Rozdzial 6 - Teoria wyboru konsumenta

Zasady wyboru konsumenta

Model sklada sie z czterech elementow charakteryzujacych konsumenta i jego otoczenie rynkowe. Sa to:

-dochod konsumenta

-ceny poszczegolnych dobr

-gusty konsumenta

-zalozenie behawioralne,zgodnie z ktorym konsumenci staraja sie w maksymalnym stopniu zaspokoic swoje potrzeby. Konsument wybiera koszyk dobr dajacy mu najwieksza satysfakcje.

Ograniczenia budzetowe

Dochod konsumenta + ceny poszczegolnych dobr = ograniczenie budzetowe konsumenta

Ograniczenia budzetowe opisuje rozne koszyki (kombinacje ilosciowe) dobr dostepne dla konsumenta. To, jakie kombinacje sa dostepne dla konsumenta, zalezy od:

-wysokosci jego dochodu

-cen poszczegolnych dobr

Np. Student, ktory swoj tygodniowy budzet - 50 ,moze wydac na posilki albo na kino. Jeden obiad kosztuje 5, a jeden bilet do kina 10. Jakie kombinacje posilkow i filmow moze zafundowac sobie student? Nie chodzac w ogole do kina moze zjesc 10 posilkow, a nie jedzac posilkow, moze kupic 5 biletow do kina => wiele innych kombinacji. Wszystkie dostepne kombinacje nazywamy ograniczeniam budzetowym.

Ograniczenie budzetowe wskazuje maksymalna ilosc jednego dobra, ktora mozemy kupic przy okreslonej nabywanej ilosci drugiego dobra.

Substytucyjnosc miedzy posilkami i filmami: mozna zjesc wiecej posilkow, ale kosztem mniejszej liczby filmow. Z uwagi na te substytucyjnosc student musi wybierac miedzy posilkami a filmami.

Linia budzetowa

Ograniczenia budzetowe - linia budzetowa - ilustruje maksymalne kombinacje liczby posilkow i filmow.

Nachylenia linii budzetiwej zalezy jedynie od stosunku cen obu dobr (np.a by kupic jeszcez jeden bilet do kina musimy zrezygnowac z dwoch posilkow, bo bilet do kina kosztuje dwa razy wiecej niz posilek)

Nachylenie linii budzetowej = -Ph : Pv,

Gdzie:

Ph - cena dobra, ktorego ilosc mierzymy na osi poziomej

Pv - cena dobra, ktorego ilosc mierzymy na osi pionowej

(np. Cena posilku Ph wynosi 5,a cena biletu do kina Pv - 10. Nachylenia linii budzetowej wynosi -1/2, a znak minus wskazuje na odwrotna zaleznosc (substytucyjnosc). Musimy zrezygnowac z pewnej ilosci dobra, jezeli chcemy miec wiecej drugiego)

Gusty

1.Zalozmy, iz konsument potrafi uszeregowac rozne koszyki (kombinacje) dobr wedlug poziomu satysfakcji, czyli uzytecznosci, ktora one przynosza.

2.zakladamy, ze konsument woli miec wiecej, a nie mniej.

Krancowa stopa substytucji filmow posilkami jest to liczba filmow, z ktorych musi zrezygnowac konsument, jezeli chce zwiekszyc o jednostke liczbe posilkow, nie zmieniajac lacznej uzytecznosci.

3.Kiedy jednak stosunek liczby ogladanych filmow do liczby posilkow jest juz bardzo niski, wtedy nie oplaca sie rezygnowac z filmow dla jeszcze wiekszej liczby posilkow => zalozenie o malejacej krancowej stopie substytucji.

Gusty konsumenta ujawniaja malejaca krancowa stope substytucji, gdy przy stalej sumie uzytecznosci dodatkowe jednostki jednego dobra mozna pozyskiwac kosztem coraz mniejszych ilosci drugiego dobra.

(np. Studentowi moze byc obojetne, czy wybierze koszyk X (6 filmow i 0 posilkow), czy Y (3 filmy i 1 posilek), czy tez Z ( 2 filmy i 2 posilki). Ale przechodzac od kombinacji X do Y, poswieca 3 filmy w zamian za 1 posilek. Natomiast przechodzac od Y do Z, poswieca tylko 1 film za 1 dodatkowy posilek. Takie gusty odpowiadaja zalozeniu o malejacej krancowej stopie substytucji.

Krzywe obojetnosci jako sposob przedstawiania gustow

Krzywa obojetnosci obrazuje wszystkie kombinacje dwu dobr dajace konsumentowi taka sama calkowita uzytecznosc.

Krzywe obojetnosci maja nachylenia ujemne. Zwiekszajac liczbe posilkow, zwiekszamy sume uzytecznosci.

Krzywe obojetnosci staja sie bardziej plaskie w miare przesuwania sie po nich w prawo =>to wynika bezposrednio z zalozenia, ze konsument woli wiecej niz mnie oraz ze jego gusty spelniaja zalozenia o malejacej krancowej stpie substytucji.

Z dyfinicji krzywej obojetnosci wynika, ze wszystkie punkty na U3U3 reprezentuja jednakowa uzytecznosc. Roznica miedzy krzywimi U2U2 i U3U3 polega na tym, ze kazdy punkt polozony na U3U3 zapewnia wieksza uzytecznosc niz jakikolwiek punkt lezacy na U2U2 => krzywe obojetnosci polozone wyzej sa lepsze.

Krzywe obojetnosci nie moga sie przecinac!!!

Maksymalizacja uzytecznosci a wybor konsumenta

Mapa obojetnosci ukazuje gusty konsumenta. Konsument sposrod dostepnych koszykow wybiera ten, ktory daje mu maksymalna uzytecznosc.

Aby ustalic ktory punkt na tej linii ( na rysunku) maksymalizuje uzytecznosc, musimy sie odwolac do gustow konsumenta.(np. Zarlok zdecyduje sie na inny punkt niz kinoman,wybierajac wiecej posilkow, a mniej filmow).

Konsument wybierze punkt D, gdyz punkt ten zapewnia maksymalna uzytecznosc,a wiec przesuniecie w lewo od C lub w prawo od A zwieksza uzytecznosc.

Dostosowanie do zmian dochodu

Przy wyzszym dochodzie student moze kupic wieksza ilosc jednego dobra lub obu dobr. W zwiazku z tym linia budzetowa przesuwa sie w gore => wybierze konsument punkt w ktotym nowa linia budzetowa jest styczna do najwyzszej osiagalnej krzywej obojetnosci. Ale to tez zalezy od gustow kosumenta.

Tak wiec wzrost dochodu o 60 %powoduje zwiekszenie popytu na seanse filmowe o 100%, co potwierdza, ze kino jest dobrem luksusowym o elastycznosci dochodowej wiekszej od jednosci. Wzrost dochodu o 60% powoduje zwiekszenie popytu na posilki 33% ( zywnosc jest dobrem normalnym - elastycznosc dochodowa wyzsza od zera).

Sciezka wzrostu dochodu pokazuje, jak pod wplywem wzrostu dochodu konsumenta zmienia sie wybierany przez niego koszyk dobr.

Zmiany cen i linia budzetowa

Podwyzka ceny zubaza konsumenta, ograniczajac jego mozliwosci nabywcze przy danym dochodzie pienieznym. Stopa zyciowa konsumenta obniza sie.

Efektem substytucyjnym zmiany cen nazywamy dostosowanie popytu do samej zmiany relacji cen.

Efekt sustytucyjny wzrostu ceny posilkow zmniejsza jednoznacznie wielkosc zapotrzebowania na nie.Podwyzka relatywnej ceny posilkow zacheca konsumenta do czestszego chodzenia do kina, ktore teraz jest tansze.

Ektem dochodowym jest dostosowanie popytu do zmiany realnego dochodu. Jezeli oba dobra sa dobrami zwyklymi (normalnymi), to zmniejszenie realnego dochodu spowoduje spadek zapotrzebowania na obydwa dobra.

Dobra nizszego rzedu

Efekt dochodowy moze zadzialac w przeciwnym kierunku, gdy rozwazane dobro jest dobrem nizszego rzedu =>spadek realnego dochodu powoduje zwiekszenie popytu.

Takie dobra nizszego rzedu sa nazywane dobrami Giffena (twierdzil, ze wzrost ceny chleba zwieksza popyt na chleb, zglaszany przez ludzi ubogich). Nie kazde dobro nizszego rzedu jest dobrem Giffena. W praktyce rzadko spotyka sie dobra tak niskiego rzedu, eby efekt dochodowy mogl przewazyc nad efektem substytucyjnym.

Empirycznie przyjmuje sie obecnie, ze dla dobr nizszego rzedu efekt substytucyjny przewaza nad efektem dochodowym i popyt maleje wraz ze wzrostem ceny.

Mieszna elastycznosc cenowa popytu

1.Mieszna elastycznosc cenowa popytu jest ujemna.(np.Wzrost ceny posilkow prowadzi do zmniejszenia popytu na filmy)

2.mieszana elastycznosc cenowa popytu jest dodatnia. (np.istnieja substytuty chleba,np.ziemniaki - popyt na ziemniaki rosnie, gdy cena chleba rosnie).

Silny jest efekt substytucyjny,dzialajacy w kierunku zwiekszenia popytu na inne rodzaje zywnosci.

Dodatni efekt elastycznosci cenowej bylby jeszcze wiekszy, gdyby inne rodzaje zywnosci byly dobrami nizszego rzedu.

Od indywidualnej do rynkowej krzywej popytu

Rynkowa krzywa popytu jest to suma indywidualnych krzywych popytu wszystkich konsumentow nabywajacych okreslone dobro.

Otrzymujemy ja, pytajac kazdego z konsumentow, ile danego dobra zakupi przy roznych cenach. Poniewaz przy obnizce ceny kazdy konsument zwieksza swoje zakupy,wiec laczny popyt rynkowy takze muzi wzrastac w miare spadku ceny.

Rynkowa krzywa popytu jest pozioma suma indywidualnych krzywych popytu.(np.przy cenie 5 perwszy konsument kupuje11 jednostek dobra,a drugi - 13 jednostek.Laczny popyt rynkowy przy cenie 5 wynosi 24 jednostki).

Dobra komplemetarne i dobra substytucyjne

Konsumenci odwroca sie od dobr konsumowanych lacznie z dobrem, ktorego cena wzrosla. (np. Rosnie cena fajek. Co sie stanie z popytem na tyton fajkowy? W miare spadku popytu na fajki bedzie sie zmniejszal ruwniez popyt na tyton fajkowy.)

Ilekroc mamy do czynienia z dobrami komplementarnymi, wzrost ceny jednego dobra wplywa takze na zmniejszenie popytu na drugie dobro.

Swiadczenia rzeczowe i swiadczenia pieniezne

Transferem nazywamy swiadczenie, zazwyczaj pochodzace z budzetu panstwa, ktore rozne osoby otrzymuja za darmo, np. Zasilki dla bezrobotnych wyplacane z funduszu ubezpieczen spolecznych. Niektore transfery maja postac swiadczenia pienieznego, inne sa dokonywane w naturze.

Swiadczenia rzeczowe polegaja na nieodplatnym przekazaniu jakiegos dobra (uslugi).

Zalozmy ze konsument dysponuje suma 100, ktora przeznacza na posilki i filmy, przy czym oba dobra kosztuja 10 za jednostke. Panstwo przyznaje konsumentowi bezplatne bony zywnosciowe na cztery posilki. Jak wplynie to na linie budzetowa? Konsument moze byc mniej usatysfekcjonowany pomoca zywnosciowa utrzymywana w naturze niz jej ekwiwalentem pienieznym. Konsument wolaby moze wydac na zywnosc mniej, a wiecej na kino. W przypadku swiadczenia pienieznego dostepna jest nowa linia budzetowa. Swiadczenia gotowkowe umozliwiaja konsumentowi wydanie dodatkowych pieniedzy w dowolny sposob. Natomiast swiadczenia rzeczowe moga ograniczyc swobode wyboru konsumenta. Jezeli wystepuje takie ograniczenie, to uzyskany przyrost uzytecznosci bedzie mniejszy niz przy transferze gotowkowym o tej samej wartosci pienieznej. Swiadczenia rzeczowe mimo to ciesza sie duza popularnoscia w sensie politycznym.

4

---