dr Barbara Ćwierz-Matysiak

WYKŁAD z przedmiotu „Prawo” - 1 rok studiów

ZAGADNIENIA EGZAMINACYJNE

Elementy prawoznawstwa

1. Cechy prawa pozytywnego (obowiązującego)

Prawo pozytywne - prawo obowiązujące w danym państwie, czyli ogół norm zachowania ustanowionych lub uznanych przez władzę państwową i zagwarantowanych przymusem. Cechy: normatywność, zagrożenie przymusem (sankcjonowanie),sformalizowany charakter prawa, związek prawa z państwem.

2. Rodzaje sankcji prawnych.

sankcja kary - prawodawca stosuje za dokonanie czynów zabronionych o skutkach nieodwracalnych; sankcja to pewne zło, dolegliwość, wymierzona sprawcy czynu zabronionego; pozbawienie adresata normy ważnych dla niego dóbr (wolności, życia, ograniczenie praw obywatelskich, praw wykonywania zawodu, przepadek, konfiskata majątku); sankcja kary jest odpłatą za czyn; odstrasza przed popełnieniem danego czynu - prewencja (szczególna - skierowana do sprawcy; ogólna - skierowana do ogółu); czyn zakazany może polegać na zachowaniu podmiotu lub na zaniechaniu działania (nieudzielanie pomocy osobie znajdującej się w niebezpieczeństwie);

kary dodatkowe:

- pozbawienie praw obywatelskich;

- zakaz wykonywania zawodu;

- odebranie prawa jazdy;

sankcja egzekucji - jest stosowana przede wszystkim w prawie cywilnym; egzekucja polega na zmuszeniu osoby naruszającej prawo do przywrócenia takiego stanu rzeczy, jaki jest zgodny z prawem(np. eksmisja); egzekucją wyroków sądowych i tytułów wykonawczych zajmuje się komornik; formą egzekucji może być grzywna, która ma na celu wymuszenie danego działania, przymuszenie do określonego zachowania; obowiązek naprawienia przez sprawcę wyrządzonej szkody; mają zmusić do zachowania się zgodnego z normą: przymusowe zrealizowanie takiego stanu rzeczy, które zaistniałoby przy przestrzeganiu normy;

sankcja nieważności - dotyczy czynności konwencjonalnych czyli czynności psychofizycznych, z którymi prawo wiąże określone skutki, są przez prawo szczegółowo opisane; powoduje, że jakieś zachowanie/czynność nie osiągnie zamierzonych skutków prawnych, jeżeli będzie przeprowadzona sprzecznie z dyspozycją normy;

warunki:

- konstytutywne - warunki konieczne do przestrzegania, aby dokonanie czynności było objęte ochroną prawną; jeśli któryś z warunków konstytutywnych jest naruszony to sankcją nieważności jest odebranie zachowaniom ich prawnego obowiązywania;

- konsekutywne - mają znaczenie dla czynności, ale ich naruszenie nie powoduje nieważności czynności prawnej;

3. Przepisy prawne a normy prawne (różnice, związki)

Przepis prawa - samodzielna jednostka redakcyjna tekstu prawnego, czyli zdaniokształtny zwrot językowy (zdanie w sensie gramatycznym) wskazujący sposób postępowania, czyli regułę powinnego zachowania. Często jest wyodrębniony formalnie, wyróżniony wizualnie i opatrzony nazwą indywidualizującą, taką jak artykuł, paragraf czy ustęp. Może być też zdaniokształtnym fragmentem jednostki redakcyjnej.

Pojęcie przepis prawa nie jest tożsame z pojęciem normy prawnej; bowiem elementy treści normy prawnej mogą być zawarte w wielu różnych przepisach i to nie tylko jednej ustawy. W ujęciu funkcjonalnym przepisy prawa stanowią podstawę do ustalenia treści norm prawnych. Przepisu nie możemy traktować w sferze prawda/fałsz, gdyż nie jest to zdanie w sensie logicznym.

Norma prawna-najmniejszy, stanowiący sensowną całość, element prawa. Reguła postępowania skonstruowana z przepisów prawnych, stanowiąca ich istotną treść. Ma dwie zasadnicze cechy- jest generalna (nie jest skierowana do jednego, ściśle oznaczonego adresata, ale do grupy podmiotów określonych przy pomocy nazwy rodzajowej, np.rodzice, osoby fizyczne) i abstrakcyjna (dotycząca powtarzalnych zachowań, wielokrotnego zastosowania, uniwersalna). Jest zagwarantowana przymusem państwowym.

Trójelementowa koncepcja struktury normy prawnej- hipoteza, dyspozycja, sankcja.

hipoteza, ( każda norma prawna znajduje zastosowanie tylko w pewnej sytuacji ).

dyspozycja, ( dyspozycja jest to część normy prawnej, która wskazuje obowiązujący - w danej sytuacji - sposób zachowania. Co należy zrobić, a co jest zabronione - o tym informuje właśnie dyspozycja. Jest ona kluczową częścią normy ).

sankcja, ( sankcja jest to ta część normy prawnej, która mówi, jakie ujemne skutki pociągnie za sobą niezastosowanie się do dyspozycji ).

Rodzaje norm:

Normy sankcjonowane - określa w jakich warunkach (hipoteza) i w jaki sposób adresaci mają się zachować (dyspozycja).

Norma sankcjonująca - stanowi iż w przypadku naruszenia normy sankcjonowanej (hipoteza) zostanie zastosowana określona konsekwencja prawna (sankcja).

Normy bezwzględnie wiążące (imperatywne) -kategorycznie obowiązują adresatów norm, nie dopuszczają innego zachowania. Ich naruszenie pociąga za sobą sankcje.

normy względnie wiążące (dyspozytywne) - wiążą adresatów tych norm tylko wówczas gdy nie uregulowali swoich zachowań w odmienny sposób

normy semiimperatywne - pośrednie, gwarantują pewne minimum uprawnień, dopuszczają zwiększenie tych uprawnień.

Normy nakazujące - nakazują określone zachowanie dla danego rodzaju adresata i w danych warunkach określonych w hipotezie

normy zakazujące - zakazują określonego zachowanie dla danego rodzaju adresata i w danych warunkach określonych w hipotezie

normy upoważniające (kompetencyjne) - zbiór przysługujących organowi publicznemu, państwu uprawnień dotyczących określonego zakresu prawa. Do ich określenia potrzebne są dwie normy : ta która wskazuje podmiot, przedmiot i sposób dokonania czynności prawnej oraz ta, która nakłąda na inny podmiot obowiązek zareagowania w określony sposób na ową dokonaną czynność.

Normy konkretne (szczególne) - dotyczą wyjątków, stanowiąc odrębne uregulowania w stosunku do przepisów ogólnych.

normy odsyłające - ustanawia się w celu uniknięcia kilkakrotnego powtarzania w jednym akcie prawnym tych samych treści lub w celu uzupełnienia treściami zamieszczonymi w innym miejscu.

normy blankietowe - nie ustanawiają żadnej reguły zachowania lecz wskazują na organ państwa, który dopiero takie reguły wprowadzi.

Normy ogólne - regulują szeroki zakres spraw, obejmuje szeroki zakres adresatów, ustanawia ogólne reguły zachowania (np. kodeks cywilny)

normy szczególne - dotyczą wyjątków, stanowiąc odrębne uregulowania w stosunku do przepisów ogólnych.

4. Stanowienie prawa a stosowanie prawa

STANOWIENIE PRAWA jest to świadome i celowe działanie organów władzy państwowej w wyniku których powstają nowe normy prawne, normy których wcześniej nie było.

Prawo może być stanowione:

• samodzielnie przez jeden organ władzy publicznej (jednoosobowy lub kolegialny)

• współstanowione czyli gdy normy prawne powstają w wyniku decyzji dwu lub więcej organów np. dla ustanowienia ustawy niezbędne są decyzje Sejmu, Senatu i Prezydenta RP

• prawo konsensualne lub kontraktowe powstaje w wyniku jednostronnej decyzji organu władzy publicznej ale w drodze porozumienia i układu zawartego między zainteresowanymi podmiotami. Tworzenie prawa w drodze zawierania umów (kontraktów, traktatów) jest rozpowszechnione w stosunkach międzynarodowych, w Polsce w stosunkach wewnętrznych tworzona jest część prawa pracy (w formie tzw. zbiorowych układów pracy)

Normy kompetencyjne określają warunki przy których spełnieniu proces stanowienia może zachodzić wyznaczają one jaki organ, w jakich sprawach, o jakiej mocy prawnej, w jakim trybie stanowić może normy prawne. Jeżeli powyższe warunki zostają spełnione decyzja staje się normą prawną.

Akty stanowienia prawa mają charakter perspektywny co oznacza że są zwrócone ku przyszłości. Konsekwencją tego jest również przyjęcie zasady, iż prawo nie powinno działać wstecz lex retro non agit

Konstytutowność czyli w akcie stanowienia wprowadzane są do systemu prawa lub usuwane zeń normy prawne. Stanowienie tworzy lub uchyla normy. Jego celem i skutkiem jest akt dekloratoryjny czyli obowiązywania norm już istniejących.

Drugim oprócz stanowienia prawa sposobem tworzenia prawa jest uznanie prawa

STOSOWANIE PRAWA

Przestrzeganie prawa- to świadome zachowanie adresatów norm prawnych, zgodnie z dyspozycją tych norm w warunkach ustalonych w hipotezach. Odnosi się zarówno do społeczeństwa jak i organów.

1. Stosowanie prawa-to sformalizowane działanie kompetentnych organów państwa polegające na podejmowaniu decyzji władczych o charakterze indywidualnym, konkretnym. Stosować prawo mogą jedynie:

• sądy

• organy administracji publicznej i samorządowej

• podmioty które sprawują określone funkcje

Stosowanie prawa ma na celu:

• ustalenie istnienia jakiegoś stosunku prawnego i treści tego stosunku bądź jej braku pomiędzy stronami, czyli ma charakter deklaratoryjny- nie tworzy niczego nowego, a stwierdza jedynie istnienie między stronami stosunku prawnego o określonej treści.

• stworzenie, zmianę lub zniesienie stosunku prawnego między stronami czyli ma charakter konstytutywny

Stosowanie prawa może być praktykowane według dwóch różnych ideologii. Wyróżnia się ideologię:

• decyzji związanej czyli opartej na wartościach takich jak swobody obywatelskie, pewność prawa, legalizm działań władczych. Wartości te osiąga się poprzez określenie granic i sposobów działania podmiotów stosujących prawo i poparcia tych działań treścią norm prawnych. Same normy prawne nie podlegają ocenie, a zatem nie mają wpływu na treści rozstrzygnięcia.

• Decyzji swobodnej oparta jest na wartościach takich jak celowość, skuteczność, sprawiedliwość czyli prawo tutaj nie jest jedynym wyznacznikiem rozstrzygnięć indywidualnych. Jest ono zatem przedmiotem oceny i korekty przy uwzględnieniu takich kryteriów jak celowość, słuszność, moralność, sprawiedliwość. W skrajnych przypadkach może to oznaczać uchylanie się od stosowania prawa.

Ustanowienie prawa-ma na celu zniesienie lub zmiany stosunku prawa. Ma charakter konstytutywny bo tworzy nową sytuacja prawną.

Stosowanie prawa -jest procesem ciągłym i przechodzi przez określone etapy:

5. Zasady stanowienia prawa (źródeł prawa)

- Źródła prawa tworzą system. Każdy akt zajmuje określone miejsc w systemie zbudowanym na zasadzie hierarchiczności i wzajemnych powiązań. Obecnie w Polsce system źródeł powszechni obowiązującego prawa tworzą akty prawne normatywne i umowy międzynarodowe ratyfikowane.

- Najwyższym aktem powszechnie obowiązującym jest Konstytucja. Ustala ona katalog źródeł prawa, ich hierarchię i wzajemne powiązania. Wyznacza także warunki i tryb wydawania poszczególnych aktów prawnych.

- Organy parlamentarne mają kompetencje do stanowienia ustaw, normatywnych aktów prawnych o najwyższym usytuowaniu w w hierarchii i największej mocy prawnej.

- Organy władzy wykonawczej (np. prezydent, rząd, ministrowie) mogą stanowić akty prawne za zgodą parlamentu i na podstawie uchwalonych przez niego aktów.

- Wydanie aktu niższego rzędu jest bezpośrednio uzależnione od aktu wyższego rzędu.

- Treść aktu niższego rzędu jest zdeterminowana w znacznym stopniu aktem wyższego rzędu. Jest to akt prawny normatywny wykonawczy.

- Te same organy mogą wydawać akty prawne różnej rangi. Hierarchia źródeł prawa jest niezależna od hierarchii organów tworzących te źródła.

- Dopuszczalne jest stanowienie aktów normatywnych z mocą ustawy (tzw. Dekretów) przez najwyższe organy władzy wykonawczej (prezydent, rząd) w zastępstwie parlamentu, za jego zgodą wyrażoną w konstytucji i to w sytuacjach wyjątkowych.

- Skuteczne są akty prawne stanowione przez upoważnione organy zgodnie z ustalonymi prez przepisy prawne procedurami.

6. Źródła obowiązującego prawa (rodzaje, powszechnie obowiązujące źródła i o charakterze wewnętrznym- wymienić i scharakteryzować zasady systemu źródeł prawa)

Źródła prawa - sformalizowane akty władzy państwowej zawierające przepisy prawne. Prawo obowiązuje wówczas gdy jest ono podane na piśmie np.: w Dzienniku Ustaw.

Źródła powszechnie obowiązującego prawa w Polsce(akty powszechnie obowiązujące):

1. Konstytucja;

2. Ustawy;

3. Ratyfikowane umowy międzynarodowe

4. Rozporządzenia;

5. Akty prawa miejscowego.

1)Konstytucja-zajmuje najwyższe miejsce w hierarchii aktów normatywnych, jest to ustawa zasadnicza. To akt normatywny parlamentu lub specjalnego organu przedstawicielskiego pochodzącego z wyboru. Jest zbiorem norm-zasad stanowiących fundament politycznego, społecznego i gospodarczego ładu w państwie. Akty prawne nie mogą być z nią sprzeczne.

2) Ustawy-akty prawodawcze uchwalone w Polsce przez Sejm za zgodą Senatu. Zajmują w hierarchii źródeł prawa miejsce o jeden stopień niższe niż Konstytucja. Wszystkie akty podustawowe powinny być z nimi zgodne. Na ogół przyjmuje się, że istnieje pewien zakres spraw, które mogą być regulowane wyłącznie przez ustawy. Tzw. materia ustawowa obejmuje zazwyczaj: nakładanie obowiązków na jednostki i zbiorowości, przyznawanie im praw (uprawnień), ograniczenie ich wolności i praw, ustrój, właściwości i zasady działania aparatu państwowego oraz samorządu terytorialnego, główne zasady systemu gospodarczego i finansowego państwa, status funkcjonariuszy państwowych. Ustawy są uchwalone w trybie określonym konstytucyjnie (legislacja). Przyjęta przez Sejm ustawa i podpisana przez prezydenta RP jest publikowana w Dzienniku Ustaw RP.

3) Ratyfikowane umowy międzynarodowe-oświadczenie woli dwu lub więcej podmiotów prawa międzynarodowego, wywołujące dla nich skutki prawne. Umowa międzynarodowa jest głównym źródłem prawa międzynarodowego. Normy dotyczące umowy międzynarodowej zostały zawarte w konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów (1969). Stronami umowy międzynarodowej są państwa, a także np. organizacje międzynarodowe. Umowy międzynarodowe dzielą się na dwustronne i wielostronne, wielostronne mogą być zamknięte lub otwarte (dostępne dla innych państw). Umowy międzynarodowe mają różne nazwy, np.: traktat, konwencja, układ. Umowy międzynarodowe ratyfikuje Prezydent. Ratyfikacja niektórych umów międzynarodowych wymaga uprzedniej zgody Sejmu. W razie gdy następuje kolizja umowy międzynarodowej a jakąś ustawą, wówczas pierwszeństwo ma umowa międzynarodowa. W przypadku innych umów międzynarodowych, Prezes Rady Ministrów powiadamia Sejm o zamiarze przedłożenia umowy Prezydentowi do ratyfikacji. W umowie międzynarodowej państwo polskie może przekazać organizacji międzynarodowej (np. Unii Europejskiej), kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sporach. Sejm może w sprawie podpisania umowy międzynarodowej zarządzić referendum.

4) Rozporządzenia-akty normatywne wydawane przez organy władzy wykonawczej na podstawie szczególnego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Konkretyzują ustawy.
Rozporządzenie ma moc obowiązującą, jeżeli spełnia następujące warunki:
-zostało ogłoszone w Dzienniku Ustaw,powołuje podstawę prawną wydania w treści rozporządzenia,-zostało wydane przez upoważniony organ,

-jest zgodne pod względem prawno-materialnym z Konstytucją, ustawami oraz ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi.

W polskim prawie wykluczona jest subdelegacja, a więc podmiot uprawniony do wydawania rozporządzeń nie jest upoważniony do przekazania tej kompetencji innym organom.

5. Akty prawa miejscowego- są tworzone przez organy o ograniczonym terytorialnie zasięgu działania. Są to akty normatywne regulujące stosunki społeczne z zakresu administracji i obowiązujące w granicach lokalnie określonej właściwości stanowiących je organów (gmna, powiat, województwo). Powinny być aktami wykonawczymi do ustaw.

Rodzaje prawa miejscowego ze wzgl na podmiot stanowiący i podstawę prawną:

a)rozporządzenia wojewody (prawo miejscowe)

b)prawo gminne, powiatowe, wojewódzkie

c)akty prawne terenowych organów administracji niezespolonej.

Źródła prawa wewnętrznego (akty wewnętrznie obowiązujące):

1)uchwały Rady Ministrów;

2)zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i Ministrów

1)Uchwały Rady Ministrów- oparte są na ogólnej normie kompetencyjnej ustalonej w Konstytucji, określającej zadania Rady Ministrów (art.93 Konst.) oraz na podstawie zadań i kompetencji ustanowionych w ustawach.

2)Zarządzenia- wydawane są tylko na pdst. ustawy. Nie mogą więc stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów (art.93). Zarządzenia wydają: Prezes Rady Ministrów, ministrowe, przewodniczący komitetów określonych w ustawie wchodzący w skład Rady Ministrów oraz Prezydent RP (art.144). Zarządzenia, tak jak uchwały, podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem. O tym orzeka Trybunał Konstytucyjny. Uchwały i zarządzenia są ogłaszane w „Monitorze Polskim”.

Źródła prawa tworzą hierarchicznie zbudowany system, w którym każde ma swoje miejsce. Źrodło prawa niższego szczebla nie może zawierać przepisów sprzecznych z przepisami wyższej rangi. Warunkiem wejścia w życie ustawy jest jej ogłoszenie (np.: w Dzienniku Ustaw, Monitorze Polskim).

Więzi treściowe (materialne) w systemie prawa:

Związki treściowe łączące normy prawne polegają na:

- powiązaniach logicznych (treść jednej nie może być niezgodna z treścią innych norm)

- jednolitość pojęć języka prawnego

- istnienie wspólnej podstawy aksjologicznej norm należących do systemu (wspólne wartości wyrażają)

7. Konstytucja jako źródło prawa.

Konstytucja - zajmuje najwyższe miejsce w hierarchii aktów normatywnych, jest to ustawa zasadnicza. To akt normatywny parlamentu lub specjalnego organu przedstawicielskiego pochodzącego z wyboru. Jest zbiorem norm-zasad stanowiących fundament politycznego, społecznego i gospodarczego ładu w państwie. Akty prawne nie mogą być z nią sprzeczne. Tworzy się gwarancje instytucjonalne stanowienia prawa zgodnie z konstytucją (np. Trybunał Konstytucyjny).

8. Ustawy: ich treść, stanowienie, rodzaje, moc prawna, ogłaszanie

Ustawy - akty prawodawcze uchwalone w Polsce przez Sejm za zgodą Senatu. Zajmują w hierarchii źródeł prawa miejsce o jeden stopień niższe niż Konstytucja. Wszystkie akty podustawowe powinny być z nimi zgodne. Na ogół przyjmuje się, że istnieje pewien zakres spraw, które mogą być regulowane wyłącznie przez ustawy. Tzw. materia ustawowa obejmuje zazwyczaj: nakładanie obowiązków na jednostki i zbiorowości, przyznawanie im praw (uprawnień), ograniczenie ich wolności i praw, ustrój, właściwości i zasady działania aparatu państwowego oraz samorządu terytorialnego, główne zasady systemu gospodarczego i finansowego państwa, status funkcjonariuszy państwowych. Ustawy są uchwalone w trybie określonym konstytucyjnie (legislacja). Przyjęta przez Sejm ustawa i podpisana przez prezydenta RP jest publikowana w Dzienniku Ustaw RP.

Ustawy: ratyfikacyjne ( dotyczące umów międzynarodowych, zawiera zgodę na nie), budżetowe (określa dochody i wydatki państwa na rok kalendarzowy)

9. Umowy międzynarodowe jako źródło prawa wewnętrznego

Ratyfikowane umowy międzynarodowe - oświadczenie woli dwu lub więcej podmiotów prawa międzynarodowego, wywołujące dla nich skutki prawne. Umowa międzynarodowa jest głównym źródłem prawa międzynarodowego. Normy dotyczące umowy międzynarodowej zostały zawarte w konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów (1969). Stronami umowy międzynarodowej są państwa, a także np. organizacje międzynarodowe. Umowy międzynarodowe dzielą się na dwustronne i wielostronne, wielostronne mogą być zamknięte lub otwarte (dostępne dla innych państw). Umowy międzynarodowe mają różne nazwy, np.: traktat, konwencja, układ. Umowy międzynarodowe ratyfikuje Prezydent. Ratyfikacja niektórych umów międzynarodowych wymaga uprzedniej zgody Sejmu. W razie gdy następuje kolizja umowy międzynarodowej a jakąś ustawą, wówczas pierwszeństwo ma umowa międzynarodowa. W przypadku innych umów międzynarodowych, Prezes Rady Ministrów powiadamia Sejm o zamiarze przedłożenia umowy Prezydentowi do ratyfikacji. W umowie międzynarodowej państwo polskie może przekazać organizacji międzynarodowej (np. Unii Europejskiej), kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sporach. Sejm może w sprawie podpisania umowy międzynarodowej zarządzić referendum.

Ratyfikowana umowa nie może być sprzeczna z Konstytucją. Po jej opublikowaniu w Dzienniku Ustaw RP jest stosowana bezpośrednio i stanowi część krajowego porządku prawnego.

10. Akty prawne normatywne wykonawcze (podmioty stanowiące, moc prawna, ogłaszanie, treść)

Akty wykonawcze: rozporządzenia, zarządzenia oraz akty normatywne wydawane przez organy samorządu terytorialnego (a także wojewodę).

Rozporządzenia - akty normatywne wydawane przez organy władzy wykonawczej na podstawie szczególnego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Konkretyzują ustawy.
Rozporządzenie ma moc obowiązującą, jeżeli spełnia następujące warunki:
-zostało ogłoszone w Dzienniku Ustaw, powołuje podstawę prawną wydania w treści rozporządzenia,

-zostało wydane przez upoważniony organ,

-jest zgodne pod względem prawno-materialnym z Konstytucją, ustawami oraz ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi.

W polskim prawie wykluczona jest subdelegacja, a więc podmiot uprawniony do wydawania rozporządzeń nie jest upoważniony do przekazania tej kompetencji innym organom.

Zarządzenia- wydawane są tylko na pdst. ustawy. Nie mogą więc stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów (art.93). Zarządzenia wydają: Prezes Rady Ministrów, ministrowe, przewodniczący komitetów określonych w ustawie wchodzący w skład Rady Ministrów oraz Prezydent RP (art.144). Zarządzenia, tak jak uchwały, podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem. O tym orzeka Trybunał Konstytucyjny. Uchwały i zarządzenia są ogłaszane w „Monitorze Polskim”.

Akty prawa miejscowego - (patrz pyt. 11)

11. Akty prawa miejscowego (podmioty stanowiące, moc prawna, ogłaszanie, treść)

Akty prawa miejscowego- są tworzone przez organy o ograniczonym terytorialnie zasięgu działania. Są to akty normatywne regulujące stosunki społeczne z zakresu administracji i obowiązujące w granicach lokalnie określonej właściwości stanowiących je organów (gmina, powiat, województwo). Powinny być aktami wykonawczymi do ustaw.

Rodzaje prawa miejscowego ze względu na podmiot stanowiący i podstawę prawną:

a) rozporządzenia wojewody (prawo miejscowe, kontrolę nad nimi sprawuje Prezes Rady Ministrów)

b) prawo gminne, powiatowe, wojewódzkie (Przepisy gminne - rada gminy, powiatowe - rada powiatu, wojewódzkie - sejmik wojewódzki. Wszystkie są ogłaszane w Wojewódzkim dzienniku urzędowym)

c) akty prawne terenowych organów administracji niezespolonej

12. Zasady publikacji źródeł prawa. Dzienniki promulgacyjne

Warunkiem obowiązywania aktu normatywnego, zwłaszcza aktu wyższego stopnia, jest jego opublikowanie w specjalnym urzędowym organie publikacyjnym. W Polsce nimi są:

• Dziennik Ustaw Rzeczpospolitej Polskiej (Dz.U.),

• Monitor Polski - Dziennik Urzędowy Rzeczpospolitej Polskiej (M.P.),

• dzienniki urzędowe ministerstw i centralnych organow administracji państwowej.

W Dziennikach Ustaw publikuje się: ustawy, rozporządzenia wykonawcze do ustawy, niektore uchwały sejmu o doniosłym znaczeniu politycznym, umowy międzynarodowe, oświadczenia rządowe dotyczące umow międzynarodowych, obwieszczenia jednolitego tekstu ustawy, sprostowaniach lub błędach w ustawie, obwieszczenia i uchwały trybunału konstytucyjnego o utracie mocy obowiązującej przepisow prawnych lub w sprawie wykładni przepisow prawnych.

W Monitorze Polskim publikuje się: uchwały naczelnych organow państwowych, zasadniczo będące aktaminormatywnymi, zarządzenia centralnych organow administracji państwowej, zarządzenia Prezydenta R.P., zarządzenia Prezesa Narodowego Banku Polskiego.

13. Prawo Unii Europejskiej - rodzaje, moc prawna. Akty organów Wspólnot Europejskich

1. Prawo pierwotne UE, które obejmuje przede wszystkim traktaty ustanawiające UE i WE i jednocześnie dotyczy zagadnień prawnych z dwóch obszarów:

- I FILARU: prawa pierwotnego Unii Europejskiej, które z kolei zawiera regulacje traktatów ustanawiających Wspólnoty Europejskie i odpowiednie regulacje Traktatów ustanawiających Unię Europejską.

- II i III FILARU, do których zakresu wchodzą odpowiednie postanowienia Traktatów ustanawiających Unię Europejską

2. Prawo stanowione w UE, do którego zakresu zalicza się wszystkie akty prawne przyjmowane w Unii Europejskiej, z tym że należy wyróżnić je przede wszystkim na akty składające się na:

* Prawo wewnętrzne Unii Europejskiej (tzw. pro foro interno)

* Prawo stanowione w Unii Europejskiej ( które odnosi się do państw członkowskich, bądź obowiązuje bezpośrednio w sferze wewnętrznej tych państw-pro foro externo)

- prawa stanowionego w I filarze (tzw. wspólnotowe prawo pochodne) - ma najważniejsze znaczenie dla stanowionego prawa w Unii Europejskiej, do którego mają zastosowanie zasady pierwszeństwa wobec prawa krajowego i skutku bezpośredniego; Akty: rozporządzenia, dyrektywy, decyzje. Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, może wywierać bezpośredni skutek w krajowym porządku prawnym.

- prawa stanowione II i III filaru: jest to obszar, który rozwija się w niezwykle szybkim tempie jednak ma oparcie nie w regulacjach wspólnotowych lecz w prawie międzynarodowym.

II filar - wspólne strategie, działania, stanowiska.

III filar - wspólne stanowiska, decyzje ramowe, decyzje.

Na pierwszy filar składają się dwie Wspólnoty Europejskie, stanowiące podstawę Unii: Europejska Wspólnota Energii Atomowej (EWEA - Euratom) i Europejska Wspólnota Węgla i Stali.

II filar obejmuje Wspólną Politykę Zagraniczną i Bezpieczeństwa.

Zakres III filaru to Współpraca Policji i Sądowa w Sprawach Karnych

Fundamentem Unii Europejskiej są cztery traktaty:

I. Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali

II. Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą

3. Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej

4. Traktat o Unii Europejskiej

Fundament zawiera dwa obszary zagadnień mających podstawowe znaczenie:

- Regulacje dotyczące wzmocnionej współpracy

- Regulacje końcowe Traktatu Unii Europejskiej, wśród których niezwykle istotne znaczenie dla całej UE mają: zmiany traktatów, które stanowiły podstawę dla istnienia Unii Europejskiej i Wspólnot Europejskich oraz dla uzyskania członkostwa UE oraz okresu obowiązywania Traktatu UE.

Procedura określają czynności niezbędne do podjęcia w celu doprowadzenia do zmiany traktatów:

1. Odpowiednią propozycję o zmianę traktatów może przedstawić do Rady Europejskiej rząd poszczególnych z krajów członkowskich lub Komisji Europejskiej.

2. Następnie Rada zasięga opinię Parlamentu Europejskiego i w miarę potrzeby Komisja Europejska zwołuje Konferencję przedstawicieli państw członkowskich

3. P o tej czynności w trakcie Konferencji Międzyrządowej sporządzane są propozycje przez Radę Europejską

4. Po wyrażeniu zgody na taki kształt projektu przez Radę Europejską, projekt jest przedkładany właściwym pracownikom służb prawnych Komisji Europejskiej i Rady aby przygotować finalną wersję projektu traktatu rewizyjnego.

D o tak sporządzonego traktatu składane są podpisy osób reprezentujących wszystkie państwa członkowskie, kolejnym etapem jest poddanie go odpowiedniej procedurze ratyfikacyjnej w tych państwach, tak aby miały zastosowanie w danych porządkach prawnych w oparciu o zasadniczy akt prawny; po tych czynnościach podjętych we wszystkich państwach członkowskich wchodzi w życie.

Wykluczenie z Unii Europejskiej (wymaga współpracy wszystkich państw członkowskich, ewentualność powstaje w razie "ciężkiego naruszenia" traktatu wielostronnego przez jedno z państw członkowskich.)

* Unia Europejska nie ma podmiotowości prawnej, w Traktatach ustanawiających Unię Europejskiej nie zawarto postanowień ustanawiających Unię Europejską podmiotem prawa międzynarodowego czy też prawa prywatnego

* Brak samodzielnych kompetencji unii Europejskiej.

* Brak organów Unii Europejskiej jedynie odnośnie Rady Europejskiej można mówić o organie Unii Europejskiej

14. Normy prawne bezwzględnie i względnie wiążące

Normy bezwzględnie wiążące (imperatywne) -kategorycznie obowiązują adresatów norm, nie dopuszczają innego zachowania. Ich naruszenie pociąga za sobą sankcje.

normy względnie wiążące (dyspozytywne) - wiążą adresatów tych norm tylko wówczas gdy nie uregulowali swoich zachowań w odmienny sposób

normy semiimperatywne - pośrednie, gwarantują pewne minimum uprawnień, dopuszczają zwiększenie tych uprawnień.

15. Zasady prawa

Zasady prawa - normy prawne, którym w danym systemie prawa przypisuje się charakter fundamentalny i które są nadrzędne w stosunku do innych norm systemu i zajmują w nim miejsce szczególne. Są to idee i wartości prawa.

Wyznaczają one kierunek prawodawcy, wartości które ma realizować. Kształtuje proces interpretacji prawa.

16. Gałęzie prawa. Kryteria odróżniania. Podstawowe gałęzie prawa.

Kryteria odróżniające:

1. przedmiot prawnej regulacji

2. metoda (sposób) uregulowania

3. instytucje prawne wiodące dla tej gałęzi

4. zasady prawne specyficzne dla danej gałęzi

5. kodyfikacja norm prawnych (posiłkowo)

Gałęzie:

1. metoda regulacji: administracyjna (władztwo i podporządkowanie), cywilistyczna (równorzędność), karne (konieczność operowania sankcjami karnymi).

2. Rodzaje podmiotów (adresatów) norm prawnych (teoria interesu, podmiotowa i podporządkowania): prawo publiczne i prawo prywatne.

17. Prawo materialne i formalne (procesowe)

Prawo materialne — normy prawne bezpośrednio regulujące stosunki pomiędzy podmiotami prawa, określając przesłanki (fakty) powodujące ich powstanie, zmianę lub wygaśnięcie. Do prawa materialnego zalicza się również normy prawne regulujące określone obowiązki, zakazy lub nakazy i przewidujące określone sankcje za ich nieprzestrzeganie. Prawo materialne jest ściśle związane z prawem procesowym, bez którego istnienia to pierwsze nie mogłoby być egzekwowane. Przykładowo, kodeks cywilny zawiera w większości normy prawa materialnego, a kodeks postępowania cywilnego — w większości normy prawa procesowego.

Prawo formalne, procesowe — zespół norm prawnych regulujących postępowanie przed organami wymiaru sprawiedliwości i administracji publicznej.

Prawo formalne urzeczywistnia normy prawa materialnego i pozwala na ich egzekwowanie. Dotyczy ono m.in. właściwości tych organów (rzeczowej, miejscowej, funkcjonalnej), wszczynania postępowania, pism procesowych, wniosków stron, dowodów, środków odwoławczych oraz innych instytucji procesowych.

W prawie polskim tradycyjnie wyróżnia się: prawo administracyjne formalne (postępowanie administracyjne), prawo cywilne procesowe (postępowanie cywilne), prawo karne procesowe ( postępowanie karne).

18. Różnice między prawem publicznym i prywatnym

Prawo prywatne - reguluje stosunki prawne między równorzędnymi podmiotami dla ochrony interesów indywidualnych, przede wszystkim majątkowych. Nawiązanie stosunków prawnych oraz ochrona praw odbywa się z inicjatywy samych autonomicznych podmiotów. Podmiotami stosunku prawnego są osoby fizyczne i osoby prawne. W wypadku naruszenia prawa ochrona odbywa się z inicjatywy jednostek, na ich wniosek. Rodzaje norm prawnych: bezwzględnie wiążące i względnie wiążące, uprawnienia, obowiązki. Rodzaje sankcji: cywilistyczne (nieważności czynności prawnej, odszkodowanie, zadośćuczynienie i inne), często brak sankcji.

Należą do niego: praw cywilne, prawo rodzinne, prawo międzynarodowe prywatne.

Prawo publiczne - realizuje cele publiczne i wartości ogólnospołeczne. Jednym z podmiotów stosunku prawnego jest organ państwowy lub inny organ ze struktury władzy publicznej. W wypadku naruszenia prawa ochrona odbywa się „z urzędu”. Rodzaje norm prawnych: bezwzględnie wiążące, nakazy, zakazy, obowiązki. Rodzaje sankcji: karne i egzekucyjne (pozbawienie wolności, wartości majątkowych etc.). Należą do niego: prawo konstytucyjne, administracyjne, finansowe, karne, procesowe.

19. Pojęcie stosunku prawnego. Rodzaje (publiczny i prywatny)

Stosunkiem prawnym jest stosunek społeczny uregulowany przez prawo.

Osoby lub grupy osób uczestniczące w stosunku prawnym nazywają się podmiotami albo stronami stosunku prawnego. W każdym stosunku uczestniczą przynajmniej dwa podmioty. Istotą stosunku prawnego jest to, że podmiot stosunku prawnego może żądać od drugiego podmiotu określonego zachowania i sam może wobec niego postępować w określony sposób.

Stosunek cywilnoprawny - stosunek społeczny uregulowany przepisami prawa cywilnego

W każdym stosunku prawnym występuje 5 elementów:

a) prawo podmiotowe,

b) obowiązek odpowiadający prawu podmiotowemu,

c) podmiot prawa,

d) podmiot obowiązku,

e) przedmiot stosunku prawnego.

Rodzaje stosunków prawnych:

1. Publiczne - jedną stroną stosunku jest organ władzy publicznej, drugą zaś inny organ albo obywatel, os. Fizyczna, osoba prawna etc. Organ władzy znajduje się w pozycji nadrzędnej. Zawieranie stosunków może nie być dobrowolne dla jednej strony lub dla obu. Uprawnienia i obowiązki są określone przez normy bezwzględnie wiążące. Nie wykonanie ich zagraża sankcjami karnymi, egzekucyjnymi.

2. Prywatne - podmiotami są osoby fizyczne i prawne, a ich wzajemna pozycja jest wzajemnie równa. Stosunki te są nawiązane dobrowolnie i kształtują je decyzje podmiotów. Sankcje które grożą w przypadku naruszenia uprawnień lub nie wykonania obowiązków cywilnoprawnych to sankcje nieważności czynności prawnej, odszkodowanie, inne sankcje cywilne.

20. Podmioty prawa: pojęcie, rodzaje i ich atrybuty prawne

Podmiot prawa - ten, kto może posiadać uprawnienia (prawa) lub obowiązki, a więc ma zdolność prawną. Podmiotowość prawną nadaje prawo. Każdy człowiek jest podmiotem prawa od chwili urodzenia aż do śmierci.

Podmiotem prawa jest: osoba fizyczna, osoba prawna, ułomna osoba prawna, jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, jeśli posiada zdolność prawną.

PRAWA PRYWATNEGO: - OSOBY FIZYCZNE - OSOBY PRAWNE - TZW. UŁOMNE OSOBY PRAWNE

PRAWA PUBLICZNEGO: - LUDZIE: OBYWATELE, CUDZOZIEMCY - JEDNOSTKI ORGANIZACYJNE - ORGANY WŁADZY PUBLICZNEJ

Atrybuty osoby prawnej.

Zdolność prawna, zdolność do czynności prawnych, zdolność sądowa oraz procesowa, posiadanie własnego majątku oraz odpowiedzialność własnym majątkiem za zobowiązania, posiadanie dóbr nieosobistych (niemajątkowych)

21. Podmiotowość w prawie publicznym i prywatnym

PRAWA PRYWATNEGO: - OSOBY FIZYCZNE - OSOBY PRAWNE - TZW. UŁOMNE OSOBY PRAWNE

PRAWA PUBLICZNEGO: - LUDZIE: OBYWATELE, CUDZOZIEMCY - JEDNOSTKI ORGANIZACYJNE - ORGANY WŁADZY PUBLICZNEJ

22. Człowiek jako podmiot prawa. Atrybuty prawne osoby fizycznej

1. Zdolność prawną ma od chwili narodzin do chwili śmierci.

2. Zakres zdolności prawnej: może podlegać pewnym ograniczeniom wynikającym z wieku,

płci, faktu ubezwłasnowolnienia, choroby psychicznej i niedorozwoju umysłowego, braku

obywatelstwa, wyroku karnego skazującego.

3. Zdolność do czynności prawnych.

Wymaga dojrzałości emocjonalnej i intelektualnej. Do 13 roku życia człowiek nie ma w ogóle zdolności do czynności prawnych. Działa za niego przedstawiciel ustawowy. Od 13 do 18 roku życia ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych, może sama zawierać umowy i dokonywać inne czynności, ale w przypadku czynności zobowiązujących (powodujących powstanie w majątku tej osoby długów) oraz rozporządzających (polegających na pozbyciu się lub obciążeniu prawa) skuteczność tych czynności zależy od zgody przedstawiciela ustawowego. Od 18 roku życia (pełnoletniość) człowiek uzyskuje pełną zdolność do czynności prawnych. Kobieta może ją uzyskać po 16 roku życia, jeżeli przed osiągnięciem pełnoletniości zawarła, za zgodą sądu opiekuńczego, małżeństwo.

4. Zdolność sądowa.

Zdolność sądowa - możność bycia stroną procesową lub uczestnikiem postępowania sądowego (cywilnego)

5. Zdolność procesowa.

Zdolność procesowa - zdolność do samodzielnego i skutecznego dokonywania czynności procesowych w postępowaniu cywilnym.

6. Indywidualizacja osoby fizycznej - jej cechami są imię i nazwisko, stan cywilny (pozycja

osoby fizycznej w rodzinie, pokrewieństwo, małżeństwo, płeć, wiek), miejsce zamieszkania

7. Dobra osobiste i ich ochrona.

Każdy może je posiadać bo posiada zdolność prawną. dobra niemajątkowe, ściśle związane z jednostką ludzką; Wg konstytucji - godność osobista, wolność, życie, nietykalność osobista, wolność osobista, życie prywatne, rodzinne, dobre imię, wolność i tajemnica komunikowania się, wolność sumienia i religii

Wg kodeksy cywilnego - zdrowie, wolność, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim,

wizerunek, tajemnica korespondencji, nienaruszalność mieszkania, twórczość naukowa

Ochrona dóbr jest wszechstronna, jej środki przewidziane są w prawie karnym, prawie

wykroczeń, prawie cywilnym; na wypadek zagrożenia lub naruszenia dóbr - sankcje.

*niemajątkowa - obejmuje roszczenie o zaniechanie działania zagrażającego dobru oraz

roszczenie o usunięcie skutków naruszenia dobra

*majątkowa - polega na możliwości zasądzenia zadośćuczynienia na rzecz poszkodowanego

albo kwoty pieniężnej na wskazany cel społeczny

23. Osoby prawne, ich atrybuty, rodzaje osób prawnych. Powstanie i ustanie osoby prawnej

osoba prawna - jednostka organizacyjna, która została przez normę prawną wyposażona w zdolność prawną, która zatem może być podmiotem stosunków cywilnoprawnych.

Atrybuty osoby prawnej.

Zdolność prawna, zdolność do czynności prawnych, zdolność sądowa oraz procesowa, posiadanie własnego majątku oraz odpowiedzialność własnym majątkiem za zobowiązania, posiadanie dóbr nieosobistych (niemajątkowych).

zdolność prawna - zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków materialno prawnych.

Zdolność do czynności prawnych - możliwość kształtowania własnymi działaniami swojej sytuacji prawnej poprzez oświadczenia woli osób pełniących funkcje jej organów.

Majątek osoby prawnej.

Posiada własny majątek i odpowiada nim za swoje zobowiązania

Powstawanie osób prawnych.

Osoby prawne - ich byt zależy od przepisów prawnych, następuje w skutek różnych faktów prawnych.

W zależności od wpływu na powstanie osoby prawnej rozróżnia się trzy zasadnicze systemy:

Systemy aktów organów państwa (erekcyjne)

System koncesyjny (zezwoleń)

Normatywny (rejestracyjny)

Rejestracja osoby prawnej.

W wielu przypadkach wpis do rejestru ma charakter konstytutywny, co oznacza, że osoba prawna powstaje dopiero z chwilą jej zarejestrowania. Wpisy do rejestru mają charakter ewidencyjny i wywołują skutki materialno prawne.

Ustanie osoby prawnej.

Ustanie osoby prawnej może być dokonane w postaci jej likwidacji lub reorganizacji. Przepisy określają odrębne okoliczności ustania dla poszczególnych typów osób prawnych.

Celem likwidacji jest zakończenie bieżących spraw danej osoby, postąpienie z majątkiem tak jak wymaga tego prawo. Po dokonaniu czynności likwidacyjnej wykreśla się osobę z rejestru.

Reorganizacja następuje bez likwidacji osoby wprawnej. Może polegać na podzieleniu osoby lub połączeniu kilku, ewentualnie osoba przejmuje drugą osobę.

Struktura organizacyjna.

Organy osoby prawnej mogą być wieloosobowe ale najczęściej są jednoosobowe. Istnieją organy zarządzające, stanowiące, kontrolne etc. Osoba może mieć przedstawiciela. Przedstawiciel (pełnomocnik) nie jest organem osoby prawnej; jest samodzielnym podmiotem

prawnym.

Osoba prawna może działając przez swój organ udzielić pełnomocnictwa; może działać, choć nie

udzieliła pełnomocnictwa, ale nie może działać, jest nie istnieją odpowiednie ogany.

Osoba prawna jako podmiot stosunków materialno prawnych podlega ochronie w postępowaniu procesowy.

Zdolność sądowa - możność bycia stroną procesową lub uczestnikiem postępowania sądowego (cywilnego)

Zdolność procesowa - zdolność do samodzielnego i skutecznego dokonywania czynności procesowych w postępowaniu cywilnym.

Korporacyjne i zakładowe osoby prawne.

Korporacyjne osoby prawne - osobę tworzy się z uwagi na potrzebę swoistego zorganizowania i wiodącą rolę grupę ludzi, np. spółdzielnia

Zakładowe osoby prawne - osobę tworzy się z uwagi na wyodrębnienie majątku, np. fundacja

Państwowe i komunalne osoby prawne.

Państwowe osoby prawne - wyodrębnione ze względu na powiązania z nosicielami władzy, władza wykonywana w ramach zorganizowanego społeczeństwa jako całości.

komunalne osoby prawne - wyodrębnione ze względu na powiązania z nosicielami władzy, władza wykonywana w ramach społeczności lokalnych.

Osobowość prawna Skarbu Państwa: Państwowa osoba prawna. Państwo występujące jako podmiot w stosunkach prawnych o charakterze prywatno majątkowym. Odpowiada za swoje zobowiązania.

24. „Ułomne osoby prawne” i ich atrybuty prawne

UŁOMNE OSOBY PRAWNE - jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej,

a posiadające zdolność prawną; spółka jawna, komandytowa, partnerska, komandytowo-

akcyjna, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna, wspólnota mieszkaniowa

Niepełna struktura organizacyjna - możność powołania niektórych organów - zarządu, walnego zgromadzenia, rady nadzorczej

Zdolność do czynności prawnych: w sferze prawa prywatnego, realizowana przez

członków lub organy.

Zdolność sądowa i procesowa: w procesie cywilnym

Majątek ułomnej osoby prawnej: Wyodrębnienie majątkowe i odpowiedzialność za zobowiązania własnym majątkiem.

Odpowiedzialność prawna.: Wyodrębnienie majątkowe i odpowiedzialność za zobowiązania własnym majątkiem.

Dobra osobiste i ich ochrona.

Posiadanie dóbr osobistych i ich ochrona (jak osoby prawne)

25. Skarb Państwa jako osoba prawna.

Państwowa osoba prawna. Państwo występujące jako podmiot w stosunkach prawnych o charakterze prywatno majątkowym. Odpowiada za swoje zobowiązania.

Elementy prawa konstytucyjnego

26. Przedmiot prawa konstytucyjnego i Konstytucji

Prawo konstytucyjne - zespół norm prawnych zawartych w konstytucji, normy te mają najwyższą moc prawną. W takim znaczeniu prawo konstytucyjne sprowadza się do tzw. Prawa konstytucji

Prawo konstytucyjne sensu largo- określa się je jako synonim pewnego ustroju politycznego. Wyróżnia się ze wzglądu na przedmiot, jakiego te normy dotyczą nie zaś na moc prawną norm konstytucyjnych

Materia prawa konstytucyjnego obejmuje te normy prawne, które określają:

-podmiot władzy suwerennej w państwie oraz sposób jej sprawowania

-podstawy ustroju społeczno gospodarczego państwa(zasady ustrojowe państwa)

-system organów państwowych(określa się strukturę organów w państwie, tryb ich funkcjonowania, wzajemne relacje pomiędzy nimi)

-status obywatela w państwie

-prawo konstytucyjne określa prawa i wolności człowieka i obywatela, reguluje nakładane na niego obowiązki oraz określa procedury ochrony praw i wolności człowieka.

-podstawy systemu wyborczego

Źródłami prawa konstytucyjnego są wszystkie akty normatywne, które zawierają co najmniej jedną normę przedmiotowo przynależną prawu konstytucyjnemu.

27. Zasada demokratycznego państwa prawa (d.p.p.). Istota tej zasady, wymogi prawa w d.p.p., gwarancje instytucjonalne i prawne

1.Zasada suwerenności narodu - źródłem władzy jest naród, który jest uprawniony do decydowania i rozstrzygania w sprawach najważniejszych dla państwa (sprawowanie władzy pośredniej- wybierając parlament, prezydenta itp., bezpośredniej- uczestnicząc w referendum lub korzystając z prawa weta i inicjatywy ludowej).

2.Zasada pluralizmu - realizowana w płaszczyźnie politycznej, społecznej, ideowej i ekonomicznej. Pluralizm polityczny polega na tym, że w państwie możliwe jest istnienie wielu partii i innych organizacji politycznych, które są niezależne od władz państwowych ani od siebie wzajemnie.

3.Zasada podziału władz - władza państwowa dzieli się na ustawodawczą (odpowiedzialną za stanowienie prawa), wykonawczą (mającą je realizować w praktyce) i sądowniczą (rozstrzygająca spory na podstawie obowiązujących norm prawnych).

4.ZASADA PAŃSTWA PRAWA - Państwo prawa istnieje wtedy, gdy organizacja i działanie władzy publicznej oparte są na prawie. Prawo określa wzajemne stosunki między władzami, władzą i jednostkami jako podmiotami prawa i między jednostkami. W takim państwie zagwarantowana jest równość obywateli. Dozwolone jest wszystko, czego nie zabrania prawo. Prawa jednych ograniczone są prawami drugich. Prawem związane jest społeczeństwo i władza. Prawo stoi ponad władzą. Podstawą rozstrzygania praw publicznych jest zasada większości.

5.Konstytucjonalizm i praworządność - Konstytucjonalizm współcześnie rozumiany jest jako ustrój oparty na konstytucji, a także jako określenie sprawowania władzy zgodnie z ustawą zasadniczą. Jest on również związany z praworządnością, czyli rządzeniem zgodnie z obowiązującym prawem.

6. Zasada przedstawicielstwa (reprezentacji) - władza pośrednia, przedstawiciele są wybierani w cyklicznych i wolnych wyborach, a procedura głosowania jest utajniona. Lud nie sprawuje swojej władzy bezpośrednio, a wybiera do jej sprawowania swoich przedstawicieli przed nim odpowiedzialnych.

7.Zasada ograniczonych rządów większości lub Rządy większości z poszanowaniem praw mniejszości - rządy większości z zastrzeżeniem, że żadna mniejszość nie może być represjonowana.

28. Zasada trójpodziału władz i jej realizacja w Konstytucji R.P.

Zasada podziału władz - władza państwowa dzieli się na ustawodawczą (odpowiedzialną za stanowienie prawa), wykonawczą (mającą je realizować w praktyce) i sądowniczą (rozstrzygająca spory na podstawie obowiązujących norm prawnych).

29. Zasada decentralizacji władzy i samorządności. Jej realizacja w Konstytucji R.P.

Decentralizacja jest to ustawowe, trwałe, prawem chronione przekazywanie organom decentralizowanej władzy publicznej (gminom, powiatom, województwom) zadań, kompetencji i środków, w które do tej pory były wyposażone organy władzy centralnej

• przyczyna - ilość zadań, ich zróżnicowanie i charakter, zapewnienie udziału obywateli, lepsze wykonanie zadań przez struktury stykające się z nim bezpośrednio

• cel - identyfikacja i organizowanie zaspokojenia zbiorowych potrzeb miejscowej ludności(sprawowanie władzy musi spoczywać na władzach najbliższych obywatelom)

• wyodrębnienie niezależnych i względnie samodzielnych podmiotów, które nie są podporządkowane hierarchicznie organom występującym na wyższych szczeblach

Decentralizacja, decentralizacja władzy publicznej - przeniesienie części uprawnień i odpowiedzialności władzy publicznej z organów władzy państwowej na organy władzy samorządowej możliwie najniższego szczebla.

Decentralizacja władzy publicznej jest zasadą prawną wyrażoną w art. 15 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

30. Konstytucyjna regulacja praw i wolności jednostki w Polsce

Prawa człowieka

Prawa podstawowe (nadaje konstytucja)

Prawa obywatelskie

Wolności obywatelski

Wolności i prawa osobiste

Wolności i prawa polityczne

Wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne.

31. Ochrona konstytucyjnych praw i wolności (art. 77 - 80)

Art. 77. Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej.

Art. 78. Każda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji.

Art. 79.  1. Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji.

Art. 80. Każdy ma prawo wystąpienia, na zasadach określonych w ustawie, do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolności lub praw naruszonych przez organy władzy publicznej.

32. Parlament i jego struktura

Parlament jest dwuizbowy: Sejm (460 posłów) i Senat (100 senatorów).

Poseł musi mieć ukończone 21 lat. Wybierani są w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i proporcjonalnych.

Senator musi mieć ukończone 30 lat. Wybierani są w wyborach powszechnych, bezpośrednich i tajnych.

Nie można być równocześnie posłem i senatorem. Nie można łączyć mandatu posła i senatora z innymi ważnymi funkcjami lub stanowiskami państwowymi (Art.103).

33. Funkcja ustawodawcza Parlamentu

Sejm uchwala ustawy i jest w tym zakresie instytucją decydującą ostatecznie, choć w procesie ustawodawczym biorą udział inne podmioty. Senat uczestniczy w powoływaniu niektórych organów państwa, ale nie uczestniczy w kontroli. Sejm kontroluje Radę Ministrów. Senat stworzono by polepszyć jakość ustawodawstwa. Obie izby posiadają status zgromadzeń przedstawicielskich reprezentujących naród jako suwerena. W pewnych przypadkach mogą działać wspólnie jako Zgromadzenie Narodowe.

34. Funkcja kontrolna Sejmu i środki kontroli

Funkcja kontrolna parlamentu sprowadza się do kontroli rządu pod względem legalności (zgodności z prawem), jak i celowości (jakości, skuteczności) jego działań.

- Udzielenie absolutorium RM (pozytywna ocena wykonania ustawy budżetowej)

- Udzielenie wotum zaufania dla RM

- interpelacje i zapytania parlamentarzystów, działalność komisji sejmowych powołanych dla sprawowania kontroli

- zlecenie kontroli NIK, który jest wyspecjalizowanym organem kontroli.

Organy kontroli:

1. Najwyższa Izba Kontroli

2. Rzecznik Praw Obywatelskich Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji

35. Funkcje Prezydenta R.P.

1. Reprezentacyjna i symboliczna

2. Arbitra (funkcja regulacyjna, czuwa nad sprawnym funkcjonowaniem innych władz, zwłaszcza parlamentu i rządu. Stoi na straży nadrzędności wartości takich jak niepodległość, suwerenność, poszanowanie i przestrzeganie Konstytucji)

3. Współrządzenie państwem w dziedzinie polityki zagranicznej, obronnej oraz wewnętrznego bezpieczeństwa państwa.

36. Funkcje Rady Ministrów i Prezesa R.M.

Funkcje RM:

- prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną

- prowadzi sprawy polityki państwa nie zastrzeżone dla innych organów

- kieruje administracją rządową

- wykonywanie ustaw

- stanowienie prawa

- kompetencje kierowniczo-koordynacyjne

Premier:

podejmuje działania prowadzące do sformułowania Rady Ministrów, reprezentuje RM i kieruje jej pracami oraz koordynuje i kontroluje prace poszczególnych ministrów. Jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej.

37. Samorząd terytorialny. Istota, funkcje, organy, majątek.

Samorząd terytorialny tworzą wspólnoty mieszkańców określonych jednostek podziału terytorialnego państwa. Wspólnoty te wykonują zadania publiczne nie zastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych. (Art. 163.)

(Art. 164.) Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina. Inne jednostki samorządu regionalnego albo lokalnego i regionalnego określa ustawa. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego nie zastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego.

(Art. 165.) Jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną. Przysługują im prawo własności i inne prawa majątkowe. Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej.

(Art. 166.) Zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego jako zadania własne. Jeżeli wynika to z uzasadnionych potrzeb państwa, ustawa może zlecić jednostkom samorządu terytorialnego wykonywanie innych zadań publicznych. Ustawa określa tryb przekazywania i sposób wykonywania zadań zleconych.

(Art. 167.) Jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań. Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są ich dochody własne oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa.

(Art. 168.) Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie.

(Art. 169.) Jednostki samorządu terytorialnego wykonują swoje zadania za pośrednictwem organów stanowiących i wykonawczych. Wybory do organów stanowiących są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym.

(Art. 170.) Członkowie wspólnoty samorządowej mogą decydować, w drodze referendum, o sprawach dotyczących tej wspólnoty (…)

(Art. 171.) Działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalności. ( Prezes Rady Ministrów i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe.)

(Art. 172.) Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo zrzeszania się.

38. Trybunały: Stanu i Konstytucyjny

Trybunał Konstytucyjny:

(Art. 188.)Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach:

1. zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,

2. zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,

3. zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,

4. zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych,

5. skargi konstytucyjnej, o której mowa w art. 79 ust. 1.

(Art. 189.) Trybunał Konstytucyjny rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa.

(Art. 190.) Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne.

(Art. 191.) Z wnioskiem w sprawach, o których mowa w art. 188, do Trybunału Konstytucyjnego wystąpić mogą: Prezydent Rzeczypospolitej, Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu, Prezes Rady Ministrów i inni, podmioty społeczno-gospodarcze, każdy czyje wolności i prawa naruszono.

(Art. 194.) Trybunał Konstytucyjny składa się z 15 sędziów, wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9 lat spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą. Ponowny wybór jest niedopuszczalny.

(Art. 195.) Sędziowie Trybunału Konstytucyjnego w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji.

Trybunał Stanu: egzekwuje odpowiedzialności Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu: Prezydent Rzeczypospolitej, Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów, Prezes Narodowego Banku Polskiego (…) (Art. 198)

(Art. 199.) Trybunał Stanu składa się z przewodniczącego, 2 zastępców przewodniczącego i 16 członków wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na czas kadencji Sejmu. Członkowie Trybunału Stanu w sprawowaniu funkcji sędziego Trybunału Stanu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.

39. Sąd. Struktura sądów w Polsce. Zasada niezawisłości sędziów i sądów

Wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe. (Art. 175)

(Art. 176.) Postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne.

(Art. 178.) Sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.

Sąd Najwyższy (SN) - sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania. (Art. 183) Udziela odpowiedzi na pytania prawne przekazane mu przez sądy wykonawcze etc.

Stwierdza ważność wyborów so Sejmu i Senatu. Jest złożony z 4 izb: Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, Izby Cywilnej, Izby Karnej i Izby Wojskowej.

Sądy powszechne -Sądy powszechne rozstrzygają wszelkie sprawy z zakresu prawa karnego, cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, które nie są zastrzeżone dla innych sądów.

1. sądy rejonowe - Instancją odwoławczą od orzeczeń sądu rejonowego jest sąd okręgowy. Obszar właściwości sądu rejonowego obejmuje obszar jednej lub więcej gmin.

2. sądy okręgowe - sąd powszechny orzekający zarówno w pierwszej jak i drugiej instancji.

W polskim wymiarze sprawiedliwości jest zasadą, że w pierwszej instancji orzeka sąd rejonowy. W sprawach karnych, sąd okręgowy orzeka jako sąd pierwszej instancji tylko w sprawach o zbrodnie i niektóre występki. Ponadto na wniosek sądu rejonowego sąd apelacyjny może przekazać sądowi okręgowemu do rozpoznania w I instancji sprawę o każde przestępstwo ze względu na szczególną wagę lub zawiłość tej sprawy. Instancją odwoławczą od orzeczeń tego sądu jest sąd apelacyjny.

3. sądy apelacyjne - organ wymiaru sprawiedliwości powołany do rozstrzygania w II instancji spraw z zakresu: prawa cywilnego, gospodarczego oraz rodzinnego i opiekuńczego, prawa karnego, prawa pracy i ubezpieczeń społecznych

Sąd administracyjny - wymiar sprawiedliwości w Polsce, sądy administracyjne wykonują ten obowiązek poprzez kontrolę działalności administracji publicznej oraz rozstrzyganie sporów kompetencyjnych.

Sądy Wojskowe - sprawują wymiar sprawiedliwości w siłach zbrojnych w sprawach karnych.

Grancja niezawisłości sądów i sędziów: (Art. 178) Sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom. Sędziom zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków. Sędzia nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów.

(Art. 180.) Sędziowie są nieusuwalni.

40. Rzecznik Praw Obywatelskich (Art. 208 - 215)

(Art. 208.) Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych.

(Art. 209.) (…) jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu, na 5 lat, nie może zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej ani wykonywać innych zajęć zawodowych, nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej.

(Art. 210.) Rzecznik Praw Obywatelskich jest w swojej działalności niezawisły, niezależny od innych organów państwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem na zasadach określonych w ustawie.

DUŻY ZAKRES SWOBODY, ALE DZIAŁANIA NIE SĄ ROZSTRZYGAJĄCE.

Elementy prawa administracyjnego

41. Przedmiot, źródła, specyfika prawa administracyjnego

Prawo administracyjne - gałąź prawa publicznego normująca organizację i działalność administracji publicznej. Przedmiotem prawa administracyjnego jest zatem sama administracja. Dwie sfery działania: zewnętrzna i wewnętrzna.

Zadania: Zapewnienie bezpieczeństwa i porządku publicznego, reglamentacja, piecza administracyjna (zapewnienie materialnych i niematerialnych warunków życia w społeczeństwie przez świadczenie rozmaitych dóbr i usług na rzecz obywateli), administrowanie majątkiem publicznym.

3 działy prawa administracyjnego: prawo o ustroju administracji (reguluje tworzenie jednostek administracji i ich strukturę organizacyjną oraz strukturę całego systemu administracji.), prawo materialne (normy ustanawiające wzajemne uprawnienia i obowiązki adresatów norm), prawo formalne (reguluje sposób działania administracji, przede wszystkim poprzez podejmowanie decyzji.

Cechy:

• Normy prawa administracyjnego rozproszone są w wielu aktach prawnych różnej rangi.

• Jest to prawo publiczne.

• Przedmiotem regulacji jest administracja publiczna, jej ustrój i realizowanie różnych celów publicznych w ramach prawnie określonych.

• Podmiotami prawa administracyjnego są organy administracji rządowej, samorządowej, zakłady administracyjne i inne podmioty biorące udział w administrowaniu. Adresatami norm administracyjnoprawnych są ponadto obywatele, osoby prawne i inne jednostki (podmiotowość bierna). Podmiotowość bierną (zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych) w prawie administracyjnym ocenia się według norm prawa cywilnego.

• Typowy stosunek administracyjnoprawny polega na nierówno rzędności stron tego stosunku. Organ administracji ma możliwość stosowania środków bezpośredniego przymusu.

• Normy prawa administracyjnego mają charakter norm bezwzględnie obowiązujących, których treścią są nakazy, zakazy.

• Funkcjonowanie administracji e postaci ziałań władczych przejawia się poprzez stanowienie prawa i stosowanie prawa, głównie w postaci aktów administracyjnych.

42. Organy władzy administracyjnej: rządowe i samorządowe (struktura, funkcje)

1. Administracja rządowa:

1. Naczelne organy administracji: Prezydent RP ( funkcje współrządzenia państwem w dziedzinie polityki zagranicznej, obronnej i wewnętrznego bezpieczeństwa państwa.), Rada Ministrów(stanowienie prawa, stosowanie prawa, kierowanie resortem, funkcje szczególne), Prezes Rady Ministrów (zwierzchność osobowa - powoływanie członków etc., zwierzchność służbowa - kierowanie o organizowanie pracy Rady Ministrów, nadzór nad podmiotami samodzielnymi, normotwórczość - wydawanie rozporządzeń i zarządzeń, organizacyjno-porządkowość.

2. Centralne organy administracji tzw. Urzędy centralne.

3. Administracja rządowa w województwie:

1. Wojewoda

2. Kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży, wykonujący zadania i kompetencje określone w ustawach.

3. Organy administracji niezespolonej

4. Organy samorządu terytorialnego

5. Działający pod zwierzchnictwem starosty kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży

2. Administracja samorządowa:

Cechy: gwarantowanie określonym grupom społecznym prawo do zarządzania swoimi sprawami, korporacja powołana przez ustawę i określona przepisami prawa, wyodrębniona grupa społeczna której członkostwo nabywa się z mocy prawa i jest w zasadzie przymusowe, posiada własną organizacje ustaloną przez prawo, samorząd i jego organy wykonują zadania należące do administracji publicznej, posiada osobowość prawną i wynikające stąd atrybuty

a)Samorządy specjalne (zawodowe)

b)Terytorialne

• Samorządy gminne ( zadania własne - infrastruktura techniczna gminy, społeczna, porządek i bezpieczeństwo publiczne, ład przestrzenny i ekologiczny, oraz zadania zlecone)

Władze gminy: wspólnota samorządowa, rada gminy, zarząd gminy, wójt/burmistrz/prezydent

• Samorząd powiatowy (nie może naruszać zakresu działania gmin, wykonuje działania o charakterze ponad gminnym)

Władze powiatu: wspólnota samorządowa, rada powiatu, zarząd powiatu, starosta.

• Samorząd wojewódzki (stworzenie warunków rozwoju danego regionu, tworzenie polityki regionalnej oraz wykonywanie usług publicznych o charakterze i zasięgu regionalnym)

Władze województwa: wspólnota samorządowa, sejmik województwa, zarząd województwa, marszałek.

43. Prawne formy działania administracji (wymienić) (tabela 203)

Najważniejsze formy działań administracji:

• Akty normatywne (akty generalne)

• Akty administracyjne

• Ugody

• Porozumienia administracyjne (nie władcza forma działań administracji)

• Czynności faktyczne (nie tworzą norm, ale pośrednio mogą te normy kształtować)

• Czynności cywilnoprawne

44. Decyzje administracyjne. Cechy istotne. Przykłady

Elementy prawa karnego (fakultatywnie)

45. Przedmiot, funkcje i cechy prawa karnego

Prawo karne - gałąź prawa „która określa, jakie zachowania człowieka zostają uznane przez państwo za czyny karalne, jakie kary i inne środki mają być stosowane wobec sprawców czynów karalnych i jakie są zasady pociągania sprawców czynów karalnych do odpowiedzialności karne.”

Funkcje: ochrona stosunków społecznych lub dóbr prawnych, sprawiedliwościowa, gwarancyjna (nie ma przestępstwa bez ustawy).

Cechy: Odpowiedzialność karna indywidualna i osobista, ochrona interesu publicznego, posługiwanie się normami bezwzględnie wiążącymi, rodzaje sankcji karnych. Treścią jest regulowanie stosowania kar i innych środków reakcji na czyn karalny.

46. Pojęcie i rodzaje przestępstwa (tabela str. 244)

Przestępstwo - czyn człowieka, zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia, bezprawny, społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy i zawiniony. Czyn zabroniony przez ustawę.

Podmiot przestępstwa - człowiek, który ukończył określony wiek w chwili popełnienia czynu.

47. Kary i środki karne (tabela str. 253)

Kary: grzywna, ograniczenie wolności, pozbawienie wolności, 25 lat pozbawienia wolności, dożywotnie pozbawienie wolności.

środki karne: pozbawienie praw publicznych, zakaz zajmowania określonego stanowiska (wykonywania określonego zawodu, prowadzenia określonej działalności gospodarczej), zakaz prowadzenia pojazdów, przepadek przedmiotu, obowiązek naprawienia szkody, nawiązka, świadczenie pieniężne, podanie wyroku d publicznej wiadomości.

Elementy prawa cywilnego

48. Przedmiot regulacji prawa cywilnego i jego poszczególnych działów

Przedmiot regulacji prawa cywilnego: stosunki majątkowe oraz niemajątkowe pomiędzy równorzędnymi podmiotami, osobami fizycznymi i prawnymi, które to podmioty charakteryzują się w stosunkach cywilnoprawnych autonomią woli.

Przepisy prawa cywilnego dzielą się na:

1. Część ogólną - zawiera zagadnienia wspólne dla całego prawa cywilnego.

2. Prawo rzeczowe - przepisy normują powstanie, treść, zmianę i ustanie prawa własności oraz innych prawnych form korzystania z rzeczy, a zatem konstruują prawa podmiotowe rzeczowe.

3. Prawo o zobowiązaniach - reguluje społeczne formy wymiany dóbr i usług o wartości majątkowej.

4. Prawo spadkowe - reguluje prawa i obowiązki majątkowe po zmarłej osobie fizycznej

5. Prawo na dobrach materialnych - prawa do produktu twórczej działalności ludzkiego umysłu.

49. Autonomia i równorzędność podmiotów prawa cywilnego w stosunkach cywilnoprawnych.

Autonomia polega na tym, że podmioty kształtują własnymi decyzjami swoją sytuację prawną.

50. Pojęcie dóbr osobistych podmiotów i ich ochrona prawna.

Dobra osobiste - chronione prawem dobra o charakterze niemajątkowym przysługujące każdemu człowiekowi (osobie fizycznej) a także osobom prawnym.

Ochrona dóbr osobistych (głownie art. 23 i 24 k.c.) Art. 24 zapewnia osobie której dobro zostało zagrożone lub naruszone roszczenia o: zaniechanie działań zagrażających dobrom osobistym lub je naruszających, usunięcie skutków naruszenia, żądanie zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny, odszkodowanie.

51. Cechy specyficzne prawa cywilnego

Przedmiot regulacji: stosunki majątkowe i związane z nimi stosunki niemajątkowe.

Podmiot stosunków cywilnoprawnych tj. osoby fizyczne i osoby prawne, których status prawny został skonstruowany na gruncie prawa cywilnego.

Równorzędność podmiotów i braku podporządkowania. Autonomia woli podmiotów. Podstawową instytucją prawną jest prawo podmiotowe. Źródłem prawa cywilnego jest kodeks cywilny, zawierający wyłącznie przepisy regulujące stosunki cywilnoprawne.

52. Istotne cechy praw podmiotowych cywilnych

Prawo podmiotowe polega na możności postępowania w określony sposób, co nie oznacza konieczności takiego postępowania.

Wynika ze stosunku cywilnoprawnego, po jednej stronie prawo podmiotowe po drugiej odpowiadający temu prawu obowiązek.

Norma wyznacza zdarzenie prawne, którego spełnienie wywołuje powstanie praw podmiotowych.

Państwo ochrania prawo podmiotowe. Przejawem prawa podmiotowego są uprawnienia.

53. Prawa podmiotowe majątkowe i niemajątkowe (wymienić, podać różnice)

Prawa majątkowe	Prawa niemajątkowe
- Prawa rzeczowe, których przedmiotem jest rzecz - Wierzytelności - Prawa na dobrach niematerialnych - Prawa do spadku Praw rodzinne o charakterze majątkowym	- Prawa osobiste - Prawa rodzinne

54. Przedmioty stosunków cywilnoprawnych (wymienić)

Zarówno zachowanie ludzi i innych podmiotów wobec drugiej strony stosunku prawnego,

jak i obiekty materialne lub niematerialne, których to zachowanie dotyczy.

1 Rzecz - tylko i wyłącznie przedmioty materialne i jest rzeczą obojętną czy powstały w sposób naturalny czy inaczej

 ruchome - wszystkie te, które nie są nieruchomościami

 nieruchomości

Nieruchomości - części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności. Jest to tylko

powierzchnia ziemska na tyle na ile przysługuje im społeczno-gospodarcze przeznaczenie danej nieruchomości

4 Pożytki

a) pożytki rzeczy:

 naturalne ( przychód z rzeczy ) np. zboże, przychówek

 cywilne ( dochody z rzeczy, która dana rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego ) np. część umowy najmu,

b) pożytki prawa - te dochody, które prawo to przynosi zgodnie z przeznaczeniem społeczno-gospodarczym

5 Pieniądz - prawo cywilne traktuje pieniądz jako szczególna odmianę rzeczy, jedyna cecha różniącą pieniądz od rzeczy

jest to, że w zasadzie w obrocie cywilnoprawnym decyduje suma znaków pieniężnych a nie ilość

6 Papiery wartościowe - to dokumenty, z którymi dane prawo majątkowe jest tak ściśle związane, że realizacja tego

prawa nie jest możliwa bez władania tym dokumentem.

Papiery wartościowe:

 papiery wartosciowe imienne

 papiery wartosciowe na

 papiery wartosciowe na okaziciela

dobra niematerialne : znaki towarowe, wzory zdobnicze, wzory u_ytkowe, patenty, wynalazki, prawa autorskie, oraz

dobra osobiste.

55. Rzeczy i ich rodzaje.

Rzeczy - Takie dobra, które odpowiadają łącznie następującym wymaganiom:

- są materialnymi częściami przyrody

- mają charakter samoistny - są na tyle wyodrębnione, że mogą być w obrocie traktowane jako

dobra samoistne

_ NIERUCHOMOŚCI

o grunty - części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności

_ rolne

_ nierolne

o budynki - trwale związane z gruntem

o części budynków

_ nieruchomość lokalowa -

_ RUCHOMOŚCI (rzeczy ruchome) - wszelkie rzeczy, które nie mają cech nieruchomości

_ rzeczy podzielne i niepodzielne

_ RZECZY W OBROCIE - materialne przedmioty, które są dopuszczone do cywilnoprawnej

wymiany oraz co do których istnieją możliwości ustanawiania na nich praw

_ RZECZY WYŁĄCZONE Z OBROTU- nie mogą stanowić przedmiotu praw rzeczowych,

nie mogą być elementem stosunków zobowiązaniowych - zwłoki ludzkie, narządy

Z PRAWNEGO PUNKTU WIDZENIA RZECZY MAJĄ POSTAĆ:

- CZĘŚCI SKŁADOWYCH RZECZY - wszystko, co nie może być od niej odłączone bez

uszkodzenia lub bez istotnej zmiany przedmiotu odłączonego; części składowe bywają

elementami nieruchomości gdy: są połączone z rzeczą w sensie gospodarczym i fizycznym,

odłączenie spowodowałoby zasadnicze zmiany, połączenie jest trwałe; budynek wzniesiony

na gruncie, silnik i koła w samochodzie, drzewo w lesie

- PRZYNALEŻNOŚCI - rzeczy ruchome potrzebne do korzystania z rzeczy głównej zgodnie z

jej przeznaczeniem, jeżeli pozostają z nią w faktycznym związku odpowiadającym temu

celowi; pokrowce na fotele samochodowe, koło zapasowe, zestaw kluczy - rzeczy, służące do

lepszego, komfortowego czasem korzystania z rzeczy głównej

- POŻYTKI

- rzeczy - dochody, jakie ponosi rzecz;

_ naturalne - zboże, przychówek, owoce

_ cywilne - dochody, jakie rzecz przynosi

- pieniężne

- niepieniężne

- prawa - dochody, jakie prawo przynosi zgodnie ze swoim społecznogospodarczym

przeznaczeniem (odsetki od wkładów w PKO)

PRAWO POBIERANIA POŻYTKÓW PRZYSŁUGUJE WŁAŚCICIELOWI, ALE MOŻE TAKŻE

PRZYSŁUGIWAĆ INNYM OSOBOM NA PODSTAWIE SZCZEGÓLNEJ REGULAJCI PRAWNEJ LUB

UMOWY.

56. Pojęcie mienia i majątku

MIENIE - zbiorcza nazwa dla wszystkich praw majątkowych, bezwzględnych i

względnych; ogół aktywów danego podmiotu

MAJĄTEK - ogół praw majątkowych przysługujących określonemu podmiotowi

prawa, na które składają się aktywa i pasywa tj. prawa i obowiązki obciążające dany

podmiot; w znaczeniu węższym majątek obejmuje tylko aktywa i jest tożsamy z

pojęciem mienia

57. Czynność prawna- istotne cechy

Czynność prawna - działanie osoby fizycznej lub organu osoby prawnej polegające na

oświadczeniu woli, przedsięwzięte w celu wywołania skutków prawnych w postaci

nawiązania, zmiany lub zakończenia stosunku prawnego.

Treść czynności prawnej i tworzone przez nią stosunku cywilnoprawnego kształtują następujące

czynniki: 1) oświadczenie woli, 2) przepisy odnoszące się do danego rodzaju czynności prawnych,

3) zasady współżycia społecznego, 4) ustalone zwyczaje.

58. Rodzaje czynności prawnych

1. Liczba oświadczeń woli: jednostronne, dwustronne, wielostronne

2. Elementy wchodzące w skład czynności prawnej: konsensualne ( dochodzą do skutku przez samo oświadczenie woli) i realne.

3. Rodzaj konsekwencji prawnych wywołanych przez czynność prawną: rozporządzające, zobowiązujące, rozporządzająco-zobowiązujące

4. Otrzymywanie korzyści majątkowej lub jej brak: odpłatne, niedodm płatne

5. Czas, w który mają nastąpić skutki czynności prawnej: między żyjącymi, na wypadek śmierci.

59. Szczególne formy czynności prawnych

60. Skutki niezachowania formy szczególnej

61. Zdolność prawna podmiotów prawa cywilnego a ich zdolność do czynności prawnych

Zdolność prawna - w prawie prywatnym jest to możliwość posiadania praw i obowiązków normowanych w sferze prawa prywatnego (prawo własności, hipoteki etc.) Zdolność prawna - zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków z zakresu prawa cywilnego (każdy człowiek otrzymuje zdolność prawną z momentem narodzin, aż do chwili śmierci); osoba przed narodzeniem - nasciturus - ma warunkową zdolność prawną, pod warunkiem, że urodzi się żywa (np. może być spadkobiercą dziecko już poczęte w momencie śmierci spadkodawcy); nasciturus może być również podmiotem prawa własności; może nastąpić ustalenie ojcostwa przez zaakceptowanie dziecka przez ojca.

Zdolność do czynności prawnych - zdolność do nabywania praw i obowiązków w drodze czynności prawnych; zdolność do czynności prawnej jest stopniowana ze względu na wiek i ubezwłasnowolnienie:

- pełna zdolność do czynności prawnych - osoba pełnoletnia, która nie została ubezwłasnowolniona, lub kobieta, która zawarła związek małżeński za zgodą sądu po ukończeniu 16 roku życia, tym samym uzyskując pełnoletność;

- ograniczona zdolność do czynności prawnych - osoby w wieku 13-18 lat, osoby ubezwłasnowolnione częściowo;

- brak zdolności do czynności prawnych - osoby, które nie ukończyły 13 roku życia, oraz osoby całkowicie ubezwłasnowolnione

Ubezwłasnowolnienie:

- całkowite - orzekane wobec osób, które ukończyły 13 rok życia ze względu na zaburzenia psychiczne; ubezwłasnowolnia się osobę, która nie jest w stanie sama kierować swoim życiem, prawomocnym wyrokiem sądu; ubezwłasnowolniony całkowicie ma przydzielonego opiekuna;

- częściowe - można orzec wobec osób pełnoletnich z uwagi na lekkie zaburzenia psychiczne pozwalające jednak kierować samodzielnie swoim postępowaniem; ubezwłasnowolnia się osoby w celu pomocy w prowadzeniu ich spraw; osobie ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratora; osoby w wieku 13-18 lat są ubezwłasnowolnione częściowo;

Skutki posiadania pełnej zdolności do czynności prawnych:

- może dokonywać wszelkich czynności prawnych, a działania jednostki będą rodziły skutki prawne;

Skutki osiadania ograniczonej zdolności do czynności prawnych:

- wymagają zgody przedstawiciela ustawowego do ważności czynności prawnych dokonywanych przez te osoby;

- w pewnych przypadkach traktowane są jak osoby z pełną zdolnością prawną - możliwość zawierania umów w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego;

- rozporządzanie zarobkiem przez osobę mającą ograniczoną zdolność do czynności prawnych;

- możliwość dysponowania przedmiotami oddanymi tej osobie do swobodnego użytku przez przedstawiciela ustawowego;

- niektórych czynności osoby z ograniczoną zdolnością do czynności prawnych nie mogą wykonywać (np. sporządzenie testamentu);

Skutki braku zdolności do czynności prawnych:

- czynność prawna dokonana przez taką osobę jest bezwzględnie nieważna; wyjątek stanowią drobne umowy w sprawach życia codziennego, jeżeli nie powodują rażącego pokrzywdzenia tej osoby;

- w imieniu osoby nie posiadającej zdolności do czynności prawnych czynności za nią może wykonywać jej przedstawiciel ustawowy;

62. Nieważność czynności prawnych i ich przyczyny

WADLIWOŚĆ CZYNNOŚCI PRAWNYCH

*wadliwa czynność prawna - taka czynność, która nie wywołuje wszystkich lub niektórych

skutków prawnych odpowiadających treści oświadczenia woli

Cztery typy skutków wadliwości prawnych:

a) nieważność bezwzględna (bezskuteczność) - powoduje nieważność z mocy prawa, bez potrzeby

dokonywania jakichkolwiek formalności; wśród przyczyn nieważności bezwzględnej znajdują

się dwa przypadki nieważności spowodowanej wadami oświadczenia woli - brak świadomości

lub swobody i pozorności

b) nieważność względna (wzruszalność, unieważnialność) - wadliwość, która nie powoduje

nieważności sama przez się, ale jej istnienie uprawnia zainteresowaną osobę do podważenie tej

czynności; jej przyczynami jest błąd, podstęp, groźba.

c) bezskuteczność zawieszona - występuje w sytuacjach, gdy prawo wymaga zgody osoby trzeciej

(potwierdzenia), której brakuje w przypadku umów; po potwierdzeniu przez osobę trzecią

czynność staje się niewadliwa, a nie potwierdzona nie dochodzi do skutku.

d) bezskuteczność względna - czynność nie wywiera skutków prawnych, względem konkretnych

osób

63. Przedstawicielstwo, istota i rodzaje

Podmioty prawa cywilnego mogą działać same lub przez osobę trzecią, czyli swojego

przedstawiciela. Przedstawiciel działa na rzecz tej osoby i w jej imieniu.

Przedstawicielstwo polega na tym, że jedna osoba (przedstawiciel) dokonuje w imieniu drugiej

osoby czynności prawnej (np. zawiera umowę), a czynność tak, pociąga za sobą bezpośredni skutek

dla reprezentowanego.

- przedstawiciel ustawowy - przepisy prawa nakładają na nich obowiązek reprezentowania,

określają zakres tych obowiązków i sposób reprezentacji

RODZAJE PRZEDSTAWICIELSTWA:

- przedstawicielstwo ze względu na granice umocowania: ogólne, szczególne, rodzajowe

- przedstawicielstwo domniemane - istnieje domniemanie, że osoba znajdująca się w lokalu

przedsiębiorstwa przeznaczonego do obsługi publiczności i tam działająca, jest umocowana do

czynności zwykle tam dokonywanych

- prokura - pełnomocnictwo udzielone przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do

rejestru przedsiębiorców, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych,

jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, z wyjątkami

Przesłanki skuteczności przedstawicielstwa:

- przedstawiciel musi mieć umocowanie (nadanie kompetencji do dokonywania czynności

prawnych określonemu podmiotowi prawa w imieniu mocodawcy) i działać w jego granicach

- przedstawiciel ustawowy musi mieć pełną zdolność do czynności prawnych, a pełnomocnik co

najmniej ograniczoną

- przedstawiciel musi działać w imieniu reprezentowanego

- czynność prawna musi być tego rodzaju, ażeby mogła być dokonywana przez przedstawiciela (nie

może być to np. sporządzanie testamentu)

Pełnomocnika ustanawia mocodawca przez złożenie oświadczenia woli. Zgoda pełnomocnika nie

jest potrzebna. Ustanowienie pełnomocnictwa jest jednostronną czynnością prawną.

Pełnomocnictwo może być udzielane w dowolnej formie.

prokura - pełnomocnictwo udzielone przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do

rejestru przedsiębiorców, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych,

jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, z wyjątkami

64. Przedawnienie

PRZEDAWNIENIE - prowadzi do ograniczenia możności dochodzenia roszczenia, jeżeli nie

było realizowane w czasie określonym przez ustawę; po upływie terminu przedawnienia

ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, czyli

podnieść zarzut przedawnienia; przedawnieniu ulegają tylko roszczenia majątkowe;

terminy przedawnienia można podzielić na ogólne i szczególne;

ogólne: terminy przedawnienia:

- dla świadczeń okresowych (czynsze) - 3 lata

- dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - 3 lata

- dla innych roszczeń - 10 lat

szczególne:

-roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z

upływem 3 lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie, jednak w każdym

przypadku roszczenie przedawnia się z upływem lat 10, od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie

wyrządzające szkodę.

TERMINY PRZEDAWNIENIA NIE MOGĄ BYĆ SKRACANE ANI PRZEDŁUŻANE.

Bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.

W przypadkach przewidzianych w ustawie, rozpoczęcie biegu przedawnienia ulega

wstrzymaniu, a rozpoczęty bieg ulega zawieszeniu. Zakończenie terminu biegu przedawnienia

określa się według zasad przyjętych w kodeksie cywilnym.

65. Istotne cechy praw rzeczowych. Rodzaje praw (wymienić)

Prawo rzeczowe - dział prawa cywilnego regulujący powstanie, treść, zmianę i ustanie prawa własności i innych praw do rzeczy (w wyjątkowych sytuacjach także nie do rzeczy - np. użytkowanie prawa). Prawo rzeczowe jest prawem bezwzględnym, czyli skutecznym erga omnes - "wobec wszystkich". Charakterystyczne jest również zamknięcie przez ustawodawcę katalogu tych praw - tzw. zasada numerus clausus praw rzeczowych.

W Polsce kwestie związane z prawem rzeczowym reguluje księga druga kodeksu cywilnego - Własność i inne prawa rzeczowe, a także wiele ustaw szczególnych, np. ustawa o księgach wieczystych i hipotece, ustawa o własności lokali, ustawa o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów i inne.

Cechy praw rzeczowych

• Mają charakter praw bezwzględnych.

• Skutkują względem wszystkich (erga omnes).

• Z praw rzeczowych wynika dla każdego obowiązek powstrzymania się od czynienia czegokolwiek, co mogłoby godzić w ich treść.

• Większość współczesnych prawodawstw przyjęło zasadę zamkniętej listy (numerus clausus) praw rzeczowych: zainteresowani mogą ustanowić jedynie takie prawo rzeczowe i tylko w takim kształcie, w jakim dopuszcza je dany system prawny.

• Prawa rzeczowe "idą za rzeczą" (są związane z rzeczą) - mogą być realizowane bez względu na to, w czyim ręku rzecz się znajduje.

• Zasadniczo nie polegają na obowiązku czynnych świadczeń (facere) - wyjątek: ciężary realne, przy których właściciel zobowiązany był do pozytywnych działań.

• Uprawniony ma bezpośrednie władztwo nad rzeczą (wyjątkiem zastaw bez dzierżenia).

• Jawność i trwałość praw rzeczowych.

Rodzaje praw:

• Własność,

• Zasiedzenie,

• Użytkowanie wieczyste,

• Prawa rzeczowe ograniczone,

• Użytkowanie,

• Służebność,

• Zastaw,

• Posiadanie.

66. Treść prawa własności. Ograniczenia prawa własności

Prawo własności - Wywodzi się z prawa cywilnego. Własność regulują też inne gałęzie prawa. Konstytucja chroni własność jako podstawowe prawo człowieka i obywatela. Własność (szerzej) - synonim wszystkich praw majątkowych. Kategorią zbiorczą jest mienie ( własność i inne prawa majątkowe). Węziej - najszersze prawo do rzeczy.

Uprawnienia właściciela: posiadanie, korzystanie, rozporządzanie.

Granice prawa własności: Przepisy prawa, zasady współżycia społecznego i społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa własności.

Inne ograniczenia: podmiotu własności (nie może cudzoziemiec bez zezwolenia), przedmiotu własności, tzw. Prawa sąsiedzkiego (art. 144-154, wzajemne stosunki właścicieli nieruchomości)

67. Niektóre zasady dotyczące przenoszenia własności rzeczy (+ tabela str. 320)

- Własność rzeczy oznaczonych co do tożsamości (np. nr fabryczny konkretny) przechodzi na nabywcę z mocy samej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności chyba, że inaczej stanowi przepis szczególny lub umowa stron.

- Jeżeli przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy oznaczone co do gatunku, to do przeniesienia własności potrzebne jest przeniesienie posiadania rzeczy.

-Jeżeli do przeniesienia własności dochodzi w wykonaniu ważnego, uprzednio już istniejącego zobowiązania do przeniesienia własności (np. testament) to wówczas przeniesienie własności następuje na podstawie umowy rzeczowej o skutku wyłącznie rozporządzającym.

- Przeniesienie własności nieruchomości podlega pewnym ograniczeniom i kontroli ustawodawcy. Własność nieruchomości nie może być przeniesiona pod warunkiem ani z zastrzeżeniem terminu. Forma aktu notarialnego i wpis do księgi wieczystej.

68. Współwłasność ułamkowa i łączna. Różnice (tabela str. 322)

Współwłasność - własność tej samej rzeczy przysługuje niepodzielnie kilku osobom, mają prawo do całości rzeczy.

69. Użytkowanie wieczyste - treść i wykonywanie

Użytkowanie wieczyste - prawo rzeczowe pośrednie między prawem własności a ograniczonymi prawami rzeczowymi. Prawo na rzeczy cudzej, tak jak ograniczone prawo rzeczowe, a przy tym zawiera wiele atrybutów prawa własności.

Użytkownikowi wieczystemu przysługują prawa: do korzystania z nieruchomości oraz do rozporządzania swoim prawem. Dodatkowe granice wyznacza umowa.

Ustanowienie użytkowania wieczystego: (3 stopniowa procedura)

1. Wybór kontrahenta w trybie przetargowym

2. Zawarcie umowy

3. Wpis do księgi wieczystej

Forma aktu notarialnego musi zawierać: oznaczenie nieruchomości, określenie sposobu korzystania z gruntu, określenie terminu użytkowania wieczystego, ustalenie opłat z tytułu użytkowania wieczystego.

Wygaśnięcie użytkowania wieczystego w przypadku:

• Upływu czasu

• Rozwiązania przez strony umowy

• Zrzeczenie się użytkowania wieczystego

• Przejście użytkowania na właściciela

• Rozwiązania umowy o ustanowienie użytkowania wieczystego ze względu na jej nienależyte wykonanie

• Wywłaszczenie

70. Charakterystyka ogólna praw rzeczowych ograniczonych (tabela str. 327)

71. Zastaw i hipoteka, cechy wspólne i różnice. (tabela str. 333)

72. Posiadanie (istota)

Posiadaczem rzeczy jest ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny). Posiadanie zawiera 2 elementy: fizyczny element władania rzeczą, element psychologiczny (rozumiany jako zamiar władania rzeczą dla siebie).

Kodeks wyróżnia posiadanie samoistne (posiadanie właścicielskie) i posiadanie zależne (każde prawo, z którym łączy się władztwo nad cudzą rzeczą).

Skutki prawne posiadania są uzależnione od tego:

1. Czy jest to posiadanie prawne (posiadanie zgodne ze stanem prawnym) czy bezprawne (posiadanie nie odpowiadające prawu)

2. Czy jest to posiadanie w dobrej (osoba która pozostaje w błędzie ale usprawiedliwionym okolicznościami przeświadczeniu, że przysługuje jej wykonane prawo do rzeczy) czy złej wierze (np. złodziej)

73. Księgi wieczyste - skutki prawne wpisu do ksiąg wieczystych

Prowadzi się w celu ustalenia stanu prawnego wszelkich nieruchomości. Wpis ma charakter ewidencyjny i kształtuje w sposób specjalny nabywanie utratę praw rzeczowych. Głównym prawem jest prawo własności. Wpis to każda adnotacja ( zmiana stanu prawnego, wykreślenie etc.)

Skutki prawne wpisów:

• Zasada wpisu (ograniczona, zmiana stanu prawnego nieruchomości występują też niezależnie od wpisu)

• Zasada rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych (zasada wiarygodności ksiąg wieczystych)

• Zasada pierwszeństwa praw ograniczonych rzeczowych wpisanych do księgi wieczystej (prawo wpisane ma pierwszeństwo przed nie wpisanym)

• Zasada skuteczności względem osób trzecich praw i roszczeń osobistych wpisanych do ksiąg ( prawa osobiste i roszczenia są wyjątkowo wpisane do ksiąg wieczystych w przypadkach przewidzianych w ustawie).

74. Istota stosunku zobowiązaniowego. Źródła zobowiązań.

Zobowiązanie - stosunek cywilnoprawny, gdzie jedna strona (wierzyciel) może żądać od drugiej strony (dłużnika) świadczenia, a ta ostatnia powinna to świadczenie spełnić.

Elementy: podmiot (wierzyciel i dłużnik), prawa i obowiązki podmiotów (treść stosunku zobowiązaniowego), przedmiot zobowiązań (świadczenia).

Uprawniony jest wierzyciel, zobowiązany dłużnik.

Treścią jest przede wszystkim wierzytelność (swoiste prawo podmiotowe przysługujące wierzycielowi). Jest to prawo względne, bo może być skierowane przeciwko dłużnikowi i tylko przed przez niego może być naruszone.

75. Różnica między prawami rzeczowymi a obligacjami (wierzycielskimi)

Pytanie 66 i 74.

---