Ocena zdolności kredytowej

1.Wstęp

W działalności banku komercyjnego ryzyko ,a w szczególności ryzyko kredytowe jest nie do uniknięcia ,gdyż w momencie podejmowania różnorodnych decyzji często nie dysponuje się pełną informacją. Nie zawsze też można trafnie przewidzieć dalszy rozwój wydarzeń. Nie da się również wykluczyć błędów tkwiących w informacjach oraz ich interpretacji. Wynika z tego, iż ryzyko jest nieodłącznym elementem działania banku. Trzeba jednak przy tym zaznaczyć, że wszystkie działania podejmowane przez bank, szczególnie jeśli chodzi o działalność kredytową, mają służyć ograniczeniu tego ryzyka.

Jednym z działań ograniczających ryzyko jest analiza zdolności kredytowej, ponieważ podstawowym warunkiem udzielenia kredytu wynikającym z polskiego prawa bankowego jest posiadanie przez kredytobiorcę zdolności kredytowej, rozumianej jako zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w umownych terminach. Oceny zdolności kredytowej dokonuje bank samodzielnie i nie może być ona przedmiotem negocjacji kredytobiorcy z bankiem.

1.1 Przedsiębiorstwo jako kredytobiorca.

Podmiotem gospodarczym, czyli podmiotem prowadzącym działalność gospodarczą, może być osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka nie posiadająca osobowości prawnej. Podmioty gospodarcze działają w przemyśle, budownictwie, rolnictwie i innych dziedzinach gospodarki. Ze zbioru podmiotów gospodarczych wyodrębnia się kategorię przedsiębiorstwa.

Do wytwarzania różnorodnej produkcji niezbędne są:

-środki produkcji tj. budynki, maszyny i urządzenia produkcyjne, surowce materiały, energia

-ludzie posługują się tymi narzędziami

-środki finansowe.

Ten zespół środków produkcji i ludzi trzeba umiejętnie zorganizować i sprawnie nim zarządzać, aby wytwarzać produkcję poszukiwaną na rynku, ponosić możliwie najniższe koszty wytwarzania i osiągać największy zysk. To wymaga zorganizowania całego procesu w formie samodzielnych przedsiębiorstw działających na własny rachunek i własne ryzyko w celu maksymalizowania zysku.

Każde przedsiębiorstwo powinno powiększać swój majątek, inwestować w nowe urządzenia, jednym słowem rozbudowywać swoje zdolności produkcyjne, aby odgrywać na rynku coraz większą rolę i umacniać swoją pozycję konkurencyjną¹.

Rozwój rynku, narastanie konkurencji, wzrost kosztów wprowadzania postępu technicznego i inne czynniki sprawiają, że nie zawsze ustalone cele gospodarcze mogą być osiągnięte z własnych funduszy. Do zrealizowania planów potrzebny jest szybki dopływ gotówki i w tym celu przedsiębiorstwa zaciągają kredyty. Przedsię-

Biorcy opłaca się zaciągać kredyt i płacić procent, gdyż zainwestowane w przedsiębiorstwo pieniądze przyniosą w przyszłości zysk.

1 Mieczysław Nasiłowski ” Ekonomika dla licealistów” KEY TEXT 1998 r. str. 21-23

Kredyt jest niezbędny nie tylko do sfinansowania zapasów surowców i materiałów ale także do sfinansowania działalności inwestycyjnej. Najpierw trzeba zainwestować kapitały i dopiero po uzyskaniu efektów produkcyjnych można spłacić zaciągnięty kredyt wraz z należnym procentem. Przedsiębiorstwo musi zatem zaciągać kredyty.

1.2 Bank jako kredytodawca.

Bank jest wyodrębnioną pod względem prawnym jednostką gospodarczą. Podstawową działalnością jest gromadzenie i zagospodarowanie środków pieniężnych oraz przeprowadzenie rozliczeń pieniężnych. Banki są samodzielne, samo finansujące się podmioty gospodarcze podlegające mechanizmom gospodarki rynkowej, zwłaszcza konkurencji oraz wymogom efektywności ekonomicznej. Głównym celem działalności banku to maksymalizacja zysku w warunkach akceptowalnego ryzyka.

Banki polskie są suwerenne w zakresie zarówno zasięgu akcji kredytowej, jak i warunków udzielania kredytów, a zwłaszcza ustalania ich kosztu.

Bank przedstawia klientom oferty kredytowe, a klienci mogą je przyjąć lub odrzucić. Każdy bank może więc ustalać zasady, na jakich będą udzielane kredyty, ale większość z nich postępuje w sposób zbliżony. Zgodnie z prawem bankowym, banki są jedynymi czynnikami życia gospodarczego mającymi prawo udzielać kredytów².Banki stosują różne podziały kredytów, są one zależne od przyjętych kryteriów.

Kredyty gotówkowe i bezgotówkowe.

Jeśli za kryterium podziału kredytów przyjmiemy formę płatności, dzieli się je na gotówkowe i bezgotówkowe. Kredyty gotówkowe są wypłacane w całości w gotówce. Stanowią one obecnie względnie

^2 Zbigniew Dobosiewicz ” Podstawy marketingu” PWN W-wa 1997 r. str. 101.

mały procent ogólnej sumy kredytów, banki uważają że bezgotówkowa forma wypłaty zmniejsza ryzyko malwersacji pieniędzy. Przy kredytach bezgotówkowych pieniądze są wypłacane

przelewem na konto dostawcy lub wykonawcy usług. W pewnych warunkach umowa może przewidywać wypłatę w gotówce kreślonej części kredytu.

Kredyty złotowe i dewizowe.

Jeśli za kryterium podziału kredytów przyjmiemy walutę, w jakiej dokonywana jest transakcja, to kredyty są dzielone na złotowe i dewizowe. Wszystkie kredyty dewizowe są nominowane (wyrażane) w określonej walucie. W praktyce tylko mała część kredytów dewizowych jest wypłacana w dewizach (tak może być wtedy, gdy kredyt jest przeznaczony na pokrycie określonych płatności za granicą) w takim przypadku kredyt jest także zwracany w tej samej walucie, w jakiej został wypłacony. Większość kredytów dewizowych jest nominowana w walucie obcej, ale wypłacona w złotych (po kursie dnia). Są one zwracane także w złotych, a płatności są naliczane według kursu danej waluty w dniach spłat.

Kredyty komercyjne i preferencyjne.

Kredytami komercyjnymi nazywamy kredyty, których koszt wynika z rachunku ekonomicznego przeprowadzonego przez bank, uwzględniającego koszt pieniądza i konkurencję innych banków.

Kredyty preferencyjne to kredyty udzielane na korzystniejszych warunkach, niż wynikające z rachunku ekonomicznego. Ponieważ bank nie lubi robić prezentów, musie się znaleźć inna instytucja, która dopłaci bankowi do takich kredytów. Takimi instytucjami są: budzet państwowy , międzynarodowe organizacje finansowe , rządy, instytucje i przedsiębiorstwa rządowe innych krajów. Znaczna większość kredytów preferencyjnych jest przeznaczona na realizację polityki rządowej w sferze gospodarki (rolnictwo, bezrobocie) lub pewnych celów społecznych, ochrona środowiska, pomoc dla osób niepełnosprawnych^3.

^3 Z.Dobosiewicz ”Podstawy bankowości” str.115

Kredyty gospodarcze.

Jeśli za kryterium podziału przyjmiemy ich przeznaczenie, to banki najczęściej wyróżniają trzy podstawowe grupy kredytów. Są to:

-kredyty gospodarcze (zwane kredytami dla podmiotów gospodarczych)

-kredyty dla ludności

Banki zwykłe wyróżniają trzy najważniejsze typy kredytów gospodarczych:

1.Kredyt w rachunku bieżącym.

Kredyty w rachunku bieżącym są udzielane tylko przedsiębiorstwom , które od dawna bezproblemowo współpracują z bankiem oraz przedsiębiorstwom uznanym za przyszłościowych partnerów tego banku( ze względu na wysokie zyski, dynamikę rozwoju lub większość przepływów na rachunku bieżącym). Przedsiębiorstwo musi mieć swój rachunek podstawowy w banku. Kredyt w rachunku bieżącym jest zawierany na mocy umowy zezwalającej kredytobiorcy na debet, czyli ujemne saldo rachunku w określonym czasie i do określonej wysokości.

Kredyty obrotowe.

Kredyty obrotowe służą zaspokojeniu potrzeb przedsiębiorstw w zakresie środków obrotowych. Są one w większości przeznaczone na pokrycie potrzeb związanych z zakupami materiałów i towarów. Kredyt obrotowy może też być przeznaczony na fundusz płac pracowników. W wielu przypadkach o kredyt obrotowy ubiegają się przedsiębiorstwa, które nie mogą otrzymać tańszego w danym przypadku w rachunku bieżącym^4.

”Podstawowe zasady kredytowania” Agricultural Cooperative Development International 1998 Moduł 1.6 str.2

Kredyty inwestycyjne.

Kredytami inwestycyjnymi nazywamy kredyty przeznaczone na wydatki związane z rzeczowymi środkami trwałymi. Są to najczęściej kredyty udzielane na dłuższy okres, niekiedy na ponad 5 lat^5. Z punktu widzenia banku ma to oczywiście plusy i minusy w stosunku do innych kredytów. Plusem jest większy zysk banku dzięki dłuższemu okresowi kredytowania-kredyt trzyletni przyniesie bankowi kilkakrotnie większe zyski niż kredyt trzymiesięczny. Minusem jest trudność w ocenie projektów inwestycyjnych.

Banki działając w warunkach ryzyka gospodarczego potrafią one zapewnić bezpieczeństwo przyjmowanym wkładom i udzielonym kredytom. Podstawowe ryzyko-ryzyko kredytowe wynika z ewentualności nieprzewidzianego opóżnienia zwrotu kredytu i należności odsetek, a nawet utraty wierzytelności⁶. Jednym z podstawowych sposobów kontroli ryzyka i zabezpieczenia się przed jego negatywnymi następstwami jest wszechstronna analiza zdolności kredytowej podmiotu gospodarczego i to zarówno przed podjęciem decyzji o udzieleniu kredytu, jak i w trakcie wykorzystywania środków kredytowych. W toku swej bogatej praktyki banki komercyjne wypracowały zróżnicowane metody oceny zdolności kredytowej. Nie ma jednego jednolitego wzorca w tym względzie. W literaturze można spotkać zróżnicowane podejście interpretacyjne dotyczące zwłaszcza pojęcia, istoty i zakresu oceny zdolność i kredytowej.

5 Wiesław Sasin ”Kredyt, leasing czy dzierżawa” licealistów” FRAMAX Skierniewice 1996 str.17 ^6W. Jaworski, Z. Krzyżkiewicz, B. Kosiński ”Banki:rynek, operacje, polityka”POLTEXT W-wa 1996 str.82

Najogólniej zdolność kredytowa oznacza zdolność do terminowego i kompletnego wypełnienia zobowiązań oraz warunków umowy kredytowej.

2.Rozdział

2.1.Analiza wniosku kredytowego.

Przed zawarciem umowy kredytowej kredytobiorca składa w banku wniosek o przyznanie kredytu. Wniosek zawiera ekonomiczne uzasadnienie rodzaju i kwoty potrzebnego kredytu oraz okresu jego trwania, ewentualnych rat spłaty. Wniosek stanowi przedmiot negocjacji mających na celu uzgodnienie szczegółowych warunków przyszłej umowy kredytowej. Do wniosku często załączone są plany przedsięwzięcia, które ma być kredytowane przez bank, ostatnie bilanse, informacje o dotychczas prowadzonej działalności, zaświadczenie o opłaceniu podatków, propozycje prawnego zabezpieczenia kredytu. Wniosek o udzieleniu kredytu jest analizowany przez inspektora kredytowego. Zakres badań, rodzaj gromadzonych informacji i stopień szczegółowości analizy zależy od rodzaju kredytu oraz wnioskodawcą jest znany, stały klient banku, czy ubiegający się o kredyt po raz pierwszy. Na wstępie inspektor kredytowy ocenia czy zapotrzebowanie nie przekracza faktycznych i formalnych możliwości udzielenia kredytu przez bank. Dotyczy to zwłaszcza większych kredytów, ponieważ bank musi dysponować w proponowanym okresie odpowiednimi środkami. Formalne ograniczenia wysokości kredytu wynikają z prawa bankowego, które zabrania bankowi zawierania indywidualnej umowy kredytowej na kwotę wyższą od 10% sumy funduszów własnych banku. Gdy wniosek kredytowy sprosta powyższym wymaganiom inspektor przystępuje do wstępnej oceny kredytobiorcy. Ma to szczególne znaczenie wobec nowych nie znanych bliżej bankowi kredytobiorców. Bank zbiera informacje o ich dotychczasowej działalności i wywiązywaniu się ze zobowiązań finansowych. Pozytywna opinia warunkuje przejście do etapu badań szczegółowych, dotyczących efektywności proponowanego przedsięwzięcia. Ich przedmiotem może być biznes plan lub projekt inwestycyjny. Wniosek kredytowy może zawierać propozycje zabezpieczenia zwrotności kredytu i wówczas dołączone są odpowiednie dokumenty jak wyciąg z ksiąg wieczystych, kopie polis ubezpieczeniowych. Pozytywna decyzja zapada gdy proponowane przedsięwzięcie rokuje uzyskanie zakładanych efektów, a bieżąca i przyszła sytuacja majątkowa kredytobiorcy zapewni mu bieżącą i perspektywiczną zdolność kredytową⁷.

2.2.Otoczenie zewnętrzne przedsiębiorstwa i jego wpływ na strukturę finansową.

Do oceny warunków działania przedsiębiorstwa można posłużyć się analizą SWOT⁸. Analiza ta pozwoli ocenić obecne funkcjonowanie przedsiębiorstwa oraz perspektywy jego rozwoju w najbliższej przyszłości. W tym celu należy określić mocne i słabe strony działalności podmiotu gospodarczego na dzień sporządzania analizy oraz dające się określić szanse i zagrożenia w najbliższej przyszłości⁹. Analiz SWOT winna być poparta oceną marketingową, której celem

jest ustalenie możliwości rynkowych, które sprzyjają realizacji danego zamierzenia gospodarczego, jak również czynników ryzyka, jakie mu zagrażają. W analizie marketingowej powinny być uwzględnione następujące podstawowe zagadnienia dotyczące analizy:

7 Z.Krzyżkiewicz ”Podręcznik do nauki bankowości” Biblioteka Menedżera i bankowca W-wa 1997r. ^8S.Ryżewska ”Bankowa analiza przedsiębiorstwa dla potrzeb oceny ryzyka kredytowego Twiger S.A. W-wa 1997 str.162

⁹W.L.Jaworski ”Współczesny bank” POLTEX W-wa 1998 str.237

1) rynku

2) branży

3) otoczenia

4) konkurencji

Analiza rynku daje informacje o chłonności rynku (obecnej sprzedaży na danym rynku, segmentacja rynku), jego potencjale (maksymalnym popycie na całym rynku), prognozie przyszłych zmian chłonności rynku. Wyniki tej analizy winny stanowić podstawę do ustalenia obecnego i przewidywanego udziału przedsiębiorstwa w rynku w związku z jego przewidywanymi możliwościami produkcyjnymi lub usługowymi¹⁰.W ramach tej analizy należy:

-określić popyt i tendencje rozwojowe rynku, jakości produktów i technologii produkcji.

-ustalić segmenty rynku (ich wielkość, specyfikę w której uczestniczy lub planuje uczestniczyć firma)

-określić najważniejszych klientów firmy (aktualnych i potencjalnych).

-ustalić lokalizację rynków zbytu oraz ocenić wybór kanałów dystrybucji. Należy ocenić stopień zależności od pośredników oraz metody stosowane przy sprzedaży produktów i ustalić jaka część sprzedaży pozostaje w należnościach.

Analiza branży celem jest określenie głównych czynników powodzenia w warunkach konkurencyjnych w branży i wskazanie specyficznych możliwości rozwojowych oraz zagrożeń. Analiza winna określać:

-rozmiary branży. Podstawą określenia może być wartość sprzedaży lub wielkość w jednostkach naturalnych w danym okresie. W przypadku braku danych należy dokonać oceny biorąc pod uwagę wielkość produkcji lub liczbę osób zatrudnionych w sektorze.

-stan branży i etap jej rozwoju. Określić należy na jakim etapie rozwoju jest dana branży.

^10Philip Kotler ”Marketing” Gebethner & S-ka 1994r. str.71

-sezonowość (podaż surowców, sprzedaż produkcji) lub inne właściwe dla danej branży zjawiska.

Analiza otoczenia w ramach której należy ustosunkować się do czynników ograniczających bądź wspomagających dany produkt tj:

-ekologia i programy ochrony środowiska oraz prognozy (dostępne źródła energii, paliwa, normy ochrony środowiska)

-technologia produkcji, trendy rozwoju techniki, zdolności innowacyjne

-substytucja technologiczna

-trendy rozwoju w kraju, rozwój handlu międzynarodowego, wymiana towarowa, zmiany poziomu kursu walut, inflacja, zmiany na rynku pracy, przewidywane trendy inwestycyjne

-rozwój społeczny (zmiany demograficzne, aspekty kulturowe)

-polityka, prawo (ogólna tendencja w praktyce międzynarodowej, zmiany polityki gospodarczej oraz zmiany ustawodawstwa)

Analiza konkurencji, której podstawowym celem jest wskazanie głównych konkurentów oraz określenie możliwości rozwojowych i zagrożeń analizowanej firmy. Należy określić sektor w którym działa firma (lokalny, regionalny, krajowy, międzynarodowy) oraz ocenić perspektywy rozwoju. Należy przy tym ustalić atuty i słabości przedsiębiorstwa w stosunku do konkurentów. Ocenie należy poddać:

-produkty (jakość, opakowanie, obsługę techniczną, zakres gwarancji, terminowość wykonywania produktów, świadczenia usług)

-cenę (poziom cen, upusty od cen, warunki płatności, warunki finansowania)

-promocję (reklamę, aktywizację, znak towarowy)

-dystrybucję (kanały dystrybucji, gęstość sieci zbytu¹¹, szybkość realizacji)

ponadto należy dokonać oceny technicznej oraz instytucjonalnej i kadry kierowniczej, które dopełnią analizy.

^11Philip Kotler ”Marketing” str. 99,215

Analiza techniczna obejmuje całokształt zagadnień związanych z procesem produkcji. W ramach oceny technicznej przedsiębiorstwa należy ustalić:

-podstawowe dane dotyczące firmy i zespołu ds. realizacji inwestycji (data założenia firmy, stan prawny, powierzchnia zakładu, stan i struktura zatrudnienia, skład kadry kierowniczej)

-dane dotyczące aktualnej produkcji (rodzaj i charakter, charakterystyka procesów technologicznych, wielkość produkcji w powiązaniu ze zdolnością produkcyjną)

-źródła zaopatrzenia w surowce, materiały, energię oraz ograniczenia w zakresie zasobów i środków produkcji

-techniczną charakterystykę wyrobów

-stan zaplecza rozwojowego i projektowego

-zaplecze ekologiczne

Ocena instytucjonalna i kadry kierowniczej.

Przedmiotem oceny instytucjonalnej jest przede wszystkim ustalenie oddziaływania kadry kierowniczej na realizację wyznaczonych zadań przedsiębiorstwa. Zakres tej oceny winien obejmować czynniki wewnętrzne i zewnętrzne. W ramach czynników wewnętrznych należy zwrócić uwagę na:

-formę prawną

-strukturę organizacyjną

-powiązania kapitałowe, organizacyjne, personalne

-stan kadry (skład zarządu, wiek, płynność kadry)

-kompetencje kierownictwa (wykształcenie, doświadczenie zawodowe, komunikatywność, umiejętność podejmowania decyzji, gotowość do zmian i skuteczność działania¹².

W ramach czynników zewnętrznych należy zwrócić uwagę na:

^12Ricky W. Griffin “Podstawy zarządzania organizacjami” PWN W-wa 1996r. Str.52-57

-podporządkowanie organizacyjne

-ewentualne zmiany podporządkowania w przyszłości

-możliwość zmiany formy prawnej w fazie realizacji projektu

-kierunki zmian regulacji prawnej dotyczącej firmy.

2.3. Powiązanie bilansu, rachunku zysków i strat oraz rachunku przepływów pieniężnych.

Bilans jest sprawozdaniem zawierającym informacje o ogólnej sytuacji majątkowej (wartości aktywów) i finansowej (wartości pasywów) jednostki według stanu na określony dzień. Bilans jest więc statystycznym ujęciem zasobów i ich finansowania i można powiedzieć że jest swoistą ”fotografią” firmy w określonym momencie. W tym miejscu trzeba jednak zaznaczyć, że stan majątkowy oraz kapitałów może z dnia na dzień ulec zmianie i można go zaplanować na kilka miesięcy przed terminem, na który ma być sporządzony.

Rachunek zysków i strat jest sprawozdaniem informacyjnym w jakim stopniu przychody osiągnięte w pewnym okresie pokrywają koszty, które poniesiono w celu uzyskania przychodów. Sprawozdanie to wykazując wynik finansowy netto dostarcza wiadomości o efektywności gospodarowania lub zyskowności czy rentowności danej jednostki.

Istnieje jeszcze jedna wielkość służąca całościowej ocenie funkcjonowania jednostek na rynku-płynność finansowa, to zdolność jednostki do regulowania swoich bieżących zobowiązań z tytułu dostaw, podatków, czy spłaty długów i odsetek. Często jednak wysokiej zyskowności nie towarzyszy wysoka płynność finansowa i z braku właściwego zarządzania płynnością podmioty gospodarcze bankrutują.

Zestawienie przepływów pieniężnych.

Środki pieniężne w rachunku przepływów oznaczają pieniądze (banknoty i monety) oraz jednostki pieniężne (rozrachunkowe) krajowe i zagraniczne, w gotówce, na bieżących rachunkach lub w formie lokat pieniężnych oraz czeki i weksle obce o terminie płatności w ciągu 3 miesięcy od daty ich wystawienia, a także metale szlachetne, jeżeli nie są zaliczane do rzeczowych składników majątku obrotowego tj. materiałów, towarów lub produktów (art.3 ust. 1 pkt. Ustawa o rachunkowości).

Istotną cechę decydującą o uznaniu pewnych walorów do środków pieniężnych jest łatwość ich wymiany na konkretną kwotę gotówki oraz krótki okres wymiany¹³.Sprawozdanie z przepływów środków pieniężnych prezentuje przepływy gotówki i jej ekwiwalentów jakie wystąpiły w pewnym okresie sprawozdawczym w podziale trzy rodzaje działalności:

1)działalność operacyjna-obejmuje podstawowe przynoszące przychody, funkcjonowanie jednostki gospodarczej tj. działalność wytwórczą, usługową lub handlową.

2)działalność inwestycyjna-polega na zakupie lub sprzedaży wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowego i finansowego majątku trwałego. Podstawowym zadaniem działalności inwestycyjnej jest pozyskiwanie środków gospodarczych i zarobków, które mają przynosić zysk i generować przyszłe przepływy środków pieniężnych.

3)działalność finansowa-dotyczy podejmowania przedsięwzięć powodujących zmiany w wielkości i strukturze kapitału własnego i obcego jednostki gospodarczej.

2.4.Ocena sytuacji finansowej przedsiębiorstwa.

Osobną grupę narzędzi stanowią wskaźniki finansowe, które mają dla obsługującego banku podstawowe znaczenie, ponieważ dają natychmiastowe sygnały dotyczące odchyleń od planów.

^13K.Sawicki “Podstawy rachunkowości” str. 287

Należy jednak podkreślić, że w trakcie interpretacji wartości przyjmowanych przez większość wskaźników finansowych warto zachować daleko idącą ostrożność. Poziom ich może w przypadku niektórych branż odbiegać zasadniczo od typowych wartości¹⁴.

Wskaźniki tradycyjne można podzielić na cztery grupy:

-wskaźniki wiarygodności

-wskaźniki płynności

-wskaźniki efektywności zarządzania

-wskaźniki zyskowności

WSKAŹNIK WIARYGODNOŚCI KREDYTOWEJ.

Zadłużenie długoterminowe *100

Zadłużenie długoterminowe +kapitał

Wskaźnik ten informuje w jakim stopniu kapitał zabezpiecza udzieloną pożyczkę, czyli w jakim stopniu chroni kredytobiorców przed poniesieniem strat.Za maksymalną relację uważa się 50%. Wskaźnik powyżej tej relacji wskazuje na duże ryzyko kredytobiorcy. Im niższy jego poziom tym bezpieczniejsze jest udzielenie kredytu. Taka interpretacja jest prawidłowa z punktu widzenia banku. Niski udział kredytów w finansowaniu firmy może być uważany za nieefektywny z punktu widzenia inwestora¹⁴.

WSKAŹNIK POKRYCIA OBSŁUGI DŁUGU.

Zysk po opodatkowaniu +odsetki+ amortyzacja

Raty + Odsetki

Jest to relacja pomiędzy źródłami spłaty kredytu a obsługą kredytu w danym roku.

^14Bank Unii Gospodarczej S.A. Centrum Kształcenia Zawodowe Studium Bankowości 1997r. Str. 11 ^15M. Sierpińska, T. Jachna ”Ocena przedsiębiorstwa wg standardów światowych” PWN W-wa 1998r. Str. 92

Wskaźnik ten informuje ile razy potencjalne źródła spłaty kredytu pokrywają zobowiązania z tytułu zadłużenia firmy w danym okresie. Obrazują stopień bezpieczeństwa spłaty kredytu wraz z odsetkami w przypadku wystąpienia niekorzystnych zjawisk. Minimum tej relacji wynosi 1,3 ale wiele komercyjnych banków zachodnich przyjmuje za minimum 2.Istotnym elementem jest śledzenie relacji w czasie. Gdy relacja jest malejąca to oznaczać może nieefektywne zarządzanie firmą, należy się zastanowić nad zmianą okresu spłaty kredytu¹⁵.

WSKAŹNIK PŁYNNOŚCI.

Wskaźnik bieżący

Aktywa bieżące

Pasywa bieżące

Aktywa bieżące= gotówka +należności +zapasy

Pasywa bieżące= zobowiązania +kredyty krótkoterminowe +bieżąca część kredytów długoterminowych.

Wskaźnik ten określa ile razy bieżące aktywa pokrywają bieżące zobowiązania. Poziom wskaźnika winien mieć wartość 1 jako, że jest ona minimalna z punktu widzenia oceny płynności firmy. Należy zauważyć, że zbyt wysoko poziom tego wskaźnika może świadczyć o wysokich zapasach (często nie prawidłowych lub zbędnych) lub przeterminowanych należności¹⁶.

WSKAŹNIK EFEKTYWNOŚCI ZARZĄDZANIA.

Rotacja zapasów

Zapasy * 365

Koszty produkcji sprzedanej

Pokazuje co ile dni w roku firma odnawia swoje zapasy.

^16E.Filar J. Skrzypek “Biznes plan” str. 106

Rotacja wyrobów gotowych.

Zapasy wyrobów gotowych * 365

Koszty produkcji sprzedanej

Wysoki poziom tego wskaźnika może świadczyć o trudnościach w sprzedaży produktów, zaś niski o problemach z utrzymaniem ciągłości sprzedaży.

Rotacja aktywów.

Sprzedaż

Aktywa

Wskaźnik wskazuje zaangażowanie majątku wymagane dla osiągnięcia określonego poziomu obrotu. Wysoki poziom oznacza bardziej efektywne wykorzystanie zainwestowanego majątku. Wskaźnik poniżej 1 wskazuje na problemy z utrzymaniem płynności¹⁷.

WSKAŹNIK ZYSKOWNOŚCI.

Zysk netto + Odsetki * 100

Kapitał + Zadłużenie długoterminowe

Wskaźnik ten pokazuje zyskowność inwestycji z punktu widzenia podmiotów angażujących środki (bank, akcjonariusze, udziałowcy).

Dokumentacja złożona przez klienta zostanie uzupełniona przez inspektora kredytowego poprzez przeprowadzenie tzw. Credit- scaringu, czyli punktacji kredytowej. Bank daje określonym cechom

Kredytobiorcy pewną liczbę punktów.

^17E. Filar, J. Skrzypek ”Biznes plan” Str. 113

Punkty przyznawane są za rentowność, poziom zadłużenia, wskaźniki sprawności działania.

Kierownictwo banku zwykle stosuje skale czterostopniową, czyli dzieli kredytobiorców na dobrych, przeciętnych, słabych i złych

stosownie do sumy punktów uzyskanych przez credit-scaring. Kredytobiorcy dobrzy otrzymują kredyt bez większych zastrzeżeń, przeciętni-jeśli przedstawią dobre zabezpieczenie, słabi-tylko wtedy gdy zabezpieczenie będzie wyjątkowo dobre, a jeśli źli- nie otrzymają kredytu¹⁸.

2.5. Kontrola wykorzystania i spłaty kredytu.

W czasie korzystania przez kredytobiorcę z kredytów bank przeprowadza kontrolę prawidłowości kredytowania na podstawie okresowych sprawozdań finansowych, własnych materiałów i inspekcji finansowych gwarantują użyteczność informacji dla wszystkich zainteresowanych stron.

Kontrolę prawidłowości kredytowania należy przeprowadzać:

1. U kredytobiorców, których zadłużenie jest znaczące dla „portfela” kredytowego banku raz w kwartale.

2. U kredytobiorców o trudnej sytuacji ekonomiczno-finansowej co miesiąc.

3. U kredytobiorców nie prowadzących ewidencji księgowej, częstotliwość inspekcji, bank ustala indywidualnie.

W przypadku stwierdzenia, że sytuacja finansowa i majątkowa kredytobiorcy ulega pogorszeniu w sposób zagrażający terminowej spłacie kredytu i odsetek, bank uzależnia dalsze kredytowania od przedłużenia programu uzdrowienia gospodarki przedsiębiorstwa i wyników jego oceny oraz podejmuje wszelkie działania zmniejszające ryzyko banku.

Ocenę programu uzdrowienia gospodarki przedsiębiorstwa należy przeprowadzić zgodnie z obowiązującą w banku metodykę. W przypadku nie złożenia programu uzdrowienia gospodarki przedsiębiorstwa lub negatywnej jego oceny, bank powinien wypowiedzieć kredyt i przystąpić do realizacji zabezpieczeń.

2.6.Zabezpieczenia kredytu.

Zabezpieczeniem jest najczęściej składnik majątkowy oficjalnie ustanowiony przez pożyczkobiorcę jako alternatywne źródło spłaty kredytu. Zabezpieczenie stanowi dodatkowy sposób odzyskania kredytu przez bank jeśli kredytobiorca nie dokona terminowej spłaty. Zabezpieczenie jest atutem jeśli obniża ryzyko kredytowe ponoszone przez pożyczkodawcę i zwiększa dostęp kredytobiorcy do korzystnych kredytów. Im większa wartość zabezpieczenia ustanowionego jako zestaw pobranego kredytu, tym niższe jest ryzyko kredytowe banku na wypadek nieprzewidzianych okoliczności. Zabezpieczenie nigdy nie powinno być uważane za normalny sposób spłaty zadłużenia. Mimo, że zabezpieczenie jest odpowiednie nie należy udzielać kredytów wnioskodawcą, u których pozostałe czynniki kredytowe wskazują na słabą kondycję firmy. Zabezpieczenie wykorzystane jest w momencie gdy założenie kredytobiorcy nie sprawdza sie¹⁸.

2.7. Elementy umowy kredytowej.

Umowa kredytowa niezależnie od kwoty udzielonego kredytu musi być zawarta zawsze na piśmie. Prawo bankowe w art. 27 ust. 2 określa niezbędne elementy, jakie powinna zawierać umowa kredytowa. Tak więc w umowie kredytowej musi się znaleźć:

1)oznaczenie strony umowy.

2)określenie podstawowych obowiązków stron umowy tj:

-obowiązku banku oddania do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych

-obowiązku kredytobiorcy do zwrotu kredytu

3)kwota kredytu

4)termin spłaty kredytu

5)oprocentowanie kredytu i wysokości prowizji

6)zakres uprawnień banku związanych z wykorzystaniem udzielonego kredytu i zabezpieczeniem jego spłaty

7)warunki korzystania przez kredytobiorcę z udzielonego kredytu

8)termin postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych.

Oprócz wymienionych wyżej elementów w umowie kredytowej strony mogą określić np.:

1) sposób wykorzystania kredytu przez kredytobiorcę

2) dodatkowe zabezpieczenie spłaty kredytu przewidziane prawem cywilnym lub wekslowym

3) uprawnienia banku do dokonywania lustracji oraz inspekcji u kredytobiorcy

4) zobowiązanie kredytobiorcy do przedstawienia w banku informacji i dokumentów niezbędnych do oceny jego sytuacji gospodarczej i finansowej w okresie korzystania z kredytu.

5) uprawnienie kredytobiorcy do spłaty kredytu przed terminem.

Strony umowy kredytowej mogą w niej zawrzeć jeszcze inne postanowienia niż wyżej wskazane. Nie mogą one być sprzeczne z obowiązującymi przepisami prawa i zasadami współżycia społecznego albo zmierzać do obejścia prawa, bowiem wówczas umowa jest nieważna w całości lub części

^18J. Heropolitańska, E. Borowska ”Kredyty i gwarancje bankowe” W-wa 1992 str. 29

---