„POTOP” JAKO POWIEŚĆ „KU POKRZEPIENIU SERC”

Pozytywizm - zwany inaczej realizmem lub okresem realizmu był epoką , w której ówczesne pokolenie zostało przytłoczone klęską powstania styczniowego . Z tego powodu ludzie byli skłonni do rezygnacji z dalszej walki o suwerenność i niepodległość państwa . Widząc to Henryk Sienkiewicz postanowił napisać „Trylogię” , która miała za zadanie podnieść morale i tchnąć ducha „patriotycznego” w serca Polaków . Zamiar ten najwyraźniej został ukazany w jednej z części „Trylogii” - „Potopie”.

Autor pisząc tą powieść wybrał formę eposu , która jest stylizowana na uroczysty i odświętny ton . Sienkiewicz zgodnie z tą tradycją uwzniośla wyprawy , bitwy i przygody rycerskie , stosując określoną stylistykę : wyraziste epitety , wymowne metafory , porównania Homerowe itp. Pomniejsza jednocześnie ważność kłopotów domowych , nauki , pracy . Świadomie tuszuje też ujemne strony opisywanego okresu historycznego : czas ciemnoty , egoizmu magnaterii i szlachty , prześladowania innowierców itd.

Innym zabiegiem dokonanym przez Henryka Sienkiewicza było wybranie wieku XVII dla akcji powieści . Chciał on poprzez to ukazać narodowi polskiemu , iż w tamtych czasach , przepełnionych nieustannym zagrożeniem kraju , były również bardzo ciężkie i trudne chwile dla społeczeństwa . Ludność potrafiła jednak przetrwać i „wyjść” zwycięsko z wielu niebezpieczeństw . Dokonali oni tego czynu własnym oraz i wspólnych siłom , poczuciu patriotyzmu i mocy hartu ducha . Poprzez ten zabieg autor podkreśla , iż niewola prędzej czy później musi upaść . Potwierdzeniem tego są słowa , które Zagłoba wypowiada w ostatnim rozdziale powieści : „(…) Nie masz takowych terminów , z których by się wspólnymi siłami przy boskich pomocach podnieść nie można (…)”

Wszystkie te elementy wykorzystane przez Henryka Sienkiewicza w powieści mają jeden cel- podtrzymanie narodu na duchu , dodanie mu otuchy i nadziei na lepszą przyszłość . „Potop” ma budzić w społeczeństwie poczucie patriotyzmu , szerzyć wiarę w odzyskanie wolności , pobudzać do przezwyciężania słabości , marazmu i wszelkich innych przeciwieństw .

Ukazany w „Potopie” prawdziwy patriotyzm i poświęcanie się ojczyźnie ma walory nie tylko „pokrzepiające serca” . Można mówić tu również o uniwersalności tych wartości w każdej epoce we wszystkich uciśnionych krajach świata .

Bibliografia:

J. Kijas : „Potop H. Sienkiewicza.” W-wa 1962 r.

T. Jodełka : „Trylogia H. Sienkiewicza . Studia , szkice , polemiki .” W-wa 1962 r.

H. Sienkiewicz : „Potop.” Gdańsk 1998 r.

---