o pełnej anonimowości badań, zarówno na poziomie pojedynczych uczniów, jak również całej szkoły.

1. ROZPOWSZECHNIENIE PICIA ALKOHOLU LUB INNYCH SUBSTANCJI ODURZAJACYCH

Uzależnienie od alkoholu (podobnie jak od innych środków odurzających) jest procesem odbywającym się w czasie, w którym osoba posługuje się wybraną substancją w celu osiągnięcia doraźnego efektu, jakim bywają różne formy przyjemności lub korzyści osobistych lub społecznych. Szczególnie niepokojącym zjawiskiem jest obniżenie się wieku, kiedy młody człowiek po raz pierwszy sięga po alkohol. Jedno z pytań umieszczonych w kwestionariuszu ankiety miało na celu stwierdzenie jak zjawisko alkoholizmu przedstawia się wśród uczniów klas 1-2 szkoły średniej. Na pytanie czy kiedykolwiek piłeś alkohol lub zażywałeś inne substancje odurzające respondenci odpowiadali następująco:

Tabela 4. Natężenie picia alkoholu lub zażywania

innych substancji odurzających

	Dziewczęta	Chłopcy	Razem
Tak	21	32	53
Nie	8	3	11
Razem	29	35	64

Wyniki badań wyraźnie wskazują, że wśród badanej młodzieży szkolnej spożywanie napojów alkoholowych i zażywanie innych „używek” jest poważnym problemem. Do tego, że przynajmniej raz piło alkohol przyznało się ponad 75 % uczniów .

Rzeczą ciekawą jest, że nie ma zdecydowanej różnicy, jeżeli chodzi o spożywanie napojów alkoholowych pomiędzy chłopcami i dziewczętami. Przynajmniej raz alkohol piło ponad 50% dziewcząt i 85% chłopców.

Uczniów szkół ponadpodstawowych zapytano też o to, ile mieli lat kiedy pierwszy raz sięgnęli po alkohol. Uzyskane wyniki powinny budzić uzasadniony niepokój. Okazało się, że ponad 60% uczniów po raz pierwszy piło alkohol przed ukończeniem 14 roku życia i prawie co dziesiąty przed ukończeniem dziesięciu lat.

2. CZĘSTOŚĆ UŻYWANIA ALKOHOLU

Aby stwierdzić, czy spożycie alkoholu miało charakter incydentalny, czy też jest zjawiskiem bardziej ugruntowanym, przyjęłem wskaźnik spożycia alkoholu w ciągu 30 dni poprzedzających badanie. Pytanie na ten temat skierowane zostało tylko do tych uczniów, którzy przyznali się, że przynajmniej raz pili alkohol.

TABELA 5. Rozkład odpowiedzi na pytanie:

Czy w ciągu ostatnich 30 dni piłeś(aś) alkohol lub

zażywałeś(aś) inne środki odurzające?

	Dziewczęta	Chłopcy	Razem
Tak	20	19	39
Nie	9	16	25
Razem	29	35	64

Wśród uczniów szkół podstawowych do spożycia alkoholu lub zażywania innych środków odurzających w analizowanym okresie przyznało się 60%. Analiza wyników pozwala na stwierdzenie, że częściej po „używki” sięgają, co może nieco dziwić, dziewczęta. Twierdząco na omawiane pytanie odpowiedziało bowiem prawie 70% dziewcząt i 60% chłopców.

3. MIEJSCE SPOŻYWANIA ALKOHOLU LUB ZAŻYWANIA

INNYCH ŚRODKÓW ODURZAJĄCYCH

W kolejnym pytaniu starano się ustalić miejsce, w którym uczniowie po raz ostatni mieli kontakt z alkoholem. Uczniowie klas 1-2 niezbyt chętnie wypowiadali się na ten temat. Ponad jedna czwarta spośród nich nie udzieliła na to pytanie żadnej odpowiedzi i prawie tyle samo wybrało wersję "gdzie indziej" nie określając jednak miejsca spożycia alkoholu.
Powyższe prezentuje tabela 6.

Tabela 6. Miejsce spożywania alkoholu lub zażywania innych

środków odurzających

	Dziewczęta	Chłopcy	Razem
w domu	9	4	13
u kolegi	3	7	10
Gdzie indziej	10	22	32
Razem	21	33	53

Spośród tych uczniów, którzy udzielili odpowiedzi na to pytanie trzynaście osób ostatni raz piło alkohol w swoim domu a dziesięć
u kolegi. Wskazuje to wyraźnie, że można w tym przypadku mówić o nadmiernej tolerancji lub nawet całkowitym braku zainteresowania ze strony rodziców. Duża część (nieco więcej niż co trzeci) jako miejsce spożycia alkoholu wymieniła inne miejsce.

4. „WZORY PICIA”

W dalszej kolejności uczniów szkoły ponadpodstawowej zapytałam, po jakie napoje alkoholowe sięgają najczęściej. Z badań wynika, że najczęściej spożywanym alkoholem przez młodzież jest piwo, następnie wódka i na końcu wino. Odpowiedzi na pytanie jaki alkohol pijesz najczęściej prezentuje tabela 7.

Tabela 7. Jaki alkohol pijesz najczęściej?

	Dziewczęta	Chłopcy	Razem
Piwo	14	18	32
Wino	4	5	9
Wódka	3	9	12
Nie piję	8	3	11
Razem	29	35	64

Napojem alkoholowym, po który najchętniej sięgali badani uczniowie było piwo. Niemal trzy czwarte badanych (68%) wypiło w ciągu ostatnich 30 dni przynajmniej jedną butelkę lub puszkę piwa. Zwraca tutaj uwagę duży odsetek dziewcząt, które przyznają się do picia piwa.

Niepokoić musi natomiast fakt, że bardzo duży, jak na tę kategorię wiekową odsetek badanych, przyznał się do picia wódki - łącznie 41%. Zastanawia również, że spożywanie tego napoju w równym stopniu, jeśli porównać ją pod względem ilościowym badanych dotyczy zarówno dziewcząt jak i chłopców. W ciągu ostatnich 30 dni wódkę piło 14% dziewcząt oraz niecałe 20% chłopców.

Zdecydowanie najmniejszym powodzeniem wśród badanych cieszyło się wino. Do picia tego napoju alkoholowego przyznało się łącznie niecałe 15% respondentów. Dotyczy to w jednakowym stopniu zarówno chłopców jak i dziewcząt.

5. RODZAJ NARKOTYKU ZAŻYTEGO PO RAZ PIERWSZY

Istotne znaczenie w losach narkomanów ma rodzaj po raz pierwszy zażytego narkotyku. Wiąże się to głównie ze stopniem właściwości uzależniających. Wśród dostępnych na polskim rynku narkotyków istnieją bowiem zasadnicze w tym zakresie różnice. Obok środków powodujących uzależnienie po stosunkowo długim okresie zażywania występują również środki powodujące uzależnienie niemal po pierwszym z nim kontakcie. Dlatego też w omawianym badaniu zwróciłem się z prośbą do respondentów o wskazanie jaki środek zażyli po raz pierwszy. Odpowiedzi na to pytanie prezentuje tabela 8.

Tabela 7. Jakie środek odurzający zażyłeś jako pierwszy?

	Dziewczęta	Chłopcy	Razem
marihuana	5	10	15
Haszysz	3	6	9
Ecstasy	11	12	23
Nie używam	10	7	17
Razem	29	35	64

Wśród uczniów w badanym środowisku największą grupę stanowili Ci, dla których pierwszym narkotykiem było ecstasy. Zdecydowana większość badanych uczniów jako pierwszy zażyty przez siebie narkotyk wymieniła również marihuanę lub haszysz, czyli narkotyki z grupy tzw. miękkich. Świadczyć to może z jednej strony o łatwości w dostępie do tego rodzaju narkotyków, z drugiej zaś o powszechnym przekonaniu o ich znikomej szkodliwości. Ciekawostka może być fakt dopisywania w tabelce słowa „ i amfę” Jeśli wziąć to pod uwagę to prawie co czwarty ankietowany przyznał się do kontaktu z amfetaminą.

6. PRZEKRACZANIE PROGU WYTRZYMAŁOŚCI ORGANIZMU

Szczególnie bulwersującym jest fakt, że młodzież szkolna nie tylko przyznaje się do picia alkoholu, ale także spora ich część stwierdza, że przynajmniej raz w życiu przekroczyła próg wytrzymałości organizmu na alkohol lub środki odurzające.

Tabela 8. Przekraczanie granicy wytrzymałości organizmu

	Dziewczęta	Chłopcy	Razem
Tak	10	19	29
Nie	11	13	24
Razem	21	33	53

Uzyskane wyniki są zatrważające. Jak pokazują to dane z tabeli 8, aż jedna trzecia spośród uczniów szkół podstawowych, tych którzy przyznali się do kontaktów z alkoholem, ma już doświadczenie z upiciem się. Wśród chłopców wskaźnik ten jest jeszcze wyższy (19), niż u dziewcząt (10).

Zwraca jednak uwagę fakt, że w badanym środowisku odsetek dziewcząt i chłopców, którzy upili się podczas ostatnich 30 dni jest porównywalny.

7. POSTAWY I OCZEKIWANIA WOBEC „UŻYWEK”

Sięganie po napoje alkoholowe i inne środki odurzające oraz ich rozmiary zależne są, przynajmniej w pewnym stopniu, od postaw i oczekiwań wobec nich. W jednym z pytań kwestionariusza ankiety przeznaczonego dla uczniów poprosiłem badanych o określenie na pięciopunktowej skali szacunkowej, na ile prawdopodobne jest, że po wypiciu alkoholu doświad-czą wymienionych w pytaniach konsekwencji.

Tabela 9. Przewidywane konsekwencje zażywania środków

odurzających (pozytywne)

	Dziewczęta	Chłopcy	Razem
Poczuję się odprężony	5	12	17
Świetna zabawa	9	13	22
Doda mi odwagi	4	5	9
Mogę zapomnieć...	3	2	5
Razem	21	32	53

Tabela 10. Przewidywane konsekwencje zażywania środków

odurzających (negatywne)

	Dziewczęta	Chłopcy	Razem
Szkody zdrowotne	2	-	2
Kac	9	18	27
Wyrzuty sumienia	3	-	3
Złe samopoczucie	5	11	16
Uzależnienie	2	3	5
Razem	21	32	53

Wśród konsekwencji pozytywnych największy odsetek uczniów wymienia świetną zabawę (40,%). W dalszej kolejności badani przypuszczają, że poczują się odprężeni (32%) oraz, że będą bardziej towarzyscy (16%). W dalszej kolejności badani wymieniali zapomnienie o swoich problemach (12%).

Przedstawiona powyżej analiza spodziewanych skutków związanych z piciem alkoholu i stosowaniem innych środków odurzających budzi uzasadniony niepokój. Porównanie wskaźników wykazuje bowiem, że mło-dzież ze stosowaniem używek wiąże przede wszystkim skutki pozytywne, głównie świetną zabawę.

Na negatywne skutki wskazuje znacznie mniejsza liczba badanych. Oznacza to, że młodzież w piciu alkoholu dostrzega więcej dobrego niż złego. W zakresie następstw negatywnych na pierwszym miejscu znalazł się kac (49%), na drugim złe samopoczucie (22%) dopiero w trzeciej kolejności wymieniano uzależnienie i wyrzuty sumienia. Ciekawym może być fakt, iż chłopcy nie zakreślali w ogóle odpowiedzi dotyczących szkód zdrowotnych i wyrzutów sumienia.

8. POSTRZEGANIE PRZEZ MŁODZIEŻ NADUŻYWANIA ALKOHOLU I INNYCH ŚRODKÓW ODURZAJĄCYCH

Z punktu widzenia efektywności działań profilaktycznych istotne znaczenie ma zarówno wiedza, jak i sama ocena danego zjawiska. Dotyczy to również zażywania środków odurzających wśród młodzieży. Poznanie w jaki sposób zjawisko nadużywania jest postrzegane przez młodzież, jaki jest jej stosunek do osób częściowo uzależnionych, pozwoli na wypracowanie odpowiednich metod oddziaływania zmierzającego do likwidacji, a przynajmniej znacznego ograniczenia tego niepożądanego zjawiska.

W celu poznania zapatrywań badanych uczniów na ten temat w ankiecie umieszczone zostało kolejne pytanie, które miało określić jak respondenci postrzegają nadużywanie środków odurzających.

Tabela 11. Postrzeganie przez młodzież nadużywania środków

odurzających.

Nadużywanie traktuję jako:	Dziewczęta	Chłopcy	Razem
Chorobę	12	14	26
Poważny problem	9	11	20
Życiowa tragedia	6	4	10
Normalkę	2	6	8
Razem	29	35	64

Przedstawione w powyższej tabeli wyniki wskazują, że młodzież bardzo różnorodnie postrzega i ocenia zjawisko nadużyć. Najwięcej jednak osób, bo aż 47% postrzega nadużywanie środków odurzających jako chorobę. Ze względu na to, że znaczny odsetek respondentów postrzega zjawisko narkomanii w kategoriach choroby, zła, marginesu społecznego, nie powinno nikogo dziwić, że ocena tego zjawiska, dokonana przez zdecydowaną większość badanych jest negatywna. Nadużywanie za poważny problem uważa 36% uczniów. Na trzecim miejscu badani określili uzależnienie jako życiową tragedię ( 25% uczniów ). Pozytywne oceny zjawiska nadużywania nie znalazły zbyt wielu zwolenników wśród ankietowanych. Za niezłą zabawę nadużywanie środków odurzających uważa 4% ankietowanych uczniów.

9. POZIOM ZNAJOMOŚCI ZAGROŻEŃ ZWIĄZANYCH

Z ZAŻYWANIEM ŚRODKÓW ODURZAJĄCYCH

Wydaje się, że dość istotną sprawą jest, czy uczniowie, którzy weszli w kontakt ze środkami odurzającymi, uczynili to świadomie, czy też wynikało to z braku wiedzy na temat ich szkodliwości.

Analizując rozkład odpowiedzi uzyskanych na pytanie dotyczące znajomości zagrożeń związanych z narkomanią, można zauważyć, że przeważająca większość badanych (90 %) przed swoją inicjacją „używkową” posiadała już pewną wiedzę na ten temat.

Wobec powyższego dziwić może fakt, że mimo posiadania odpowiedniej wiedzy, tak duża grupa młodych ludzi zdecydowała się sięgnąć po „ używki”, kierując się najczęściej zwykłą ciekawością związanych z tym doznań. Pewnych wyjaśnieniem takiego stanu rzeczy może stać się poznanie źródeł wiedzy młodzieży na temat środków odurzających. Wiadomo bowiem, że aby przekazywane wiadomości skłaniały do respektowania zawartych w nich przeciwwskazań, konieczny jest odpowiedni współczynnik zaufania do jej źródła.

Tabela 12. Źródła wiedzy na temat zagrożeń zdrowotnych.

	Dziewczęta	Chłopcy	Razem
Koledzy	13	13	26
Mass media	8	12	20
Rodzice	5	5	10
Nauczyciele	3	5	8
Razem	29	35	64

Z powyższej tabeli możemy wywnioskować, że podstawowymi źródłami wiedzy większości badanych są przede wszystkim koledzy oraz w drugiej kolejności mass media. Dotyczy to zarówno chłopców jak i dziewczynek. W pewnym stopniu wyjaśnia to fakt, że mimo posiadanej wiedzy tak duża liczba respondentów zdecydowała się sięgnąć po narkotyki. Szczególnie bowiem w odniesieniu do kolegów można mieć uzasadnione wątpliwości, co do rzetelności i wiarygodności tego przekazywanej przez nich wiedzy na ten temat. Z drugiej jednak strony trudno zaprzeczyć, że grupa rówieśnicza odgrywa ogromną rolę w rozwoju społeczno - moralnym młodego człowieka. Nie można przecież wykluczać, że w tej właśnie grupie mogą funkcjonować dealerzy, którzy we własnym interesie oszukiwali swoich potencjalnych klientów. Niepokoić musi natomiast znikomy odsetek badanych, którzy o rzeczywistych zagrożeniach związanych z narkomanią dowiedzieli się od rodziców i nauczycieli.

10. WPŁYW ODDZIAŁYWANIA INFORMACYJNO - PROPAGANDOWEGO PRZECIWKO ZAŻYWANIU ŚRODKÓW ODURZAJĄCYCH.

W prowadzeniu działań związanych z przeciwdziałaniem zagrożeniom zdrowotnym niewątpliwie ważna rola powinna przypadać szkole. Należałoby zgodzić się tu z prof. E. Łuczak, która twierdziła, że niezależnie od zmieniających się wizji i koncepcji w zakresie społecznych zadań szkoły jej funkcja profilaktyczna nigdy nie powinna być pomniejszana. Wynika to nie tylko z tego, że uczeń przebywa w niej ok. sześciu godzin dziennie, ale raczej z faktu, iż to właśnie w szkole dochodzi w wielu przypadkach do pierwszych kontaktów z używkami.

Zgodnie z zapisami ustawowymi (ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii z 24.04.1997r) szkoły mają wręcz obowiązek prowadzenia działań profilaktycznych w zakresie narkomanii. Ich działalność powinna w szczególności koncentrować się na pracy wychowawczej i zapobiegawczej.

Zadania profilaktyczne szkoły sprowadzają się najczęściej do zadań edukacyjnych, motywacyjnych a także wczesnej pomocy psychokorekcyjnej. Ich celem zaś jest ograniczenie rozprzestrzeniania się zjawiska zagrożeń zdrowotnych wśród osób nieuzależnionych, a także zmniejszenie jego rozmiarów wśród tych, którzy już są uzależnieni.

Tabela 13. Czy w Twojej szkole jest oddziaływanie informacyjno propagandowe przeciwko zażywaniu środków odurzających?

	Dziewczęta	Chłopcy	Razem
Tak	16	19	35
Nie	13	16	29
Razem	29	35	64

Jedynie co czwarty uczeń szkoły średniej twierdzi, że tego rodzaju działalność jest prowadzona regularnie. Dominuje tutaj przekonanie o sporadyczności pracy propagandowo - informacyjnej przeciwko używkom. Co trzecia osoba jest zdania, że w ich placówkach oświatowych nie prowadzi się takiej działalności.

11. ZNAJOMOŚĆ POJĘCIA PROMOCJA ZDROWIA.

Ostatnie pytanie skierowane do młodzieży dotyczyło znajomości pojęcia promocja zdrowia. Odpowiedzi , których udzielali respondenci przedstawia tabela 14.

Tabela 14. Z czy kojarzysz Ci się pojęcie promocja zdrowia?

	Dziewczęta	Chłopcy	Razem
Ze zdrowym odżywianiem	7	3	10
Z przeciwdziałaniem wszystkim zagrożeniom zdrowia	18	22	40
Z promocją nowej placówki medycznej	2	4	6
Z niczym	2	6	8
Razem	29	35	64

Jak wynika z powyższej tabeli większość respondentów zna pojęcie promocji zdrowia i kojarzy je prawidłowo. Nieliczni kojarzyli promocję zdrowia ze zdrowym odżywianiem i promocją nowej placówki medycznej. Jedynie ośmiu osobom na grupę sześćdziesięciu czterech ankietowanych promocja zdrowia nie kojarzy się z niczym.

12. PEDAGOG SZKOLNY O WPŁYWIE PROMOCJI ZDROWIA NA ZAGROŻENIA ZDROWOTNE MŁODZIEŻY.

Zgodnie z założeniem, iż „poznania nie można opierać jedynie na jednej technice badań”, swoje badania poszerzyłem o technikę metod indywidualnych, a mianowicie wywiadem z pedagogiem szkolnym. Posłużyłam się tutaj tzw. wywiadem jawnym, polegającym na rozmowie, w której „badany poinformowany jest prawdziwie o cechach, charakterze i przedmiocie wywiadu”

Aby potwierdzić wyniki mojej ankiety przeprowadziłem wywiad z pedagogiem szkolnym pracującym w Liceum Ogólnokształcącym im. Mikołaja Kopernika w Kołobrzegu. Poniżej przedstawiam rezultaty mojej pracy.

Wywiad z pedagogiem szkolnym.

Charakterystyka osoby: moim rozmówcą jest Pani mgr M. R., wiek 38 lat, wykształcenie wyższe, stan cywilny - mężatka, córka w wieku gimnazjalnym. Pracuje w tej szkole od 1996 roku.

Jak długo pracuje Pani na zajmowanym stanowisku?

Pani pedagog stwierdza, że pracuje w tej placówce od dwunastu lat, jednak obowiązki pedagoga szkolnego powierzono jej w 2000 roku, czyli osiem lata temu.

Czy lubi Pani swoją pracę ?

Pani pedagog uśmiecha się stwierdzając, że zdecydowanie tak.

Na jakie najczęściej problemy napotyka Pani w swojej pracy?

Według Pani pedagog, problemy okazują się być różnorakie. Począwszy od różnego rodzaju bójek między młodzieżą poprzez palenie papierosów, aż do zażywania przez młodzież alkoholu i narkotyków. Pani M. dodaje, iż problemy zmieniają się wprost proporcjonalnie do czasów w jakich żyjemy.

Czy w placówce, w której Pani pracuje jest nasilone spożywanie alkoholu lub zażywanie narkotyków?

Pani pedagog tłumaczy, iż nie zawsze rozmiar problemu lub natężenie jakiegoś zjawiska ma miejsce w szkole. Czasami bywa tak, iż o pewnym incydencie jest powiadamiana przez osoby trzecie, jednak oficjalnie sprawa do niej nie trafiła, dlatego nie jest osobą władną, aby odpowiedzieć na to pytanie.

Jakie czynności prewencyjne i informacyjno - propagandowe stosuje Pani w swojej pracy?

Pani pedagog stwierdza, iż przeprowadza rozmowy z uczniami, którzy stwarzają problemy wychowawcze a jeśli one nie przynoszą rezultatu powiadamia rodziców lub kieruje daną osobę do poradni specjalistycznej.

Czy młodzież zgłasza się do Pani ze swoimi problemami - czy zazwyczaj to pani interweniuje w określonych sytuacjach?

Pani pedagog twierdzi, iż młodzież przychodzi do niej ze swoimi problemami i niezmiernie taka sytuacja cieszy Panią M. jednak niezwłocznie dodaje, iż niejednokrotnie jej pomoc ogranicza się jedynie do interwencji na prośbę wychowawcy lub rodzica.

Na pytanie Jakie widzi Pani największe zagrożenia zdrowotne młodzieży w dzisiejszych czasach?- Pani pedagog odpowiada, z pewnym przekonaniem, iż są to narkotyki oraz wirus XXI wieku - AIDS. Potem przyznaje, iż wszystkie używki są szkodliwe, jednak papierosy i alkohol uzależniają wolniej a ich przedawkowanie nie wiąże się z natychmiastową śmiercią, dlatego też uważa je za „ mniejsze zło”

Ostatnim pytanie wywiadu brzmiało : Czy uważa Pani, że lansowanie promocji zdrowia może mieć istotny wpływ na stosunek młodzieży do zażywania środków odurzających?

Pani pedagog twierdzi, iż bezapelacyjnie tak. Dodaje również, że do niedawna brak było odpowiedniej literatury, która pomagała by rozpowszechniać promocję zdrowia. Pani M. twierdzi również, że ograniczenia etatowe, które zostały wprowadzone siedem lat temu doprowadziły do redukcji etatu pielęgniarki szkolnej, która jej zdaniem zadanie to wykonywała by najlepiej.

ZAKOŃCZENIE

Okres transformacji w Polsce przyniósł wiele zmian zarówno w życiu całego społeczeństwa, jak i w życiu poszczególnych rodzin. Radykalnie pogorszyła się sytuacja materialna znacznej części społeczeństwa, a w konsekwencji nastąpił wzrost zasięgu ubóstwa. Nagły spadek dochodów i utrata pracy, które stały się udziałem wielu polskich rodzin nie sprzyjają rozwojowi rodziny. Okoliczności te wpływają na pogorszenie jakości relacji rodzinnych, mogą prowadzić do aktów przemocy psychofizycznej oraz nadużywania środków odurzających, które „pomagają” zapomnieć. Zmiany transformacyjne dotknęły szczególnie grupę młodych ludzi. Rośnie liczba zagrożeń negatywnymi zjawiskami i procesami społecznymi, które nie są obojętne dla życia i rozwoju młodego pokolenia: agresja interpersonalna, ubóstwo, nadmierne obciążenie obowiązkami, szum informacyjny wyrażający się między innymi w ogromnych zasobach szczegółowej i nieuporządkowanej wiedzy, którą chce się przekazać w systemach edukacyjnych.

Te procesy ogólnospołeczne dostarczają wielu zagrożeń, przysparzają cierpień, utrudniają rozwój, nie stwarzają wszystkim jednakowych szans rozwoju i egzystencji. A przecież prawidłowy rozwój i dobre zdrowie fizyczne, psychiczne oraz społeczne w dzieciństwie i młodości oraz ukształtowane w tym okresie umiejętności i zachowania zdrowotne stanowią zasoby dla zdrowia człowieka w dalszych latach życia.

Jednym z najpoważniejszych zagrożeń społecznych jak wykazały badania jest alkoholizm i narkomania, rozwijająca się szczególnie wśród młodego pokolenia.

Od kilku lat alkoholizm i narkomania utraciła swój marginalny charakter, dotyczący jedynie wąskiego kręgu zbuntowanej młodzieży, stając się zjawiskiem coraz bardziej powszechnym i obecnym.

Pedagodzy, socjologowie, wskazując na przyczyny opisywanego zjawiska, zwracają uwagę na gwałtowne zmiany społeczne. Efektem przemian, oprócz wielu innych, są m.in. dysfunkcjonalność szkoły, zdecydowanie zbyt małe zainteresowanie rozwojem dziecka ze strony rodziny, pozostawienie go samemu sobie, negatywny wpływ rówieśników, oddziaływanie środków masowego przekazu. To wszystko powoduje, że dziennikarze biją na alarm, politycy rozważają możliwość obniżenia dolnej granicy odpowiedzialności karnej, a społeczeństwo jest coraz bardziej przerażone. Rodzi się zatem pytanie: jaka jest skala zagrożenia demoralizacją i patologiami młodzieży szkolnej?

Przeprowadzone badanie miało na celu przede wszystkim pomiar natężenia zjawiska używania środków odurzających wśród młodzieży. Podstawowymi pytaniami badawczymi były zatem pytania o liczby młodych ludzi, którzy mieli doświadczenia z tego typu substancjami oraz o stopień nasilenia tych doświadczeń. W badaniu poruszono także takie kwestie jak dostępność substancji psychoaktywnych, zarówno w wymiarze fizycznym jak psychologicznym, gotowość do podjęcia prób z tymi środkami, przekonania na temat ich szkodliwości, doświadczenia w zakresie problemów związanych z ich używaniem oraz wpływem promocji zdrowia na zagrożenia zdrowotne.

Badania wskazują, że sięganie do środków odurzających występuje najczęściej z jednej strony w grupach społecznie zaniedbanych, z drugiej zaś (choć w mniejszym zakresie) w środowiskach zamożnej młodzieży.

Co ciekawe, każdej z tych grup można przypisać prefererowanie innych rodzajów używek. - od napojów alkoholowych po narkotyki.

Przyczyny takiego stanu rzeczy są złożone i obejmują następujące czynniki: dynamiczne działania przemysłu alkoholowego, zwłaszcza piwnego, prowadzącego agresywną promocję napojów alkoholowych w mediach, a także sponsorującego różne formy spędzania wolnego czasu, przede wszystkim rozrywkę i sport, przemiany obyczajowe i kulturowe wśród młodzieży na całym świecie, owocujące wzmożonym kontaktem z alkoholem w czasie wolnym oraz wcześniejsze niż kiedyś manifestowanie zachowań, które są uważane za atrybuty dorosłości, wzrost zasobów finansowych młodzieży, podejmującej pracę zarobkową równocześnie z nauką lub otrzymującej większe sumy pieniędzy od lepiej sytuowanych rodziców; rozluźnienie kontroli ze strony rodziców i wychowawców.

Opiekunowie, którzy są gotowi reagować na sygnały dotyczące narkotyków, wobec alkoholu przyjęli zdecydowanie pobłażliwą postawę, występuje masowe łamanie zakazu sprzedaży i podawania alkoholu osobom nieletnim oraz brak reakcji przeciwdziałających temu zjawisku ze strony społeczności lokalnej.

Wyniki badań pokazują jednoznacznie, iż napoje alkoholowe okazały się najbardziej rozpowszechnioną substancją psychoaktywną wśród młodzieży szkolnej. Napoje te chociaż raz w ciągu swojego życia piło 73% uczniów (47,6% dziewcząt i 58,2% chłopców). Zwraca uwagę, że wykształcenie rodziców nie wpływa znacząco na osobiste doświadczenia z alkoholem badanej kategorii młodzieży.

Respondentów zapytano, po jakie napoje alkoholowe sięgają najczęściej. Napojem alkoholowym, po który najchętniej sięgali badani uczniowie było piwo. Niemal trzy czwarte badanych (72%) wypiło w ciągu ostatnich 30 dni przynajmniej jedną butelkę lub puszkę piwa. Zwraca tutaj uwagę duży odsetek dziewcząt, które przyznają się do picia piwa. Tylko jedna trzecia badanych uczennic nie przyznała się do picia piwa.

Zdecydowanie mniejszym powodzeniem wśród badanych cieszyło się wino. Dotyczy to w jednakowym stopniu zarówno chłopców jak i dziewczęta. Niepokoić musi natomiast bardzo liczny, jak na tę kategorię wiekową, odsetek badanych, którzy przyznają się do picia wódki.

Szczególnie niebezpieczne dla młodego człowieka, jak również dla porządku publicznego jest zażywanie uzywek w znacznych ilościach, a szczególnie w ilościach prowadzących do przekroczenia progu wytrzymałości organizmu. Jak pokazują dane większość badanych ma za sobą doświadczenie upicia się lub przedawkowania.

Rozmowa z pedagogiem szkolnym potwierdziła wyniki ankiety, jednak ciekawostką jest zwrócenie uwagi na fakt, iż promowanie zdrowia nie leży w gestii pedagoga a raczej pielęgniarki szkolnej, której etat w większości szkół zlikwidowano.

Przeprowadzone badania potwierdziły hipotezy, które założyłem w drugim rozdziale pracy. Okazuje się, iż promocja zdrowia nie jest rozpowszechniona wśród młodzieży, najczęściej kojarzy się prawidłowo, jednak duża ilość młodzieży interpretuje ją błędnie. Promowanie zdrowia wpływa w nikłym stopniu na ograniczenie sięgania po używki przez młodzież, ponieważ jest mało rozpowszechniona. Najczęstszymi motywami zagrożeń zdrowotnych są ciekawość, moda, kłopoty rodzinne i

kłopoty w szkole, ale także chęć zabawy i „ oderwania się od monotonii”.

Źródłem wiedzy na temat zagrożeń zdrowotnych związanych z zażywaniem środków odurzających są najczęściej koledzy i media, znikoma jest wiedza czerpana od rodziców lub wychowawców.

Wśród różnych instytucji odpowiedzialnych za wychowanie najważniejsza rola przypada rodzinie i szkole. Także w przypadku używania przez młodzież substancji, rodzina i nauczyciele mogą mieć decydujący wpływ na ograniczenie tego zjawiska. Przyzwolenie ze strony rodziców, wychowawców lub brak zainteresowania stosunkiem dzieci do alkoholu i innych substancji sprzyjać może ich używaniu. Odpowiednio realizowana strategia wychowawcza zapobiec może podejmowaniu i ponawianiu doświadczeń z używkami. Niewątpliwie wpływ taki mogłaby wywrzeć promocja zdrowia, która jednak nie została jeszcze wylansowana na tyle, aby widoczny był jej oddźwięk wśród młodego społeczeństwa.

Jedynie wprowadzanie w wielu uczelniach zajęć z promocji zdrowia, jak i spore zainteresowanie samej młodzieży tą problematyką być może przyniesie w przyszłości efekt w postaci wychowania nowej wyspecjalizowanej kadry zajmującej się pomaganiem ludziom mającym to nieszczęście, iż uwierzyli w zbawienną moc używek.

Bibliografia

1. Barczyński M., Bogusz J., Medyczny słownik encyklopedyczny,

Kraków 1993, PWN.

2. Jabłoński L., Sanologia. Nauka o zdrowiu społeczeństwa,

Żyrardów 1998, WSRL w Żyrardowie.

3. Kulik T.B., Wrońska I., Zdrowie w medycynie i naukach społecznych,

Stalowa Wola 1997, KUL.

4. Kulik T.B., Edukacja Zdrowotna w rodzinie i w szkole,

Stalowa Wola 1997,Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zdrowotnej.

5. Lalak D., Pilch T., Elementarne pojęcia pedagogiki społecznej i pracy socjalnej, Warszawa 1999, Wydawnictwo Amber.

6. Łobocki M., Metody badań pedagogicznych, Warszawa 1978, PWN.

7. Niebrzydowski L., Psychologia ludzkich potrzeb i możliwości,

Warszawa 1999r, Self esteem.

8. Nowak S., Metodologia badań socjologicznych, Warszawa 1970, PWN.

10. Pilch T., Zasady badań pedagogicznych, Warszawa 1995, ŻAK.

11. Kulmatycki L., Wychowanie fizyczne i zdrowotne, nr 2/1999.

12. Sygit M., Wychowanie zdrowotne, Szczecin 1997, USz.

13. Szymczak M, Słownik Języka Polskiego, Warszawa 1991, PWN.

14. Woynarowska B., Zdrowie i szkoła, Warszawa 2000, UŁ.

15. Wroczyński R., Pedagogika społeczna, Warszawa 1979, PWN.

Spis tabel

Tabela 1. Liczba osób i ich płeć..........................................................24

Tabela 2. Wykształcenie rodziców respondentów.............................25

Tabela 3. Pochodzenie społeczne respondentów................................26

Tabela 4. Natężenie picia alkoholu lub zażywania

innych substancji odurzających...........................................28

Tabela 5. Czy w ciągu ostatnich 30 dni piłeś(aś) alkohol lub

zażywałeś(aś) inne środki odurzające?.............................29

Tabela 6. Miejsce spożywania alkoholu lub zażywania innych

środków odurzających.........................................................30

Tabela 7. Jaki alkohol pijesz najczęściej?...........................................31

Tabela 7a. Jakie środki odurzające zażywasz najczęściej?.................32

Tabela 8. Przekraczanie granicy wytrzymałości organizmu............33

Tabela 9. Przewidywane konsekwencje zażywania środków

odurzających (pozytywne)....................................................34

Tabela 10. Przewidywane konsekwencje zażywania środków

odurzających (negatywne)..................................................34

Tabela 12. Źródła wiedzy na temat zagrożeń zdrowotnych.................37

Tabela 13. Czy w Twojej szkole jest oddziaływanie

informacyjno - propagandowe przeciwko zażywaniu

środków odurzających? ........................................ 39

Tabela 14. Z czy kojarzysz Ci się pojęcie promocja zdrowia?...........40

ANEKS

Kwestionariusz ankiety

Ankieta jest dobrowolna i anonimowa.

Nie musisz jej wypełniać. Jeśli jednak decydujesz się na jej wypełnienie, proszę o szczerość w udzielanych odpowiedziach.

1. Wiek

..........................................................................

2. Płeć

Kobieta Mężczyzna

3. Wykształcenie rodziców (proszę zakreślić wykształcenie rodzica o wyższym wykształceniu)

Podstawowe Zawodowe Średnie Wyższe

4. Pochodzenie społeczne

Miejskie Wiejskie

5. Czy piłeś/piłaś kiedyś alkohol lub spożywałeś/spożywałaś inne środki odurzające?

Tak Nie

6. Czy w ciągu ostatnich 30 dni piłeś(aś) alkohol lub zażywałeś(aś) inne środki odurzające?

Tak Nie

7. Gdzie ostatnio piłeś/piłaś kiedyś alkohol lub spożywałeś/spożywałaś inne środki odurzające?

W domu U kolegi Gdzie indziej.....................................

8. Jaki alkohol pijesz najczęściej?

Piwo Wino Wódkę Nie piję

9. Jaki środek odurzający zażyłeś jako pierwszy?

Marihuana Haszysz Ekcstacy Nie używam

10. Określ w skali od 1 do 5 na ile prawdopodobne jest, że po wypiciu alkoholu lub zażyciu innego środka odurzającego doświadczysz wymienionych konsekwencji.

Poczuję się odprężony		1	2	3	4	5
Świetna zabawa		1	2	3	4	5
Doda mi odwagi		1	2	3	4	5
Mogę zapomnieć		1	2	3	4	5
Szkody zdrowotne		1	2	3	4	5
Kac		1	2	3	4	5
Wyrzuty sumienia		1	2	3	4	5
Złe samopoczucie		1	2	3	4	5
Uzależnienie		1	2	3	4	5

11. Jak postrzegasz nadużywanie środków odurzających?

Choroba Poważny problem Życiowa tragedia Normalka

12. Skąd dowiadujesz się o zagrożeniach wynikających ze spożywania środków odurzających?

Koledzy Mass media Rodzice Nauczyciele

13. Czy w Twojej szkole jest oddziaływanie informacyjno propagandowe przeciwko zażywaniu środków odurzających?

Tak Nie

14. Z czy kojarzysz Ci się pojęcie promocja zdrowia?(podkreśl właściwą)

• Ze zdrowym odżywianiem

• Z przeciwdziałaniem wszystkim zagrożeniom zdrowia

• Z promocją nowej placówki medycznej

• Z niczym

Kwestionariusz wywiadu

Wywiad z pedagogiem szkolnym

Jak długo pracuje Pani na zajmowanym stanowisku?

.......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... ..........................................................

Czy lubi Pani swoją pracę ?

.......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... ..........................................................

Na jakie najczęściej problemy napotyka Pani w swojej pracy?

.......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... ..........................................................

Czy w placówce, w której Pani pracuje jest nasilone spożywanie alkoholu lub zażywanie narkotyków?

Jakie czynności prewencyjne i informacyjno - propagandowe stosuje Pani w swojej pracy?

.......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... ..........................................................

.......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... ..........................................................

Czy młodzież zgłasza się do Pani ze swoimi problemami - czy zazwyczaj to pani interweniuje w określonych sytuacjach?

.......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... ..........................................................

Jakie widzi Pani największe zagrożenia zdrowotne młodzieży w dzisiejszych czasach?

.......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... ..........................................................

Czy uważa Pani, że lansowanie promocji zdrowia może mieć istotny wpływ na stosunek młodzieży do zażywania środków odurzających?

.......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... .......................................................... ..........................................................

D. Lalak, T. Pilch , Elementarne pojęcia pedagogiki społecznej i pracy socjalnej, Warszawa 1999, Wydawnictwo Amber, s. 15.

M.Barczyński, J. Bogusz, Medyczny słownik encyklopedyczny, Kraków 1993, PWN, s. 67.

L. Kulmatycki, Wychowanie fizyczne i zdrowotne, nr 2/1999, s. 51.

L. Jabłoński, Sanologia. Nauka o zdrowiu społeczeństwa, Żyrardów 1998, WSRL w Żyrardowie, s. 48.

L. Jabłoński, tamże, s. 51

J.B. Karski, Promocja zdrowia, Warszawa 1999, Wydawnictwo Imber, s. 18.

T.B. Kulik, I. Wrońska, Zdrowie w medycynie i naukach społecznych, Stalowa Wola 1997, WSzM, s. 26.

T.B. Kulik, I. Wrońska, tamże, s. 28.

T.B. Kulik, I. Wrońska, tamże, s. 29.

⁵ T.B. Kulik, Edukacja Zdrowotna w rodzinie i w szkole, Stalowa Wola 1997, Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zdrowotnej, s. 44.

⁶ T.B. Kulik, Edukacja Zdrowotna w rodzinie i w szkole, Stalowa Wola 1997, Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zdrowotnej, s. 45.

⁷ Mieczysław Szymczak, Słownik Języka Polskiego, Warszawa 1991, PWN, s. 354.

⁸ L. Niebrzydowski, Psychologia ludzkich potrzeb i możliwości, Warszawa 1999, Self esteem, s. 39.

¹⁰ B. Woynarowska, Zdrowie i szkoła, Warszawa 2000, UŁ, s. 14.

¹¹ M. Sygit, Wychowanie zdrowotne, Szczecin 1997, USz., s. 72.

¹² B. Woynarowska, Zdrowie i szkoła, Warszawa 2000, UŁ, s. 46.

¹³ S. Nowak, Metodologia badań socjologicznych, Warszawa 1970, PWN, s. 214.

¹⁴ R. Wroczyński, Pedagogika społeczna, Warszawa 1979, PWN, s. 118.

¹⁵ M. Łobocki, Metody badań pedagogicznych, Warszawa 1978, PWN, s. 115.

¹⁶ T. Pilch, Zasady badań pedagogicznych, Warszawa 1995, ŻAK, s. 42.

¹⁷ T. Pilch, Zasady badań pedagogicznych, Warszawa 1995, Żak, s. 80.

¹⁸ T. Pilch, tamże, s. 82.

55

Dziewczynki

Chłopcy

---