Czynem - w rozumieniu pr.wykr. jest uzewnętrzenione zachowanie czl., sterowane wolą, społecznie doniosłe, spójne pod względem czasowym i sytuacyjnym. Zachowanie może przybrać formę działania lub zaniechania.
Działanie - to forma czynności przedsięwziętych w określonym kierunku, sytuacja gdy sprawca wykonuje całą gamę ruchów dostrzegalnych przez obserwatora.
Zaniechanie - polega na niepodjęciu przez sprawcę działania, do którego był zobowiązany lub spowodowaniu określonego skutku przez niepodjęcie takiego działania.
Społ. szkodliwość - jest elementem materialnym wykroczeń, oznacza ujemną społecznie treść czynu. Przy ocenie stopnia szkodliwości czynu bierze się pod uwagę: rodzaj i charakter naruszonego dobra; rozmiary wyrządzonej szkody; sposób i okoliczności popełnienia czynu; wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków; postać - zamiaru sprawcy; motywacje sprawcy; rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia.
Bezprawność czynu - oznacza, że czyn ten musi być niezgodny z obowiązującymi przepisami prawa. Czyn zabroniony uzyskuje cechy bezprawności jeśli nie zachodzi okoliczność uchylająca tą bezprawność.
Ocena winy (przypisanie winy) - Wina w pr. wykr. Personalną (zaadresowaną do konkretnej os.) zarzucalnością popełnionego czynu. Granice tej zarzucalności określa ustawa, ustanawiając przesłanki winy i wskazując okoliczności wyłączające winę.
Podział wykroczeń: Wykroczenia z działania - to takie wykroczenia, które zgodnie z ustawą mogą być popełnione wyłącznie w formie działania. Wykroczenia z zaniechania - to wykroczenia, które mogą być popełnione tylko i wyłącznie w formie zaniechania. Wykroczenia z działania lub zaniechania - to wykroczenia co, do których ustawa zakłada możliwość ich popełnienia zarówno w formie działania jak i zaniechania.
Skutkiem wykroczenia może być wszelka zmiana wywołana przez sprawcę
Podmiot wykroczenia może być tylko osoba: fizyczna; zdolna do zawinienia tj. dorosła, indywidualnie określona z imienia i nazwiska; poczytalna
Do odpowiedzialności za wykroczenia jest zdolna osoba po ukończeniu 17 lat.
Kat. nieletnich- 1 w zakresie postępowania o czyny karalne - to osoby, które dopuściły się takiego czynu po ukończeniu 13 lat ale nie ukończyły lat 17; 2. w zakresie zapobiegania i zwalczania demoralizacji - osoby do 18 roku życia; 3. w zakresie wykonywania śr. wychowawczych lub poprawczych - nieletnimi są osoby względem, których śr. te zostały orzeczone nie dłużej jednak niż do 21 roku życia
W stosunku do nieletnich można zastosować: 1.śr. wychowacze- upomnienia, zobowiązanie do określonego postępowania, nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna, umieszczenie w placówce resocjalizacyjnej. 2.śr. leczniczo - wychowawcze - umieszczenie w szpitalu psychiatrycznym lub innym odpowiednim zakładzie. 3. umieszczenie w zakładzie poprawczym - przy wysokim stopniu demoralizacji, gdy przemawiają za tym okoliczności czynu i charakter czynu oraz nieskuteczność. 4.lub przewidywana nieskuteczność. 5.innych śr.
Formy winy: Umyślność - 1. zamiar bezpośredni: sprawca ma zamiar popełnić 2. czyn zabroniony tj. chce go popełnić 3. zamiar ewentualny sprawca ma zamiar popełnić 4. czyn zabroniony tj. godzi się go popełnić Nieumyślność - 1. świadoma nieumyślność 2. sprawca przewiduje możliwość 3. popełnienia czynu zabronionego i nie mając zamiaru jego popełnienia popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymagane w danych okolicznościach 4. nieświadoma nieumyślność
Czas popełnienia wykroczenia a odpowiedzialność za wykroczenie: jest to czas zabronionego zachowania się sprawcy - a nie nastąpienie skutku. Karalność wykroczenia ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłyną jeden rok, a jeżeli w tym okresie wszczęto postęp. Karalność wykroczenia ustaje z upływem 2 lat od popełnienia czynu.
Odpowiedzialność sprawcy a odp. za wykroczenie: Obywatel polski nie ponosi przed polskimi organami odp. za wykr. Popełnione za granicą. KW. Przewiduje taką odp. za popełnienie za granicą następujących wykr.: 1. kradzież lub przywłaszczenie cudzej rzeczy ruchomej 2. paserstwo mienia pochodzącego z kradzieży lub przywłaszczenia 3. umyślne zniszczenie, uszkodzenie lub uczynienie niezdatnej do użytku cudzej rzeczy
Formy popełnienia wykroczenia: zamiar, przygotowanie, usiłowanie, dokonanie
Przygotowanie może polegać na: 1. wejściu w porozumienie z inną os. 2. uzyskanie śr., które mają stworzyć 3. warunki do popełnienia wykroczenia 4. przysposobienie śr., które mają stworzyć 5. warunki do popełnienia wykroczenia 6. zbieraniu informacji 7. sporządzaniu planu działania
Przygotowanie nie jest karalne
Usiłowanie - ma miejsce gdy sprawca w zamiarze popełnienia czynu zabronionego swoim zachowaniem się bezpośrednio zamierzał ku jego dokonaniu, której jednak nie nastąpiło.
Elementy usiłowanie: 1. zamiar popełnienia wykroczenia 2. zachowanie się sprawcy musi być usiłowanie 3. uzewnętrznione 4. sprawca swoim zachowaniem bezpośrednio zamierza ku dokonaniu 5. brak dokonania - oznacza, że sprawca swoim zachowaniem nie wyczerpał wszystkich ustawowych znamion wykroczenia
Usiłowanie nieudolne - zachodzi wówczas, gdy sprawca nie uświadamia sobie, że dokonanie jest nie możliwe ze względu na: 1. brak przedmiotu nadającego się do popełnienia na nim czynu zabronionego lub 2. użycie środka nie nadającego się do popełnienia czynu zabronionego.
Usiłowanie jest bezkarne w przypadku skutecznego czynnego żalu - gdy sprawca dobrowolnie odstąpi od czynu lub zapobiegł skutkowi.
Podżeganie to nakłanianie innej osoby do popełnienia czynu zabronionego. Może być popełnione jedynie umyślnie - tylko w zamiarze bezpośrednim
Pomocnictwo - polega na umyślnym, zarówno za równo w zamiarze bezpośrednim jak i ewentualnym ułatwieniu innej osobie dokonania czynu zabronionego w szczególności poprzez dostarczenie narzędzi, śr. przewozów, udzielenie rad lub przekazywanie czy udostępnienie inform.
Rozróżnia się: pomocnictwo fizyczne i psychiczne.
Elementy obrony koniecznej: bezpośredniego, rzeczywistego, bezprawnego
Eksces ekstensywny: obrona jest przedwczesna w stosunku do zamachu (nie ma zamiaru bezpośredniego); gdy działanie obronne następuje po ustaniu zamachu.
Zachowanie jako działanie w stanie wyższej konieczności jest uznane gdy nie koliduje z następującymi zasadami: proporcjonalności dóbr, subsydiarności, wyłączenia
Zasada proporcjonalności nie jest naruszona: kiedy dobro ratowane jest cenniejsze niż dobro poświęcone; kiedy dobro poświęcone jest cenniejsze niż dobro ratowane, ale nie oczywiście cenniejsze; kiedy obydwa dobra są równocenne
Zasada subsydiarności - jako dobro poświęcone dla ratowania innego Przekraczanie granic stanu wyższej kon. ma miejsce gdy występuje: braku bezpośredniego niebezpieczeństwa; naruszenie zasady proporcjonalności lub subsydiarności
Kontratypy pozaustawowe: Samopomoc własna (legalna) - sprawca ma prawo wynikające z ustawy do stosowania samopomocy własnej czyli do żądania od innej osoby określonego zachowania się lub ma prawo do użycia śr. zmuszenia. Zwyczaj - nie jest wykroczeniem czyli, jeżeli dana osoba swoim zachowaniem nie przekraczała granic wyznaczonych przez utrwalony i nie aprobowany społecznie sposób postępowania. Zgoda pokrzywdzonego - osoba fizyczna ma prawo do wyrażenia zgody na naruszenie jej dobra prywatnego. Aby zgoda pokrzywdzonego była skuteczna muszą być spełnione nast. warunki: os. wyrażająca zgodę musi być wyłącznym dysponentem dobra na naruszenie którego się zgadza; świadoma wyrażenie takiej zgody; zgoda musi istnieć w chwili wykonania czynu; zgoda musi być dobrowolna
Działanie w granicach uprawnień obowiązków odnosi się to np. do funkcjonariuszy publicznych Naruszenie uprawnień przez funkcjonariusza może polegać na: podjęcie czynności nie przysługujących mu przez prawo; nadużycie prawa. Okoliczności wyłączające winę: nieletniość, niepoczytalność, błąd
Błąd wyróżnia się: błąd co do faktu; co do prawa (nieświadomość karalności czynu); co do okoliczności wyłączających bezprawność Błąd co do faktu wyłącza całkowicie winę jeżeli winą jest istotny i niezawiniony.
Zbieg przepisów ustawy: zbieg rzeczywisty - zasad eliminacji tzn. stosuje się przepis przewidujący najsurowszą karę, co nie stoi na przeszkodzie orzeczeniu śr. karnych na podstawę innych naruszonych przepisów zbieg pozorny - reguły wyłączenia wielkości ocen: reguła specjalności, pochłaniania, subsydiarności
Zbieg wykroczeń: rzeczywisty - jeden sprawca, kilka wykroczeń; dzieli się na: jednorodzajowy, wielorodzajowy, pozorny - jeden sprawca, jedno wykroczenie; dzieli się na; wykroczenie o alternatywnie określonych znamionach, wykroczenie wieloszynowe, czynności współukaralne, czyn ciągły
Zbieg przestępstwa i wykroczenia zachodzi w sytuacji gdy dochodzi do zazębienia się prawa karnego i prawa wykroczeń.
Kara - stanowi środek przymusu państwowego stosowany przez upoważnione organy wobec sprawców zamachów na porządek prawny, uznanych za społecznie szkodliwe i zagrożonych sankcją karną w ustawie. Katalog kar zawiera: kara aresztu, ograniczenia wolności, grzywny, nagany.
Kara aresztu - trwa najkrócej 5 a najdłużej 30 dni. Zastępcza kara aresztu - jej celem jest przymuszenia sprawcy do wykonania innej orzeczonej kary - kary ograniczenia wolności lub kara grzywny.
Przypadki orzekania zastępczej kary aresztu: wykonanie kary grzywny. Orzeczenie kary zastępczej kary aresztu jest fakultatywne i następuje gdy: 1 sprawcę wykroczenia ukarano grzywną przekraczającą kwotę 500zł.; 2 egzekucja tej grzywny jest bezskuteczna 3 zaproponowano ukaranemu zamianę grzywny na pracę społ. użyteczną 4 ukarany nie wyraził zgody na podjęcie pracy w/w pracy lub mimo wyrażenia zgody nie wykonuje tej pracy 5 wykonanie pracy ograniczenia wolności. Jeżeli ukarany karą ograniczenia wolności uchyla od wykonania tej kary. Kara ulega zamianie na: zastępczą karę grzywny - jeżeli egzekucja kary grzywny nie jest skuteczna to kara ograniczenia wolności ulega zamianie na: zastępczą karę aresztu.
Kara ograniczenia wolności - usytuowana jest pośrednio między karą aresztu a karą grzywny. Kara ograniczenia wolności trwa 1 m-c, a w czasie jej trwania na ukaranym ciążą następujące obowiązki: 1 nie może bez zgody sądu zmieniać stałego miejsca pobytu 2 jest obowiązany do wykonywania pracy wskazanej przez sąd 3 ma obowiązek udzielenia wyjaśnień dot. przebiegu odbywania kary. Fakultatywnie organ orzekający może zobowiązać ukaranego: do naprawienia w całości lub w części szkody wyrządzonej wykroczeniem; do przeproszenia pokrzywdzonego.
Rodzaje kar grzywny: 1 samoistna kara grzywny - orzekana jako jedyna kara za wykroczenie (może orzec dodatkowo śr. karny) 2 kumulatywną karę grzywny - orzekana obok innej kary. Obligatoryjnie jest orzekana gdy: sprawca działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej; za wykroczenia to orzeka karę aresztu; organ orzekający nie uznałby, że orzeczenie grzywny nie byłoby celowe; zastępczą krę grzywny - stosowaną zamiast kary ograniczenia wolności, od której ukarany się uchyla. Kara grzywny wynosi od 20 - 5000zł. W postęp. Mandatowym grzywna wynosi od 10 - 500zł. W postęp. nakazowym grzywna wynosi od 20 - 1250zł. Przy orzekaniu kary grzywny należy wziąć pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste i rodzinne; stosunki majątkowe, możliwości zarobkowe. Umorzenie grzywny jest dopuszczalne tylko w szczególnych wypadkach a ponadto można umorzyć taką karę grzywny która nie podlega zamianie na zastępczą karę aresztu.
Kara nagany - to najłagodniejsza kara, orzekana jest ze względu na: charakter okoliczności czynu lub warunki i właściwości osobiste sprawcy. Jest ona wystarczająca do wdrożenia go do poszanowania prawa i zasad współżycia społ. Aby orzec karę nagany musi istnieć uzasadniona dodatnia prognoza wychowawcza.
Środki karne stosowane są obok kary i tylko wtedy gdy tak przewidziano w przepisie szczególnym, a orzeka się je tylko wówczas gdy przepis szczególny tak stanowi. Katalog śr. karnych zawiera: zakaz prowadzenia pojazdów, przepadek przedmiotów, nawiązka, obowiązek naprawienia szkody, podanie orzeczenia o ukaraniu do publicznej wiadomości w szczególny sposób, inne śr. karne określone przez ustawę. Zakaz prowadzenia pojazdów - obejmuje okres od 6 m-c do 3 lat. Postanowienie o zatrzymaniu prawa jazdy (w przypadku nietrzeźwości lub środków odurzających) w terminie 14 dni od dnia otrzymania prawa jazdy wydaje: prokurator - w toku postęp. przygotowawczego, a sąd - po przekazaniu do sądu przewodniczący kolegium ds. wykroczeń - właściwy przełożony. Na podstawie o zatrzymaniu prawa jazdy służy zażalenie.
Przepadek przedmiotów - śr. ten stosuje sąd, obejmuje przepadek: narzędzi lub innych przedmiotów, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia wykroczenia, przedmiotów pochodzących bezpośrednio lub pośrednio z wykroczenia.
Obligatoryjnie przepadek przedmiotów orzeka się w przypadku: publicznej zbiórki ofiar przeprowadzonej bez zezwolenia; publicznej zbiórki ofiar na uiszczenie grzywny; bezprawnego wytwarzania używania lub noszenia godła, chorągwi, odznaki, munduru; urządzenia gry hazardowej; bezprawnego wyrobu, posiadania pieczęci, godła lub znaku instytucji; wyrobu posiadania kluczy, wytrychów, narzędzi przeznaczonych do dokonania kradzieży.
Nawiązka - orzekana jest w 2 przypadkach: w przypadkach przewidzianych w przepisach szczególnych; w przypadkach popełnienia wykroczenia o charakterze chuligańskim, kiedy zostala nim wyrządzona szkoda (do 1000zł)
Sposoby orzekania obowiązku naprawienia szkody: 1. zobowiązanie sprawcy do zapłaty równowartości wyrządzonej szkody 2. zobowiązanie sprawcy do zwrotu równowartości zniszczonego, uszkodzonego, zabranego, przywłaszczonego czy wyłudzonego mienia 3. zobowiązanie sprawcy do przywrócenia stanu poprzedniego.
Podanie orzeczenia o ukaraniu do publicznej wiadomości orzekane jest w przypadku wykroczeń: wykonywanie czynności zawodowych bez uprawnień; wykonywanie czynności przez osoby do tego nie zdolne; niszczenie urządzeń zapobiegających niebezpieczeństwu.
Śr. oddziaływania pozakarnego. Do śr. tych zalicza się: 1. śr. oddziaływania społ. mają na celu przywrócenie naruszonego porządku prawnego lub naprawienie wyrządzonej krzywdy, mogą polgać na: -a) przeproszeniu pokrzywdzonego b) uroczystym zapewnieniu nie popełnienia więcej takiego czynu albo c) zobowiązaniu sprawcy do przywrócenia stanu poprzedniego 2. śr. oddziaływania wychowawczego zalicza się do nich: pouczenie, ostrzeżenie, zwrócenie uwagi, inne śr. oddziaływania wychowawczego 3. śr. przewidziane w postępowaniu egzekucyjnym w adm. Np.: grzywna w celu przymuszenia, wykonanie zastępcze, odebranie rzeczy ruchomej, odebranie nieruchomości.
Przedawnienie karalności powoduje, że po upływie wskazanego w ustawie czasu nie można sprawcy wykroczenia pociągać do odpowiedzialności karnej. Karalność wykroczenia ustaje, jeżeli: od czasu jego popełnienia upłynął 1 rok z wyjątkiem sytuacji gdy w okresie roku popełnienia wykroczenia zostało wszczęte postępowanie. Karalność wykroczenia ustaje wówczas dopiero z upływem 2 lat od popełnienia czynu.
Bieg przedawnienia liczy się od momentu popełnienia wykroczenia. Przedawnienie wykonania kary oraz przedawnienie orzeczonego śr. karnego: orzeczona kara i odpowiednio śr. karny nie podlega wykonaniu jeżeli od daty uprawomocnienia się orzeczenia o ukaraniu upłynęło 3 lata.
Zatarcie ukarania - oznacza, że osoba wcześniej ukarana jest traktowana tak jak gdyby między nie popełniła wykroczenia, jako osoba niekaralna za wyrkoczenie.
Ukaranie uważa się za niebyłe po upływie 2 lat począwszy od: wykonania kary, darowania kary, przedawnienia wykonania kary. Wyżej wymieniony okres 2 lat może ulegać przedłużeniu gdy: 1. został orzeczony śr. karny - to zatarcie ukarania nie może nastąpić 2. przed jego wykonaniem, darowaniem lub przedawnieniem wykonania 3. jeżeli ukarany przed upływem powyższego okresu 2 lat popełnił nowe wykroczenie, za które wymierzono mu karę aresztu, ograniczenia wolności lub grzywny.
Nie są źródłami pr. wykr: zwyczaj, orzecznictwo sądowe, nauka prawa
Funkcje prawa wykroczeń: 1. ochronna - chroni stosunki społ. przed wykroczeniami 2. profilaktyczno - wychowawcza - wyraża się w celach kary i śr. karnych oraz przepisach regulujących zasady ich wymierzania 3. gwarancyjna - pr. wykr. daje gwarancję nie pociągnięcia obywatela do odp. karnej za czyny nie będące w wykroczeniami. Funkcja ta znajduje wyraz w następujących zasadach: * ogólnoprawnych - humanizmu, równości wobec prawa, praworządności * szczególnych - materialnego prawa wykroczeniowego: a) nullum crimen sine lege (żaden czyn nie może być poczytany za przestępstwo jeżeli prawo nie uważa go za takie) b) nulla poeria sine lage, nullum crimen sine lage porenali aureriozi c) lex retro non agit (prawo nie działa wstecz) d) nullum crimen sine pulpa (nie ma przestępstwa bez winy) (nulla poena singe iuditio - nie ma kary bez sądu)