Finansowanie projektów w turystyce i hotelarstwie

Mgr B. Bugiel

Wykład I 20.03.10

II 29.05.10

Ogólna agenda wykładów

1. Podstawowe pojęcia

2. Analiza wewnętrzna

3. Finansowanie wewnętrzne

4. Finansowanie zewnętrzne cz. I

5. Finansowanie zewnętrzne cz. II

6. Studium wykonalności

7. Biznes plan

8. Środki UE

Co to jest projekt?

Wg Słownika Wyrazów Obcych PWN, projekt to:

1. zamierzony plan działania, postępowania; pomysł, zamiar

2. plan, szkic czegoś, np. budowli, konstrukcji, przedsięwzięcia, ustawy

3. dokument zawierający obliczenia i dane techniczne dotyczące wykonania jakiegoś obiektu lub urządzenia

<niem. Projekt, za fr. projet, z łac. proiectus wysunięty do przodu>

Co to jest proces?

Uporządkowany ciąg zdarzeń zachodzących po sobie. Występowanie kolejnych zdarzeń wynika z poprzednich zdarzeń oraz ze stanu i zdarzeń zachodzących w rzeczywistości, w której dany proces postępuje.

W zarządzaniu słowo proces często jest tożsame z definicją mówiącą o tym jakie zdarzenia mają występować po sobie - wraz z określeniem co wpływa na występowanie kolejnych zdarzeń

Inwestycja - definicja ogólna - PWN

INWESTYCJE [łac.], nakłady dokonywane w celu stworzenia lub zwiększenia środków trwałych, które przyczyniają się do wytworzenia dla przyszłego spożycia strumienia dóbr i usług; o podstawowym znaczeniu inwestycji decyduje osiągane w ich wyniku zwiększenie produkcji i usług.

Inwestycje wiążą się w sposób konieczny z poświęceniem na rzecz konsumpcji w przyszłości zarówno bieżącej konsumpcji, jak i produkcji dóbr inwestycyjnych służących produkcji dóbr konsumpcyjnych; w rachunkowości społecznej inwestycje są sumą nowo utworzonego kapitału stałego brutto oraz zmian zapasów i robót w toku.

Inwestycja jest to wyrzeczenie się bieżącej konsumpcji dla przyszłych i niepewnych korzyści. Te korzyści mają przyszły i niepewny charakter. Kapitał występuje w dwóch zasadniczych formach, jako kapitał rzeczowy i finansowy i dlatego inwestycje mogą polegać na kupowaniu rzeczy, i na formie niematerialnej instrumentu finansowego (akcje, obligacje).

Istnieje wiele rodzajów inwestycji, wyróżniamy m. in.:

• inwestycje finansowe,

• inwestycje rzeczowe,

• inwestycje niematerialne.

Projekt a inwestycja

• Projekt jest potrzebny by inwestycja mogła zostać zrealizowana

• Projekt jest planem realizacji inwestycji

Rodzaje inwestycji :

• Ze względu na sposób powiązania danej inwestycji z innymi współzależnymi zadaniami:

• inwestycje współzależne.

• inwestycje niezwiązane (niezależne).

• Ze względu na sposób powiązania z głównym celem danego przedsięwzięcia rozwojowego:

• inwestycje podstawowe, które realizują główny cel inwestycji np. budowa nowego zakładu.

•inwestycje współzależne (towarzyszące lub pośrednie) zapewniają odpowiednie zaplecze dla inwestycji podstawowej np. budowa dróg dojazdowych, ekspertyzy.

• Ze względu na czas przygotowania, realizacji i użytkowania inwestycji:

• inwestycje krótkoterminowe.

• inwestycje średnioterminowe.

• inwestycje długoterminowe.

• Ze względu na efekt uzyskany z działalności inwestycyjnej:

• inwestycje produkcyjne, rozszerzające sferę dóbr i usług materialnych.

• inwestycje nieprodukcyjne tworzą przede wszystkim usługi niematerialne np. budynki mieszkalne, urządzenia komunalne.

• Ze względu na sposób realizacji inwestycji:

• inwestycje zlecone, czyli realizowane systemy zlecone, przedsiębiorstwo zleca wykonanie jakimś generalnym wykonawcom dotyczy to przede wszystkim dużych inwestycji, które wymagają specjalistycznych urządzeń.

• inwestycje wykonywane we własnym zakresie, są one wykonywane przez własne zespoły remontowo-budowlane i dotyczy mniejszych zadań inwestycyjnych.

• Ze względu na źródła ich finansowania:

• inwestycje ze środków własnych.

• inwestycje ze środków obcych, kredytowe.

• inwestycje mieszane, ze środków własnych, jak i obcych.

• Ze względu na stopień zaawansowania inwestycji:

• inwestycje noworozpoczynane.

• inwestycje kontynuowane.

• Ze względu na szczebel podejmowania decyzji inwestycji:

• inwestycje przedsiębiorstw podejmowane z własnej inicjatywy przez przedsiębiorstwo.

• inwestycje wspólne podejmowane z innymi podmiotami krajowymi i zagranicznymi (join-venture).

• inwestycje lokalne, realizowane są z inicjatywy władz lokalnych.

Cechy projektu

• jest jednorazowy

• ma zdefiniowany cel

• można go podzielić na podprojekty

• jest ograniczony terminem

• jego realizacja wiąże się z ryzykiem

• wymaga współpracy specjalistów z różnych dziedzin

• wymaga kierowania

Determinanty projektu

Idea (dobrze dobrany i przemyślany pomysł projektowy)

Cel (jasno i dobrze wytyczony)

Ludzie (kompetentni i odpowiednio przydzieleni)

Zasoby (optymalnie wykorzystane)

Projekt i zarządzanie projektem

Projekt jest to zbiór aktywności charakteryzujący się następującymi cechami:

- są ze sobą powiązane w złożony sposób

- zmierzają do osiągnięcia celu, często poprzez wytworzenie unikalnej wartości dodanej (np. sprzedaż unikalnego produktu)

- posiadają zaplanowany z góry początek i koniec.

Zarządzanie projektem jest to zbiór czynności wykonywanych w celu osiągnięcia wyznaczonych celów. Zawiera się w nim planowanie, harmonogramowanie i utrzymywanie postępów w czynnościach składających się na projekt. Najprościej można także powiedzieć, iż jest to nauka o utrzymywaniu ryzyka porażki na możliwie niskim poziomie w całym cyklu życia projektu. Ryzyko to bierze się głównie z niepewności związanej z przyszłymi wydarzeniami na każdym etapie przedsięwzięcia.

Z innego punktu widzenia, zarządzanie projektem można zdefiniować jako naukę o definiowaniu i osiąganiu celów przy jednoczesnej optymalizacji użycia zasobów (np. czasu, pieniędzy, ludzi, itd).

Zarządzanie projektami (project management) polega na zastosowaniu wiedzy, umiejętności, narzędzi oraz technik w działaniach realizowanych w projekcie w celu spełnienia wymagań danego projektu. Jest to osiągalne za pomocą procesów:

• rozpoczęcia,

• planowania,

• realizacji,

• kontroli,

• zakończenia.

Pracami wykonywanymi w projekcie zajmuje się zespół projektu, który uwzględnia: trudne do pogodzenia ze sobą uwarunkowania zakresu, czasu, kosztów, ryzyka i jakości, interesariuszy (Osoby i organizacje aktywnie zaangażowane w realizację projektu, lub których interesy podlegają korzystnym lub niekorzystnym wpływom wynikającym z realizacji lub zakończenia projektu) o różnych potrzebach i oczekiwaniach zidentyfikowane wymagania.

Projekt - definicja (PMI)

Projekt to tymczasowe przedsięwzięcie podejmowane w celu wytworzenia unikalnego wyrobu lub dostarczenia unikalnej usługi (produktu projektu).

Cechy projektu

* Tymczasowość polega na tym że każdy projekt ma określone terminy rozpoczęcia i zakończenia,

* Unikalność oznacza, że wytwarzane wyrobu lub dostarczane usługi różnią się pod pewnymi względami od innych wyrobów lub usług.

W takim układzie projekt cechuje się jeszcze

* stopniowym doprecyzowaniem, gdyż każdy projekt jest unikalny musi być doprecyzowany stopniowo. A zatem na początku projektu własności wyróżniające dany produkt określa się w sposób ogólny a następnie precyzuje się je w miarę gdy zespół projektu krok po kroku definiuje

produkt w coraz bardziej szczegółowy sposób.

Specyfika ZP

Trójkąt zakresu projektu

Funkcje ZP

• Funkcja orientacyjna - wskazuje kierunek działania

• Funkcja selekcyjna - wybór z pośród wielu wariantów rozwiązań

• Funkcja koordynacyjna - dekompozycja celu głównego na szczegółowe umożliwia dopasowanie niezbędnych działań

• Funkcja kontrolna - miara osiągnięcia celów służy kontroli

Zagrożenia w PI

Etapy procesu ZP

1. Zaplanowanie projektu

• ustalenie celu projektu

• określenie zadań potrzebnych do realizacji projektu

• określenie daty rozpoczęcia i zakończenia projektu

• określenie potrzebnych zasobów

• ustanowienie i koordynacja zespołu projektowego

• stworzenie systemu komunikacji w projekcie (wewnętrznej - między pracownikami, zewnętrznej - pomiędzy partnerami projektu, kluczowymi odbiorcami, z mediami, z agencją zarządzającą programem)

• ustalenie czynników ryzyka

2. Realizacja projektu

• wdrożenie projektu

• monitorowanie,

• sterowanie (ewentualna korekta odchyleń)

• kontrola zgodności realizacji projektu z jego planem

• zarządzanie finansowe (przepływy pieniądza, płynność finansowa, itp.)

3. Zakończenie projektu

• system wewnętrznej oceny projektów

• przygotowanie sprawozdania końcowego

• ocena wykonania projektu

• wskazówki na przyszłość

• polityka informacyjna

• raportowanie

Tradycyjne etapy cyklu ZP

• Zdefiniuj zakres projektu

• określ problem,

• wyznacz główny cel projektu

• zdefiniuj cele cząstkowe

• określ kryteria sukcesu

• zrób listę wątpliwości, rodzajów ryzyka i przeszkód

• Stwórz plan projektu

• określ działania w ramach projektu

• oszacuj czas realizacji projektu

• zdefiniuj wymagane zasoby

• stwórz i przeanalizuj diagram sieci projektu

• Rozpocznij wykonanie planu

• stwórz i zorganizuj zespół projektowy

• ustal zasady pracy w zespole

• zaplanuj racjonale wykorzystanie zasobów przypisanych do projektu

• zrób harmonogram i podziel w nim zaplanowaną pracę na etapy

• przygotuj wzory dokumentów do wypełniania po ukończeniu każdego etapu prac

• Monitoruj i kontroluj postępy prac nad projektem

• wprowadź system kontroli generujący raporty o postępach projektu

• wprowadź narzędzia i procesy kontroli zmian

• zdefiniuj proces eskalacji problemów

• monitoruj postępy, sprawdzając czy prace są wykorzystywane zgodnie z planem

• w miarę potrzeb zmieniaj plan projektu

• Zamknij projekt

• zbadaj akceptację ze strony klienta

• dostarcz rezultaty projektu

• skompletuj dokumentację projektu

• przeprowadź audyt powdrożeniowy

• przygotuj raport końcowy projektu

Analiza wewnętrzna podmiotu

Ocena podmiotu

• Zasoby finansowe (bilans-55, rachunek zysków i strat-56, wskaźniki-52)

• Zasoby osobowe (struktura organizacyjna)

• Zasoby rzeczowe i techniczne (specyfika organizacji)

Bilans

Rachunek zysków i strat

Ujęcia przepływów

Klasyfikacja przepływów pieniężnych
Rodzaj strumienia pieniężnego	Faza przedsięwzięcia, w której one występują	Kierunek przepływu środków
• Przepływy finansowe związane z pozyskiwaniem /spłatą kapitału oraz jego kosztami • Przepływy inwestycyjne związane z realizacją przedsięwzięcia, oraz inwestowaniem nadwyżek pieniężnych • Przepływy operacyjne związane z operacyjnym funkcjonowaniem przedsięwzięcia	Przepływy w okresie budowy Przepływy w okresie operacyjnym Przepływy w okresie likwidacyjnym	Wpływy pieniężne (spadek aktywów, wzrost pasywów) Wydatki pieniężne (wzrost aktywów, spadek pasywów)

Analiza wskaźnikowa

• Wskaźniki dynamiki

• Wskaźniki struktury

• Wskaźniki płynności

• Wskaźniki rentowności

• Wskaźniki zdolności do obsługi zadłużenia

• Wskaźniki sprawności zarządzania operacyjnego

Ocena - koszty i korzyści w PI

		EFEKTYWNOŚĆ EKONOMICZNA
		TAK	NIE
E F E K T Y W N O Ś Ć F I N A N S O W A	TAK	Projekt jest korzystny i samowystarczalny	Projekt jest ale nie powinien być wdrożony
		NIE	Projekt powinien być wdrożony i potrzebuje wsparcia, bez niego nie będzie wdrożony, opłacalny	Projekt jest nieopłacalny i nieefektywny - nie wdrożony

Identyfikacja i formułowanie projektu

Dlaczego potrzebujemy twórczego myślenia?

• Pewne jest to, że wszystko się zmienia

• Szybka adaptacja pozwala wyprzedzić zmiany

• Twórcze podejście tworzy nową jakość

• Chcesz być jutro obecny na rynku, pytaj dzisiaj, czego będzie oczekiwał klient (beneficjent), pojutrze.

Czym jest twórcze myślenie?

_ kreatywność

_ innowacyjność

_ twórczość

_ nowe spojrzenie

_ pomysł

Jak rozwijać nowe pomysły?

I. Określ cel

II. Zbierz informacje

III. Wypróbuj oczywiste rozwiązania

IV. Sprawdź rozwiązania abstrakcyjne

V. Intensywnie myśl o problemie

VI. Zostaw problem „na jakiś czas”

VII. Czekaj cierpliwie na chwilę „oświecenia”

VIII. Wykorzystaj pomysł - nie zniechęcaj się

Techniki twórczego myślenia

• Burza mózgów

1. FAZA PRZYGOTOWAWCZA

- sprecyzowanie problemu

- zebranie i posegregowanie informacji o problemie

- ustalenie składu osobowego zespołu

- skład zespołu w czasie pierwszej sesji powinno wchodzić ok.12 osób, w tym 1/3 stanowić powinni laicy.

- przygotowanie pomieszczenia i środków materialnych do sesji twórczej

2. FAZA TWORZENIA

- spotkanie nieformalne - stworzenie klimatu dla pracy twórczej

- sesja twórcza: przedstawienie problemu, przypomnienie zasad burzy mózgów, generowanie pomysłów,

- podsumowanie sesji twórczej: przeniesienie pomysłów na specjalne karty, przypisanie im znaków ewidencyjnych.

- ewentualnie uzupełniająca sesja twórcza; zgłaszanie pomysłów powstałych po zakończeniu sesji

3. FAZA OCENY

- ustalanie kryteriów oceny

- analiza i ocena zebranych pomysłów

- wybór pomysłów do szczegółowego rozwinięcia projektowego

4.PRZEKAZANIE WYBRANYCH POMYSŁÓW do dalszego projektowania przez zespoły projektowe

• Myślenie lateralne

• Zmieniaj

• Orientuj się na to, co jest inne

• Uciekaj od schematów

• Wykonuj świadome przeskoki

• Doceniaj przypadkowe rozwiązania

• Szukaj rozwiązań najmniej prawdopodobnych

• Technika KASA (kreatywny, analgografia, słowo ,asocjacje)

• Wybierz kluczowe słowo problemu

• Zapisz je na kartce

• Do każdej z liter, szukaj słowa związanego z problemem

• Nie trzymaj się kolejności

• Zadawaj pytania, które dotyczą dopisanych słów

• Ćwiczenie wykonuj sam lub w zespole zajmującym się rozwiązaniem problemu

Bariery w twórczości

• Brak informacji wyjściowych, mała ilość niezbędnych faktów

• Brak jasno określonego celu

• Brak przekonania

• Brak dystansu

• Brak motywacji

Pomysł na projekt

Podejście produktowe

Oceniającego projekt (podmiot udzielający wsparcia finansowego) można postrzegać jako potencjalnego „ kupującego produkt lub korzystającego z produktu”.

Koncepcja projektu jako “produktu”, który musi konkurować na “ rynku” finansowania projektów z ” różnymi innymi projektami, daje pojęcie o znaczeniu jakości i skłania projektodawcę do myślenia o “ wyjątkowych zaletach” projektu.

• Tworzenie projektu powinno opierać się na systematycznym i spójnym podejściu,

• Alternatywą jest podejście ad hoc, w którym poszczególne działania są rozwijane fragmentarycznie,

• Poszczególne działania wynikające z takiego podejścia mogą być wartościowe

lub nie, ale raczej nie stworzą one synergii.

Najważniejsze jest zrozumienie i podzielenie przekonania przez wszystkich

zainteresowanych, że opracowują projekt nie dla samego wdrażania czy zarabiania na nim, lecz po to, aby rozwiązać problem.

Mind mapping

Mind Mapping jest jedną z nowoczesnych technik pracy, zarządzania i formułowania zagadnień.

Technika ta została opracowana w 1972 roku przez brytyjskiego naukowca Tony'ego Buzana. Mind Mapping polega na tworzeniu tzw. map umysłu. W centrum takiej mapy znajduje się podstawowy koncept, czyli główny rysunek lub zagadnienie. Od tego centralnego punktu odchodzą gałęzie, prezentujące ( najczęściej za pomocą słów-kluczy) bardziej szczegółowe koncepcje. Mapy myśli można wzbogacić o rysunki, kolory oraz własne kody, tak by

stały się ciekawsze, bardziej oryginalne i atrakcyjne.

Profesor Sperry dowiódł, że każdej półkuli naszego mózgu przyporządkowane są inne czynności umysłowe.

I tak prawa półkula odpowiada za:

• rytm,

• zmysł przestrzeni,

• obraz całości,

• wyobraźnie,

• marzenia,

• postrzeganie kolorów i rozmiarów,

natomiast pod kontrolą lewej półkuli są:

• słowa,

• liczby,

• myśli logiczne,

• myśli analityczne,

• linearność,

• hierarchiczność zbiory.

Zarządzanie cyklem projektu

Cykl projektu :

FAZA IDENTYFIKACJI - inicjatywy projektów są selekcjonowane i przekazywane do dalszych opracowań. Wymaga to określenia potrzeb, które zaspokajać ma projekt, konsultacji z beneficjentami każdego projektu, analizy problemów, z którymi się

stykają oraz określenia możliwości rozwiązania tych problemów.

Kluczowe zadania w fazie identyfikacji :

1. Konsultacja z potencjalnymi beneficjentami projektu i grupami docelowymi w celu sprawdzenia ich mocnych i słabych stron i skłonności do zaangażowania się w projekt.

2. Upewnienie się, że warianty realizacji projektu są właściwie określone i wynikają z analizy problemu a cele projektu są osiągalne

3. Zdefiniowanie celów nadrzędnych (długi okres), celów projektu i „produktów” projektu.

4. Przyjęcie założeń, na których będzie opierał się projekt.

5. Identyfikacja czynników, które wpłyną na długotrwałość efektów projektu, umów z partnerami dotyczących okresu po zakończeniu projektu.

6. Przygotowanie wstępnych szacunków dotyczących planowanych zasobów i kosztów projektu.

7. Wskazanie tych obszarów projektu, które będą wymagały szczegółowych analiz i dodatkowego planowania, tak aby zapewnić sprawną realizację projektu w przyszłości i przygotowanie propozycji finansowej.

8. Upewnienie się czy zakres i wielkość projektu są odpowiednie, biorąc pod uwagę zdolności organizacyjne podmiotów biorących udział w projekcie i grup docelowych.

FAZA FORMUŁOWANIA - odpowiednie pomysły projektów są rozwijane w operacyjne plany

projektu. Beneficjenci oraz interesariuszy (ważni uczestnicy projektu) biorą udział w

szczegółowym określeniu zakresu projektu, który następnie jest oceniany pod kątem:

_ wykonalności (czy ma szanse powodzenia)

_ trwałości (czy będzie w stanie dostarczyć trwałych korzyści beneficjentom).

Kluczowe zadania dla fazy formułowania:

1. Sprawdzenie do przydatności proponowanego projektu rozwiązania istniejących problemów, badanie poprawności studiów wykonalności, budowy matrycy logicznej, podejścia zaproponowanego w fazie planowania.

2. Szczegółowa ocena wykonalności proponowanego projektu, przygotowanie / zakończenie szczegółowej matrycy logicznej.

3. Szczegółowa ocena trwałości rezultatów projektu, opierająca się na analizie czynników jakościowych.

5. Przygotowanie harmonogramu wdrożenia, zarysu planu przebiegu czynności i wykorzystania zasobów, struktury instytucjonalnej projektu, z określeniem odpowiedzialności instytucji i osób biorących udział w projekcie.

6. Przygotowanie specyfikacji i planów (jeśli konieczne).

7. Przygotowanie zarysu propozycji finansowej.

8. Przygotowanie zaleceń co do dalszych kroków związanych z realizacją projektu, zapewnieniem finansowania i wdrożenia, przygotowanie dokumentacji związanej z organizowaniem przetargów i wyborem kontrahentów zewnętrznych.

Opracowanie projektu

Wstępna lista kontrolna

Czy istnieje możliwość:

_ określenia logicznego zestawu działań prowadzących do osiągnięcia w określonym czasie konkretnego, mierzalnego celu;

_ zdefiniowanie struktury zarządzania i kompetencji;

_ zaplanowanie harmonogramu i kosztorysu;

_ monitorowania i ewaluacji

_ zapewnienia trwałości efektów projektu

Opracowanie projektu

I. FAZA ANALIZY

1. Analiza podmiotów

2. Analiza problemów

3. Analiza celów

4. Analiza opcji i wybór strategii działania

II. FAZA PLANOWANIA

1. Schemat logiczny projektu

2. Harmonogram

3. Budżet

Narzędzia do analizy

Analiza SWOT może składać się z następujących elementów:

- analizy szans i zagrożeń mających źródło w otoczeniu

- analizy silnych i słabych stron przedsiębiorstwa

- formułowania wniosków strategicznych

Finansowanie wewnętrzne

Od czego zależy sukces finansowanego przedsięwzięcia ?

Wg Amerykańskich ekonomistów sukces zależy

Pomysł 34%

Zarządzanie 33%

Kapitał 33%

Kryteria klasyfikacji finansowania

• Ze względu na prawo własności (kapitał własny, kapitał obcy)

• Ze względu na czas (kapitał krótko, średnio, długoterminowy)

• Ze względu na powód finansowania (kapitały pierwotne, bieżącej działalności, rozwoju - procesów)

• Ze względu na źródła pochodzenia kapitału (wewnętrzne i zewnętrzne)

Decyzje finansowe inwestycji

Procesy decyzyjne w każdym przedsiębiorstwie dotyczą:

- pozyskiwania kapitałów na działalność inwestycyjną

- inwestowania zgromadzonych kapitałów w różne przedsięwzięcia

- zarządzanie kapitałem pracującym - sterowanie aktywami obrotowymi i bieżącymi

Związki decyzji finansowych

Wady i zalety kapitału własnego

WADY

- wysokie koszty pozyskania i dysponowania

- relatywnie ograniczone zasoby

- wpływy zysków dla właścicieli nie stanowią kosztu finansowego

- wymaga ustanowienia szeregu zabezpieczeń

- powoduje wzrost ryzyka funkcjonowania przedsiębiorstwa

- umowy mogą ograniczać swobodę dysponowania kapitału

- w przypadku niepowodzenia wierzyciele zaspokajani są z majątku i dochodu

przedsiębiorstwa przed właścicielami

- kapitału udostępniany jest na ograniczony czas, po którym powinien być zwrócony

ZALETY

- brak konieczności zwrotu

- brak obligatoryjnych płatności okresowych

- ułatwia zaciąganie zobowiązań

- stabilizuje sytuację ekonomiczno - finansową

- ogranicza ryzyko działalności inwestycyjnej i finansowej

- na ogół tańsze źródło finansowania niż kapitał własny

- wierzyciele nie biorą udziału w zarządzaniu przedsiębiorstwem

- wierzyciele z góry określają swój poziom zysku, nie uczestnicząc w jego dodatkowym wzroście

- procedury pozyskania prostsze niż kapitału własnego

- na rynku kapitału obcego jest więcej niż kapitału własnego

- możliwość zastosowania efektu dźwigni finansowej i osłony podatkowej

Finansowanie kapitałem własnym i obcym

Finansowanie kapitałem własnym i obcym - strategia

• strategia zachowawcza - zakłada finansowanie aktywów trwałych netto oraz całkowitych aktywów obrotowych kapitałami stałymi

• strategia umiarkowana - zakłada finansowanie aktywów kapitałami stałymi. Różnica pomiędzy strategią zachowawczą a umiarkowaną polega na tym, że aktywa obrotowe w części stałej finansowania są z kapitałów stałych, natomiast w części zmiennej - zobowiązaniami krótkoterminowymi

• w strategii dynamicznej część aktywów trwałych pokrywa kapitał stały, natomiast aktywa obrotowe w całości finansowane są zobowiązaniami krótkoterminowymi

Kapitał własny jako źródło finansowania inwestycji

Źródła wewnętrzne Źródła zewnętrzne

- zysk netto - dopłaty wspólników

- amortyzacja - poszukiwanie nowych wspólników

- przekształcenie majątku - fundusze venture capital

- przekształcenie w kapitałach - emisja na rynku pozagiełdowym

Źródła wewnętrzne KW - zysk netto

• Zysk netto jest uważany za źródło finansowania przedsiębiorstwa i jego działalności rozwojowej

• Finansowanie aktywów z zysku wzmacnia niezależność gospodarczą oraz zdolność kredytową firmy

• Wysoki zysk zwiększa możliwości uzyskiwania dodatkowych źródeł finansowania

• Gdzie szukać - (bilans - pasywa, rachunek zysków i strat)

Źródła wewnętrzne KW - amortyzacja

• Amortyzacja - proces utraty wartości majątku trwałego, wywołany jego zużyciem fizycznym - powstałym w skutek eksploatacji oraz ekonomicznym

• Amortyzacji podlegają środki trwałe, wartości niematerialne i prawne, inwestycje w obcych środkach trwałych, budynki, budowle na cudzym gruncie, inne składniki majątku

• Tworzone fundusze z odpisów umorzeniowych mogą być wykorzystywane na dodatkowe, bądź odworzeniowe inwestycje

• Funkcje amortyzacji

• umorzeniowa - jest instrumentem pomiaru zmniejszenia się wartości początkowej majątku trwałego,

• kosztowa - pośredniczy w przenoszeniu wartości zużycia majątku trwałego do kosztów całkowitych przedsiębiorstwa,

• finansowa - jest narzędziem tworzenia funduszy środków finansowych na zastąpienie części zużytego majątku nowymi inwestycjami)

• Gromadzenie środków na funduszach amortyzacyjnych z reguły wyprzedza w czasie potrzeby odtworzeniowe i przeciwdziała dekapitalizacji majątku

Źródła wewnętrzne KW - sprzedaż zbędnych składników majątku

• Posiadany majątek nie świadczy o potencjale ekonomicznym firmy, często jest zbędnym balastem

• Należy sprawdzić stopień wykorzystania majątku

• Należy sprawdzić możliwość redukcji majątku

• Dochody z ewentualnej sprzedaży majątku można przeznaczyć na inwestycje

Źródła wewnętrzne KW - przyspieszenie rotacji m. obrotowego

• Aktywizacja sprzedaży w celu szybszego odzyskiwania zaangażowanych środków i redukcji kosztów utrzymywania zapasów

• Polityka związana z krótszym regulowaniu należności

• Strategia w zakresie logistyki sprzyjającej minimalizacji kosztów transportu, magazynowania

Źródła wewnętrzne KW - rezerwy

• Tworzenie rezerw - działania służące finansowaniu majątku, mające źródło w neutralizowaniu skutków ponoszonego ryzyka

• Rezerwy tworzone są na ubezpieczenie ryzyka

• Ich utrzymanie daje gwarancję płynności

• Inny rodzaj rezerw to lokaty wygospodarowanego zysku w finansowe składniki majątku o charakterze krótkoterminowym

• Elementy te dzięki ograniczeniom mogą służyć do finansowania inwestycji

Źródła zewnętrzne KW - dopłaty wspólników

• Wpłaty wspólników na rzecz firmy podwyższające wysokość kapitałów własnych

• Z podwyższenia kapitału własnego firmy nie wynikają w przyszłości jakiekolwiek obligatoryjne prawne zobowiązania wypłaty

• Nie ma potrzeby wypłaty kapitałów i odsetek

• Wzrost majątku firmy nie wywołuje analogicznego przyrostu sumy roszczeń wierzycieli a wręcz przeciwnie jest gwarancją firmy wobec dłużników

Źródła zewnętrzne KW - poszukiwanie nowych wspólników

• Poszukiwanie nowych udziałowców którzy wnoszą kapitał do firmy

• Następuje zmiana struktury właścicielskiej

• Prowadzi do zmian w organach decyzyjnych firmy, bo decyzje mogą podejmować również nowi właściciele

• Dostarcza kapitału do nowych inwestycji

Źródła zewnętrzne KW - venture capital

• Jest to średnio i długoterminowy kapitał inwestycyjny charakteryzujący się dużym stopniem ryzyka ale mogący w przyszłości przynieść wysokie zyski. Jest to forma finansowania innowacyjnych( a przez to obarczonych ryzykiem) projektów inwestycyjnych

• specjalne instytucje, które finansują projekty, a w zamian za to w razie dużego sukcesu partycypują w dużej części w zyskach z tego przedsięwzięcia, bądź np. stają się współwłaścicielami firmy (mają 40% bądź więcej kapitału własnego, lub posiadają akcje uprzywilejowane firmy)

• Przy tego typu inwestycjach są z reguły 3 podmioty: przedsiębiorstwo innowacyjne, spółka venture calital

i pierwotni dawcy kapitału.

• Spółki venture capital kojarzą dwa pozostałe ogniwa i pełnią funkcje doradcze i informacyjne dla obu stron

Fundusze VC w Polsce

• Lubelski Fundusz Kapitałowy (http://www.lfr.lublin.pl/)

• Polskie Stowarzyszenie Inwestorów Kapitałowych (http://www.ppea.org.pl/)

• Polsko-Amerykański Fundusz Przedsiębiorczości (http://www.pafw.pl/)

• CARESBAC - POLSKA S.A. (fundusz inwestycyjny typu venture capital)

Źródła zewnętrzne KW - emisja na rynku pozagiełdowym

• Ze względu na swe rozmiary nie wszystkie firmy mogą korzystać z rynku giełdowego

• Rynek pozagiełdowy - szansą dla tego typu przedsiębiorstw

• Przedsiębiorstwo planujące inwestycje zachęcające inwestorów może liczyć na sprzedaż swoich udziałów

Środki UE dla turystyki

Rodzaje programów za pomocą których są dysponowane pieniądze z UE

• Programy regionalne

• Programy sektorowe

Podstawowe strony na których można znaleźć informacje o środkach UE

• www.funduszestrukturalne.gov.pl

• http://rpo.silesia-region.pl

• www.pot.gov.pl

• www.parp.gov.pl

• www.roefs.pl/

Finansowanie w latach 2007 - 2013

• W latach 2007-2015 Polska otrzyma ok. 67 mld EUR z funduszy strukturalnych.

• Środki te zostaną przeznaczone na różnego rodzaju inicjatywy wspierające poszczególne gałęzie gospodarki.

• Część pieniędzy przypadnie sektorowi turystyki. Skorzystać z nich będą mogli zarówno przedsiębiorcy z branży, jak również jednostki samorządu terytorialnego i inne organizacje.

Programy sektorowe - Polska Organizacja Turystyczna

• Polska Organizacja Turystyczna (POT) jest zaangażowana we wdrażanie dwóch Działań w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka.

• W Działaniu 6.3 „Promocja turystycznych walorów Polski” POT jest beneficjentem - 96

• W Działaniu 6.4 „Inwestycje w produkty turystyczne o znaczeniu ponadregionalnym” jest Instytucją Wdrażającą. - 100

Euro 2012

• http://www.poland2012.net/

• http://4eu.pl/

• http://euro-2012.pl/

RPO - Śląsk - http://silesia-region.pl

RPO - priorytet III - Turystyka

Cel główny priorytetu Wzrost konkurencyjności turystycznej regionu będzie realizowany przez następujące cele szczegółowe priorytetu:

• poprawa jakości infrastruktury turystycznej regionu.

• tworzenie i rozwój regionalnych produktów turystycznych.

• zwiększenie dostępu do informacji turystycznej.

• wzrost rozpoznawalności regionalnej oferty turystycznej.

RPO - podręcznik wdrażania - Turystyka

• Szczegóły priorytetu III - podręcznik wdrażania

• Projekty kluczowe

Ocena inwestycji i dźwignia finansowa

Finansowa ocena inwestycji

Definicja w ocenie finansowej inwestycji

Inwestycje - to nakłady kapitałowe ponoszone na różnego rodzaju przedsięwzięcia mające na celu przyniesienie określonych efektów - tych projektów może być wiele. Narzędziem oceny i wyboru najlepszych rozwiązań jest rachunek opłacalności przedsięwzięć inwestycyjnych. Jest to rodzaj rachunku ekonomicznego, który umożliwia wybór rozwiązania najbardziej korzystnego z pośród wielu możliwych.

Rachunek ekonomiczny

Jednym z kryteriów wyboru inwestycji jest kryterium finansowe. Kryterium finansowe oceny inwestycji wiąże się z jej rachunkiem ekonomicznym. W każdym rachunku ekonomicznym mamy następujące elementy:

• efekty (przychody, zysk, przepływy pieniężne),

• nakłady czyli (koszty wydatki inwestycyjne, czas realizacji inwestycji itp.),

• kryterium wyboru projektu - najbardziej optymalnego w postaci miary, wskaźnika, będącego relacją pomiędzy nakładami a wynikami.

Kryterium wyboru

t- czas

0 1 2 3

FIRMA A

15 mln. zł wartość

0 1 2 3 t- czas

FIRMA B

10 mln. zł wartość

Pieniądz a czas

t- czas

Wartość 0 1 2 3

normalna

1000 zł = 1000 zł wartość

t- czas

0 1 2 3

Wartość

realna

1000 zł. > 1000 zł. wartość

-inflacja

-ryzyko

-koszt unieruchomienia kapitału

Ocena finansowa inwestycji

• Metody proste - nie uwzględniają zmian wartości pieniądza w czasie - są mało dokładne i mało wymierne (np. ROI, PP)

• Metody dyskontowe - uwzględniają rachunek dyskonta (np. NPV, IRR)

Ocena finansowa inwestycji - ROI

• ROI - return of investment (zwrot z inwestycji) - mówi ile procent przyniesie nam dana inwestycja

ROI = zysk operacyjny x 100

cał. nakład

Ocena finansowa inwestycji - PP

• PP - payback period (okres zwrotu) - jest to czas niezbędny do odzyskania poniesionych nakładów

inwestycyjnych. Pomija się przy tym zmianę wartości pieniądza w czasie.

OKRES ZWROTU = 1 = nakłady inwestycyjne

stopa zwrotu zysk netto + amortyzacja

Metody oceny inwestycji uwzględniające czas

METODY DYSKONTOWE

Do najczęściej stosowanych złożonych metod oceny finansowej zalicza się przede wszystkim:

1. NPV - Net Present Value (Wartość zaktualizowana netto )

2. 2. IRR - Internal Rate of Return (Wewnętrzna stopa zwrotu).

Od czego zacząć - RACHUNEK EKONOMICZNY

W każdym rachunku ekonomicznym mamy następujące elementy:

• efekty (przychody, zysk, przepływy pieniężne),

• nakłady czyli (koszty wydatki inwestycyjne, czas realizacji inwestycji itp.) oraz

• kryterium wyboru projektu - najbardziej optymalnego w postaci miary, wskaźnika, będącego relacją pomiędzy nakładami a wynikami

NPV = ∑ CFt * 1 - ∑ It * 1

(1 + r) ⁿ (1 + r) ⁿ

NPV > 0 - przedsięwzięcie jest opłacalne

NPV < 0 - przedsięwzięcie jest nieopłacalne

NPV = 0 = IRR

NPV - symbole

CFt - strumień pieniężny netto spodziewany w roku t (t = 1,2,?,n)

It - nakłady inwestycyjne

r - odpowiednia rynkowa stopa kapitalizacji, czyli koszt alternatywny zainwestowania kapitału w ryzykowne projekty

n - liczba okresów - czas „życia” projektu (w latach).

Obliczanie NPV projektu przebiega według następującego schematu:

Obliczenie zaktualizowanej wartości (PV) spodziewanego strumienia przychodów pieniężnych netto w każdym roku (różnica spodziewanych przychodów i przewidywanych nakładów gotówkowych). Dodanie do siebie wartości zaktualizowanych dla kolejnych lat, co pozwoli na otrzymanie całkowitej wartości zaktualizowanej spodziewanych przyszłych strumieni.

NPV - wyjaśnienie

Ponieważ pieniądz ma swoją wartość w czasie, strumienie pieniężne muszą opierać się o ten sam mianownik, aby można je było porównać. Dzięki regule NPV (ang. Net Present Value) - Wartość Zaktualizowana Netto można ocenić przepływy pieniężne związane z projektem (wymagają one porównania zaktualizowanej wartości przyszłych przychodów z dokonywanymi dzisiaj nakładami inwestycyjnymi).

Innymi słowy metoda ta polega na dyskontowaniu przyszłych strumieni pieniężnych do ich wartości obecnych. Dokonuje się tego za pomocą współczynnika dyskonta 1/(1+r)^n

Metoda dyskontowania przyszłych przepływów pieniężnych (NPV) polega na porównaniu wartości wydatków inwestycyjnych z dzisiejszą wartością przyszłych dochodów pieniężnych, które spodziewamy się uzyskać dzięki realizacji inwestycji. Inaczej mówiąc NPV jest to suma zdyskontowanych (dla każdego roku) przepływów pieniężnych netto (NCF), przy stałym poziomie stopy procentowej.

Badane przedsięwzięcie jest opłacalne ekonomicznie, jeżeli NPV > 0.

NPV - warianty

Możliwe są 3 wartości NPV:

• NPV = 0 stopa zwrotu jest równa się kosztowi pozyskania kapitału.

• NPV > 0 stopa zwrotu z inwestycji jest większa niż koszt pozyskania kapitału.

• NPV < 0 stopa zwrotu z inwestycji jest mniejsza niż koszt pozyskania kapitału.

NPV - zależności

Istnieje odwrotna, lecz nieliniowa zależność pomiędzy wysokością przyjętej stopy dyskonta a wartością wskaźnika NPV: wraz ze wzrostem przyjętej stopy dyskonta wartość wskaźnika NPV danej inwestycji spada (dla typowych przepływów pieniężnych), co ma wpływ na ocenę rentowności inwestycji i ewentualną decyzję, co do jej realizacji.

NPV - przykład

• Przykład - arkusz kalkulacyjny

IRR

Wewnętrzna stopa zwrotu. Metoda wewnętrznej stopy zwrotu jest druga najczęściej stosowaną metodą dyskontową oceny opłacalności przedsięwzięcia. IRR jest to stopa procentowa, przy której zaktualizowana wartość wydatków pieniężnych jest równa aktualnej wartości wpływów pieniężnych, czyli jest to stopa procentowa, przy której NPV=0.

IRR = i₀ + (NPV₀/(NPV₀-NPV₁)) * (i₁ - i₀)

gdzie:

IRR - wewnętrzna stopa zwrotu,

i₀ - poziom stopy procentowej, przy którym NPV>0,

i₁ - poziom stopy procentowej, przy którym NPV<0,

NPV₀ - poziom NPV obliczonej na podstawie i₀,

NPV₁ - poziom NPV obliczonej na podstawie i₁.

Realizacja przedsięwzięcia inwestycyjnego jest opłacalna wtedy i tylko wtedy, gdy jego

wewnętrzna stopa zwrotu jest wyższa od przyjętej do dyskonta stopy procentowej.

r = IRR (NPV=0)

r < IRR (NPV>0)

r > IRR (NPV<0)

IRR a stopa dyskonta

Stopa dyskontowa symbolizuje stopę zwrotu z alternatywnych inwestycji porównywalnym ryzyku (odzwierciedla warunki otoczenia, w którym działa przedsiębiorstwo).

Wewnętrzna stopa zwrotu (IRR) jest to stopa zysku jaka przynosi samo przedsięwzięcie

inwestycyjne

Dźwignia finansowa

Dźwignia finansowa - posługiwanie się kapitałem obcym w celu powiększenia efektywności (rentowności) kapitału własnego.

W związku z tym dźwignia finansowa mierzy efekt wpływu kapitału obcego na poziom zysku a w konsekwencji na stopę zwrotu z kapitału własnego.

Z dodatnim efektem mamy do czynienia kiedy rentowność kapitału ogółem jest

wyższa niż koszt kapitału obcego. czyli ROA (mierzone zyskiem netto w

stosunku do aktywów) jest większe od efektywności kosztu kredytu. Musi być też zachowana właściwa struktura kapitału - zbyt duży udział kapitału obcego w kapitale firmy może spowodować nadmierny koszt użycia tego kapitału (zachować złotą regułę bilansowania)

Mechanizm działania dźwigni finansowej

• Kapitał całkowity jest źródłem „wypracowywania” zysku operacyjnego,

• Część zysku operacyjnego wypracowanego przez kapitał obcy po spłacie odsetek „osiada” w firmie i zwiększa zysk przypadający na kapitał własny

• Dodatkowo przedsiębiorstwo korzysta z osłony (tarczy) podatkowej, jako że część zysku wypracowana w postaci odsetek zmniejsza podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym.

Przykład

Dodatni czy ujemny efekt?

Oblicz czy efekt dźwigni finansowej będzie dodatni czy ujemny posiadając następujące dane:

• oprocentowanie kredytu wynosi 9%,

• zysk 159 000 zł

• wartość majątku (aktywów) 1 989 996 zł

Rozwiązanie

• ROA = 159000/1898996 = 0,0837 = 8,37%

• 8,37% < 9% - czyli efekt będzie ujemny

Zewnętrzne środki finansowania

Kapitały obce

• Kapitał obcy cechuje się tym, że jest oddany do dyspozycji przedsiębiorstwa na czas określony, po terminie umowy musi być zwrócony. Korzystanie z niego związane jest z określonym kosztem - w postaci odsetek.

• Dawcy kapitału obcego z reguły mają wpływ na jego wykorzystanie, natomiast nie mają prawa podejmowania decyzji dotyczących całokształtu funkcjonowania przedsiębiorstwa. Do czasu zwrotu stanowią zobowiązania.

Źródła kapitałów obcych

KAPITAŁY OBCE
Kapitały długoterminowe	Kapitały krótkoterminowe
Bankowe kredyty długoterminowe	Bankowe kredyty krótkoterminowe
Poręczenia kredytowe	Zobowiązania odnawialne
Leasing	Kredyty od dostawców
Franchising	Kredyty od odbiorców
Obligacje	Faktoring
Dotacje i subwencje	Pożyczki z sektora pozabankowego
Środki z funduszy pomocowych	Krótkoterminowe papiery dłużne

Kredyty i pożyczki

Różnice pomiędzy kredytem i pożyczką:

• Umowa kredytu jest regulowana prawem bankowym, a umowa pożyczki w kodeksie cywilnym

• Pożyczkobiorca staje się właścicielem pożyczonych środków, kredytobiorca otrzymuje środki do czasowej dyspozycji

• Pożyczkobiorca jako właściciel może wykorzystać środki na dowolny cel, kredyt udzielany jest na ściśle określony cel, którego realizacja jest monitorowana

• Przedmiotem kredytu mogą być tylko pieniądze, przedmiotem pożyczki również przedmioty materialne

• Pożyczka może być nieodpłatna, od kredytu naliczane są odsetki i prowizja

Kredyt - definicja

• Zgodnie z prawem bankowym: „przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas określony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na określony cel, a

kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie i zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu”

Rodzaje kredytu

• Ze względu na czas: (krótkoterminowe - do roku, średnioterminowe od 1 do 3 lat, długoterminowe pow. 3 lat)

• Ze względu na przeznaczenie (obrotowe, inwestycyjne)

• Ze względu na walutę (złotowe, w walutach obcych)

• Ze względu na oprocentowanie (stałe, zmienne)

• Kredyt akceptacyjny (bank na mocy umowy zobowiązuje się do akceptowania ciągnionych na niego weksli przez osoby do tego upoważnione - bank staje się głównym dłużnikiem wekslowym co zwiększa wiarygodność weksla)

• Kredyty dyskontowy - przyjęcie przez bank weksli do dyskonta

• Kredyt hipoteczny - pozyskanie środków od banku przy wykorzystaniu zabezpieczenia w formie hipoteki

ustanowionej na nieruchomości

Etapy realizacji umowy kredytu bankowego

1. Wnioskowanie

2. Analiza sytuacji finansowej wnioskodawcy

3. Podjęcie decyzji kredytowej przez bank

4. Podpisanie umowy

5. Realizacja kredytu w formie określonej umową

Elementy umowy kredytowej

• strony umowy

• kwotę i walutę kredytu

• cel kredytu

• zasady i termin spłaty kredytu

• wysokość oprocentowania

• sposób zabezpieczenia kredytu

• zakres uprawnień banku

• termin i sposób postawienia do dyspozycji kwoty kredytowej

• wysokość prowizji

• warunki zmiany i rozwiązania umowy

Spłata kredytu

	Stałe raty łączne	Stałe raty kapitałowe
Część odsetkowa	Malejąca	Malejąca
Część kapitałowa	Rosnąca	Stała

Harmonogramy spłat kredytu

• Stała rata kapitałowa, kredyt dzielony przez liczbę lat i z każdego roku jest liczone oprocentowanie od salda początkowego w danym roku

• Stała rata łączna

a= (K_n x i) / (1 - (1+1) ^-n)

a-wysokość raty (stałej płatności)

K_n - kwota zaciągniętego kredytu

i - oprocentowanie kredytu (zależne od częstotliwości spłat)

n - liczba lat (lub rat, jeśli kredyt jest spłacany częściej niż raz na rok)

Przykład - xls

Leasing

• Leasing - pochodzi od angielskiego słowa to lease, co oznacza wynająć, wydzierżawić. Jest to rodzaj umowy cywilnoprawnej, na podstawie której jedna strona (finansujący, leasingodawca) przekazuje drugiej stronie (korzystającemu, leasingobiorcy) prawo do korzystania lub korzystania i pobierania pożytków z określonego dobra materialnego na pewien uzgodniony w umowie leasingu okres, w zamian za ustalone ratalne opłaty (raty leasingowe).

W polskim systemie prawa umowa leasingu jest regulowana przez Kodeks cywilny.

Rodzaje leasingu

• leasing bezpośredni (gdy producent zawiera umowę bezpośrednio z użytkownikiem)

• leasing pośredni (w transakcji uczestniczą więcej niż dwie strony, tzn. między producentem a użytkownikiem występuje wyspecjalizowane przedsiębiorstwo leasingowe).

• za użytkowanie obiektu leasingobiorca płaci w określonych terminach raty leasingowe składające sie z dwóch części: składnika kapitałowego odzwierciedlającego wartość użytkowanego obiektu przypadającego na okres leasingu i składnika odsetkowego stanowiącego wynagrodzenie dla leasingodawcy.

• leasing operacyjny, który polega na czasowym przekazaniu w użytkowanie dobra inwestycyjnego. Czas ten jest z reguły krótszy niż okres normatywnego zużycia leasingowanej rzeczy. W praktyce, umowy leasingu operacyjnego zawierają zapis o wykupie przez Korzystającego po jej zakończeniu, za określoną z góry wartość końcową powiększoną o podatek VAT. Korzystający może mieć zagwarantowane w Umowie Leasingu prawo sprzedaży na jego rzecz przedmiotu leasingu po zakończeniu Umowy. Efektywny koszt finansowania poprzez ten rodzaj leasingu jest niższy niż finansowanie ze środków własnych czy kredytu bankowego, między innymi ze względu na korzyści podatkowe. W odróżnieniu od kredytu bankowego, przy uwzględnieniu korzyści podatkowych, koszt pozyskania kapitału przy leasingu jest niższy, płatności leasingowe dopasowywane są do założeń budżetowych Korzystającego. W obecnym kształcie prawnym leasing operacyjny jest również szczególnie atrakcyjny ze względu na preferencje podatkowe, które pozwalają korzystającemu zaliczyć raty leasingowe w poczet kosztów uzyskania przychodu.

• Leasing finansowy (kapitałowy) polega na oddaniu rzeczy w użytkowanie, w zamian za raty leasingowe. Przedmiot leasingu jest własnością Finansującego, amortyzuje go Korzystający, natomiast przeniesienie tytułu własności może być zagwarantowane w umowie. Firma zwiększa więc wartość swojego majątku nie ponosząc dodatkowych kosztów po zakończeniu umowy, a zwiększona forma amortyzacji pozwala regulować jej koszty i dochody.

• Leasing finansowy, podobnie jak operacyjny, charakteryzuje się tym, iż zawiera klauzulę opcji na sprzedaż przedmiotu leasingu po zakończeniu okresu umowy. Oznacza to iż Korzystający ma prawo wykupu (przeniesienia własności) rzeczy oddanej mu w leasing. Leasing finansowy jest więc zbliżony do kredytu lub pożyczki. Przedmiotem "pożyczki" jest tu środek trwały a nie gotówka.

Podmioty leasingu

• Leasingodawca (finansujący), to właściciel przedmiotu, który daje ten przedmiot w odpłatne użytkowanie drugiej osobie na określony czas i na określonych warunkach. Najczęściej jest to wyspecjalizowana firma zajmująca się świadczeniem usług leasingu.

• Leasingobiorca (korzystający), to osoba korzystająca z przedmiotu leasingu na warunkach określonych w umowie. Najczęściej jest to przedsiębiorca, rzadziej ze względu na niekorzystne przepisy podatkowe, osoba fizyczna. Wśród przedsiębiorców przeważają ci, którzy nie rozliczają się z fiskusem w formie ryczałtu i karty podatkowej również ze względu na niekorzystne przepisy podatkowe.

• Poręczyciel, to podmiot występujący tylko czasami w transakcji leasingu. Jeśli kondycja finansowa lub wiarygodność leasingobiorcy budzi zastrzeżenie leasingodawcy, to do zawarcia umowy dochodzi wówczas, gdy leasingobiorca przedstawi dodatkowe zabezpieczenie transakcji. Może to być poręczenie osoby trzeciej lub zastaw na rzeczy, należącej do osoby trzeciej lub też hipoteka ustanowiona na nieruchomości, której właścicielem jest osoba trzecia.

Franchising

• Franczyza (ang. franchising) to system sprzedaży towarów, usług lub technologii, który jest oparty na ścisłej i ciągłej współpracy pomiędzy prawnie i finansowo odrębnymi i niezależnymi przedsiębiorstwami -franczyzodawcą (FD) i jego indywidualnymi franczyzobiorcami (FB).

• Istota systemu polega na tym, że FD nadaje swoim poszczególnym FB prawo oraz nakłada na nich obowiązek prowadzenia działalności zgodnie z jego koncepcją. W ramach umowy sporządzonej na piśmie oraz w zamian za bezpośrednie lub pośrednie świadczenia finansowe uprawnienie to upoważnia indywidualnego FB do korzystania z nazwy handlowej FD, jego znaku towarowego lub usługowego, metod prowadzenia działalności gospodarczej, wiedzy technicznej, systemów postępowania i innych praw własności intelektualnej lub przemysłowej, a także do korzystania ze stałej pomocy handlowej i technicznej FD.

• Przykładami firm działających w Polsce na zasadzie franczyzy są sieci fast food takie jak McDonald's czy KFC, sieć cukierni Bliklego, sieć restauracji "Prohibicja".

Venture Capital

• Venture Capital - jest to średnio i długoterminowy kapitał inwestycyjny charakteryzujący się dużym stopniem ryzyka ale mogący w przyszłości przynieść wysokie zyski. Jest to forma finansowania innowacyjnych( a przez to obarczonych ryzykiem) projektów inwestycyjnych

• W gospodarce powstaje wiele projektów, które mogą być zamienione w bardzo opłacalne przedsięwzięcia, ale do ich realizacji potrzebne są środki finansowe. Ponieważ ludzie tworzący te projekty nie posiadają wystarczającej ilości kapitału muszą sięgnąć po kapitał zewnętrzny. Banki nie są skore do pożyczania w takich sytuacjach pieniędzy, gdyż realizacja projektów obarczona jest wysokim ryzykiem. Rozwiązaniem stają się specjalne instytucje, które finansują projekty, a w zamian za to w razie dużego sukcesu partycypują w dużej części w zyskach z tego przedsięwzięcia, bądź np. stają się współwłaścicielami firmy (mają 40% bądź więcej kapitału własnego, lub posiadają akcje uprzywilejowane firmy). Fundusze VC otrzymują wiele propozycji współpracy, ale większość z nich jest zazwyczaj odrzucana. Wybierane są pomysły najlepsze. Dużą rolę w dostępie do rynku VC odgrywają także wcześniej utrzymywane kontakty.

Granty

• Grant - to dotacja na określony cel (zwykle artystyczny lub naukowy), którą przyznają twórcom rozmaite instytucje, firmy i czasami osoby prywatne.

• Wiele instytucji, takich jak, np. Ministerstwo Nauki i Informatyzacji, Komisja Europejska czy Fundacja Batorego posiadają całe złożone systemy konkursowe przyznawania grantów. Aby otrzymać grant trzeba zazwyczaj złożyć obszerny projekt badań lub działalności artystycznej oraz wypełnić dziesiątki rozmaitych druków. Projekty te są oceniane przez grupy ekspertów, które (przynajmniej teoretycznie) wybierają najciekawsze z nich do realizacji proponując określony sposób ich finansowania. Sposób ten jest zwykle opisany w szczegółowej umowie.

Sponsoring

• Sponsoring jest jedną z najszybciej rozwijających się form promocji. Jego istotą są skojarzenia, dzięki którym pozytywny obraz sponsorowanego przenosi się na sponsora. Znak sponsora towarzyszy imprezom lub działaniu sponsorowanych instytucji. W przypadku produktów, których reklama jest ograniczona przepisami prawnymi (np. wyroby tytoniowe, alkoholowe), sponsoring jest często jedyną możliwością promocji masowej. Ważnym argumentem przemawiającym za stosowaniem sponsoringu jest również zwiększające się zainteresowanie masową rozrywką oraz wzrost świadomości społecznej.

W sponsoringu występują zawsze dwie strony:

• sponsor - jest nim najczęściej firma lub osoba prywatna zainteresowana promowaniem siebie lub swoich produktów i ponosząca z tego tytułu określone koszty;

• sponsorowany - jest nim osoba lub instytucja, która korzysta ze świadczenia.

Z punktu widzenia przedmiotu najczęściej wyróżnia się następujące obszary sponsoringu:

• sport - imprezy, drużyny lub indywidualni sportowcy;

• kultura i sztuka - instytucje kulturalne: teatry, muzea, imprezy, wystawy, festiwale, twórcy i artyści;

• ekologia - ochrona przyrody i środowiska naturalnego, utrzymanie ginących gatunków zwierząt w ZOO;

• sfera społeczna - wspieranie placówek, np. domy dziecka, domy opieki społecznej, akcje charytatywne np. dożywianie dzieci;

• ochrona zdrowia - szpitale, przychodnie, akcje związane z badaniami profilaktycznymi,

Fundusze hedgingowe

• Są to fundusze inwestujące praktycznie we wszystkie możliwe aktywa, co odróżnia je od klasycznych funduszy inwestycyjnych. Nazwa fundusze hedgingowe wiąże się z pierwszymi tego typu instytucjami, gdy w celu poprawy wyników zarządzający dokonywali tzw. transakcji zabezpieczających (ang. hedging). W tej chwili zabezpieczanie portfela stanowi tylko jedną z technik, sama zaś nazwa ma wyłącznie historyczne korzenie.

• Fundusze hedgingowe, dzięki specyfice procesu inwestycyjnego mogą osiągać zyski niezależnie od sytuacji na rynkach kapitałowych. Mogą one zajmować zarówno pozycje długie i czerpać zyski ze wzrostu rynków, jak i pozycje krótkie, przynoszące zyski wtedy, gdy rynki spadają. Znakomita większość funduszy hedgingowych, nawet tych, które de facto są funduszami niemieckimi, brytyjskimi czy amerykańskimi, jest rejestrowana w jurysdykcjach o sprzyjających uregulowaniach prawnych, które stały się centrami dla tego sektora.

Strategie funduszy hedgingowych opierają się na:

• transakcjach arbitrażowych,

• transakcjach na rynkach terminowych,

• fuzjach i przejęciach,

• inwestycjach w trudne długi,

• inwestycjach na podstawie globalnych tendencji makroekonomicznych,

• inwestycjach w wyrafinowane instrumenty pochodne,

• inwestycjach na rynkach surowców.

Dotacja na rozpoczęcie działalności

• Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy przewiduje możliwość udzielenia dotacji osobom bezrobotnym, które chcą rozpocząć działalność gospodarczą. Za osobę bezrobotną uznaje się osobę, która między innymi:

• nie jest zatrudniona, tzn. nie wykonuje pracy na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego oraz umowy o pracę nakładczą,

• nie wykonuje innej pracy zarobkowej, tzn. nie wykonuje pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, umowy o dzieło albo w okresie członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych,

• jest zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy lub w połowie wymiaru czasu pracy w przypadku osoby niepełnosprawnej, której stan zdrowia pozwala na podjęcie zatrudnienia,

• nie uczy się w szkole w systemie stacjonarnym (dzienne),

• ukończyła 18 lat,

• nie ukończyła 60 lat - kobieta, a mężczyzna 65 lat,

• nie nabyła prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej, renty socjalnej,

• Wysokość dotacji nie może przekroczyć 500 proc. przeciętnego wynagrodzenia. Jego wysokość jest przyjmowana na dzień zawarcia umowy przyznania dotacji przez urząd pracy. Aby otrzymać tego rodzaju pomoc trzeba przedstawić biznes plan i udowodnić, że planowane przedsięwzięcie ma szansę powodzenia. Pieniądze na ten cel pochodzą ze środków Funduszu Pracy i są przyznawane przez starostę.

Anioły biznesu

• Anioły biznesu (business angels) to prywatni inwestorzy, którzy dysponując odpowiednim doświadczeniem oraz kapitałem, wspierają wybrane małe i średnie przedsiębiorstwa, głównie w początkowej fazie ich działalności. Przekazują im zarówno swoją wiedzę, doświadczenie i technologie, jak i środki finansowe. Mają oni skłonność do inwestowania w tych obszarach, w które inni obawiają się wkraczać, a oczekują w zamian za swoją pomoc udziałów w przedsięwzięciu, oraz możliwości wpływania na strategiczne decyzje firmy, w którą inwestują. Niektórzy z nich działają jednak na zasadach non-profit.

• Europejska Sieć Aniołów Biznesu (EBAN) pośredniczy w nawiązywaniu kontaktów pomiędzy MSP oraz inwestorami. Szacuje się, że obecnie w sieci Business Angels działa ok. 125 tys. aktywnych inwestorów. Krajowe i regionalne sieci Business Angels, działające w partnerstwie z bankami i innymi instytucjami, są zazwyczaj współfinansowane przez rząd.

• Z usług aniołów biznesu skorzystać może każdy, kto ma jakiś pomysł na biznes i potrafi przekonać do niego inwestora. Musi on bowiem w krótkim czasie udowodnić, że projekt ma szansę rozwoju i przyniesie satysfakcjonujące zyski.

• Inwestorzy zainteresowani są zwykle przedsięwzięciami wymagającymi kapitału w wysokości od 50000 do 500000 zł. Inwestycje poniżej 50000 zł nie byłyby racjonalne ekonomicznie. W uzasadnionych i incydentalnych przypadkach "anioły" skłonni są wydać więcej niż 500000 zł, ale na pewno nie więcej niż 1 000000 zł. To byłoby za duże ryzyko. Ze statystyk wynika bowiem, że 40% tego typu przedsięwzięć upada w pierwszym etapie jego rozwoju.

Informacje w Internecie

Źródła finansowania	Informacje
Kredyt	http://www.kredytland.pl/index.php?op=2&go=5
Leasing	http://www.leasing.pl/
Franchising	http://www.franchising.info.pl/
Venture capital	http://www.nvca.org/ www.parp.gov.pl/publikacja05.php
Sponsoring	http://www.sponsoring.pl/
Obligacje	http://www.obligacjeskarbowe.pl/
Fundusz mikro	www.inicjatywamikro.pl
Anioły biznesu	http://www.polban.pl/
Granty	http://www.granty.pl/

27

Projekt
- ograniczenia czasowe
- ograniczenia finansowe
- kompleksowość
- rozmiar przedsięwzięcia
- liczba angażowanych stanowisk
- wymaga fachowej organizacji

Zarządzanie
- planowanie
- nadzór
- określenie zadań
- realizacja projektu
- wyznaczanie instytucji wiodącej

Zarządzanie projektami
- koncepcja kierowania złożonymi (kompleksowymi) przedsięwzięciami
- jednostka organizacyjna kierująca tym przedsięwzięciem

Jakość

Czas

Koszty

Wzajemne warunkowania

Źródła zagrożeń projektów inwestycyjnych

Cechy

projektu

Personel zarządzający projektem

Podmiot

podejmujący

projekt

Duży zakres rzeczowy i wartości

Znaczna złożoność

Unikatowość i innowacyjność

Pośpiech w planowaniu i wdrażaniu

Brak kompetencji menedżera projektu oraz niewłaściwe postrzeganie swojej roli

Brak wymagalnych umiejętności członków zespołu zarządzającego i wdrażającego projekt

Zbyt małe poparcie dla projektu ze strony kierownictwa projektu

Niewłaściwe wbudowanie projektu w strukturę organizacyjna podmiotu

Nadmiar biurokracji

Osiągalność

zasobów

Otoczenie

projektu

Trudności w pozyskaniu odpowiednich zasobów

Zagrożenia w otoczeniu

-konkurencyjnym
-ekonomicznym
-prawnym
-politycznym
- społecznym

- technologicznym

- przyrodniczym

- wykonawczym

Programowanie

Identyfikacja

Formułowanie

Ewaluacja i audyt

Wdrażanie

Rozwój przedsiębiorstwa

Inwestycje

Aktywa rzeczowe

Inwestycje długoterminowe

Wartości niematerialne i prawne

Aktywa trwałe

Aktywa obrotowe

Wzrost zadłużenia

Wzrost udziału kapitału własnego

Kapitał obcy długoterminowy

Kapitał obcy krótkoterminowy

Kapitał własny wewnętrzny

Kapitał własny z zewnątrz

---