SOKRATES (469 - 399 rpne)
Filozofia społecznaMetoda dyskusyjna:*Eleuktyczna - ironia sokratejska, ośmieszanie przeciwnika*Maieuktyczna wyciąganie z umysłu dyskotenta właściwych odp. kierowane na odp. sztuczki *Metoda indukcyjna - wychodzenie od faktów potocznych pojęć treści by przejść do naukowych poszukiwań idei abstrakcji. Tworzenie syntezy na podst. Różnych faktów.*Arele (awala) - cnota duchowa ćwiczenia nad moralnością dążenie do włądzy samodoskonalenie intelektualne, zwracanie uwagi na dobro intelektualne.Sprawiedliwość - względna; to co zgodne z prawem stanowionym przez ludzi a tak to nie powinno być bo są nietrwałe.Racjonalizm - myślenie oparte na umowie racjonalnej. Rozum jako instytucja najważniejsza, życie pod kierownictwem rozumu Bunt przeciwko autorytetom - swój rozum jest najważniejszy trzeba słuchać siebie, a nie autorytetówRozróżnienie polityki i etyki - trudno stosować etykę w polityce.
PLATON Polityka 2 rodzaje*pospolita-instrumentalna,dla samego rządzenia*prawdziwa-zajmuje się dobrem ludzi.Cel polityki:piękno charakterów ludzkichCecha Polit:siła i umiarkowanie.Polityka ma być dobra dla rządzonych.Idealna wizja państwa gdzie dba się o dobro ludzi, przestrzega się wartości moralnych.Nie można rozdzielić moralności od polityki. Problemem jest co jest ważniejsze:jednostka czy społeczeństwo.Odp:Społeczeństwo. Polityka to sztuka oparta na znajomości dusz ludzkich,ich natury i własności.Państwo doskonałe:3 cechy kardynalne:*mądrość-wiedza,kt.powinna charakteryzować rządzących*odwaga-powinna być grupa,kt.będzie pilnować porządku*umarkowanie- umiejętność dojścia do konsensusu wszystkich grupUstroje:najlepszy:arystokracja Zdegenerowane:1.timokracja-ambicja(rządy wojska) przeradza się w2.oligarchię-chciwość(rządy uprzywilejowanej grupy)->demokracja-wolność(rządy wszystkich i nikogo)doprowadza do anarchii(każdy myśli,że mu wszystko wolno)Wyłania się dyktator,przyjaciel luduwybitna jednostka,demagog dochodzi do tyranii.Dyktatura-siła(najgorszy ustrój,przywódca podporządk.sobie państwo,upadają cnoty obywatelskie)Państwo idealne:*optymalny rozmiar-5040obywateli*struktura społeczna:*rządzący(mędrcy): cecha- rozum.Pierwiastek w duszy złoty(cnota)*żołnierze(wojownicy i strażnicy):cecha-odwaga-pierwiastek w duszy srebny.Mogą być nimi też kobiety,ale tak samo silne jak męcz. Strażnicy-odpowienia socjalizacja,ćwiczenia gimnastyczne,dobór małżeński.*rzemieślnicy/rolnicy:cecha pożądanie-pierwiastekw duszy brąz,żelazo(cnota umiarkowania)Mają prawo do posiadania własności*niewolnicy nie odgryw.żadnej funkc.w państwie Platona*Wspólnota:źródłem procesów destrukcyjnych jest własność i rodzina.Powinna być wspólnota dóbr.*Argumenty za wspólnotą:wspólność, przyjemności i przykrość wiąże, indywidualizacja rokłada państwo,a państwo jest jak organizm(całość złożona z różnych częśći,równie niezbędnych,każda cz.wypełnia określone funkcje.Wszystkie cz.są potrzebne do prawidł.funkcjonow.całośći)*państwo idealne-najpodobniejsze do jednego człowieka (zdrowe)*likwidacja podziałów na biednych i bogatych przez przywódców*komunizm-wyrzeczenie się praw posiadania na rzecz państwa*kontrola-nad wszystkimi sferami życia jednostek*uniformizacja-indywidualizacja to zagrożenie dla ładu społ.*podział pracy-specjalizacja i wymiana usług.
Arystoteles(334 - 322 r pne)
*Człowiek istotą społeczną:wszyscy musza żyć w państwie bo nikt nie jest samowystarczalny *Natura: to cecha rzeczy która tkwi niejako w niej samej; to co ogólnie przeważa, to co utrzymuje się w większości przypadków *Sprawiedliwość normy naturalne(poza ustawodawcą, w umysłach), normy stanowione
*Rodzina(mężczyzna-głowa rodziny, matka i dzieci, niewolnicy-mają z natury duszę niewolnika)podst. Komórka społ. Rodzina -> gmina -> państwo*STRUKTURA SPOŁECZNA: kryteria podziału1. klasowe-pracujący i żyjąący z cudzej pracy2. Majątkowe-bogaci, ubodzy3. Zawodowe-rządzący, kupcy, rolnicy4.Moralne - niezdolni do osiągnięcia cnoty, zdolni.Koncepcja państwa:*Sprawiedliwość jako podstawa państwa*Utożsamia pojęcie obywatela z pojęciem nierówności Równość : 1.Ze wzg. Na liczbę (wielkość populacji)2.Ze wzg. Na wartość(ile wart jest obywatel)3.Ustrój państwa powinien być oparty na równości stosunkowej.Formy państwa:*Mnogość ustrojów = wielość części składowych*Typy ustrojów:1.Monarchia,wyrodzeniem jest tyrania2.Arystokracja wyrodzeniem jest oligarchia 3.Politea wyrodzeniem jest demokracja
Organy państwa:*Czynnik obradujący*Czynnik rządzący*Czynniki sądzący
*Kryterium podziału ustrojów zależy do tego czy władcą realizuje interes swój czy ludu*Arystoteles był realistą. Obserwował fakty i na tej podstawie tworzył koncepcje
Św.AUGUSTYN*ludność składa się z 2 odmiennych społeczności:*państwa ziemskiego(civitas terrora)-wojny,zło(p.rzymskie)* p.boskiego(civitas Dei):społ.idealna,normy,wartości,pokój(chrześcijaństwo)W obu społ.mogą żyć ludzie dorzy i źli.*”Dwie miłości powoały dwa państwa.Miłość własna,posunięta aż do pogardy Boga,powołała p.ziemskie,miłość Boga zaś,posunięta aż do pogardy sobą powołała p.niebieskie”Dualizmodwieczny plan Boga,z kt.trzeba się pogodzić i realizować.Walka dobra ze złem.Należy przestrzegać zasad wiary,ale też zasad św.doczesnego*Obywatele tych 2 państw będą żyli ze sobą pomieszani aż do dnia sądu ostatecz.Wtedy zostaną rozdzieleni.Jedni zbawieni inni potępieni.Rozdział między tymi pańtwami ma charakter moralny,a nie fizyczn.Władza:pochodzi od Boga.Żadna władza,ustrój czy system polityczny nie stoi w opozycji do zwierzchności Państwa Bożego,jeśli uznaje w Bogu jego prawdziwego rzecznika i nie sprzeciwia się Kościołowi.Doktryna św.Augutyna:konieczność wzajemnego doceniania się przez państwo i Kościół,z tym,że ani Kościół nie ma prawa ingerować w sprawy państwa,ani państwo w spr.Kościoła.Struktura społeczna:*społecz:organizacja hierarchiczna,świety sakralny porządek*każdy stopień hierarchicznego porządku został przewidziany i odpowiednio zdeterminowany jako konieczny element funkcjonowania p.Bożego*nikt nie powinien być niezadowolony ze swojego losu,bo to zostało mu z góry przyznane*nierówność na ziemi to kara za grzechy*czł.w P.Bożym może osiągnać wolność i pokój.PERIODYZACJA DZIEJÓW:1.Od potomka praludzi do potopu 2.Od Noego do Abrahama 3.Od Abrahama do Dawida.Powstały i rozwinęły się monarchie wschodu 4.Od Dawida do końca niewoli babilońskiej.Głowną rolę odgrywa Grecja 5.Do przyjścia Chrystusa główną rolę odgrywa Rzym 6.Rozpowszechnianie chrześcijaństwa.7.Triumf Chrystusa, zamyka się historię ludzkości.Nastąpi rozwój pierwiastków dobra, czasu pokoju i miłości.Cele:*Państwowość szatańska dąży do zdobywania dóbr ziemskich i władzy poprzez wojny,grabieże,poniżanie*Państwo Boże dba o doskonalenie moralneUczy bezwzględnego przestrzegania sprawiedliwości i wiedzie do wiecznej szczęśliwości pozaziemskiej.Zapewnia 3 dobra:porządek,jedność i sprawiedliwość.
ŚW.TOMASZ z AkwinuPoglądy:*Oddzielił wiedzę od wiary(todwie różne dziedziny)
*Prawo naturalne*zasady oczywiste(prima principia)obowiązek czci Boga,rodziców, wychowania dzieci*zasady dalsze(secunda principia)wnioski rozumu z zasad pierwszych, obowiązek pracy, użytkowania własności*prawa obyczajowepowszechnie przyjęte przez człowieka zasady postępow. Cnoty społeczne:cnota to dodatnia zdolność umysłu, dzięki, kt. prawidłowo żyjemy.Wszystkie cnoty mają charakter społ. i rządzą stosunkiem człowieka względem innych ludzi. Mają funkcje, które prowadzą do harmonijnego życia. Najważniejsze cnoty społ. to miłość i sprawiedliwość.Sprawiedliwość to stała i wiekuista wola oddawania każdemu tego, co mu się należy. 3 rodzaje sprawiedliwości:1.zamienna-rządzi stosunkiem jednego człow.do drugiego.Obowiązuje ścisła równość2.rozdzielcza-rządzi stosunkiem między jednostką a społecznością.Na ile dobro społ. ma być rozdzielone między jednostkami. Zasada nie równości lecz proporcjonalności (od pozycji). 3. prawna-rządzi ona stosunkiem jedności do zbiorowości; wojsko, podatki. Określony w aktach prawnych+ogólna- porządkowanie wszystkich rodzajów sprawiedliwości, ogólnoludzkaMiłość społ. odgrywa mniejszą rolę niż sprawiedliwość. Miłość społ. jest wymogiem sprawiedliwości gdyż zakłada wzajemność ze strony innych ludzi.Cnoty obywatela:Sprawiedliw(porządkuje stosunki między ludem)i miłość(dobro wspólne, naród i państwo) Struktura życia społecznego:*organiczność:stosunek części składowych do całości, porównanie do organizmu:*jedność całości*wielość członów*różnorodność funkcji * hierarchiczność:społ. musi być zhierarchizowane !Państwo:Cel państwa:pokój społ., skłonienie poddanych do moralnego życia, zapewnienie im dostatków dóbr gospodarczych. Dobro państwa to dobro wszystkich obywateli.WŁADZA pochodzi od Boga Zadania państwa:materialne - zapewnienie dóbr moralne - zapewnienie pokoju, praw.
TOMASZ MORE(1478-1535)Koncepcja:świadomość społeczna*likwidacja prywatnej własności*podział pracy zgodny z założeniami zdrowego rozsądku*utrzymanie rodziny jako jednostki organizacji społecznej*likwidacja pieniędzy-ródła wszelkiego zła*ograniczenie dnia pracy do 6h i zapewnienie odpow.odpoczynku,wychowania oraz ochrony przed wszystkim* wolność wiary religijnej*rząd w formie monarchicznej,lecz z monarchą wybieranym przed lud w wyborach pośrednich.Struktura władzy:1.Książe-wybirany dożywotnio 2. Tunibor (protofilarch)3.Syfogrant(filarch)4.30 rodzin Struktura społeczna:*elita władzy*kapłani*naukowcy*rolnicy*rzemieślnicy*niewolnicy
Nicollo Machiavelli (1469-1527)
* wszystko było podporządkow. trwałości państwa, amoralna koncepcja „racji stanu”
*metoda rządzenia „cel uświęca środki”, masy należy oszukiwać*w trakcie rządzenia należy zachować stare instytucje, aby włączyć je w swoje interesy (jak skutecznie rządzić ?!)*nie może być państwa idealnego, położył nacisk na rozszerzenie granic. Równowaga statyczna jest niemożliwa do osiągnięcia*państwo musi posiadać odpowiednią liczbę ludności*religia jest traktowana utylitarnie.Należy popierać wszystko co sprzyja zapałowi religijnemu.* władca jest kreatorem historii dziejów* oddzielił politykę od etyki* wszelka działalność publiczna wywodzi się z ciasnego interesu własnego
TOMASZ HOBBES(1588-1679)*Podstawowe prawo natury:każdy czł.powinien dążyć do pokoju,jak dalece na nadzieja go osiągnąć,a gdy osiągnie wolno mu szukać wszelkich środków i rzeczy dlań korzystnych w wojnie i ich używać.*Drugie prawo natury:czł.winien być gotów jeśli inni są również gotowi,zrezygnować z tego uprawnienia do wszelkich rzecz jak dalece będzie to uważał za konieczne dla pokoju i dla obrony własnej i winien zadowolić się taką miarą wolności w stosunku do innych ludzi,jaką gotów jest przyznać innym ludziom w stosunku do samego siebie*Rezygnacja z uprawnień->wewnętrzna umowa-> etap umowy społecznej.Prawa natury nie dają bezpieczeństwa.Powstanie państwa(można coś wspomnieć o stanie natury od Gacka-człowiek człowiekowi wilkiem,silniejsi mają przewagę,walka pochłania zbyt dużo energii)(umowa społeczna)daję uprwnienie i przekazuję moje uprawnienia do rządzenia moją osobą temu oto zgromadzeniu, pod tym warunkiem,że i ty przekażesz mu swoje uprawnienia i upoważnisz go do wszystkich jego działań w sposób podobny(umowa każdego z każdym na mocy kt.obywatele zrzekają się swoich nieograniczonych wolności na rzecz suwerena w zamian z za spokój i bezpieczeń.) Istota państwa:zjednoczenie wielkiej licz.osób za pośredni.wspólnej władzy dla ich powszechnego pokoju i ochrony,korzyści.Jeśli ktoś nie chce-włącza się go siłą Funkcja państwa-zapewnienie bezpieczeństwa.Konsekwencje ustanowienia państwa:1.Poddani nie mogą zmieniać formy rządów 2. Władza zwierzchnia nie może postadac swej mocy 3.Żaden człowiek nie może się sprzeciwić postanowieniom suwerena 4.Działań suwerena nie można skarżyć 5.Suwerena nie można ukarać, stoi ponad prawem 6.Suweren decyduje o tym,czym można nauczać poddanych. Wolność poddanych:wolność poddanego jest zgodna z nieograniczoną władzą suwerena* co wolno poddanym?:*mają tyle praw ile przyzna im suweren*bronić swego ciała*nie muszą brać udziału w wojnie,ale nie muszą gdy suweren napada na inny kraj, w wojnie ochronnej muszą brać udział Zwolnienie z posłuszeństwa suwerenowi:w przypadku niewoli, gdy suweren rezygnuje z rządów,w przypadku wygnania, gdy suweren sam staje się czyimś poddanym. Formypaństwa: *monarchia(najlepsza) *arystokracja *demokracja Przyczyny rozpadu państwa:*zagłada-zupełny rozkład bądź częściowa utrata mocy.Przyczyny wewn.i zewn.*brak władzy absolutne*prywatny sąd o tym,co dobre i złe*błądzące sumienie*włądza ponad prawem*przyznanie poddanym własności absolutnej*dzielenie władzy zwierzchniej*brak pieniędzy*wolność dyskusji* nadmierna wielkość miast*rozwiązanie państwa
Monteskiusz (1689 - 1755)
Stan natury:człowiek istotą bojaźliwą, kierującą się instynktem zachowania gatunku. Obawa przed zjawiskami przyrody doprowadziła do życia społ.Dopiero, gdy społeczność jest już ugruntowana, człowiek zatraca poczucie stabilności i zaczyna się stan wojny.Trzy rodzaje państw: republikańskie *cnota*kraje małe, górzyste, gdzie istnieje możliwość dialogu monarchiczne * honor* państwo średnie, gdzie monarcha jest w stanie panować a ludzie są podatni na rządy despotyczne* strach* obszary duże(Trzeba uwzględnić szereg czynników państwa i ludu, by wybrać odpowiedni ustrój)Ustrój państwa nigdy nie jest rzeczą przypadku, związany jest z pewnymi warunkami zasadniczymi-klimat,gleba, obszar.Trójpodział władzy: prawodawcza(ustawodawcza)tworzenieustaw,prawa(dwuizbowyparlament)wykonawcza-działaniazewnętrzne, wykonywanie prawa sądownicza - rozstrzyganie przez niezawisły sądMuszą się wzajemnie ograniczać i hamować(podwójne hamulce:wewnętrzne i zewnętrzne) by nie dopuścić do tyranii.Gdy choćby2 władze są połączone już jest zagrożenie.Krytykowany za skupienie na czynnikach geograficznych, klimatycznych, demograf.
ROUSSEAU(1712-1778)nierówności między ludźmi:naturalna-wynika z płci,wieku,sił, zdrowia, uzdolnień, zalet umysłu*społeczna-zależy od umowy społecznej-zależy od umowy społecznej kto jest ważniejszy,jakie są stanowiska i bogactwa.^Natura jest lepsza od społ. Człowiekiem targają namiętności, brak więzi społ., brak długotrwałych związków uczuciowych, brak nierówności.*Społecz. Założył ten,kto wymyślił,że istnieje własność-przyczyna powstania rodziny.*Treść umowy społ:”Każdy z nas z oddzielna oddaje swoją osobę i całą swą moc pod naczelne kierownictwo woli powszechnej i wszyscy my pospołu, jako ciało polityczne, przyjmujemy każdego człowieka jako część niepodzielnej własności. 1.Uprawnienia,możliwość posiadania 2.Wola grupowa,dobra grupowe, nie indywidualne.
Założenia:Trzeba przestrzegać norm, zasad jako członek państwa.Grupa kt.woli się poddaje i jest jej cząstką to suweren, którego jest się poddanym jako jednostka.* Umowa zasadnicza: zamiast niszczyć wolność naturalną zastępuje będącą dziełem natury nierówność fizyczną między ludźmi nierównością moralną i prawną, a ludzie mogą być nierówni co do siły i zdolności umysłowych stają się wszyscy przez układ i przez prawo *Postwje suweren i poddany.Tworzy się stan społ.Jednost.niechętne trzeba zmuić do podporządkowania ciału politycznemu( zrzeczenie się myślenia indywidualnego opartego na utorzasamianiu szczęścia z posiadaniem własności na rzecz woli powszechnej- gdy inni będą szczęśliwi,to ja też) Przestępcy:Ci,kt. nie godzą się na umowę, nie chcą się podporządkować prawu. Suweren ma wolę powszechną-głos ludu.Czy wola powszechna może błądzić?Wola ta jest zawsze słuszna, bo jest decyzją słuszną ale nie zawsze jest trafna,może błądzić.Lud mógł źle ocenić.Rodzaje woli:*prywatna-wola osobista*grupowa-wola grupy np.urzędnicza *powszechna- wola wszystkich *Kolejność w państwie jaka powinna być(a nie jest):1.Wola powszechna 2.Wola grupowa 3.Wola indywidualna.Rząd:ciało pośredniczące,ustanowione pomiędzy poddanymi,a zwierzchnikiem dla wzajemnego porozumienia.Obarczinym wykonywaniem ustaw i utrzymywaniem wolności,zarówno cywilnej jak i politycznej.*Rousseau pisał umowę społ.gdy we rancji panował absolutyzm.*Lud jest naczelnym zwierzchnikiem* Zwyrodnienia rządu:kiedy się koncentruje przechodząc od wielkiej liczby do małej (od demokr. Do arystokr.)
Jean Bodin: Koncepcja suwerenności:B.to twórca pojęcia suwerenności:absolutna i nieustająca władza rzeczypospolitej,suwerenność pierwotnie należy do ludu, który może się powierzyć władcy bądź grupie ludzi. Czyni to raz na zawsze, nie ograniczając nadania do jakiegoś określonego ciągu czasu lub dopięcia określonego celu*Zerwanie z myślą o tym, że Bóg jest twórcą wszystkiego; zerwanie z sakralnością*Suwer.to zasada prawa, należy do ludu. Suwerenność = nieustająca władza*Jest to koncepcja społ. świeckiego z racjonalistycznym myśleniem.*Zauważył zależność między czynnikami geograficznymi, a społ. zachowaniem człowieka.