1) Prawo minimum Liebiga - jedno z podstawowych praw ekologii klasycznej, mówiące, że czynnik, którego jest najmniej (jest w minimum) działa ograniczająco na organizm, bądź całą populację. Justus von Liebig prowadził swoje badania w drugiej połowie XIX w. na roślinach, u których zauważył, że wystarczy niedobór jednego tylko ze składników pożywki, na której były hodowane, aby ograniczyć wzrost rośliny. Potem udowodniono, że prawo minimum odnosi się także do innych organizmów żywych i ma zastosowanie ogólnoprzyrodnicze. Rozwinięciem tego prawa jest zasada tolerancji ekologicznej Shelforda.

2)Prawo tolerancji Shelforda

Zasada Shelforda - koncepcja mówiąca, że zarówno niedobór, jak i nadmiar różnych czynników wpływa na organizm limitująco. Prawo to określa możliwość rozwoju populacji. Możliwość bytowania organizmów określają dwie wartości, tzw. ekstrema działającego czynnika: minimum i maksimum. Zakres między minimum a maksimum nazywamy zakresem tolerancji. Wyróżniamy podział ze względu na tolerancyjność

3) eurybionty - organizmy charakteryzujące się dużą tolerancją względem danego czynnika środowiska

stenobionty - charakteryzujące się mniejszą tolerancją:

4) Synantropizacja

wykorzystuje bliskość siedlisk ludzkich z korzyścią dla siebie. Synantropizm może mieć charakter stały lub czasowy. Przykładem gatunków synantropijnych są gołębie, które często wykorzystują miejskie budynki i drzewa w parkach do gniazdowania.Wśród roślin najlepiej znanym gatunkiem synantropijnym są pokrzywy, porastające otoczenie domów i rudery.Gatunki synantropijne mogą być miejscowego pochodzenia (gatunki autochtoniczne), lub obcego pochodzenia (gatunki alochtoniczne).

6)tolerancja na czynniki środowiska

tolerancja ekologiczna - zdolność przystosowania organizmów do zmian fizyczno-chemicznych czynników środowiska, takich jak np.:temperatura, światło, zanieczyszczenie, wilgoć, ilość dostępnego powietrza, stężenie soli mineralnych, kwasowość

Możliwość rozwoju organizmu, osiągnięcia przez niego maksimum wydajności, określa ten czynnik, którego jest najmniej w otoczeniu (prawo Liebiga).Zakres zmienności czynnika, w którego obrębie organizm może żyć to zakres tolerancji.

8) Adaptacjonizm, selekcjonizm

Adaptacjonizm, pogląd w ramach ewolucjonizmu, przyjmujący że wszelkie własności konkretnych organizmów mają charakter adaptacji czyli przystosowań, i powstały w drodze doboru naturalnego

Selekcjonizm-teoria, wg której dobór naturalny jest jedyną siłą ewolucyjną;

9) Nisza ekologiczna

Nisza ekologiczna ("zawód") - pozycja danego gatunku, jaką zajmuje on w biocenozie. Obejmuje czynniki (np. światło, pokarm, miejsce), o które dany gatunek konkuruje z innymi gatunkami w biocenozie.

Określa znaczenie i rolę danego gatunku w ekosystemie, tj. sposób przetwarzania energii (miejsce w łańcuchu pokarmowym), zachowania się, wpływ na środowisko i zależności od innych gatunków. Rodzaje nisz ekologicznych:

przestrzenna (siedlisko, występowanie danego organizmu),

troficzna (pokarm, zaspokajanie potrzeb),

fizjologiczno-przystosowawcza (czynności, oddziaływania).

Nisze ekologiczne:

sąsiadujące,

zachodzące na siebie,

rozdzielne.

10) Roślina wskaźnikowa - gatunek rośliny o wąskim zakresie tolerancji ekologicznej w odniesieniu do jakiegoś czynnika środowiska. Czynnikiem tym może być np. rodzaj podłoża, odczyn gleby, wilgotność, nasłonecznienie, temperatura otoczenia, zanieczyszczenia, stężenie soli mineralnych, głębokość wody (u roślin wodnych), lub inne czynniki. W związku z wąskim zakresem tolerancji rośliny te rosną tylko w ściśle określonych warunkach środowiska. Występowanie tych roślin w jakimś miejscu umożliwia nam więc określenie własności środowiska odnośnie tego czynnika środowiska (czasami dwóch, lub więcej). Jest to metoda pewna, jednak trzeba przy badaniach zwrócić uwagę, czy występujące w danym miejscu rośliny są prawidłowo rozwinięte i czy występują masowo, gdyż tylko w tym przypadku możemy wyciągnąć prawidłowe wnioski. Występowanie pojedynczych okazów, lub okazów skarlałych lub nieprawidłowo rozwiniętych jest niewystarczającym kryterium i może dać złe wyniki.

11) Czynniki ograniczające

1.GRANICZNE (PROGOWE) 2.ZASOBY3.SKAŻENIACzynnik ograniczający- to każdy czynnik, który zbliża się do granic tolerancji gatunku lub je przekracza. Każdy czynnik, który wpływa niekorzystnie na rozwój organizmu.Czynnikiem ograniczającym wzrost i rozwój rośliny może być niedobór wody, składnika pokarmowego, światła, niskie stężenie, CO2 u zwierząt niedobór białka witamin i wody. Wartosc progowa: oznacza graniczna wysokośc stezenia danej substancji np. zanieczyszczajacej wody podziemne, którego przekroczenie spowodowałoby, że część lub czesci tych wod zostałyby sklasyfikowane jako czesci o złym stanie chemicznym.2.zasoby - naturalne i wytwory działania człowieka , pozwalające na zaspokojenie jego elementowych potrzeb życiowych 3.Skażenie chemiczne - zanieczyszczenie powietrza, wody, gleby, ciała ludzkiego, przedmiotów itp. substancjami szkodliwymi dla ludzi.

12) Prokarioty, inaczej nazywana królestwem bakterii) takson wyróżniany w systemie Whittakera i Margulis w randze nadkrólestwa, w różnej randze obecny także w innych podziałach z XX wieku, np. Chattona (1937), Copelanda (1956). Obejmował organizmy w większości jednokomórkowe, których komórka nie zawiera jądra komórkowego (w przeciwieństwie do eukariotów). Ponieważ początkowo utożsamiano prokarioty wyłącznie z bakteriami często używano zamiennie słów 'bakterie' i 'prokarioty'. W końcu XX wieku badania molekularne przyniosły kluczowe informacje dla zrozumienia przeszłości ewolucyjnej prokariotów i dowiodły parafiletycznego charakteru tego taksonu. Okazało się, że odkryte w latach 70. XX wieku archeowce są równie odległe od bakterii, jak od eukariotów, a pod pewnymi względami nawet bliższe tym ostatnim (patrz intron). Obecnie taksonomowie wydzielają w ślad za propozycją Woesego (1990): bakterie, archeowce i jądrowce w odrębne taksony, przy czym dwa ostatnie tworzą wspólny klad, tj. zakłada się, że posiadały wspólnego przodka. eukarionty, eukarioty (Eucaryota) - organizmy zbudowane z komórek posiadających jądro komórkowe z chromosomami, co jest jednym z elementów odróżniających je od prokariotów. Nukleus odgraniczony jest od cytoplazmy podwójną błoną białkowo-lipidową. Nazwa naukowa pochodzi od greckich słów ευ ("dobry", "prawdziwy") i κάρυον ("orzech").W zależności od ujęcia systematycznego jądrowce są traktowane jako domena, królestwo, nadkrólestwo, lub cesarstwo. Najpopularniejszą z tych kategorii systematycznych jest obecnie domena. Do eukariotów zalicza się wszystkie organizmy komórkowe, z wyjątkiem bakterii i archeowców, a więc prokariotów. Szacunki dotyczące liczby gatunków w obrębie tej grupy wahają się pomiędzy 5, a 10 mln[1][2], z czego opisane zostały mniej niż dwa miliony[2].Komórki eukariotyczne są z zasady znacznie większe od prokariotycznych. Choć zmienność rozmiarów i jednych i drugich jest bardzo duża (najmniejsze eukarioty mają rozmiar mniejszy niż 1µm), "typowe" proporcje objętości są rzędu tysiąc do jednego. 13)Populacja biologiczna — zespół organizmów jednego gatunku żyjących równocześnie w określonym środowisku i wzajemnie na siebie wpływających, zdolnych do wydawania płodnego potomstwa. Nie jest to jednak suma osobników jednego gatunku, a zupełnie nowa całość. 14)Ważniejsze parametry charakteryzujące populację dziedziczność korelacje genetyczne powtarzalność

Ważniejsze parametry charakteryzujące populację:
• odziedziczalność
• powtarzalność
• podobieństwo fenotypowe krewnych
• korelacje genetyczne
• korelacje fenotypowe
• korelacje środowiskowe
Inny podział cech charakteryzujące populację:
• rozrodczość
• śmiertelność
• areał (obszar występowania)
• zagęszczenie populacji
• liczebność
• struktura płci i wieku
• struktura socjalna
• strategia życiowa
• dynamika liczebności 15) Rodzaje oddziaływań między populacjami Antagonistyczne Allelopatia amensalizm Nieantagonistyczne symbioza protokooperacja -Oddziaływania (interakcje) nieantagonistyczne - rodzaj zależności międzygatunkowych polegających na tym, że żadna ze stron (populacji) nie ponosi szkody na skutek wzajemnych oddziaływań. Dzielimy je na: Symbioza - zjawisko ścisłego współżycia przynajmniej dwóch gatunków, które przynosi korzyść każdej ze stron (mutualizm) lub jednej, a drugiej nie szkodzi (komensalizm) Protokooperacja - (in. mutualizm fakultatywny) oddziaływanie międzygatunkowe w przyrodzie, polegające na współpracy dwóch populacji odnoszących wzajemne korzyści, lecz mogących żyć także samodzielnie. Protokooperacja jest rodzajem symbiozy przygodnej (nieprzymusowej). Często występuje okresowo. Oddziaływania (interakcje) antagonistyczne - działanie jednej populacji danego gatunku na niekorzyść populacji innego. Ponoszona szkoda może mieć różny charakter. Do oddziaływań antagonistycznych zalicza się: Allelopatia (z gr. - allelon (wzajemny) i pathos (cierpienie)) - szkodliwy lub korzystny wpływ substancji chemicznych wydzielanych przez rośliny lub grzyby danego gatunku lub pochodzących z rozkładu tych roślin. Amensalizm - jedna z antagonistycznych zależności międzygatunkowych, w której obecność i czynności życiowe jednego gatunku wpływają niekorzystnie na gatunek drugi, przy czym jest to relacja jednostronna

16)Rodzaje przestrzennego rozmieszczenia osobników w populacji: a)przypadkowe - rozmieszczenie losowe, bez jakichkolwiek zasad. Występuje bardzo rzadko, głównie w przypadku bakterii i innych organizmów niższego rzędu. b)równomierne - spotykane głównie na polach uprawnych, ogródkach np. równomierne rozsianie roślin. Ten typ jest bardzo rzadko spotykany w przyrodzie. c) skupiskowe - osobniki łączą się w grupy, kolonie lub stada, razem mają bowiem większe szanse na przetrwanie (łatwiej zdobywają pokarm). Ten typ rozmieszczenia spotykamy najczęściej, dotyczy wielu gatunków - chociażby stad wilków.

17)Biocenoza biotop ekosystem ; na ekosystem składają się dwa składniki: 1.biocenoza - czyli ogół organizmów występujących na danym obszarze powiązanych ze sobą w jedną całość różnymi zależnościami, Biocenoza wraz ze środowiskiem fizycznym to ekosystem. Biocenozy można podzielić na naturalne (sawanna, las, jezioro) i sztuczne (park, ogród). 2.biotop - czyli nieożywione elementy tego obszaru, a więc: podłoże, woda, powietrze (środowisko zewnętrzne). Ekosystem -stanowi funkcjonalną całość, w której zachodzi wymiana materii między biocenozą i biotopem. Ekosystem stanowi największą jednostkę funkcjonalną biosfery

18) Krajobraz pierwotny naturalny kulturowy zdewastowane W zależności od stanu i stopnia zniszczenia rozróżnia się krajobrazy: a)pierwotne, które wykazują zdolność do samoregulacji, a ich równowaga biologiczna nie jest zachwiana przez człowieka (np. anekumeny), b)naturalne, które wykazują częściową zdolność do samoregulacji, jednak nie zawierają istotnych elementów przestrzennych wprowadzonych w wyniku działalności człowieka, c) kulturowe, które wykazują zachwianą zdolność samoregulacji i wymagają ochrony; znajdują się pod wpływem intensywnej działalności człowieka, d)zdewastowane, które charakteryzują się silnym uprzemysłowieniem i urbanizacją, brakiem naturalnych elementów krajobrazu oraz unifikacją formy (wymagają działań rekultywacyjnych).

19) związki toksyczne Toksyczność - cecha związków chemicznych polegająca na powodowaniu zaburzeń funkcji lub śmierci komórek żywych, organów lub organizmów po dostaniu się w ich pobliże. Związki chemiczne mogą wywierać działanie toksyczne po wchłonięciu ich drogą doustną, oddechową lub po absorpcji przez skórę TOKSYCZNA SUBSTANCJA ang. toxic substance Syn. toxicant, toxic chemical, toxic material, chemical etiologic agent. Substancja powodująca szkodliwe efekty w organizmach żywych. Pojęcie toksyna nie powinno być stosowane jako synonim substancji toksycznej, jest zarezerwowane dla trucizn organicznych lub metaloorganicznych wytwarzanych przez bakterie, grzyby, rośliny i zwierzęta. 21) Ksenobiotyk

jest to substancja chemiczna niebędąca naturalnym składnikiem żywego organizmu. Definicja ta obejmuje substancje obce dla organizmu docelowego. Określa się nią większość trucizn i leków. Ważną grupę ksenobiotyków stanowią związki chemiczne otrzymane przez człowieka, o strukturze chemicznej niewystępującej w przyrodzie, do których organizmy nie przystosowały się na drodze wcześniejszej ewolucji. np. a)leki (np. antybiotyki) b)trucizny (np. dioksyna)

22)Efekt szkodliwy - Nieodwracalna zmiana biologiczna pojawiająca się w trakcie lub po zakończeniu narażenia. Jest to zaburzenie czynnościowe lub uszkodzenie morfologiczne, które może wpływać na wydolność całego organizmu lub może zmniejszyć jego sprawność w warunkach dodatkowego obciążenia, a także może zwiększyć jego wrażliwość na działanie innych czynników.

23)Prawo Ficka Pierwsze prawo Ficka jest stosowane w opisie procesów dyfuzji, np. kiedy stężenie strumienia dyfuzji objętościowej nie zmienia się z czasem J_in = J_out. W przestrzeni jednowymiarowej strumień dyfuzji wynosi:
Drugie prawo Ficka jest stosowane, gdy strumień dyfuzji zmienia się lokalnie w czasie:

24) Wymień 4 związki toksyczne

-cyjanki

-metanol

-etanol

-jad kiełbasiany

25) ZANIECZYSZCZENIE, sucha depozycja, mokra depozycja,

Zanieczyszczenie środowiska — stan środowiska wynikający z wprowadzania do powietrza, wody lub gruntu, substancji stałych, ciekłych lub gazowych lub energii w takich ilościach i takim składzie, że może to ujemnie wpływać na zdrowie człowieka, przyrodę ożywioną, klimat, glebę, wodę lub powodować inne niekorzystne zmiany np. korozję metali a)depozycja mokra - usuwanie zanieczyszczeń z powietrza wraz z opadem atmosferycznym; b)depozycja sucha - opadanie na ziemię związków siarki i azotu zawartych w atmosferze w postaci tlenków.

26. ZDROWIE

stan pełnego, dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko jako brak choroby lub zniedołężnienia

27. Zagrożenie - zjawisko wywołane działaniem sił natury bądź człowieka, które powoduje, że poczucie bezpieczeństwa maleje bądź zupełnie zanika.

28.SUBSTANCJA NIEBEZPIECZNA - rozumie się przez to jedną lub więcej substancji albo mieszaniny substancji, które ze względu na swoje właściwości chemiczne, biologiczne lub promieniotwórcze mogą, w razie nieprawidłowego obchodzenia się z nimi, spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi lub środowiska; substancją niebezpieczną może być surowiec, produkt, półprodukt, odpad, a także substancja powstała w wyniku awarii 29)STĘŻENIE ang. concentration

Pojęcie to określa ilość substancji chemicznej lub innego materiału zawartą w jednostce określonego medium, m. in. roztworu, powietrza, tkanki. Stężenie tolerowane najwyższe, stężenie skuteczne medialne, stężenie narkotyczne medialne, stężenie śmiertelne, stężenie progowe. STĘŻENIE REFERENCYJNE (RfC) ang. reference concentration (RfC) .Szacunkowa wielkość stężenia substancji toksycznej w powietrzu (z zakresem niepewności sięgającym rzędu wielkości), które prawdopodobnie nie spowoduje zauważalnego ryzyka wystąpienia efektów szkodliwych w całej populacji ludzkiej (łącznie z podgrupami wrażliwymi), eksponowanej drogą inhalacyjną codziennie przez całe życie. 30)Monitoring środowiskowy, system ciągłych lub systematycznie powtarzanych pomiarów i obserwacji stanu wybranych cech i właściwości środowiska w oparciu o system stałych punktów pomiarowych przy użyciu aparatury kontrolno-pomiarowej lub, rzadziej, organizmów bioindykatorów (bioindykacja). Monitoringiem objęte są: stan powietrza atmosferycznego, w tym hałasu i promieniowania niejonizującego, wód powierzchniowych, w tym Bałtyku, wód podziemnych, powierzchni ziemi, w tym gleb i odpadów, i przyrody ożywionej.
Celem monitoringu jest dostarczenie informacji o aktualnym stanie i tendencjach zmian środowiska pod wpływem zanieczyszczeń i in. antropogennych czynników oraz o przewidywanych skutkach użytkowania środowiska (antropopresja, antropogeniczne formy).

31)..Najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS), 2.najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe (NDSCh) 3.Najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe (NDSP) a)najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS) - wartoć średnia ważona stężenia którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-godzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, określonego w Kodeksie pracy, przez okres jego aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń; b)najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe (NDSCh) - wartość średnia stężenia, które nie powinno spowodować ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika, jeżeli występuje w środowisku pracy nie dłużej niż 15 minut i nie częściej niż 2 razy w czasie zmiany roboczej, w odstępie czasu nie krótszym niż 1 godzina; c)najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe (NDSP) - wartość stężenia, która ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia pracownika nie może być w środowisku pracy przekroczona w żadnym momencie.32).Warunek f₁, f₂, warunek dotyczący NDS emisji zanieczyszczeń w pomieszczeniu NDS (TLV, MAC, MAK) i NDN - najwyższe dopuszczalne stężenie i najwyższe dopuszczalne natężenie - wartość średnia ważona - stężenie toksycznego związku chemicznego lub natężenie inne czynnika szkodliwego, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-godzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy określonego w Kodeksie Pracy, przez jego okres aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia, oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń.Poziomy dopuszczalne NDN określone zostały w odpowiednich przepisach dotyczących środowiska pracy odpowiednio dla poszczególnych czynników chemicznych i fizycznych. Poziomy te służą między innymi do określania czasu pracy i narażenia pracownika na czynniki szkodliwe.33).Pleśnie- warunek, oddziaływanie Pleśń na ścianach w budynkach pojawia się na skutek nadmiernej wilgotności powietrza, która skrapla się na ścianach budynku, częstą przyczyną jest zła wentylacja, np. zbyt szczelne okna. Taka pleśń jest bardzo szkodliwa dla zdrowia.34). Budownictwo pasywne, bud. pasywne a oddziaływanie na środowisko Dom pasywny - standard wznoszenia obiektów budowlanych, który wyróżniają bardzo dobre parametry izolacyjne przegród zewnętrznych oraz zastosowanie szeregu rozwiązań, mających na celu zminimalizowanie zużycia energii w trakcie eksploatacji. Praktyka pokazuje, że zapotrzebowanie na energię w takich obiektach jest ośmiokrotnie mniejsze niż w tradycyjnych budynkach wznoszonych według obowiązujących norm. Dom pasywny to nowa idea w podejściu do oszczędzania energii we współczesnym budownictwie. Jej innowacyjność przejawia się w tym, że skupia się ona przede wszystkim na poprawie parametrów elementów i systemów istniejących w każdym budynku, zamiast wprowadzania dodatkowych rozwiązań. W domach pasywnych redukcja zapotrzebowania na ciepło jest tak duża, że nie stosuje się w nich tradycyjnego, systemu grzewczego, a jedynie dogrzewanie powietrza wentylacyjnego. Do zbilansowania zapotrzebowania na ciepło wykorzystuje się również promieniowanie słoneczne, odzysk ciepła z wentylacji (rekuperacja), a także zyski cieplne pochodzące od wewnętrznych źródeł, takich jak urządzenia elektryczne i mieszkańcy. Idea domów pasywnych nie jest opatentowana, zastrzeżona ani nie podlega innym formom ochrony prawnej. Możliwe jest wznoszenie domów pasywnych w różnych technologiach budowlanych.35).Audyt a certyfikat energetyczny

Audyt energetyczny budynku przeprowadza się dla potrzeb ewentualnych przedsięwzięć termomodernizacyjnych, które mają na celu zmniejszenie zużycia energii w budynku. Tymczasem certyfikat energetyczny określa jedynie w jakiej klasie energetycznej znajdzie się oceniany budynek, poprzez sprawdzenie jego zapotrzebowania na energię całkowitą wykorzystywaną m.in. do ogrzewania, wentylacji, przygotowania ciepłej wody czy oświetlenia. Faktem jest, że zarówno audyt energetyczny budynku jak i certyfikat energetyczny przeprowadzić powinien licencjonowany audytor energetyczny budynku, jednak oba opracowania z założenia zawierać będą przynajmniej częściowo różne treści. Audyt energetyczny - ekspertyza dotycząca podejmowania i realizacji przedsięwzięć zmniejszających koszty ogrzewania.

36).Nośnik energii a oddziaływanie na środowisko nośniki energii: węgiel kamienny i brunatny, gaz ziemny i ropę naftową

Dzięki trwającemu setki milionów lat procesowi fotosyntezy, z odpadów roślinnych i zwierzęcych powstały zasoby paliw stałych (wegla kamiennego, brunatnego, torfu), paliw ciekłych (ropy naftowej) i gazu ziemnego. Dotychczas są one podstawową bazą surowców energetycznych. Wymienione paliwa zaliczamy do nieodnawialnych nośników energii, których wykorzystanie powoduje istotne zagrożenie dla środowiska naturalnego. Energetyka konwencjonalna emituje do atmosfery takie zanieczyszczenia jak: popiół, dwutlenek siarki, tlenki azotu oraz dwutlenek węgla, a także produkty odpadowe - żużel, popiół, odpady z procesów odsiarczania spalin. Mimo sporych osiągnięć w walce z zagrożeniami związanymi z zanieczyszczeniem wód, a także hałasem i promieniowaniem elektroenergetycznym tych czynników nie należy bagatelizować. Skutki zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego są dokładnie rozeznane i udokumentowane doświadczalnie. Zanieczyszczenia te powodują:
·choroby ludzi i zwierząt,
·niszczenie roślinności,
·niszczenie odzieży,
·niszczenie konstrukcji budowlanych,
·korozję metali,
·zwiększenie zużycia maszyn i mechanizmów,
·straty światła słonecznego i wynikające stąd zwiększenie zużycia energii elektrycznej na oświetlenie,
·straty transportu lotniczego i samochodowego w wyniku pogorszenia widoczności.
Można sobie wyobrazić, jakie skutki przyniosłaby całkowita eliminacja elektrowni węglowych, a także innych źródeł energii opartych na paliwach kopalnych. Zostałyby usunięte przyczyny wielu zgonów rocznie, wywołanych przez pyły i tlenki siarki z elektrowni węglowych. Oznaczałoby to także usunięcie jednej z głównych przyczyn wymierania lasów w Europie Środkowej, ginięcia ryb w jeziorach oligotroficznych, a w skali biosfery - usunięcie głównej przyczyny efektu cieplarnianego i groźby planetarnych zmian klimatu, które mogą prowadzić do stopienia lodowców, podwyższenia poziomu oceanów i niekorzystnych zmian geografii upraw rolnych. Najczystszą i bez wątpienia najmniej uciążliwą dla środowiska jest energia bezpośredniego promieniowania słonecznego (tez do p.37). Dociera ono do Ziemi głównie w postaci promieniowania widzialnego (światła) wykorzystywanego w urządzeniach fotowoltaicznych oraz promieniowania podczerwonego (ciepła), które może zostać pozyskane bezpośrednio poprzez odpowiednio skonstruowany absorber, bądź zostaje zakumulowane w powietrzu, wodzie i glebie. Poza tym do najważniejszych energii odnawialnych ( tez do p. 37)należą bez wątpienia woda i powietrze ogrzane przez ciepło odpadowe z różnych procesów technologicznych, wiatr, paliwo jądrowe, wodór uzyskany za pomocą ogniw słonecznych oraz biomasa. Takie powietrze lub wodę można wykorzystać do zasilania pomp ciepła. Choć energia wiatru i energia spadku wód uznawane są za wyjątkowo "czyste", to sposób ich pozyskiwania ma niekiedy negatywny wpływ na środowisko. Dotyczy to zwłaszcza gigantycznych elektrowni wodnych, których budowie towarzyszy regulacja rzek i rozpad naturalnych, pierwotnych ekosystemów. Farmy wiatrowe zaś bardzo często są źródłem hałasu, a zatem ich lokalizacja musi być dobrze przemyślana.37)Możliwości zmniejszenia emisji zanieczyszczeń do środowiska w budynkach mieszkalnych - stosowanie odnawialnych energii oraz minimalizacja jej zuzycia, - stosowanie słonecznych systemów do ogrzewania wnętrz budynków i ich zasilania w ciepła wodę : a) pasywne- pozyskują i rozprowadzają ciepło używając jedynie naturalnych sposobów przesyłania energii cieplnej dzięki przewodzeniu, konwekcji i promieniowaniu b)aktywne - używają mechanicznych środków do pozyskiwania i transportu ciepła, takich jak kolektory dachowe, dmuchawy powietrza, pompy cieplne czy wodne c) systemy hybrydowe - poprawa zdrowotności budynków( stosowanie zdrowych materiałów budowlanych) - kształtowanie rozwiązań budynków i ich zespołów z maksymalnym wykorzystaniem naturalnej roślinnosci jako płaszcza biologicznego budynków - minimalizacja zanieczyszczeń otoczenia - budownictwo energooszczędne - racjonalna eksploatacja budynków - w zależności od rozwiązań technologicznych można znacznie zaoszczędzi zużycie energii pierwotnej przy równoczesnej poprawie zdrowotności budynków - ograniczenia stosowania technik płytowych ( materiałochłonne i energochłonne) - biologiczne wykorzystanie odpadów.

---