Praca
psychoterapeutyczna z
DDA
„Syndrom DDA” można rozumieć jako
utrwalone schematy funkcjonowania
psychospołecznego powstałe w
dzieciństwie spędzonym w rodzinie
zaburzonej nadużywaniem alkoholu,
które bardzo utrudniają kontakt z
teraźniejszością i powodują
psychologiczne zamknięcie w przeszłości.
Osoby te w życiu dorosłym nadal patrzą
na wiele ważnych spraw w ich życiu z
perspektyw dziecka.
Pięć podstawowych grup
doświadczeń, z którymi DDA
muszą się zmagać:
1. Doświadczanie odrzucenia przez
pijącego i niepijącego rodzica
2. Nieprzewidywalność i chaos w rodzinie
alkoholowej
3. Doświadczenie życia w atmosferze
zagrożenia przemocą
4. Doświadczenie nadużyć seksualnych
(bycie ofiarą nadużyć lub świadkiem
nadużyć)
5. Brak jednoznacznego systemu wartości
Doświadczanie odrzucenia przez
pijącego i niepijącego rodzica
•Sposób doświadczania i możliwe konsekwencje:
-lęk przed odrzuceniem;
-brak pewności świata;
-brak nadziei;
-poczucie mniejszej wartości;
- perfekcjonizm; unikanie wyzwań; konieczność
zabezpieczenia się na przyszłość; poczucie osamotnienia;
unikanie związków, brak bliskości; destrukcyjne związki;
„zamrażanie uczuć”; racjonalizacja klęsk; tłumienie i
wypieranie; nadmierna kontrola emocjonalna
Nieprzewidywalność i chaos w
rodzinie alkoholowej
•Sposób doświadczania i możliwe
konsekwencje:
- wzmożona kontrola siebie i innych lub totalny
brak kontroli
- potrzeba ciągłego porządkowania własnego życia
- nadmierne planowanie lub brak planów
- lęk przed zmianą
- postawa „wytrzymałości”
- życie w „ustawicznej zmianie”
- rozwój myślenia „magicznego”
Doświadczenie życia w atmosferze
zagrożenia przemocą
•
Sposób doświadczania i możliwe
konsekwencje:
- ciągła obawa
- poczucie zagrożenia
- gotowość do walki
- nieporozumienia z otoczeniem i eskalacja konfliktów
- unikanie wszelkich zagrożeń
- utrwalona złość i reakcje „rozładowcze”
- tłumienie agresji
- poczucie krzywdy
- usprawiedliwianie sprawcy
Doświadczenie nadużyć seksualnych
(bycie ofiarą nadużyć lub świadkiem
nadużyć)
•Sposób doświadczania i możliwe
konsekwencje:
- brak akceptacji własnej seksualności
- zaburzenia tożsamości
- instrumentalne traktowanie seksu i
partnera
- idealizacja miłości platonicznej
Brak jednoznacznego
systemu wartości
•Sposób doświadczania i możliwe
konsekwencje:
- nieufność wobec autorytetów
- nadmierne wymagania i oczekiwania
wobec autorytetów
- kompulsywne poszukiwanie systemów
wartości
- radykalizm moralny
- problemy religijne
Lista cech występujących często u
DDA
(nie tylko u DDA i nie u wszystkich
DDA)
- lęk przed utratą kontroli
- lęk przed uczuciami
- lęk przed konfliktem
- nadmiernie rozwinięte poczucie
odpowiedzialności
- poczucie winy
- niezdolność do radości i zabawy
- ostra, bezlitosna samokrytyka
Lista cech występujących często u
DDA
(nie tylko u DDA i nie u wszystkich
DDA)
- tendencja do zaprzeczania/negowania
- trudności w kontaktach intymnych
- lęk przed porzuceniem
- tendencja do przeżywania poczucia krzywdy
- tendencja do czynności nałogowych
- tendencja do myślenia w kategoriach
„czarno-białe”
- zdolność do przetrwania
Istotą trudności DDA
jest
nieadekwatne reagowanie na
to, co dzieje się „tu i teraz”,
przefiltrowywanie aktualnych
wydarzeń przez filtr wydarzeń z
dzieciństwa. DDA reaguje tak,
jakby reagował na to, co się
działo w przeszłości, nie jak
osoba dorosła, ale jak
skrzywdzone dziecko.
O wystąpieniu syndromu
DDA decyduje interakcja
trzech grup czynników:
1. Rodzina:
-
konkretne wydarzenia w rodzinie, szczególnie traumy
-
struktura rodziny, zwłaszcza brak możliwości
uzyskania przez dziecko wsparcia emocjonalnego
-
normy i zasady rodzinne, zwłaszcza ukrywanie picia
-
reakcje rodziny na przeżycia dziecka, szczególnie
zaprzeczanie
-
rola dziecka w rodzinie
2. Czynniki wewnętrzne:
-
typ układu nerwowego, stan zdrowia, typ osobowości,
uzdolnienia
3. Czynniki zewnętrzne:
-
możliwość odnoszenia sukcesów
-
oparcie innych osób (nauczyciel, trener…)
-
aktywność otoczenia
Cele psychoterapii DDA
obejmują:
A) Rozstawanie się ze śladami
dzieciństwa w rodzinie
alkoholowej.
B) Zmiana stosunku do samego
siebie.
C) Uporządkowanie obecnego
życia.
D) Odzyskiwanie zdrowia
psychicznego.
A) Rozstawanie się ze
śladami doświadczeń w
dzieciństwie
Aby rozstać się z dzieciństwem trzeba:
zmienić przekonania na temat swojego
dzieciństwa
uświadomić sobie doznane krzywdy i
niezaspokojone potrzeby
odreagować urazy z dzieciństwa
uporządkować, pozamykać sprawy z rodzicami
(przeżycie i wyrażenie tłumionych, skrywanych i
niedokończonych spraw i uczuć do rodziców,
czasem rodzeństwa czy dziadków)
zrewidować nierealne oczekiwania
spojrzeć na swoje krzywdy z pozycji osoby
dorosłej i zaakceptować swoje dzieciństwo,
rodziców i samego siebie
rozstać się emocjonalnie z rodzicami
(przebaczyć)
B)Zmiana stosunku do
samego siebie
•Aby zmienić obraz samego siebie na bardziej
realistyczny i bardziej pozytywny trzeba:
lepiej poznać i zrozumieć samego siebie
oddzielić przekonania nabyte od rodziców od własnych
zakwestionować negatywną samoocenę
otworzyć sie na nowe informacje o sobie
połączyć myślenie o sobie z oceną obecnego działania i
własnymi sukcesami
poczuć własną siłę i niezależność
zacząć dbać o własne potrzeby i troszczyć sie o siebie
nauczyć sie stawania po swojej stronie, pomagania
sobie, bycia przyjacielem samego siebie
rozpoznać i przepracować destrukcyjne schematy
dotyczące samego siebie
zaakceptować siebie
C) Uporządkowanie
własnego życia
• Aby móc uporządkować obecne życie
i wprowadzić w nim konstruktywne
zamiany trzeba:
nauczyć się innego, satysfakcjonującego
kontaktowania sie z ludźmi
nauczyć się tworzenia trwałych, bliskich
związków
poszukać własnych celów życiowych
stworzyć nową hierarchię wartości
zaplanować konkretne zmiany w różnych
sferach życia
rozpocząć rozwiązywanie aktualnych
problemów
D) Odzyskiwanie zdrowia
psychicznego
1. U niektórych mogą wystąpić poważne
zaburzenia psychiczne.
2. Najczęstszymi zaburzeniami klinicznymi
rozpoznawanymi u DDA są: - zaburzenia lękowe
i lękowo-depresyjne, depresja, zaburzenia
osobowości, zaburzenia adaptacyjne,
uzależnienia, zaburzenia jedzenia.
3. W terapii tych zaburzeń również zmierzamy
do rozpoznawania i przepracowywania
destrukcyjnych schematów osobistych, które
się do nich przyczyniają.
4. W przypadku osób uzależnionych konieczna
jest wcześniejsza psychoterapia uzależnień.
FAZY PSYCHOTERAPII
DDA
1. OKREŚLANIE PROBLEMÓW
2. ROZPOZNANIE I ZROZUMIENIE HISTORII
SWEGO DZIECIŃSTWA
3. ROZPOZNAWANIE DOŚWIADCZEŃ KRZYWDY
OSOBISTEJ
4. PRZEPRACOWANIE TRAUM
5. DOMYKANIE NIEDOKOŃCZONYCH SPRAW
6. ZMIANA NASTAWIENIA WOBEC SAMEGO
SIEBIE
7. POSZUKIWANIE NOWEGO PORZĄDKU
2. ROZPOZNANIE I ZROZUMIENIE
HISTORII SWEGO DZIECIŃSTWA
a) przywrócenie wiary w swoje przeżycia i
uznanie prawa do korzystania z pomocy;
b) uznanie subiektywnej wersji pacjenta
dotyczącej jego dzieciństwa;
c) zakwestionowanie obowiązku przestrzegania
tajemnicy rodzinnej;
d) ustalenie listy praw, z prawem do
korzystania z pomocy na czele;
e) rozpoznanie struktury rodziny, relacji w
rodzinie, pokoleniowych przekazów rodzinnych;
3. UŚWIADOMIENIE
KRZYWDY
a) opowiadanie o bolesnych wydarzeniach z
dzieciństwa;
b) eksploracja kontaktów z rodzicami;
c) eksploracja wspomnień z dzieciństwa;
d) stworzenie listy krzywd i
niezaspokojonych potrzeb;
e) wybranie (stworzenie) osoby mającej
towarzyszyć w trudnych chwilach w terapii;
f) oswajanie lęku przed spotkaniem sie z
cierpieniem związanym z poczuciem
krzywdy;
4. ODREAGOWYWANIE
URAZÓW
a) eksploracja poczucia krzywdy;
b) odreagowanie traumatycznych
przeżyć (przemoc, nadużycia
seksualne, odrzucenie);
c) przeżycie i wyrażenie tłumionych od
dzieciństwa uczuć złości i buntu;
d) zmiana zakończenia traumatycznych
przeżyć;
e) praca nad zintegrowaniem nowego
doświadczenia (interpretacja wydarzeń
traumatycznych z pozycji osoby
dorosłej)
5. DOMYKANIE
NIEZAŁATWIONYCH SPRAW
a) wyrażanie nieokazywanych uczuć do
rodziców i powiedzenie im o nigdy
niezaspokojonych potrzebach względem nich;
b) wprowadzenie nowego, sprawiedliwego
porządku we własnej historii
(np. przez symboliczne
psychodramy jak "sąd nad złym rodzicem");
c) zrezygnowanie z nierealnych oczekiwań;
d) spojrzenie na własne dzieciństwo z pozycji
dorosłego - doświadczenie własnej siły,
wartości, niezależności
(zaakceptowanie własnego
dzieciństwa);
e) rozstanie się emocjonalne z rodzicami
(przebaczenie)
.
6. ZMIANA NASTAWIENIA WOBEC
SAMEGO SIEBIE
a) wydobycie destrukcyjnych schematów na swój
temat i poszukanie korzeni tych schematów;
b) praca nad zmiana tych schematów (dialog
wewnętrzny, procedura Okrutnego Krytyka
Wewnętrznego, rozmowy z rodzicami itp.);
c) zbieranie nowych informacji o sobie;
d) praca nad zmianą "tożsamości ofiary";
e) praca nad akceptacją i rozwojem siebie jako
kobiety lub mężczyzny;
f) praca nad akceptacją własnej seksualności;
g) praca nad akceptacją siebie i stworzenie bardziej
pozytywnego obrazu "ja";
h) nauka dobrego traktowania siebie
(stawania po
swojej stronie).
7. POSZUKIWANIE
NOWEGO PORZĄDKU
a) zakwestionowanie dotychczasowych
przekonań o ludziach i świecie;
b) oddzielenie przeszłości od
teraźniejszości;
c) praca nad nową hierarchią wartości;
d) poszukiwanie celów życiowych;
e) planowanie konstruktywnych zmian w
różnych dziedzinach życia;
f) rozwiązywanie aktualnych problemów
POŻĄDANE EFEKTY TERAPII
Podstawowym efektem psychoterapii są zmiany
destrukcyjnych schematów osobowościowych,
powodujące poprawę w funkcjonowaniu pacjenta w
następujących aspektach:
Uwolnienie się od poczucia krzywdy i innych urazów z
dzieciństwa;
Lepsze radzenie sobie z przykrymi stanami
emocjonalnymi (szczególnie z poczuciem krzywdy i
winy), obniżenie poziomu lęku i stanów depresyjnych;
Poprawa poczucia własnej wartości i lepsze
traktowanie siebie;
Poprawa relacji w bliskich związkach;
Otwarcie się na nowe kontakty z ludźmi;
Lepszy, bardziej bezpośredni kontakt z rzeczywistością
i teraźniejszością;
Zwiększenie zdolności do dokonywania wyborów i
rozwiązywania aktualnych problemów.