Pokolenie 56.

Przedstawiciele:

- Jerzy Krasiński

- Andrzej Kijowski

- Sławomir Mrożek

- Jan Błoński

- Wojdowski

- Włodzimierz Odojewski

- Bohdan Drozdowski

- Krzysztoń

- Andrzej Bursa

- Jerzy Harasymowicz

- Władysław. Terlecki

- Stanisław Grochowiak

- Marek Nowakowski

- Ernest Bryll

- Jarosław Marek Rymkiewicz

- Edward Stachura

• Pokolenie 56 zwane także „pokoleniem <<współczesności >>” od tytułu pisma, które przez krótki okres było jej trybuną, debiutowali około 1956r.

• Daty urodzenia przedstawicieli skupiają się między 1930 a 1935; wojna przypadła na ich dzieciństwo (jeśli pojawia się w ich utworach to jest widziana oczami dziecka albo w trzecioosobowej perspektywie), dorastali w latach odwilży

• Doświadczeniem pokoleniowym jest Październik - nie tyle wydarzenia polityczne, ile zasadnicze przemiany kulturalne jakie się wówczas dokonywały: powrót swobód twórczych, → „Po prostu”, działalność klubów młodej inteligencji, „Krzywego Koła”, a także Klubów Inteligencji Katolickiej, ruch teatrów studenckich, szerokie dyskusje pobudzane przez potrzebę rozrachunku z wynaturzeniami lat poprzednich i przez postulaty odnowienia kontaktu z problematyką intelektualnej i artystycznej nowoczesności

• Ich pisarstwo uderza niezależnością od niedawnych socrealistycznych wzorców, głównie ta opozycja, silnie wówczas odczuwana, od razu wyznacza im odrębne miejsce w literaturze, stanowią jednak grupę pokoleniową przede wszystkim w oczach krytyki i czytelników

• Są zespołem indywidualności twórczych bardzo zróżnicowanych

• Szybko odnoszą sukces, zbiorowy program, który torowałby drogę, nie jest im potrzebny

• Dopiero Błoński i Łukaszewicz próbują wskazać składniki ich postawy, są to:

- świadomy antyestetyzm i zainteresowanie kulturą peryferyjną ( podmiejską, prowincjonalną, jarmarczną), które mają oparcie w poczuciu własnego związku z szarą przeciętnością współczesnego polskiego życia

- typowa kreacja bohatera literackiego - i poetyckiego podmiotu - obdarzonego szczególną nadwrażliwością, która zdarza się z brutalnością i chaosem świata

Czynniki te występują najwyraźniej we wczesnej fazie twórczości pokolenia, potem ich rola się umniejsza. Zanikają cechy literackiego i obyczajowego nonkonformizmu, który na tle ówczesnych przyzwyczajeń wyróżniał ich ksiązki debiutanckie.

• Pokolenie 56 łatwo weszło w instytucjonalne struktury życia literackiego, wydało znaczna liczbę literatów profesjonalnych, starających się dostosować do zapotrzebowań publiczności masowej albo łączących prace twórczą z zawodem literackiego eksperta (w redakcjach czasopism, radiu, itp.)

• Termin - pokolenie 56 - w 1961r. sformułował Jan Błoński, użył go w książce Zmiana warty w kontekście negatywnym, zarzucał twórcom tego pokolenia brak wspólnego programu, bezideowość i mitologizowanie rzeczywistości

• Przedstawicieli pokolenia łączyły doświadczenia historyczne, wspólny wróg, takie samo uczucie osaczenia i braku wolności, bunt przeciwko socrealizmowi, sprzeciw wobec literatury zaangażowanej, a także odrzucenie polskich mitów narodowych

• Pokolenie „Współczesności” postrzegane jest dzisiaj przez badaczy za bardzo istotne w rozwoju literatury polskiej XX wieku

• Po roku 1965 żywotność generacji osłabła, a cale pokolenie uległo znacznej dezintegracji

• Generacja swoje poglądy umieszczała w artykułach publikowanych na łamach czasopisma „Współczesność”

• Pokolenie '56, jako odrębne "zjawisko", nie było w stanie zakorzenić się równocześnie w rzeczywistości, ich problem polegał na zagubieniu: odrzucili panujący do tej pory układ, ale nie byli w stanie zaakceptować nowego, jako egzystencjaliści czuli się samotni w świecie

• Prozaicy "pokolenia '56" nie byli świetnymi autorami, uwagę zwracają jedynie Marek Hłasko, Andrzej Brycht i Marek Nowakowski i można ich nazwać "wielką trójką" tego okresu, poeci, którzy próbowali tworzyć utwory prozaiczne (na przykład Stanisław Grochowiak), tworzyli warte podziwu dzieła dopiero w późniejszych czasach

• Poezja pokolenia '56 jest, w przeciwieństwie do prozy, warta podziwu, tworzyło wówczas wielu indywidualistów, np. Miron Białoszewski, Stanisław Grochowiak, Jerzy Harasymowicz czy Zbigniew Herbert, udało im się zmienić polską poezję i jej oblicze, sprzeciwili się wzorcowi ukształtowanemu przez poezję socrealistyczną

• Poezja "pokolenia '56" kształtowała się głównie w czterech następujących kierunkach:

- poetycka moralistyka - do autorów tego nurtu należą według Sławińskiego poeci, pozostający pod wpływem poezji Tadeusza Różewicza, nie jest to liryka, która porusza tematykę moralną, ale liryka artykułująca moralistyczne treści w konkretnym typie poetyckiej mowy, chodzi dokładnie o to, że człowiek, który znajduje się w konkretnej sytuacji politycznej, społecznej i obyczajowej oraz przede wszystkim światopoglądowej nie jest w stanie się w niej odnaleźć i nie potrafi zrozumieć sensu tej struktury, pamięta o doświadczeniach wojennych, dlatego nie potrafi zaakceptować nowych warunków, w których się znalazł, tęskni za ładem i porządkiem wartości, ale z drugiej strony ma pełną świadomość rozpadu wartości, te dwa stany są sprzeczne i powodują rozdarcie wewnętrzne poetów.

- poezja "wyzwolonej wyobraźni" - ten rodzaj poezji zaprzecza awangardzie, choć z niej się wywodzi, zaprzecza jednak zdyscyplinowaniu językowemu i pośredniości ekspresji, sam wykorzystuje przede wszystkim fantazję, wyobraźnię i bezpośredni sposób ekspresji, język nie jest najważniejszy, pełni jedynie rolę podrzędnego środka wypowiedzi, najbardziej znanym poetą tworzącym w tej konwencji jest Jerzy Harasymowicz.

- poezja lingwistyczna - jest nowym typem liryki, wykształtowanym przez "pokolenie '56", poeci lingwistyczni traktowali języki jako "układ sprawdzeń", podobnie zresztą odnosili się do poezji, główni przedstawiciele tego nurtu to Miron Białoszewski oraz Stanisław Swen Czachorowski, poeci, tworzący ten typ poezji, korzystali z osiągnięć Awangardy Krakowskiej

- poezja apelu do tradycji - również stanowi opozycję Awangardy, przedstawicielem tej poezji jest Zbigniew Herbert, który próbuje ukazać współczesnego człowieka i jego dylematy w perspektywie historii i tradycji, dlatego tak często pojawiają się w poezji Herberta symbole, których pozycja w kulturze i tradycji jest ustabilizowana, Herbert moralizuje, ale w delikatny sposób

- Poetą, który tworzył we wszystkich tych kierunkach jest Stanisław Grochowiak

1

---