Opracowane zagadnienia egzamin prawo konstytucyjne

  1. Zasady konstytucyjne

  1. Zasada demokratycznego państwa prawnego.

Art.2. Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. Konstytucja RP

Cechy państwa prawa:

· status obywatela w państwie oparty jest na zasadzie, iż prawa i wolności obywatela są naturalne i niezbywalne;

· rządy prawa chronią godność i zapewniają wolność obywateli;

· obowiązuje równość wobec prawa, czyli nikt nie jest dyskryminowany i nie posiada przywilejów;

· ingerencja prawa w sferę naturalnej wolności i swobodnego działania jednostki ma miejsce tylko wtedy, gdy jest konieczna ze względu na dobro wspólne, w imię wolności i praw innych;

· instytucje państwa prawnego zapewniają wpływ społeczeństwa na władzę i jego udział w podejmowaniu decyzji państwowych;

· wszystkie organy władzy istnieją i działają na podstawie prawa oraz w granicach przez prawo określonych;

· istnieje trójpodział władz, zakładający wzajemne ograniczanie i kontrolowanie przez organy władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej;

· obowiązuje demokratyczne prawo wyborcze;

· opozycja istnieje legalnie i swobodnie funkcjonuje;

· treść prawa jest przedmiotem debaty publicznej i uwzględnia postulaty różnych grup społecznych;

· obowiązuje hierarchia aktów prawnych, tzn. zasada prymatu konstytucji nad ustawami i ustaw nad innymi aktami prawnymi parlamentu, rządu lub władz lokalnych;

· prawo jest racjonalne, zrozumiałe, jednoznaczne, możliwe do wykonania i nie posiada luk;

· prawo jest jawne, ogłaszane i publikowane w stosownej formie i czasie;

· przyjmuje się w stosunku do obywateli zasadę: „dozwolone jest to, co nie jest przez prawo zabronione”

· przymus stosowany jest w przypadkach i w sposób określony przez prawo;

· zakazane jest stosowanie odpowiedzialności zbiorowej;

· oskarżonemu przysługuje prawo do obrony;

· obowiązuje zasada domniemania niewinności oskarżonego, dopóki nie zostanie udowodniona wina;

· obowiązuje zasada, że prawo nie może działać wstecz;

· postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne;

· istnieją instytucje państwowe zabezpieczające poszanowanie prawa, takie jak: Trybunał Konstytucyjny, Rzecznik Praw Obywatelskich, NSA, niezawisłe sądy i parlamentarna kontrola działalności administracji rządowej.

  1. Zasada podziału władzy

Zasada podziału władz

• ustrój RP opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej
• w sensie przedmiotowym- wydzielenie pewnych kierunków działania państwa, takich jak stanowienie prawa, wykonywanie prawa, sądzenie
• w sensie podmiotowym – każdej z wyodrębnionych dziedzin powinny odpowiadać trzy oddzielone od siebie grupy organów państwowych. Osobno powinna istnieć władza wykonawcza, ustawodawcza i sądownicza
• pomiędzy trzema władzami panuje zasada równości. Każda z nich powinna mieć instrumenty pozwalające hamować działanie poszczególnych władz.
• Piastunami władzy ustawodawczej są Sejm i Senat
• Piastunami władzy wykonawczej są prezydent i Rada Ministrów
• Piastunami władzy sądowniczej są Sądy i Trybunały
• Zasada podziału władz nie ma charakteru absolutnego- odrzucenie możliwości skumulowania władzy w rękach jednego podmiotu
• Koncepcja domniemań kompetencyjnych- opiera się na ocenie charakteru poszczególnych kompetencji władczych państwa. Istnieje jak gdyby jądro kompetencyjne władzy ustawodawczej, wykonawczej, sądowniczej w które inne władze nie mogą wkraczać.
• Koncepcja istoty władz- nie jest do końca sprecyzowana
• System parlamentarny-
- wyodrębnienie głowy państwa oraz rządu z premierem na czele.
- Kierowanie sprawami państwowymi należy do rządu.
- Głowa państwa jest powoływana przez parlament
- Dla utworzenia rządu konieczne jest poparcie większości parlamentarnej
- Rząd ponosi odpowiedzialność polityczna wobec parlamentu i może zostać zmuszony do dymisji
- Rząd może rozwiązać parlament przed upływem kadencji
• System prezydencki-
- prezydent jest zarazem głową państwa jak i szefem rządu
- prezydentowi przysługuje bardzo silna pozycja ustrojowa
- prezydent wybierany jest przez naród
- prezydent powołuje kierowników poszczególnych departamentów, który odpowiedzialni są przed prezydentem
- prezydent ponosi odpowiedzialność tylko za naruszenie prawa (Kongres może go usunąć ze stanowiska)

- posiadanie obywatelstwa polskiego
- ukończenie 18 roku życia najpóźniej w dniu głosowania
- posiadanie pełni praw publicznych
- posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych

• władza sądownicza jest niezależna od władz pozostałych
• tylko sądy mogą wymierzać sprawiedliwość
• prezydent ma prawo do łaski
• parlament może uchwalić akt który łagodzi skutki prawomocnych skazań lub darowującego i puszczającego w pamięć pewne przestępstwa czy wykroczenia
• sądownictwo konstytucyjne- bada zgodność ustaw z konstytucją

  1. Konstytucja

W języku łacińskim słowo "constituere" (constituo, constitui) oznacza "ustanawiać, urządzać, uporządkować, nadać (czemuś) określoną formę" i takie rozumienie słowa "konstytucja" popularne jest we francuskich i angielskich kręgach językowych. Odwoływanie się do tego terminu łacińskiego popularne jest we francuskim i angielskim kręgu językowym. Natomiast niemieccy konstytucjonaliści wywodzą termin "konstytucja" od łacińskiego słowa "concipere" oznaczającego "ująć w słowa lub pewną formułę, wyrazić, wysłowić, uroczyście lub formalnie ogłosić, zapowiedzieć".

Obecnie termin "konstytucja" używa się na określenie aktu prawnego o randze ustawy, a ze względu na doniosłe znaczenie dla danego porządku prawnego określanego ustawą zasadniczą. Określa ona bowiem zasady ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego, organizację i sposób powoływania organów władzy państwowej, sposoby wykonywania władzy przez te organy oraz normuje podstawowe prawa i obowiązki obywateli.

Można wyróżnić dwa znaczenia Konstytucji:

  1. w ujęciu materialnym - oznacza normy prawne ( w tym także normy prawa

zwyczajowego) regulujące kwestie ustroju, organizacji i

funkcjonowania państwa oraz określa pozycje jednostki w

państwie,

  1. w ujęciu formalnym - to normy prawne ustanowione w szczególnej procedurze,

znajdujące się w akcie prawnym o szczególnym znaczeniu i

szczególnej nazwie.

Rozróżnia się też Konstytucję:

  1. pisaną - odpowiada znaczeniowo konstytucji w ujęciu formalnym, obejmować może zarówno jeden akt prawny, jak też kilka aktów prawnych o tej samej najwyższej mocy, np. ustawy konstytucyjne w Rzeczpospolitej 1992 - 1997,

  1. niepisaną - znaczeniowo równoznaczna konstytucji w ujęciu materialnym; występuje w państwie, które nie ma aktu prawnego o najwyższej mocy prawnej, ani pojedynczego ani kilku, który regulowałby zasady ustroju państwa.

Można również wyróżnić ze względu na zakres regulacji Konstytucję:

-pełną- czyli taką która regulującą w sposób wyczerpujący zasady ustroju państwa, w tym określającą suwerena oraz sposoby wykonywania przez niego władzy, podstawowe zasady prawa, wolności i obowiązki obywatela oraz regulująca tryb zmian swoich przepisów,

-niepełną (np. Mała Konstytucja)- regulująca tylko pewien fragment tradycyjnych regulacji konstytucyjnych, nie obejmując swą regulacją ww. materii,

-sztywną- zmieniana tylko w szczególnych przypadkach ze względu na trudny i skomplikowany przebieg postępowania w sprawie zmiany,

-elastyczną( inaczej giętka ) - może być ona zmieniana w trybie podobnym do trybu zmian ustaw zwykłych; jej moc prawna jest równa mocy ustawy zwykłej.

Cechy charakterystyczne Konstytucji nadające jej szczególnego charakteru to:

1. Najwyższa moc prawna

Konstytucji usytuowana jest na najwyższym miejscu w systemie prawa stanowionego. Zasadą tego systemu jest hierarchiczność poszczególnych aktów normatywnych. Wynikają z tego kolejne zasady: z uwagi na charakter konstytucji jako aktu o najwyższej mocy prawnej przedmiot objęty jej regulacją ma charakter nieograniczony. Ponadto obowiązuje zasada zgodności z Konstytucją wszystkich niższych rangą aktów normatywnych. Akt sprzeczny jest uchylany. Sprzeczność taka może mieć charakter materialny, proceduralny lub kompetencyjny. Wszystkie akty normatywne muszą być także spójne z Konstytucją.

2. Tryb uchwalania Konstytucji

3)Tryb zmiany Konstytucji

Nie ma odrębnej procedury zmiany całkowitej lub częściowej Konstytucji RP i wszystko objęte jest jednym trybem określonym w Konstytucji.

Inicjatywa ustawodawcza w tym przypadku należy do 1/5 ustawowej liczby posłów czyli 92, którzy przedstawiają wniosek Senatowi lub Prezydentowi. I czytanie następuje nie wcześniej niż 30 dni od złożenia projektu. Odnośnie rozdziałów I, II, XII uchwalenie zmiany Konstytucji przez Sejm może nastąpić najwcześniej po 30 dniach od I czytania. Sejm uchwala ustawę zmieniającą Konstytucję większością 2/3 głosów przy wymaganym quorum w liczbie połowy ustawowej liczby posłów. Senat uchwala ustawę bezwzględną większością w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów. Zmianę Konstytucji obie izby uchwalić muszą w jednakowym brzmieniu. Termin dla Senatu wynosi 60 dni. W przypadku rozdziałów I, II i XII Senat lub Prezydent mogą żądać w ciągu 45 dni od daty uchwalenia ustawy przez Senat przeprowadzenia referendum. Referendum to ma zostać następnie przeprowadzone w ciągu 60 dni. Aby uznać je za wiążące za zmianą głosować musi większość głosujących. W ciągu 21 dni Prezydent musi podpisać ustawę. Nie ma prawa weta w stosunku do niej. Zarządza ogłoszenie ustawy w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Szczegółowy przebieg postępowania w sprawie zmiany Konstytucji zawarty jest w Konstytucji, w rozdziale XII zatytułowanym "Zmiana konstytucji".

4)Szczególna nazwa

Żaden inny akt prawny nie może być tak samo nazywany jak Konstytucja. Zasada ta dotyczy także innych nazw używanych zamiennie do Konstytucji, takich jak: ustawa zasadnicza, ustawa urzędowa, karta konstytucyjna. Nazwa aktu w tym przypadku odgrywa zasadniczą rolę, gdyż akt prawny nawet jeśli uchwalony jest w trybie przewidzianym do uchwalenia konstytucji a nie nazwany "Konstytucja", Konstytucją nie jest.

5)Nadrzędność Konstytucji w systemie prawa

Zasada nadrzędności Konstytucji w systemie źródeł prawa oznacza zakaz stanowienia aktów prawnych

z nią sprzecznych a także nakłada obowiązek realizowania jej postanowień. Najwyższe miejsce w systemie źródeł prawa oznacza, że żadna norma prawna pochodząca z aktu niższego rangą od Konstytucji, nie może być z nią sprzeczna.

6)Treść Konstytucji.

Konstytucja, ze względu na swoje ogromne znaczenie dla systemu źródeł prawa, spełnia określone funkcje. Funkcje te można określić jako zespół skutków społecznych, wywoływanych stale w danej społeczności, a dotyczących określonej sfery życia, powoduje istnienie Konstytucji. Funkcje Konstytucji przenikają się wzajemnie, żadna z nich nie jest nadrzędna względem innych. Można wyróżnić następujące funkcje:

1)Funkcja prawna - która polega na pełnieniu przez Konstytucję roli aktu prawnego w

zakresie regulowanych przez nią stosunków społecznych, politycznych i

gospodarczych,

2)Funkcja stabilizacyjna ( petryfikująca ) - polegająca na utrwaleniu czegoś w pewnej

niezmiennej formie,

3)Funkcja programowa ( dynamiczna ) - określająca otwartość Konstytucji na przyszłość i

wyznaczanie przez nią celów,

4)Funkcja integracyjna - odnosząca się do integracji obywateli z państwem, którego zasady

reguluje Konstytucja,

5)Funkcja organizatorska - Konstytucja określa bowiem zasady organizacji i funkcjonowania

państwa a także państwowe struktury wewnętrzne,

6)Funkcja wychowawcza - dotycząca z jednej strony upowszechnienia określonych wartości,

zasad i idei, z drugiej zaś równocześnie stymulująca przyjmowania nowych.

Konstytucja reguluje także kwestie związane z administracją publiczną, przede wszystkim zaś z ustrojem organów administracji publicznej oraz innych podmiotów wykonujących zadania z zakresu administracji publicznej. Wskazuje zadania i określa kompetencje organów oraz podmiotów, a także formułuje podstawowe formy i zasady działania tych organów oraz innych podmiotów.

Określa akty normatywne, będące źródłami prawa, odgrywające istotne znaczenie w administracji. Konstytucja wyznacza także granice funkcjonowania administracji publicznej poprzez wskazanie zasad prawa administracyjnego i kontrolę ich przestrzegania. Konstytucyjnie określone prawa i wolności człowieka i obywatela zakreślają granice ingerencji administracji publicznej w sferę tych wartości.

Konstytucyjna wyznacza granice prawnej ingerencji administracji publicznej umożliwiając przy tym ich przekraczanie, ale tylko w wyznaczonych przypadkach. Pewną kontrolą jest prawo do wniesienia skargi do Trybunału Konstytucyjnego przez każdego, kogo prawa i wolności zostały naruszone danym aktem. Osoba ta może zażądać zbadania, czy ustawa lub inny akt normatywny, na podstawie którego doszło do ingerencji w sferę praw i wolności człowieka i obywatela, jest zgodna z Konstytucją. To uprawnienie dotyczy jednak tylko ingerencji w postaci orzeczenia sądu bądź organu administracji publicznej.

Konstytucja jako najważniejsze źródło prawa administracyjnego zasługuje na uwagę pod wieloma względami. Postanowienia zawarte w Konstytucji zobowiązują wszystkie administracyjne organy państwa do działań opartych na niej i zgodnych z konstytucyjnymi normami. Organy administracji nie mogą działać ani podejmować rozstrzygnięć w jakikolwiek sposób naruszających, choćby nawet w najmniejszym stopniu, postanowienia Konstytucji. Zasada praworządności wytyczona została wyraźnie w art. 7, na podstawie którego: "Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa".

Z Konstytucji wynika, utrwalona już wcześniej, zasada trójpodziału władz. Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą - Prezydent i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą - sądy i trybunały (art. 10). Konstytucja reguluje pozycję prawną,

strukturę oraz zakres kompetencji tych organów a także wzajemne relacje między nimi i między nimi a organami administracji publicznej oraz organami administracji publicznej a organami ustawodawczymi. Postanowienia dotyczące zasad funkcjonowania samorządu terytorialnego znajdują się w rozdziale VII Konstytucji zatytułowanym "Samorząd terytorialny".

Konstytucja daje terenowym organom administracji rządowej i organom jednostek samorządu terytorialnego upoważnienie do stanowienia aktów prawa miejscowego obowiązujących w poszczególnych jednostkach samorządu terytorialnego w państwie.

Art. 8 ust. 2 Konstytucji określa zasadę bezpośredniego stosowania Konstytucji: "Przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej".

Postanowienia obowiązującej od 17 października 1997 r. Konstytucji bezpośrednio obowiązują każdego sędziego, każdy organ administracyjny, każdego pracodawcę w każdej prowadzonej przez nich sprawie ogólnej bądź indywidualnej.

Bezpośrednio Konstytucja może być stosowana:

- tylko w zakresie uregulowań konstytucyjnych,

- tylko przy rozstrzygnięciach dotyczących treści i zakresu tych obowiązków i uprawnień, które można bezpośrednio i dostatecznie wyczerpująco wywieść z norm Konstytucji,

- tylko wówczas, gdy okoliczności faktyczne i prawne sprawy pozwalają na bezpośrednie zastosowanie konstytucyjnej normy.

Konstytucja obowiązuje:

- wszystkie organy wszystkich kompetentnych władz publicznych, w tym władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą także w zakresie stosowania prawa prywatnego, w którym organ ma obowiązek uwzględniać postanowienia konstytucyjne, a strona może skutecznie się powoływać na nie.

- wszystkie organy i pracowników urzędów w zakresie realizacji i stosowania prawa publicznego,

- wszystkie organy I i II instancji oraz inne organy kontrolne i nadzorcze.

Konstytucja reguluje również zasady uchwalania oraz przestrzegania ustawy jako drugiego w hierarchii aktu prawa stanowionego o charakterze powszechnie obowiązującym. Uchwalana jest przez upoważniony organ. Ze względu na charakter wyróżnić można ustawy zwykłe i ustawę zasadniczą ( Konstytucję ).

Ustawa jest aktem o nieograniczonym zakresie przedmiotowym, przy czym niektóre kwestie ( jak np. podatki ) mogą być regulowane tylko w ustawie lub na podstawie jej wyraźnego upoważnienia ( tzw. materia ustawowa ).

Ustawa stanowiona jest w procedurze ustawodawczej, której przebieg określa Konstytucja. Jest aktem zaliczanym do źródeł prawa powszechnie obowiązującego.

Ustawa stanowi podstawę kształtowania całego systemu prawnego, co jest jednym z wyrazów demokratycznego państwa prawa. Znaczenie ustawy i jej miejsce w porządku prawnym należy do przedmiotu rozważań prawa konstytucyjnego. Na potrzeby niniejszego opracowania przedstawione zostaną konstytucyjne kwestie mające znaczenie dla funkcjonowania administracji publicznej.

Wszystkie kwestie związane z funkcjonowaniem administracji, określenie praw i obowiązków obywateli w odniesieniu do administracji uregulowane jest właśnie w ustawach. Z tego tez powodu zajmują one tak ważną pozycję w systemie źródeł prawa administracyjnego. Są podstawą prawną bezpośredniej władczej ingerencji administracji w sfery życia społecznego poprzez indywidualny akt administracyjny lub akt prawny powszechnie obowiązujący.

W art. 120 Konstytucji określono etapy postępowania ustawodawczego. Inicjatywa ustawodawcza należy do posłów, Senatu, Rady Ministrów, Prezydenta RP oraz grupy co najmniej 100 tys. obywateli. Sejm uchwala ustawę po III czytaniach zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Konstytucja nie określa wyłączeń spod regulacji ustawowej,

ale wskazuje pośrednio zakres spraw, których uregulowanie w ustawie jest obowiązkowe ( tzw. materia ustawowa ). Tak więc w drodze ustawy można regulować te sprawy, które nie są unormowane w Konstytucji, a ich waga nie pozwala na uregulowanie w aktach niższego rzędu niż ustawa.

Materię wyłącznie ustawową stanowią:

obywatelach (art. 51 ust. 5),

Ustawa powstaje w drodze skomplikowanego procesu ustawodawczego.

Jego etapami są : inicjatywa ustawodawcza, debata w Sejmie i Senacie, podpisanie przez Prezydenta oraz ogłoszenie. Prawo zgłoszenia projektu ustawy do Sejmu - inicjatywa ustawodawcza - przysługuje posłom ( grupie co najmniej 15 posłów ), komisjom sejmowym, Senatowi, Prezydentowi RP, Radzie Ministrów oraz 100 tys. wyborcom ( tzw. inicjatywa ludowa ). W Sejmie i Senacie debata nad projektem ustawy odbywa się na plenarnych posiedzeniach tych organów oraz w komisjach. Decyzję dotycząca przyjęcia ustawy zapaść może jednak tylko na osobnych plenarnych posiedzeniach Sejmu i Senatu. Ustawa podpisywana jest przez Prezydenta RP. On też zarządza jej ogłoszenie. Publikacja w Dzienniku Ustaw RP stanowi urzędowe ogłoszenie ustawy. Wcześniej ustawa musi być jednak sprawdzona co do jej zgodności z Konstytucją.

Podstawą administracji publicznej w demokratycznym państwie prawa stanowią Konstytucja oraz ustawy o zasadniczym znaczeniu dla administracji publicznej, poprzez wyznaczenie podstaw i granic działania organów administracji publicznej.

  1. System źródeł prawa obowiązujących w Polsce

System źródeł prawa w Polsce

Pojęcie źródeł prawa jest wieloznaczne. Oznacza z jednej strony określony dokument, z którego poznajemy treść prawa (źródła poznania prawa), z drugiej strony terminu tego używa się na oznaczenie wszelkich aktów prawotwórczych, a zatem czynności właściwych organów, w wyniku których pewne normy uzyskują moc obowiązującą (źródła tworzenia prawa). Źródłem prawa w tym znaczeniu są akty normatywne tworzone w wyniku stanowienia, umowy, uznania prawa zwyczajowego lub też precedensu. Konstytucja RP posługuje się pojęciem źródła prawa w znaczeniu drugim, a zatem w znaczeniu źródeł tworzenia prawa.Nasz krajowy system źródeł, stworzony z mocy Konstytucji, to zamknięty katalog. Polski ustawodawca zdecydował się, w procesie tworzenia ustawy zasadniczej, wyczerpująco wyliczyć wszystkie formy, które stworzą taki system prawa. Podobnie enumeratywnie wskazał podmioty kompetentne do wydania konkretnego aktu prawa. Jego zabiegi nie zakończyły się na tym, bo równie jasno określono zakres spraw, które mogą zostać uregulowane poszczególnymi rodzajami aktów prawotwórczych i ostatecznie ustalono stosunki między poszczególnymi aktami prawa. Konstruując rozdział III ustawy zasadniczej, noszący tytuł: źródła prawa, ustrojodawca oparł się na dobrze utrwalonym w doktrynie prawa rozróżnieniu aktów na powszechnie obowiązujące i o wewnętrznym charakterze. Z ustępu 1 artykułu 87 możemy odczytać, że źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczpospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. Są to więc źródła takiego prawa, które wiąże wszystkich, czyli tak samo podmioty państwowe (organy, instytucje, funkcjonariuszy, itp.), jak i obywateli, a także inne osoby i podmioty prawne, znajdujące się pod jurysdykcją RP. Ustęp drugi dodaje, że również powszechnie obowiązują akty prawa miejscowego, ale ich terytorialny zasięg jest ograniczony . Zatem cały krąg aktów uznanych za powszechnie obowiązujące nie jest specjalnie szeroki. Zamknięcie katalogu źródeł prawa ma charakter tak przedmiotowy, jak i podmiotowy. Zamknięcie katalogu źródeł prawa pod względem przedmiotowym oznacza, że w konstytucji zostały wyczerpująco wymienione wszystkie rodzaje aktów stanowienia prawa. Zamknięcie źródeł prawa pod względem podmiotowym oznacza, że Konstytucja wyczerpująco wymienia organy władzy publicznej, które są upoważnione do stanowienia prawa, a zatem do przyjmowania tych wymienionych aktów. Organami tymi są m.in. Sejm, Senat, Prezydent, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, Ministrowie, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji. Organy kompetentne do stanowienia naszych aktów prawa powszechnie obowiązującego są głównie organami przedstawicielskimi.Nasz prawodawca zdecydował, że koniecznym wymogiem dla wejścia w życie każdego aktu powszechnie obowiązującego, jest opublikowanie go. Określił on od razu, że zarówno zasady, jak i tryb ogłaszania ureguluje odrębna ustawa. Źródła prawa powszechnie obowiązującego mają określony porządek hierarchiczny, i tak ostatecznie piramida powszechnie obowiązującego prawa przedstawia się następująco:• Konstytucja• Umowy międzynarodowe ratyfikowane za zgodą wyrażoną w ustawie• Ustawy• Ratyfikowane umowy międzynarodowe• Rozporządzenia• Akty prawa miejscowegoTen właśnie szyk ustalił, artykułem 91, ustawodawca, który przewidział, że jeżeli umowy międzynarodowej ratyfikowanej w drodze uprzedniej zgody ustawowej nie będzie można pogodzić z ustawą, to umowa taka zyskuje pierwszeństwo przed nie dającą się pogodzić ustawą. Konstrukcja piramidy prawa ma ułatwić budowanie spójnego i wydajnego systemu tego prawa. KONSTYTUCJAKonstytucja może być albo aktem w postaci tylko jednego dokumentu, jak to ma postać w wypadku naszej ustawy zasadniczej, albo też aktem w postaci rozproszonej, jak np. konstytucja USA. Konstytucja jest źródłem prawa ustalającym podstawowe zasady i wyznaczającym reguły systemu stanowienia prawa, które stoi na czele całego naszego systemu prawnego. O jej nadrzędności, nad pozostałymi normami prawa powszechnie obowiązującego, rozstrzygnął artykuł 8, ust.1 obowiązującej Konstytucji RP. To z niego dowiemy się, że Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczpospolitej Polskiej. Konsekwencję tego stanu stanowi konieczność uznania, że obowiązuje ona we wszystkich rodzajach stosunków prawnych i jest bezpośrednio stosowana przez wszystkie rodzaje organów państwowych, natomiast jednostka może się powołać wprost na jej normy , podobnie jak i na normy innych źródeł prawa powszechnie obowiązującego. To ujęcie charakteru prawnego konstytucji jest związane z kontrolą konstytucyjności, jako swoistą sankcją norm konstytucji.Konstytucja jest szczególną ustawą, także dlatego, że stanowi zbiór praw kardynalnych, stanowiących fundament politycznego i społecznego ładu, a zarazem wyznacza pole działania władzy oraz gwarantuje prawa i wolności jednostki. Formułuje ona również pewne zasady, które są pomocne przy rozstrzyganiu wątpliwości gdy jakieś normy są niewystarczająco zrozumiałe. Zakres przedmiotowy tej regulacji nie wyczerpuje się tylko na tych materiach, bo sięga też w kwestie związane np. z: samorządem terytorialnym, działalnością organów wymiaru sprawiedliwości, działalnością organów kontroli państwowej i ochrony państwa, finansami publicznymi, stanami nadzwyczajnymi, itp.USTAWA To akt najściślej związany z funkcją tworzenia prawa. Jest ona właściwa do stanowienia norm o charakterze generalnym ( kierowanych do określonej klasy adresatów, którą wyróżnia się z uwagi na pewną cechę wspólną) i abstrakcyjnym ( czyli ustanawiających pewne wzorce zachowań). Tej formy prawotwórstwa nie można natomiast wykorzystywać do stanowienia norm indywidualnych i konkretnych. Ustawa, z punktu widzenia przedmiotu regulacji, to akt nieograniczony. Nasza Konstytucja nie ustanawia granic ani dla szerokości ustawodawstwa, ani też dla jego szczegółowości ( głębokości). Dlatego też w tej formie mogą, a nawet powinny być, regulowane wszelkie dziedziny stosunków społecznych. Z ustawy zasadniczej można jednakże wywnioskować, że wolą ustrojodawcy jest taka szczegółowość i kompleksowość ustaw, która rozporządzenia sprowadzi do rangi tylko materialnych aktów wykonawczych. Nieograniczony materialny zakres ustawy nie jest równoznaczny z pełną dowolnością ustawodawcy przy stanowieniu ustaw i określaniu ich materialnej treści. Ustawy są bowiem podporządkowane hierarchicznie Konstytucji. Zatem konsekwencją niezgodności ich z ustawą zasadniczą będzie usunięcie z obiegu prawnego, z mocy orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Normy ustawowe można zmienić, uchylić lub zawiesić tylko poprzez inną normę ustawową. Ustawy natomiast mogą zmienić, uchylić czy zawiesić każdą inną, niższą rangą normę prawną. Do uchwalania ustaw kompetencje posiada w zasadzie tylko parlament . Przyjęcie nowej ustawy następuje w specjalnej procedurze, którą nazywa się trybem ustawodawczym. Od tej zasady przewidziano jeden możliwy wyjątek. Chodzi tu o sytuację, kiedy w czasie stanu wyjątkowego Sejm nie może zebrać się na posiedzeniu. Wówczas to Prezydent, na stosowny wniosek Rady Ministrów, ma uprawnienie stanowienia rozporządzeń z mocą ustawy . Przedmiotowy zakres tych aktów został oznaczony w art. 228, ust. 3-5. Rozporządzenia z mocą ustawy mogą dotyczyć: zasad działania organów władzy publicznej oraz zakresu praw i wolności człowieka i obywatela w czasie stanu wojennego, a także zakresu i trybu wyrównywania strat majątkowych wynikających z wprowadzonych ograniczeń. Takie podjęte działania muszą odpowiadać stopniowi zagrożenia, a także winno się zmierzać do jak najszybszego przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa. UMOWY MIĘDZYNARODOWERatyfikowane umowy międzynarodowe także znalazły swoje miejsce w systemie prawa Rzeczpospolitej Polskiej. Konstytucja przyznaje im przymiot powszechnego obowiązywania. Artykuł 91, ust. 1 Konstytucji to norma, z mocy której dokonuje się transformacja ratyfikowanej umowy międzynarodowej do naszego krajowego porządku prawnego. Niezbędny warunek jej stanowi opublikowanie treści w „Dzienniku Ustaw”. Ten rodzaj aktów prawnych w piramidzie prawa może odnaleźć jedno, spośród dwóch właściwych, miejsc. Bowiem Konstytucja rozróżnia dwie kategorie ratyfikowanych umów, chodzi tu o „zwykłe” ratyfikowane umowy i umowy ratyfikowane w specjalnej procedurze. Jest to procedura uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie. Od rodzaju procedury ratyfikowania zależy też skuteczność umów międzynarodowych względem pozostałych aktów. Umowy ratyfikowane z udziałem parlamentu mają moc prawną równą mocy ustawy. Jednakże jeżeli dojdzie do sytuacji takiej, że umowy nie da się pogodzić z obowiązującą ustawą, ta pierwsza ma prymat nad ustawą. Organem rozstrzygającym ostatecznie o tym fakcie jest Trybunał Konstytucyjny. Konstytucja wylicza w art. 89, które z umów należy zawrzeć dopiero po zaakceptowaniu ich zawarcia przez parlament.Przewidując rychły proces integracji naszego kraju z Unią Europejską do Konstytucji wprowadzono przepisy deklarujące gotowość do stosowania w Polsce prawa stanowionego przez organizacje międzynarodowe. Zadeklarowano, że jeżeli wynika to z umowy konstytuującej taką organizację, prawo stanowione przez jej upoważnione organy ma pierwszeństwo przed naszymi ustawami, gdy aktów takich nie można zgodzić . ROZPORZĄDZENIE Jest jedynym aktem organów władzy wykonawczej uznawanym za źródło powszechnie obowiązującego prawa. Konstytucja konstruuje je jako akt ściśle związany z ustawą. Dodatkowo enumeratywnie wylicza organy kompetentne do takiej czynności wydania. Podstawę czynności wydawania rozporządzenia, przez każdy z upoważnionych organów, stanowi szczegółowe ustawowe upoważnienie. Powinno ono zawierać: określenie organu właściwego do wydania danego rozporządzenia i katalog spraw do uregulowania, a także wytyczne co do treści samego aktu wykonawczego. Prawo do wydawania rozporządzeń z mocy ustawy zasadniczej posiadają następujące organy:• Prezydent RP ( na podstawie art. 142, ust.1),• Rada Ministrów (na podstawie art. 146, ust. 1, p. 2),• Prezes Rady Ministrów (na podstawie art. 148, p. 3),• Ministrowie kierujący działami administracji rządowej (na podstawie art. 149, ust. 20),• Przewodniczący określonych w ustawie komitetów powołanych w skład Rady Ministrów (na podstawie art. 149, ust. 3),• Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji (na podstawie art. 213, ust. 2).Z racji tego, że rozporządzenie to akt wykonawczy do ustawy, „wkracza” ono, siłą rzeczy, w materie zastrzeżone dla regulacji ustawowej. Ma ono jednakże regulować tylko niezbędne, dla zrealizowania ustawy, sprawy nie wyczerpane w tej pierwszej. Dlatego też Konstytucja wskazuje wymogi, jakim powinno uczynić zadość upoważnienie ustawowe dla wydania prawidłowego rozporządzenia. Po pierwsze dla jego wydania wymagana jest odrębna i wyraźna delegacja dla konkretnego organu. Ustawa musi wskazać też jakie sprawy ma on uregulować. Organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać swoich kompetencji innemu organowi, bo na podstawie art. 92, ust. 2 Konstytucji, istnieje tzw. zakaz subdelegacji. Nie może on również zaniechać wydania tzw. rozporządzeń obligatoryjnych. AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO Źródłem powszechnie obowiązującego prawa są także akty prawa miejscowego, lecz w ich przypadku dodatkowo wchodzi w grę ograniczenie terytorialne zasięgu. One bowiem obowiązują tylko na obszarze działania organów, które je ustanowiły. Konstytucja nie stawia im wymogu wykonania ustawy, zatem lokalny prawodawca ma znacznie poszerzony zakres swobody. Ustrojodawca określił , że akty te mają być wydane jedynie „na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie” . Nie posunął się on też do ograniczenia kręgu podmiotów kompetentnych do stanowienia aktów prawa miejscowego, a stwierdził tylko, że czynności te należą do organów samorządu terytorialnego oraz terenowych organów administracji rządowej. Odnośnie zasad i trybu wydawania aktów prawa miejscowego dokonał odesłania do odrębnej ustawy. Z treści artykułu 184, dotyczącego kompetencji NSA do kontroli legalności prawa miejscowego, można wysunąć wniosek, że jedyną formę właściwą dla stanowienia prawa miejscowego stanowi uchwała. Mimo to wojewoda wydaje akty prawa miejscowego w formie rozporządzeń. Obok omówionych w niniejszej pracy źródeł powszechnie obowiązującego prawa mamy jeszcze tzw. źródła prawa wewnętrznego. Przeciętny nasz rodak mógłby wskazać ich całą masę, ale one nie odgrywają tak znaczącej roli dla ogółu jak kategoria źródeł prawa powszechnie obowiązującego. To ono bowiem ma wpływ i na ludzi, i na organy, i na instytucje, czyli wprost oddziałuje na funkcjonowanie pewnego wielkiego mechanizmu, jakim jest każde państwo. Życzeniem każdego, kto pozostaje pod działaniem określonego systemu prawa jest, by funkcjonował on z jak najlepiej i z największą korzyścią dla każdej ze stron. Nie od dziś bowiem wiadomo, że nawet idealne założenia, realizowane w życiu, potrafią dać wprost opłakane skutki, więc pozostaje życzyć nam jak najlepszego i najsprawniejszego funkcjonowania naszego systemu. Co będzie przynosiło wymierne owoce w życiu naszego narodu.

  1. Tryb ustawodawczy

ZWYKŁY TRYB USTAWODAWCZY                            
 
USTAWA: akt prawny uchwalany wyłącznie przez parlamentstanowiący władzę ustawodawczą. W hierarchii aktów prawnych zajmuje drugie miejsce po konstytucji - oznacza to, że parlament może w drodze ustawowej regulować wszystkie sprawy zgodnie ze swoją wolą, jednak uregulowania te nie mogą być sprzeczne z konstytucją. 
Ustawy po uchwaleniu i opublikowaniu stają się obowiązującym prawem, którego wykonywanie jest powinnością przede wszystkim rządu i całej administracji publicznej.
 
Prawo wniesienia projektu ustawy (tzw. Inicjatywa ustawodawcza) do Sejmu mają zgodnie z Konstytucją:
 
Art. 118.
1.        Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom, Senatowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej i Radzie Ministrów. 
2.        Inicjatywa ustawodawcza przysługuje również grupie co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu. Tryb postępowania w tej sprawie określa ustawa. 
3.        Wnioskodawcy przedkładając Sejmowi projekt ustawy, przedstawiają skutki finansowe jej wykonania.)
·         Grupa co najmniej 15 posłów (jest to zarazem minimalna liczba potrzebna do utworzenia klubu poselskiego - chodzi więc o to, aby poszczególne kluby poselskie mogły bez trudu zgłaszać swoje ustawodawcze pomysły)
·         Senat (jako cała izba w wynik podjętej na plenarnym posiedzeniu uchwały,
·         rząd,
·         Prezydent,
·         Grupa co najmniej 100 tys. obywateli (obywatelska inicjatywa ustawodawcza.
1
 


 


 
 


REGULAMIN SEJMU:
Art. 34 
1.       Projekty ustaw i uchwał składa się w formie pisemnej na ręce Marszałka Sejmu; wnosząc projekt wnioskodawca wskazuje swego przedstawiciela upoważnionego do reprezentowania go w pracach nad tym projektem. 
2.       Do projektu ustawy dołącza się uzasadnienie, które powinno: 
1.       wyjaśniać potrzebę i cel wydania ustawy, 
2.       przedstawiać rzeczywisty stan w dziedzinie, która ma być unormowana, 
3.       wykazywać różnicę pomiędzy dotychczasowym a projektowanym stanem prawnym, 
4.       przedstawiać przewidywane skutki społeczne, gospodarcze, finansowe i prawne, 
5.       wskazywać źródła finansowania, jeżeli projekt ustawy pociąga za sobą obciążenie budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego, 
6.       przedstawiać założenia projektów podstawowych aktów wykonawczych, 
7.       zawierać oświadczenie o zgodności projektu ustawy z prawem Unii Europejskiej albo oświadczenie, że przedmiot projektowanej regulacji nie jest objęty prawem Unii Europejskiej. 
3.       Uzasadnienie powinno przedstawiać również wyniki przeprowadzanych konsultacji oraz informować o przedstawionych wariantach i opiniach, w szczególności jeżeli obowiązek zasięgania takich opinii wynika z przepisów ustawy. W wypadku komisyjnych i poselskich projektów ustaw, w stosunku do których nie przeprowadzono konsultacji, Marszałek Sejmu przed skierowaniem do pierwszego czytania kieruje projekt do konsultacji w trybie i na zasadach określonych w odrębnych ustawach. 
4.       Do uzasadnienia wniesionego przez Radę Ministrów projektu ustawy dołącza się projekty podstawowych aktów wykonawczych. 
     4a.
Do uzasadnienia projektu ustawy wykonującej prawo Unii Europejskiej, o której mowa w art. 95a, wniesionego przez Radę Ministrów dołącza się projekty aktów wykonawczych, których obowiązek wydania przewiduje projekt ustawy.
5.       uchylony 
6.       Marszałek Sejmu może zażądać dołączenia uzasadnienia do projektu uchwały, jeżeli nakłada ona na określone podmioty obowiązki. 
7.       Marszałek Sejmu może zwrócić wnioskodawcy projekt ustawy lub uchwały, jeżeli uzasadnienie dołączone do projektu nie odpowiada wymogom określonym w ust. 2 i 3. 
8.       Projekty ustaw i uchwał, co do których istnieje wątpliwość, czy nie są sprzeczne z prawem, w tym z prawem Unii Europejskiej, Marszałek Sejmu, po zasięgnięciu opinii Prezydium Sejmu, może skierować celem wyrażenia opinii do Komisji Ustawodawczej, która może większością 3/5 głosów zaopiniować projekt jako niedopuszczalny. 
9.       Marszałek Sejmu po otrzymaniu projektu ustawy, z wyjątkiem projektów wnoszonych przez Prezydenta oraz Radę Ministrów, przed skierowaniem projektu do pierwszego czytania zarządza sporządzenie przez ekspertów Kancelarii Sejmu opinii w sprawie zgodności wniesionego projektu z prawem Unii Europejskiej. 
10.   uchylony 


 
Projekt ustaw składany jest do laski marszałkowskiej, czyli do marszałka Sejmu. Oprócz propozycji konkretnych zapisów legislacyjnych musi zawierać on wyjaśnienie powodów, dla których wnioskodawca podejmuje inicjatywę ustawodawczą i opis spodziewanych skutków prawnych, gospodarczych społecznych, jakie powstaną w wyniku jej wprowadzenia. Często wymagane jest dołączenie także sprawozdanie konsultanta. 
Sejm pracuje nad ustawą w 3 czytaniach. „Czytania” oznaczają w zasadzie rozpatrywanie projektu na posiedzeniach plenarnych, jednak dopuszcza się, by pierwsze czytanie odbyło się od razu w odpowiedniej komisji sejmowej.
W trakcie pierwszego czytania przed Sejmem występuje wnioskodawca, który przedstawia uzasadnienie projektu i odpowiada na pytania posłów. 
 


REGULAMIN SEJMU:
Art. 37 
1.       Pierwsze czytanie przeprowadza się na posiedzeniu Sejmu lub komisji. 
2.       Pierwsze czytanie na posiedzeniu Sejmu przeprowadza się w odniesieniu do projektów ustaw: o zmianie Konstytucji, budżetowych, podatkowych, dotyczących wyboru Prezydenta, Sejmu i Senatu oraz organów samorządu terytorialnego, regulujących ustrój i właściwość władz publicznych, a także kodeksów. 
3.       Marszałek Sejmu może skierować do pierwszego czytania na posiedzeniu Sejmu również inne niż określone w ust. 2 projekty ustaw, a także projekty uchwał Sejmu, jeżeli przemawiają za tym ważne względy. 
4.       Pierwsze czytanie może się odbyć nie wcześniej niż siódmego dnia od doręczenia posłom druku projektu, chyba że Sejm lub komisja postanowią inaczej. 


 
Obowiązuje termin 7 dni na zapoznanie się z projektem ustawy (choć może to być krótszy czas).
Później następuje debata nad jej założeniami. Może ją zakończyć głosowanie, w którym rozstrzyga się, czy projekt zostaje odrzucony, czy tez skierowany do dalszych prac komisji.
Komisja (lub powołana w tym celu specjalna podkomisja) analizuje tekst projekt i po dyskusji sporządza sprawozdanie, w którym zaleca przyjęcie projektu, wprowadzenie doń „SPÓJNYCH” poprawek (to zdarza się najczęściej), lub jego odrzucenie. Regulamin Sejmu nie przewiduje max. ilości dni przeznaczonych na pracę komisji. Zgłoszone wnioski i poprawki, które nie znalazły uznania większości członków komisji, są także umieszczane w sprawozdaniu jako tak zwane wnioski mniejszości.
Sprawozdanie komisji prezentowane jest posłom w czasiedrugiego czytania. Później odbywa się debata, w czasie której wszyscy posłowie mogą zgłaszać dodatkowe wnioski i poprawki. Jeżeli tak uczynią, projekt wraca do komisji, by ta mogła się do nich ustosunkować.
Projekt można wycofać do końca drugiego czytania. Cały czas musi go popierać CO NAJMNIEJ 15 posłów, którzy podpisali się pod wnioskiem o uchwalenie ustawy.
W trakcie trzeciego czytania (jeśli projektu nie skierowano powtórnie do komisji, trzecie czytanie może nastąpić bezpośrednio po zakończeniu drugiego) znów przedstawiane jest stanowisko komisji, później zaś dochodzi do głosowania nad projektem ustawy. Najczęściej nie jest to zresztą jedno glosowanie - najpierw głosuje się wniosek (o ile taki został złożony) o odrzucenie całego projektu, potem decyduje się o przyjęciu poszczególnych poprawek, wreszcie - po uwzględnieniu wyniku głosowań nad poprawkami - głosuje się nad całością projektu. Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. 
Po uchwaleniu ustawy przez Sejm, marszałek kieruje ją do Senatu. Marszałek Senatu kieruje ustawę do odpowiedniej komisji senackiej, która w ciągu 2 tygodni przestawia swoje sprawozdanie na posiedzeniu plenarnym izby. Senatorowie mogą podjąć uchwałę (zwykłą większością głosów) o przyjęciu ustawy, jej odrzuceniu albo o wprowadzeniu poprawek do jej tekstu - ma to nastąpić nie później niż po 30 dniach od otrzymania projektu. W swoich poprawkach nie może on wykraczać poza ramy projektu pod groźba naruszenia konstytucji.
Ustawa jest powtórnie rozpatrywana przez Sejm wtedy, gdy Senat zaproponował jej odrzucenie albo wprowadził do niej swoje poprawki. Najpierw uchwała Senatu trafia do komisji sejmowej, gdzie jest analizowana. Potem na posiedzeniu plenarnym komisja przedstawia sprawozdanie ze swoich prac, proponując przyjęcie bądź odrzucenie propozycji Senatu. Sejm odrzuca wnioski Senatu bezwzględną większością głosów - jeśli takiej większości nie uda się zebrać, poprawki Senatu uznaje się za przyjęte. 
Ostateczny tekst ustawy marszałek Sejmu przesyła prezydentowi. Prezydent może:
·         podpisać ustawę i zarządzić jej opublikowanie w Dzienniku Ustaw,
·         skierować ją do T. K., jeśli sądzi, że nie jest ona zgodna z konstytucją -  jeśli T. uzna ustawę za niezgodną nie wchodzi ona w życie, natomiast gdy potwierdzi jej zgodność, prezydent musi ją podpisać (nie może już wtedy zgłosić swojego weta),
·         zgłosić weto prezydenckie (zawieszające).
Ma na to 21 dni.
Weto prezydenta rozpatrywane jest przez Sejm, który może je odrzucić większością 3/5 głosów. W takim przypadku prezydent musi podpisać ustawę (ma na to 7 dni) i tym samym wchodzi ona w życie. [jeśli tego nie zrobi, naruszy konstytucję -> wniosek do T. S. ->prezydent jest zawieszony -> Ustawę podpisuje Marszałek Sejmu. Jeśli tego nie zrobi ->wniosek do T. S. -> Marszałek jest zawieszony -> ustawę podpisuje Marszałek Senatu. Jeśli tego nie zrobi -> rozpisuje się nowe wybory do parlamentu. Generalnie jednak prawo nie przewiduje takiej sytuacji… 
Prezydent może też w skrajnej sytuacji, np. jeśli „sumienie nie pozwala” mu na podpisanie ustawy, powierzyć czasowe kierowanie państwem Marszałkowi Sejmu. Wtedy on podpisuje ustawę i wchodzi ona w życie.]
Jeżeli zwolennikom ustawy nie uda się zebrać takiej większości, weto uznaje się za przyjęte.
 
 
TRYB UCHWALANIA USTAWY BUDŻETOWEJ
 
BUDŻET – plan dochodów i wydatków. Roczny budżet państwa przygotowuje rząd, a uchwala parlament. Z deficytem budżetowym mamy do czynienia, jeśli suma planowanych wydatków państwa jest wyższa od sumy jego dochodów.Nadwyżka budżetowa powstaje z kolei wtedy, gdy dochody państwa są wyższe od jego wydatków. Budżet gminy *powiatu, województwa( przygotowuje zarząd, a uchwala rada gminy *rada powiatu, sejmik województwa).
 
Procedura budżetowa jest odmianą postępowania przy przyjmowaniu ustawy, a zatem projekt po 3 czytaniach i pracy w komisjach jest przyjmowany zwykłą większością głosów i wędruje do Senatu, który może wprowadzić do niego poprawki podlegające zatwierdzeniu Sejmu.
 
Różnice:
·         inicjatywa ustawodawcza należy tylo do Rady Ministrów
·         pierwsze czytanie odbywa się tylko na posiedzeniu plenarnym
·         inicjatywę w tj sprawie R. M. musi zgłosić najpóźniej na 3 miesiące przed upływem roku budżetowego (czyli do 30 września). Co jeśli tego nie zrobi? W wyjątkowych sytuacjach Sejm może zgłosić wotum nieufności wobec R. M., która jednak nie poniosi odpowiedzialności prawnej. Obowiązkiem konstytucyjnym rządu jest praca nad ustawą budżetową niezależnie od sytuacji politycznej
·         projekt jest kierowany do Komisji Finansów Publicznych, która koordynuje prace – tak naprawdę pracuje nad projektem większość komisji sejmowych analizując fragmenty budżetu zgodnie ze swoim „zainteresowaniem” (charakterem)
·         Senat może tylko zgłosić poprawki – nie może odrzucić budżetu w całości – i ma na to 20 dni
·         Prezydent nie ma prawa weta wobec budżetu, może jedynie w ciągu 7 dni skierować ustawę budżetową do trybunału Konstytucyjnego
·         Trybunał ma 2 miesiące (choć czasem i więcej( na ustosunkowanie się do wniosku prezydenta
·         Jeżeli w ciągu 4 miesięcy od wniesienia do Sejmu projekt izby nie uchwalą ustawy budżetowej, prezydent MOŻE (fakultatywnie) w ciągu 14 dni skrócić kadencję Sejmu 
 
PROJEKTY PILNE
 
Konstytucja RP
Art. 123.
1.       Rada Ministrów może uznać uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny, z wyjątkiem projektów ustaw podatkowych, ustaw dotyczących wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejmu, Senatu oraz organów samorządu terytorialnego, ustaw regulujących ustrój i właściwość władz publicznych, a także kodeksów. 
2.       Regulamin Sejmu oraz regulamin Senatu określają odrębności w postępowaniu ustawodawczym w sprawie projektu pilnego. 
3.       W postępowaniu w sprawie ustawy, której projekt został uznany za pilny, termin jej rozpatrzenia przez Senat wynosi 14 dni, a termin podpisania ustawy przez Prezydenta Rzeczypospolitej wynosi 7 dni.
 
Czyli: 
1.       pilne projekty może zgłaszać jedynie R. M.
2.       istnieje ograniczenie przedmiotowe  - patrz ustęp 1
3.       terminy SA skrócone i ostateczne
 
Ale właściwie uchwalenie każdej ustawy można przyśpieszyć nawet nie przypisując jej klauzuli (nazwy) pilności. Zależy to głównie od Marszałka Sejmu.
 
TRYB UCHWALANIA KODKSÓW:
 
Cechy:
·         pierwsze czytanie projektu nowego kodeksu może się odbyć nie wcześniej niż trzydziestego dnia od doręczenie posłom druku projektu, a projektu zmian kodeksu – nie wcześniej niż czternastego (14) dnia – TERMINY SĄ WYDŁUŻONE
·         powołuje się specjalną Komisję Nadzwyczajną, która może tworzyć podkomisje stałe do szczegółowego rozpatrzenia projektu oraz zespoły robocze, a także zespoły specjalistów, z których 1/3 wskazuje wnioskodawca projektu
·         pierwsze czytanie odbywa się na posiedzeniu plenarnym
·         nie można nadać temu projektowi klauzuli trybu pilnego
·         musi mieć on wyłącznie formę pisemną.

  1. Umowy międzynarodowe

Umowa międzynarodowa jest głównym źródłem prawa międzynarodowego. Normy dotyczące umowy międzynarodowej zostały zawarte w konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów (1969). Stronami umowy międzynarodowej są państwa, a także np. organizacje międzynarodowe. Umowy międzynarodowe dzielą się na dwustronne i wielostronne, wielostronne mogą być zamknięte lub otwarte (dostępne dla innych państw). Umowy międzynarodowe mają różne nazwy, np.: traktat, konwencja, układ. Umowy międzynarodowe ratyfikuje Prezydent. Ratyfikacja niektórych umów międzynarodowych wymaga uprzedniej zgody Sejmu. W razie gdy następuje kolizja umowy międzynarodowej a jakąś ustawą, wówczas pierwszeństwo ma umowa międzynarodowa. W przypadku innych umów międzynarodowych, Prezes Rady Ministrów powiadamia Sejm o zamiarze przedłożenia umowy Prezydentowi do ratyfikacji. W umowie międzynarodowej państwo polskie może przekazać organizacji międzynarodowej (np. Unii Europejskiej), kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sporach. Sejm może w sprawie podpisania umowy międzynarodowej zarządzić referendum.

Ratyfikowane umowy międzynarodowe – art. 87 ust. 1 Konstytucji zalicza ratyfikowane umowy międzynarodowe do źródeł prawa powszechnie obowiązującego. W myśl art. 91. ust. 1 Konstytucji, po ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP ratyfikowanej umowy międzynarodowej stanowi ona część krajowego – wewnętrznego, porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, wyjątkiem jest gdy jej stosowanie uzależnione jest od wydania ustawy. Umowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową .
Porównując treść art. 87 ust. 1 Konstytucji z jej art. 91 ust. 2, można dostrzec pewną niekonsekwencję. Pierwszy z artykułów wymienia źródła prawa powszechnie obowiązujące w porządku hierarchicznym i sytuuje ratyfikowaną umowę międzynarodową poniżej ustawy, co oznaczałoby, iż umowa ma mniejszą moc prawną niż ustawa. Drugi z kolei artykuł Konstytucji stanowi, że umowy ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie mają pierwszeństwo w stosunku do ustaw. Powinny zatem w porządku hierarchicznym zostać wymienione przez ustawami. Pozostaje zatem do określenia ranga umów międzynarodowych ratyfikowanych samodzielnie przez Prezydenta. 
Podmiotami umów międzynarodowych są państwa, które wykonują ich treść poprzez działanie upoważnionych do tego organów. Umowy są ratyfikowane (zatwierdzane) przez uprawniony organ państwowy i oznacza to ostateczną zgodę na związanie się państwa umową międzynarodową.
Ratyfikacja umów międzynarodowych i jej wypowiedzenie należy do Prezydenta RP, gdyż jest on naszym reprezentantem w sprawach zagranicznych. Ratyfikacja niektórych umów międzynarodowych wymaga zgody wyrażonej w ustawie. Wymóg ten odnosi się do umów międzynarodowych dotyczących:
- pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,
- wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,
- członkostwa Polski w organizacji międzynarodowej,
- znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,
- spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy (art. 89 ust. 1 Konstytucji).
Ustawa z 14 kwietnia 2000r. o umowach międzynarodowych określa zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania, wykonywania, wypowiadania i zmian zakresu obowiązywania umów międzynarodowych. Ustawa ta wyróżnia:
1. umowy ratyfikowane,
2. umowy nie podlegające ratyfikacji
Ratyfikowane są umowy międzynarodowe:
- o których mowa w art. 89 ust. 1 oraz w art. 90 ust. 1 Konstytucji,
- inne umowy międzynarodowe, które przewidują wymóg ratyfikacji albo ją dopuszczają, a szczególne okoliczności to uzasadniają.
Umowy nie podlegające ratyfikacji wymagają zatwierdzenia przez Radę Ministrów.

  1. Demokracja bezpośrednia w Polsce.

Demokracja bezpośrednia (z greckiego Demos = lud oraz creatos = panować czyli bezpośrednie panowanie ludu) – system polityczny, w którym decyzje podejmuje się przez głosowanie ludowe (plebiscyt, referendum), w którym wziąć udział mogą wszyscy obywatele uprawnieni do głosowania. W demokracji bezpośredniej, w porównaniu do obecnej w większości państw zachodnich demokracji pośredniej, obywatele mają większy i bezpośredni wpływ na podejmowane decyzje.

Elementy demokracji bezpośredniej występują w większości współczesnych systemów demokracji pośredniej, w Polsce są to głównie referenda lokalne w sprawie odwołania organówsamorządu terytorialnego oraz referenda ogólnopolskie w najważniejszych sprawach ustrojowych (przyjęcie Konstytucji, przystąpienie do Unii Europejskiej). Nie ma jednak tradycji podejmowania decyzji przez referenda i większość ważnych decyzji podejmuje parlament.

Demokracja bezpośrednia pozwala uniknąć niektórych problemów demokracji pośredniej:

Inną formą demokracji bezpośredniej jest plebiscyt. Rozstrzyga on kwestie o charakterze kompleksowym, głosujący biorą pod uwagę całokształt warunków (np. przynależność terytorium do danego państwa, a tym samym ustroju).

Istnieje również możliwość zgłoszenia inicjatywy ustawodawczej lub weta obywatelskiego. Obywatele mogą w ten sposób inicjować tworzenie aktów prawnych lub ich odrzucenie. Określona liczba obywateli (w Polsce sto tysięcy osób mających czynne prawo wyborcze w wyborach parlamentarnych) może przedłożyć konkretną propozycję lub tylko założenia.

  1. Referendum ogólnokrajowe

Referendum ogólnokrajowe – procedura głosowania powszechnego, w ramach którego polscy obywatele wyrażają swoją wolę co do sposobu rozstrzygnięcia konkretnej sprawy[1]. Referendum przeprowadzane jest w najważniejszych dla Polaków sprawach, na terytorium kraju. Jest fakultatywne, co oznacza, że nie ma spraw, które wymagają podjęcia decyzji przez ogół obywateli w takiej właśnie formie. Referendum jest wiążące, jeżeli weźmie w nim udział ponad połowa uprawnionych do głosowania. W przeciwnym razie ma jedynie charakter opiniodawczy. 

Instytucja demokracji bezpośredniej w postaci referendum ogólnokrajowego przewidziana jest przez Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej[2], która stanowi w artykule 4:

ust. 1. Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu.

ust. 2. Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio.

Dalej w treści Konstytucji zawarte zostały przepisy, na mocy których wyróżnić możemy trzy rodzaje referendów ogólnokrajowych, dających Narodowi możliwość wyrażania swojej władzy bezpośrednio.

Treść zapisów konstytucyjnych rozwija natomiast ustawa z dnia 14 marca 2003 r. o referendum ogólnokrajowym[3], która zawiera przepisy dotyczące przygotowania i przeprowadzania referendum oraz kampanii referendalnej, a także przepisy karne za ich łamanie.Derogowała ona poprzednio obowiązującą – ustawę z dnia 29 czerwca 1995 r. o referendum[4]

Referendum w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa[edytuj]

O tym rodzaju referendum wspomina Konstytucja RP[5]. Jednak jest to jedynie ogólnik, którego nie rozwija też ustawa o referendum ogólnokrajowym.

Ten rodzaj referendum, ma prawo zarządzić[6]:

  1. Sejm, uchwałą podjętą bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczny posłów, działając:

    1. z własnej inicjatywy wyrażonej w uchwale, której projekt mogą złożyć[7]:

    2. na wniosek Senatu, wyrażony w trybie tzw. uchwały okolicznościowej[8], której projekt mogą złożyć[9]:

    3. na wniosek Rządu

    4. na wniosek grupy co najmniej 500 000 obywateli mających prawo udziału w referendum

  2. Prezydent, za zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.

Wniosek skierowany do Sejmu przez podmioty wymienione w punktach 1–4 (jego organy i członków oraz Senat, Rząd i 500 000 obywateli) nie ma charakteru bezwzględnie wiążącego. Co oznacza, iż Sejm może nie przychylić się do niego i nie podjąć uchwały o zarządzeniu referendum. Musi go jednak rozpatrzyć, jednak ustawa nie wspomina o tym w jakim terminie musi to uczynić.

Referendum z inicjatywy obywateli nie może dotyczyć[10]:

  1. wydatków i dochodów, w szczególności podatków oraz innych danin publicznych,

  2. obronności państwa,

  3. amnestii.

Organem uprawnionym do badania tego czy obywatelski wniosek nie dotyka powyższych materii (o których mowa w punktach 1–3) jest Państwowa Komisja Wyborcza. W przypadku stwierdzenia niezgodności formalnej wniosku w tym zakresie, Marszałek Sejmu odmawia przyjęcia wniosku. Postanowienie takie, wnioskodawca zaskarżyć może w ciągu 14 dni, do Sądu Najwyższego. Sąd Najwyższy rozpoznaje skargę w terminie 30 dni w postępowaniu nieprocesowym, w składzie 3 sędziów. Od postanowienia Sądu Najwyższego nie przysługuje środek prawny.

Referendum w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej[edytuj]

Może być zarządzone dla wyrażenia przez Naród zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej na podstawie której, Polska przekazuje organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach. Przypadek taki przewiduje art. 90 Konstytucji[11].

W tym trybie przeprowadzone zostało w 2003 roku referendum w sprawie przystąpienia Polski do Unii Europejskiej.

W myśl art. 70 ustawy o referendum ogólnokrajowym:

ust. 1. O wyborze trybu wyrażenia zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej w drodze referendum decyduje Sejm, uchwałą podjętą bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Gdy Sejm zdecyduje się, by zgodę na ratyfikację wyraziło społeczeństwo w drodze referendum, wówczas zarządza je (jak w poprzednim przypadku):

  1. Sejm, uchwałą podjętą bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Działając jedynie z własnej inicjatywy, co oznacza, że projekt złożyć mogą:

    • Prezydium Sejmu

    • komisja sejmowa

    • grupa co najmniej 69 posłów

  2. Prezydent, za zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.

Jeżeli wynik referendum jest wiążący i za odpowiedzią pozytywną opowiedziało się większość głosujących, wówczas Prezydent uzyskuje zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej, której dotyczyło referendum. Gdy wynik jest wiążący a głosujący opowiedzieli się przeciw, wówczas Prezydent nie uzyskuje zgody na ratyfikację[12].

Referendum zatwierdzające zmianę Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej[edytuj]

Ten rodzaj referendum Konstytucja RP w art. 235, przewidziała na wypadek zmian w jej najważniejszych postanowieniach, tj. w:

W tym przypadku jedynym organem upoważnionym do zarządzenia referendum jest Marszałek Sejmu, który zarządza je w ciągu 60 dni od otrzymania wniosku. Wniosek składać mogą:

Powyższy wniosek składać można w ciągu 45 dni od uchwalenia przez Senat ustawy o zmianie Konstytucji.

Ustawa o referendum ogólnokrajowym określa również w art. 78 ust. 1 słowa od jakich musi się rozpocząć pytanie w tym rodzaju referendum:

"Czy jesteś za przyjęciem zmiany Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., dokonanej ustawą z dnia ... (tytuł ustawy)?".

Takie referendum, jeżeli jest ważne, jest wiążące bez względu na frekwencję. Jeżeli większość głosujących opowie się za zmianą Konstytucji, ustawę zmieniającą Prezydent musi podpisać w ciągu 21 dni od dostarczenia mu jej przez Marszałka Sejmu. Jeżeli tego nie uczyni – popełni delikt konstytucyjny.

Referendum od 2003 r. może być przeprowadzone w ciągu jednego lub dwóch dni. Jego termin wyznaczany jest na dzień wolny od pracy, a jeżeli trwa dwa dni, wówczas na dzień wolny od pracy i dzień go poprzedzający.

Nowa ustawa o referendum, z zapisem o dwudniowym głosowaniu, weszła w życie w dniu zarządzenia przez Sejm referendum w sprawie przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Było to podyktowane staraniami Rządu Leszka Millera, by udział w nim wzięła większość uprawnionych do głosowania, tak by jego wynik był wiążący i jak najlepiej oddawał nastawienie Polaków do akcesji.

Ustawodawca, dążąc do zwiększenia frekwencji jeszcze bardziej, wkrótce po uchwaleniu nowej ustawy o referendum, wprowadził w niej zmianę umożliwiającą podanie po pierwszym dniu głosowania wyników frekwencji[13]. Dzięki temu, po pierwszym dniu głosowania możliwe są jeszcze działania władz, w celu nakłonienia obywateli do liczniejszego uczestniczenia w referendum.

Referenda przeprowadzane są:

  1. w stałych obwodach głosowania utworzonych na podstawie Ordynacji wyborczej[14]

  2. w obwodach głosowania utworzonych w szpitalach i zakładach pomocy społecznej

  3. w obwodach głosowania utworzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych

  4. w obwodach głosowania utworzonych w polskich placówkach dyplomatycznych za granicą

  5. w obwodach głosowania utworzonych na polskich statkach morskich

  6. w domach studenckich jeżeli co najmniej 50 ich mieszkańców wyrazi na to chęć.

Niekiedy w mediach pojęcie "ważny" mylone jest z "wiążący" – gdy publicyści piszą o referendum[21][22]. Jednak pomiędzy tymi pojęciami istnieje zdecydowana różnica.

Ważny – oznacza, iż referendum zostało przeprowadzone zgodnie z prawem, co każdorazowo stwierdza Sąd Najwyższy. Ważność nie zależy wobec tego od ilości głosujących oraz od tego, czy oddali swoje głosy poprawnie (zgodnie z instrukcją zamieszczoną na kartach do głosowania).

Wiążący – oznacza, że w referendum wzięła udział ponad połowa uprawnionych do głosowania, gdy taką frekwencję dla ważności referendum przewiduje Konstytucja. Wymóg frekwencji dotyczy referendum w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa oraz w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej. W tę liczbę wlicza się osoby, które pobrały karty do głosowania. Zatem nie jest tu też istotne, czy głosujący oddali głosy ważne. Wiążący wynik oznacza, że referendum staje się podstawą wydania odpowiednich regulacji prawnych i nakłada na organy państwa obowiązek ich wydania (jeżeli suweren opowiedział się za zmianami) bądź nakazuje tym organom powstrzymanie się od ingerencji w sferę, co do której suweren opowiedział się za pozostawieniem jej bez zmian. W drugim przypadku próba regulacji tej materii wbrew głosującym będzie naruszeniem Konstytucji.

Jeżeli w głosowaniu weźmie udział mniej niż połowa uprawnionych, wówczas jest ono ważne, jednak traktuje się je jedynie jako referendum opiniodawcze. Oznacza to, że organy państwowe mogą wziąć jego wynik pod uwagę, jednak nie muszą.

Rozstrzygający – z wynikiem rozstrzygającym referendum mamy do czynienia wtedy, gdy było ono ważne oraz gdy za określoną opcją opowiedziała się większość głosujących (w głosowaniu na "Tak" lub "Nie"). W przypadku referendów, w których możliwe jest wybranie jednego z zaproponowanych wariantów rozwiązań (jest ich więcej niż dwa), wynik uważa się za rozstrzygający, gdy na którąś z opcji oddano najwięcej głosów. Bierze się w obu tych przypadkach jedynie ważnie oddane głosy. Zatem referendum może nie być rozstrzygające, gdy głosy na dwie opcje oddano najwięcej i dokładnie po tyle samo głosów.

  1. Inicjatywa obywatelska

Demokracja bezpośrednia jest jednym ze sposobów sprawowania władzy przez naród. Polega ona na osobistym sprawowaniu władzy przez naród, a nie przez jego wybranych przedstawicieli.

Konstytucja daje grupie co najmniej 100 000 obywateli inicjatywę ustawodawczą.

Istotne jest, że inicjatywa obywatelska, nie może dotyczyć spraw zastrzeżonych przez Konstytucję dla innch podmiotów. Na przykład obywatele nie mogą inicjować projektów ustaw zastrzeżonych dla właściwości Rady Ministrów. Do takich ustaw zaliczymy między innymi:

Projekt przygotowany przez obywateli wnosi się do Marszałka Sejmu.

Komitet Inicjatywy Ustawodawczej

Komitet Inicjatywy Ustawodawczej wykonuje czynności związane z:

Komitet Inicjatywy Ustawodawczej występuje pod nazwą uzupełnioną o tytuł projektu ustawy.

Komitet może utworzyć grupa co najmniej 15 obywateli polskich. Obywatele Ci musza mieć prawo brania czynnego udziału w wyborach, czyli posiadać prawo wybierania do Sejmu.

Komitet posiada osobowość prawną, z chwilą przyjęcia przez Marszałka Sejmu zawiadomienia o utworzeniu komitetu z podpisem 1000 osób.

W imieniu i na rzecz Komitetu Inicjatywy Ustawodawczej występuje pełnomocnik lub zastępca Komitetu.

Po zebraniu 1000 podpisów obywateli popierających projekt, pełnomocnik komitetu zawiadamia Marszałka Sejmu o utworzeniu Komitetu. Podpisy te stanowią część wymaganej liczby 100 000 podpisów osób popierających projekt ustawy.

Do zawiadomienia dołącza się projekt ustawy wraz z załączonym wykazem 1000 podpisów obywateli. Jeśli zawiadomienie jest prawidłowe Marszałek Sejmu w ciągu 14 dni wydaje postanowienie o przyjęciu zawiadomienia. Postanowienie to doręcza się pełnomocnikowi Komitetu.

Po otrzymaniu takiego postanowienia Marszałka Sejmu ogłasza w dzienniku o zasięgu ogólnopolskim:

Zbieranie podpisów

Pod projektem ustawy pochodzącej z inicjatywy obywatelskiej musi się podpisać 100 000 obywateli, którzy mają prawo wybierania do Sejmu.

Projekt ustawy musi być wyłożony do wglądu w miejscu zbierania podpisów.

Obywatel, który chce udzielić poparcia i podpisać się pod projektem składa swój podpis na wykazie obok swojego imienia (imion) i nazwiska, adresu zamieszkania i numeru PESEL.

Podpis musi być własnoręczny.

Wycofanie swojego poparcia pod projektem ustawy jest nieskuteczne.

Wniesienie projektu ustawy

Pełnomocnik Komitetu wnosi do Marszałka Sejmu projekt ustawy z załączonym wykazem podpisów obywateli popierających projekt.

Projekt nie może zostać wniesiony później niż 3 miesiące od daty postanowienia o przyjęciu zawiadomienia o utworzeniu Komitetu.

Jeśli projekt został prawidłowo wniesiony Marszałek Sejmu kieruje go na pierwsze czytanie w Sejmie. Zawiadamia się o tym pełnomocnika Komitetu.

W przypadku, kiedy istnieje uzasadniona wątpliwość co do prawidłowości złożenia wymaganej liczby podpisów obywateli Marszałek Sejmu nie później niż w terminie 14 dni od dnia wniesienia projektu zwraca się do Polskiej Komisji Wyborczej o stwierdzenie, czy została złożona wymagana liczna podpisów. Komisja ma na sprawdzenie 21 dni.

Jeśli po sprawdzeniu liczba prawidłowo złożonych podpisów jest mniejsza niż wymagane 100 000, Marszałek Sejmu odmawia nadania biegu projektowi ustawy.

Pierwsze czytanie obywatelskiego projektu ustawy przeprowadza się w terminie 3 miesięcy od daty wniesienia projektu ustawy do Marszałka Sejmu.

W pracach nad projektem ustawy Komitetu Inicjatywy Ustawodawczej reprezentuje przedstawiciel lub osoba uprawniona do jego zastępstwa. Przedstawiciel ma prawo brać udział w pracach Sejmu i Senatu nad projektem ustawy.

  1. Dyskontynuacja prac parlamentarnych

Zasada dyskontynuacji prac parlamentarnych – wszelkie sprawy, wnioski i przedłożenia nie zakończone w Sejmie czy Senacie traktuje się jako ostatecznie załatwione w sensie nie dojścia do skutku. Nie są w żadnej formie przekazywane nowemu parlamentowi. Wyjątki przewidziane w przepisach rangi ustawowej obejmują przejęcie przez Sejm następnej kadencji:

- projektu ustawy wniesionego z inicjatywy obywatelskiej

- raportu sejmowej komisji śledczej, którego nie zdążono rozpatrzyć na posiedzeniu sejmu

- nie zakończonego w sejmie postępowania w sprawie pociągnięcia do odpowiedzialności konstytucyjnej

W praktyce parlamentarnej zasada dysk. ma największe znaczenie dla prac ustawodawczych. Jeżeli ustawa nie została jeszcze przyjęta przez izby, to nie dochodzi ona do skutku a proces ustawodawczy ulega zamknięciu. W nowej kadencji konieczne jest ponowne wykonanie inicjatywy ustawodawczej i rozpoczęcie całej procedury od początku. Rozwiązanie to uwalnia nowy parlament od konieczności zajmowania się zaległościami, a zarazem stwarza okazję do eleganckiego pozbycia się projektów ustaw, których nie chciano ani uchwalić, ani odrzucić. Zasada dysk. nie jest sformułowana w żadnym wyraźnym przepisie, traktuje się ją jednak jako istniejącą. Spór dotyczy jedynie pytania czy ma ona walor normatywny, czy stanowi utrwalony zwyczaj konstytucyjny.

  1. Systemy rządów

    1. SYSTEM RZĄDÓW PREZYDENCKICH
      Pierwowzorem są USA, system tworzący silne organy władzy centralnej, przeciwwagą jest podział federalny.
      Zasady: 
      -specyficzna konstytucja, prezydent jest jedynym organem władzy wykonawczej, jednoczłonowa egzekutywa, monokratyczny, jednolity.
      -rząd złożony z sekretarzy ma charakter nieformalny, czyli nie ma umocowania konstytucyjnego. Sekretarze wybierani są przez prezydenta, za zgodą senatu, mogą być dowolnym czasie odwołani. Są odpowiedzialni przed prezydentem i działają w ramach kompetencji prezydenta, są jedynie wykonawcami poleceń prezydenta
      -prezydent i kongres pochodzą z wyborów powszechnych
      -zasada separacji- reguluje stosunki między prezydentem a kongresem, czyli powinni być od siebie oddzieleni. Prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej i nie może być sam przez kongres odwołany. Prezydent nie może rozwiązać kongresu
      -zasada niepołączalności, incompatibilitas
      -przełamywanie separacji- system kontroli i równowagi
      2) SYSTEM PÓŁPREZYDENCKI 
      (semiprezydencki, prezydencko-parlementarny)
      Zasady:
      -dualizm egzekutywy- prezydent i premier na czele rządu
      -prezydent wybierany w wyborach powszechnych
      -prezydent posiada szeroki katalog uprawnień, w tym uprawnienia osobiste
      -rząd ponosi odpowiedzialność polityczną przed parlamentem
      3) SYSTEM RZĄDÓW PARLEMENTARNYCH
      Zasady:
      -dualizm władzy wykonawczej- głowa państwa i rządu z premierem na czele
      -pozycja głowy państwa jest słaba, pełni funkcję reprezentacyjną i symboliczną
      -rządzi rząd, który pochodzi z większości parlamentarnej, ponosi odpowiedzialność polityczną
      -głowa państwa nie ponosi odpowiedzialności politycznej, jedynie konstytucyjną
      -połączalność członkostwa w parlamencie i rządzie
      -rząd posiada prawo inicjatywy ustawodawczej
      System parlamentarny sprawnie funkcjonuje w połączeniu z systemem 2 partyjnym natomiast niestabilnie z wielopartyjnym. Funkcjonowanie tego systemu jest zbliżone do systemu partyjnego
      4 ) SYSTEM PARLAMENTARNO- KOMITETOWY
      (rządy zgromadzenia, konwentów)
      -nadrzędnym organem władzy w państwie jest parlament, który wybiera i kontroluje pozostałe organy
      -podczas komuny paryskiej były próby wprowadzenia po II wojnie światowej, był realizowany w przedwojennej Estonii
      -struktura parlamentu: mogą być jednoizbowe (unikamerializm), np. Szwecja lub dwuizbowe (bikamerializm), powinien być w państwach federacyjnych

      SYSTEM POLITYCZNY- ogól organów władzy publicznej, czyli organy władzy państwowej, samorządowej. W skład systemu wchodza partie polityczne i organizacje polityczne

      DEMOKRACJA- system polityczny, w którym są zagwarantowane prawa, a władzę sprawuje naród.

11. System organów przedstawicielskich:

Cechą tych organów jest pochodzenie z wyborów powszechnych i odpowiedzialność przed wyborcami. W tym systemie wyróżnia się najwyższe ciało przedstawicielskie – parlament i lokalne przedstawicielstwa wspólnot mieszkańców – rady jednostek samorządowych.

Zasady prawa wyborczego

Zasada powszechności
Art. 62
Posiadanie prawa wyborczego:
a) ukończenie najpóźniej w dniu głosowania 18 lat
b) posiadanie obywatelstwa polskiego
c) dysponowanie pełnią praw politycznych
Prawa wyborczego nie posiadają:
a) ubezwłasnowolnione prawomocnym wyrokiem sądu
b) pozbawione praw publicznych, wobec których są orzekł karę dodatkową w tej postaci
c) pozbawione praw wyborczych orzeczeniem trybunału stanu

Czynne prawo wyborcze – prawo wybierania posłów, senatorów, Prezydenta, członków samorządu terytorialnego, a także brania udziału w referendum ogólnokrajowym czy gimnnym, które przysługuje obywatelom od ukończenia 18 lat.
Bierne prawo wyborcze – jest uprawnieniem obywatela do kandydowania w wyborach, a wiec do ubiegania się o wybór. Granica wieku to 21 lat w przypadku posła, 30 lat

mandat senatora, 35 w wyborach prezydenckich.
Prawne gwarancje powszechności – spisy wyborców są sporządzane z urzędu w oparciu o prowadzony w gminie rejestr wyborców, który w okresie poprzedzającym wybory czy referendum jest udostępniany w celu sprawdzenia jego prawidłowości

Zasada równości
Oznacza że każdemu wyborcy przysługuje jeden głos.
W sensie materialnym rozumie się jednakową, równą siłę głosu każdego wyborcy, co zapewnia mu równy wpływ na skład organu przedstawicielskiego.
Norma przedstawicielstwa – ustala się ją dzieląc liczbę mieszkańców kraju przez liczbę mandatów danego organu. Otrzymany iloraz stanowi tę normę przedstawicielstwa. Drugi wymóg – to przydzielanie okręgowi wyborczemu mandatów nie w sposób dowolny, ale odpowiednio do liczby jego mieszkańców.

Zasada bezpośredniości
Zasada ta oznacza, że wyborca głosuje bezpośrednio na kandydata, że to jego głos bezpośrednio decyduje o ostatecznym wyniku wyborów. W Polsce wszystkie wybory prowadzone są w sposób bezpośredni. Obowiązujące w Polsce przepisy prawne nie znają instytucji głosowania ani za pośrednictwem pełnomocnika, ani prze pocztę.

Zasada tajności głosowania
Zasada odnosi się do jednego tylko etapu wyborów, a mianowicie do samego aktu głosowania. Celem zaś wprowadzenia zasady tajności głosowania jest pragnienie zapewnienia wyborcy pełnej swobody. Swoją decyzję co do udzielenia poparcia określonemu kandydatowi czy liście kandydatów, wyborca powinien podejmować w sposób niczym nie skrępowany, wolny od nacisków i obawy, że z powodu treści oddanego głosu może ponieść jakiekolwiek konsekwencje.

Zasady dotyczące rozdziału mandatów
W Polsce stosowane są zasady proporcjonalności i większości. Zasada proporcjonalności jest stosowana w odniesieniu do wyboru posłów, a także w wyborach w gminach liczących powyżej 20 tyś mieszkańców. Większości jest stosowana w przypadku wyboru senatorów, Prezydenta RP oraz w wyborach do organów samorządu terytorialnego w gminach do 20 tyś.

Ważność wyborów
W Polsce ważność określa Sąd Najwyższy. Obywatel dysponuje prawem zgłoszenia protestu. Podstawę do wniesienia protestu może stanowić dopuszczenie się przestępstw przeciwko wyborom, naruszenie przepisów ustawy dotyczących:
1) głosowania
2) ustalenia wyników głosowania
3) ustalanie wyników wyborów

Wygaśnięcie i obsadzenie mandatu w trakcie kadencji
Mandat posła lub senatora:
a) odmowa złożenia ślubowania
b) utrata prawa wybieralności
c) zrzeczenie się mandatu
d) uchylanie się w okresie 3 miesięcy od złożenia ślubowania
e) śmierć posła lub senatora
f) złożenie niezgodnego z prawda oświadczenia w sprawie służby lub współpracy z organami bezpieczeństwa w latach 1944 – 1990
g) powołanie na stanowisko Prezesa NIK, Prezesa NBP etc.

Mandatu przedstawicielskiego nie mogą sprawować także sędzia, prokurator, urzędnik służby cywilnej itp.
W sprawach pozbawienia mandatu posła orzeka Trybunał Stanu.

12. Wybrani do Sejmu posłowie i do Senatu senatorowie są przedstawicielami narodu. Posiadają tzw. mandat przedstawicielski, a więc coś w rodzaju pełnomocnictwa, które pretenduje ich do sprawowania urzędu). Mandat poselski i senatorski na trzy cechy:

Nie można być jednocześnie posłem i senatorem. Art. 103 mówi o tym, że mandatu poselskiego/senatorskiego nie można łączyć ze:

 

Z funkcją posła lub senatora związany jest przywilej immunitetu parlamentarnego. Posłowi/senatorowi zapewnia on nietykalność osobistą oraz zwalnia z odpowiedzialności sądowej. Zgodnie z art. 105 poseł/senator nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za swoją działalność, wchodzącą w zakres sprawowania przez niego mandatu ani w czasie jego trwania, ani po jego wygaśnięciu. Za swoją działalność poseł/senator odpowiada wyłącznie przed Sejmem/Senatem. W przypadku gdy zostaną naruszone prawa osób trzecich może być pociągnięty do odpowiedzialności sądowej tylko za zgodą Sejmu/Senatu. Jeśli postępowanie karne zostało wszczęte przed wyborem na posła/senatora, wówczas ulega ono zawieszeniu do czasu wygaśnięcia mandatu. Poseł/senator może sam wyrazić zgodę na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej. Jeśli osoba pełniącą funkcję posła/senatora zostanie przyłapana na gorącym uczynku, wówczas może być zatrzymana pod warunkiem, gdy jest to niezbędne dla dobra postępowania. O zatrzymaniu posła/senatora powiadamia się bezzwłocznie Marszałka Sejmu/Marszałka Senatu. Może on nakazać zwolnienie zatrzymanego.

 

Poseł/senator nie może prowadzić działalności gospodarczej, jeśli osiągane korzyści majątkowe pochodzą ze skarbu państwa lub z budżetu organów samorządowych. Jeśli ten zapis konstytucyjny zostanie załamany, poseł/senator może zostać pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu.

incopatibilites- rację wprowadzenia przepisów dotyczących nie połączalności stanowisk poza zapewnieniem realizacji zasady podziału władzy, jest też stworzenie gwarancji dla wolnego charakteru mandatu przedstawicielskiego. W tym przypadku incompatibilitas polega na wskazaniu tych stanowisk, których zdaniem ustawodawcy nie można łączyć ze sprawowaniem mandatu przedstawicielskiego. Zgodnie z postanowieniami nowej Konstytucji mandatu posła nie można łączyć z funkcja Prezesa NBP, Prezesa NIK, Rzecznika Praw Obywatelskich, oraz ambasadora nie można także być równocześnie posłem i senatorem, również Prezydent nie może piastować żadnego innego stanowiska urzędu.

13. Parlament w Polsce składa się z dwóch izb – sejmu i senatu.
Wybory do Sejmu i Senatu zarządza Prezydent, nie później niż na 90 dni przez upływem końca kadencji, na dzień wolny od pracy przypadający w ciągu 30 dni przed upływem kadencji. Nie można kandydować jednocześnie do Sejmu i Senatu. Pierwsze posiedzenie Sejmu i Senatu Prezydent Rzeczpospolitej zwołuje na dzień przypadający w ciągu 30 dni od dnia wyborów.

Droga ustawodawcza:
Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom, Senatowi, Prezydentowi Rzeczpospolitej, Radzie Ministrów oraz grupie co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu. Wnioskodawcy przedstawiają skutki finansowe wykonania ustawy. Sejm rozpatruje projekt w trzech czytaniach. Wnioskodawcy, posłowie i Rada Ministrów maja prawo wnoszenia poprawek w czasie rozpatrywania przez Sejm. Wnioskodawca może wycofać projekt do czasu zakończenia 2 czytania. Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów przy obecności połowy posłów. Uchwaloną ustawę Marszałek Sejmu przekazuje Senatowi. Ten ma 30 dni by ją zatwierdzić, odrzucić lub wnieść poprawki. Uchwałę Senatu (odrzucenie lub poprawki) uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów, przy obecności połowy posłów. Następnie Marszałek Sejmu przekazuje ustawę do podpisu Prezydentowi Rzeczpospolitej, który ma 21 dni na podpisanie i ogłoszenie w dzienniku ustaw. Może także wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego, ale w wypadku zgodności z Konstytucją musi ustawę podpisać. Prezydent może także z umotywowanym wnioskiem przekazać uchwałę Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Po ponownym uchwaleniu ustawy większością 3/5 głosów, Prezydent podpisuje ustawę w ciągu 7 dni i ogłasza w Dzienniku Ustaw. W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm, Prezydentowi nie przysługuje prawo odwołania się do Trybunału Konstytucyjnego.
Sejm może uznać projekt ustawy jako pilny (z wyjątkami) wtedy termin rozpatrzenia przez Senat wynosi 14 dni a termin podpisania przez Prezydenta wynosi 7 dni.


Sejm
Sejm składa się z 460 posłów, wybieranych w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, proporcjonalnych i tajnych. Wybrany do Sejmu może być obywatel mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 21 lat. Poseł jest reprezentantem całego narodu i nie może być związany żadnymi instrukcjami wyborców. Chroni go immunitet poselski. Mandatu posła nie można łączyć z niektórymi funkcjami publicznymi, takimi jak funkcja Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich. Zakaz ten nie dotyczy członków Rady Ministrów i sekretarzy stanu w administracji rządowej.

Kadencja Sejmu trwa 4 lata. Sejm może skrócić swoją kadencję uchwałą podjętą większością co najmniej dwóch trzecich ustawowej liczby posłów lub, w szczególnych okolicznościach, kadencja ta może zostać skrócona przez prezydenta.

Struktura:
Marszałek Sejmu : Marek Borowski
Wicemarszałkowie Sejmu: Tomasz Nałęcz, Donald Tusk, Janusz Wojciechowski (PSL)

Organami Sejmu są: marszałek Sejmu, prezydium Sejmu, Konwent Seniorów, komisje sejmowe. Posłowie tworzą w Sejmie kluby lub koła (ich podstawą jest przynależność do partii lub ugrupowań politycznych; klub tworzy co najmniej 15 posłów, koło - 3 posłów).

Marszałek reprezentuje Sejm, zwołuje posiedzenia Izby i przewodniczy jej obradom, kieruje pracami Prezydium Sejmu, zwołuje Konwent Seniorów, nadaje bieg inicjatywom ustawodawczym. W razie opróżnienia urzędu Prezydenta Marszałek Sejmu sprawuje funkcje głowy państwa.

Wybierani przez Sejm Marszałek i Wicemarszałkowie tworzą Prezydium Sejmu, które ustala plan i kalendarz prac Sejmu, opiniuje sprawy wniesione przez Marszałka, organizuje współpracę między komisjami sejmowymi, dokonuje wykładni regulaminu Sejmu. W posiedzeniach Prezydium Sejmu bierze udział z głosem doradczym Szef Kancelarii Sejmu Krzysztof Czeszejko-Sochacki. Marszałek Sejmu może zaprosić na posiedzenie Prezydium Sejmu również inne osoby

W skład Konwentu Seniorów wchodzą: Marszałek, wicemarszałkowie, przewodniczący lub wiceprzewodniczący klubów oraz przedstawiciele porozumień, o których mowa w art. 8 ust. także klubów parlamentarnych, jeśli reprezentują co najmniej 15 posłów oraz kół parlamentarnych reprezentujących w dniu rozpoczęcia kadencji Sejmu osobną listę wyborczą. Kompetencje Konwentu Seniorów są wyłącznie doradcze.

Sejm wyłania ze swego grona stałe komisje, które rozpatrują i przygotowują sprawy, nad którymi pracuje Sejm, opiniują sprawy przekazane pod ich obrady przez Sejm, Marszałka lub Prezydium Sejmu.

Senat:
Składa się ze 100 senatorów, wybieranych na okres 4 lat w głosowaniu tajnym, w wyborach powszechnych, bezpośrednich. Kadencja trwa 4 lata. Wybrany do Senatu może być obywatel polski, mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 30 lat.

Struktura:
Organami Senatu są: Marszałek Senatu Prezydium Senatu Konwent Seniorów (czyli marszałek i wicemarszałkowie

Marszałek Senatu pełni funkcję reprezentacyjną, zwołuje posiedzenia Izby, ustala projekt porządku dziennego obrad i im przewodniczy (może to robić jeszcze jeden z trzech zastępców). Marszałek i wicemarszałkowie tworzą prezydium. Wraz z przedstawicielami klubów senackich wchodzą także w skład Konwentu Seniorów (spotkania dotyczą z reguły porządku obrad, bądź przebiegu prac Senatu).

Senatorzy pracują w czternastu komisjach stałych. W sierpniu 2000 roku powołano Komisję Nadzwyczajną Legislacji Europejskiej. Rozpatruje ona ustawy, uchwalone przez Sejm, dostosowujące polskie prawo do prawa Unii Europejskiej.

14.

Zgromadzenia Narodowego nie należy traktować jako odrębnej izby parlamentu. Zgromadzenie nie jest „trzecią” izbą parlamentarną. Nie można go również traktować , jako super izby – izby nadrzędnej nad Sejmem i Senatem.

Zgromadzenie Narodowe tworzą posłowie i senatorowie obradujący wspólnie. Posłowie i senatorowie są automatycznie członkami Zgromadzenia. Posiadają takie same prawa i obowiązki. Każdy z nich ma prawo do głosu, a każdy głos jest równy sobie.

Posłów jest senatorów 100, Zgromadzenie Narodowe liczy więc 560 członków.

Kadencja Zgromadzenia trwa 4 lata.

Obradom Zgromadzenia Narodowego przewodniczy Marszałek Sejmu lub w jego zastępstwie Marszałek Senatu.

Zgromadzenie uchwala swój regulamin, w formie uchwały.

Kompetencje Zgromadzenia dotyczą przede wszystkim relacji Prezydent – parlament.

Do uprawnień Zgromadzenia Narodowego należą:

Uznanie trwałej niezdolności Prezydenta do sprawowania urzędu następuje większością 2/3 głosów ustawowej liczby parlamentarzystów.

Natomiast postawienie Prezydenta w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu następuje na wniosek 140 członków Zgromadzenia. Do podjęcia uchwały wystarczy większość 2/3 głosów członków Zgromadzenia Narodowego.

Zgromadzenie może wysłuchać orędzia Prezydenta.

15. Parlament pełni następujące funkcje:

Na mocy funkcji ustrojodawczej Sejm może uchwalić konstytucję bądź wprowadzić do niej zmiany. Parlament decyduje o ustroju państwa.

 

Funkcja ustawodawcza parlamentu należy do jego podstawowych zadań. Parlament posiada na jej mocy prawo do stanowienia ustaw, które są podstawowymi aktami prawnymi, powszechnie obowiązującymi w Polsce.

 

Funkcja kontrolna przysługuje tylko Sejmowi, a polega sprawowaniu kontroli nad rządem. Sejm może to czynić używając od tego następujących „narzędzi”:

 

Funkcja kreacyjna polega na powoływaniu członków, wchodzących w skład organów państwowych. Sejm wyznacza członków Trybunału Stanu i Trybunału Konstytucyjnego. Za zgodą Senatu, wskazuje kandydata na prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, prezesa Narodowego Banku Polskiego oraz prezesa Instytutu Pamięci Narodowej.

 

Sejm i Senat wspólnie wyznaczają kandydatów Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji (2 osoby – Sejm, 2 osoby – prezydent, 1 osoba – Senat), członków Krajowej Rady Sądownictwa (4 osoby – Sejm, 2 osoby – Senat) oraz członków Rady Polityki Pieniężnej (3 osoby – Sejm, 3 osoby – Senat). 

16. Kontrola konstytucyjności prawa jest następstwem zgodności całego zbudowanego systemu prawa w państwie. Bez względu na różnice ustrojów poszczególnych państw, kontrola konstytucyjności prawa realizowana może być w formie politycznej bądź w formie kontroli sądowej. Kontrola polityczna tworzona jest na podstawie kryteriów mających za zadanie osiągnięcie konkretnych celów, bez zachowania procedur, i zazwyczaj stanowi tylko jedną z wielu funkcji realizujących ją organów. Kontrolę sądową realizują sądy i organy typu sądowego działając w oparciu o model postępowania jurysdykcyjnego.
Sądowa kontrola konstytucyjności prawa ukształtowała dwa zasadnicze systemy ? europejski i amerykański. Europejski system kontroli ukształtowany

jest tak, że nadrzędnej pozycji parlamentu uchwalającego ustawy, przeciwstawiona została jurysdykcja konstytucyjna powołanego sądu konstytucyjnego, usytuowanego poza systemem sądów powszechnych. Sędziowie zostali wyposażeni w atrybut niezawisłości podlegającej konstytucji, dzięki czemu mają możliwość interpretowania i kwestionowania ustaw będących w niezgodzie z konstytucją. Najważniejszą cechą amerykańskiego systemu kontroli jest jej konkretny charakter. Przejawia się w tym, że sądy w trakcie rozpoznawania i rozstrzygania konkretnej sprawy, na wniosek strony powołującej się na niezgodność z konstytucją aktu stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia, mogą uznać akt za niezgodny z konstytucją i nie zastosować go, choć nie posiadają prawa jego uchylenia. W systemie amerykańskim sądowa kontrola konstytucyjności prawa stanowi jedną z zasadniczych instytucji systemu trójpodziału władzy. Poprzez jej realizację władza sądownicza ?hamuje? i ?równoważy? pozycję władzy ustawodawczej.
W Polsce instytucja ta nie występowała w okresie międzywojennym. W czasie trwania państwa socjalistycznego, w systemie monopolistycznej władzy, z zasadą zwierzchniej pozycji parlamentu w całym systemie państwa ? ustrój taki dominował od 22 lipca 1952 roku w oparciu o pogląd braku potrzeb poza parlamentowych form kontroli konstytucyjności prawa. Rok 1976 przynosi efekt powierzenia Radzie Państwa czuwania nad zgodnością prawa z konstytucją. Pomysł ten minął się absolutnie z jego celem i nie znalazł zastosowania w praktyce. Dopiero wprowadzenie do polskiego systemu ustrojowego Trybunału Konstytucyjnego, jako instytucji realizującej sądowy model kontroli konstytucyjności prawa, stworzyło przesłanki kształtowania skutecznych gwarancji przestrzegania Konstytucji w procesie tworzenia prawa. W dniu 26 marca 1982 roku wchodzi w życie ustawa o wprowadzeniu do polskiego prawa Trybunału Konstytucyjnego, co skutkowało również zmianą Konstytucji PRL.

17. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje rozporządzenia i zarządzenia na zasadach określonych w art. 92 i art. 93 Konstytucji oraz wydaje postanowienia w zakresie realizacji pozostałych swoich kompetencji.

 

Korzystając ze swoich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji, Prezydent wydaje akty urzędowe. Akty te można podzielić na dwie grupy. Pierwsza, to takie akty, które dla swojej ważności, wymagają podpisu (tzw. „kontrasygnaty”) Prezesa Rady Ministrów (Premiera). Dokonując kontrasygnaty Premier przyjmuje za konkretny akt polityczną odpowiedzialność przed Sejmem.

 

Wśród aktów urzędowych wydawanych przez Prezydenta nie wymagających podpisu Premiera są:

Zgodnie z polską konstytucją prezydent ponosi za swoje działania odpowiedzialność konstytucyjną. Za podejmowane przez siebie decyzje może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu za naruszenie konstytucji lub ustaw. Przed Trybunałem Stanu może prezydenta postawić Zgromadzenie Narodowe uchwałą 2/3 głosów ustawowej liczby członków. Prezydent ponosi także odpowiedzialność karną za popełnienie przestępstwa.

 

Prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed parlamentem. Prowadzona przez niego polityka nie jest więc przedmiotem obrad obu izb. Nie może też być pozbawiony sprawowanego urzędu z politycznych przyczyn. Istnienie wymogu kontrasygnaty daje pewną możliwość Radzie Ministrów do oddziaływania na politykę prowadzoną przez prezydenta.

18. Rada Ministrów, ciało konstytucyjne, drugi obok prezydenta RP organ państwa w zakresie władzy wykonawczej, wyodrębniony organizacyjnie, funkcjonalnie i kompetencyjnie. Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną, kieruje całością administracji rządowej, a także decyduje we wszystkich sprawach, których konstytucja i ustawy nie zastrzegają dla Prezydenta RP, samorządu lub innego organu administracji państwowej.

W skład Rady Ministrów wchodzą: prezes Rady Ministrów (premier), wiceprezesi (wicepremierzy), ministrowie, ministrowie "bez teki” oraz przewodniczący komitetów (np. Komitetu Badań Naukowych, Komitetu Integracji Europejskiej). Prezydent desygnuje premiera i na jego wniosek powołuje Radę Ministrów, następnie konieczne jest uzyskanie wotum zaufania od sejmu. Jeżeli procedura ta nie przyniesie skutku, to prawo wyboru premiera i rządu przechodzi na sejm, jeżeli nie uda się to w ciągu 14 dni, prezydent powołuje rząd, a jeśli nie uzyska on sejmowego wotum zaufania, to sejm zostaje rozwiązany. Rada Ministrów ponosi polityczną odpowiedzialność przed sejmem (tzw. konstruktywne wotum nieufności — wyrażaniu wotum nieufności musi towarzyszyć wybór nowego premiera), wotum nieufności sejm może też wyrazić poszczególnym ministrom. Za naruszenie konstytucji i ustaw premier i poszczególni ministrowie ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu.

Rada Ministrów:

Do Rady Ministrów należą sprawy polityki państwa nie zastrzeżone dla innych organów państwowych oraz samorządu terytorialnego (art. 146 ust. 2 Konstytucji).

19. Trybunał Konstytucyjny, pod względem ustrojowym jest tzw. sądem konstytucyjnym, organem powoływanym we współczesnych państwach prawnych do czuwania nad zgodnością z konstytucją tworzonych aktów prawnych. W Polsce, samodzielna, konstytucyjna instytucja władzy sądowniczej powołana na mocy ustawy z 1982 (nowelizowanej w 1989), której głównym zadaniem jest kontrolowanie zgodności prawa z Konstytucją RP oraz formułowanie jego wykładni.

Główne aspekty działalności Trybunału Konstytucyjnego:

1. badanie zgodności aktów normatywnych:

- ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,
- ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,
- przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,

2. rozstrzyganie sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa,

3. orzekanie o zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych,

4. uznawanie przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej.

Trybunał sprawuje dwa rodzaje kontroli aktów normatywnych:
- prewencyjną, prawo przyznaje tylko Prezydentowi RP kompetencje zwrócenia się w tym trybie do Trybunału (odnosi się to tylko do ustaw już uchwalonych przez Sejm i Senat i przedstawionych Prezydentowi do podpisu oraz do umów międzynarodowych przedstawionych Prezydentowi do ratyfikacji). Trybunał sprawdza zgodność tych całych aktów prawnych lub poszczególnych przepisów z Konstytucją. Jego orzeczenie jest ostateczne - jeśli orzeczenie stwierdza niezgodność z konstytucją akt prawny lub jego część "upada", gdy orzeczenie stwierdza zgodność z konstytucją Prezydent bezwzględnie musi podpisać ten akt (nie może już zastosować weta).
- następczą, kontrolowane są obowiązujące normy prawne - ustawy, umowy międzynarodowe oraz przepisy prawa wydawane przez centralne organy państwa. Prawo postawienia wniosku związanego z kompetencjami Trybunału Konstytucyjnego mają m.in.: Prezydent RP, marszałek Sejmu i Senatu, premier, posłowie (co najmniej 50), senatorowie (co najmniej 30), pierwszy prezes Sądu Najwyższego, prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, Prokurator Generalny, prezes Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich. Trybunał Konstytucyjny rozpatruje też skargi konstytucyjne wniesione przez obywateli, skargę może wnieść każdy, powołując się na zarzut naruszenia jego konstytucyjnie gwarantowanych praw i wolności, przesłanką wniesienia skargi jest wyczerpanie innych dostępnych środków prawnych, zwłaszcza drogi sądowej oraz dochowanie terminów przewidzianych w prawie. Ta forma kontroli konstytucyjności aktów normatywnych należy wyłącznie do Trybunału Konstytucyjnego. Ani Sąd Najwyższy, ani sądy powszechne, ani sądy administracyjne nie mogą samodzielnie rozstrzygać tych kwestii, ale jeżeli dojdą do przekonania o niekonstytucyjności danego przepisu, mogą inicjować postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym przedstawiając pytanie prawne. Kontroli podlegają tylko akty (normy) obowiązujące.

Trybunał Konstytucyjny tworzy 15 sędziów wybieranych przez Sejm na 9–letnią kadencję, nie mogą być ponownie wybrani. Sędziowie Trybunału Konstytucyjnego są niezawiśli i podlegają tylko konstytucji. Nie mogą też, w okresie zajmowania stanowiska, należeć do partii politycznej, związku zawodowego oraz łączyć tych funkcji z pełnieniem mandatu posła lub senatora.

Trybunał Konstytucyjny stanowi jedną z formalnych gwarancji praworządności.

Trybunał Stanu, organ sądowy powołany do orzekania o odpowiedzialności konstytucyjnej osób zajmujących najwyższe stanowiska państwowe.

Trybunał Stanu II Rzeczypospolitej

W II Rzeczpospolitej Trybunał Stanu rozpatrywał sprawy dotyczące prezydenta (do 1935) oraz członków rządu oskarżonych o pogwałcenie konstytucji lub ustaw, działanie na szkodę państwa lub narażenie go na niebezpieczeństwo. Składał się z Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego i członków wybieranych przez sejm i senat spoza ich grona. Jedyna sprawa rozpatrywana przez Trybunał Stanu okresu II Rzeczpospolitej dotyczyła ministra skarbu G. Czechowicza, oskarżonego (1929) o przekroczenia budżetowe.

Trybunał Stanu po II wojnie światowej

Po II wojnie światowej Trybunał Stanu został przywrócony ustawą konstytucyjną z 1982. Rozpatruje sprawy o naruszenie konstytucji i ustaw przez: Prezydenta RP, członków rządu, prezesa Najwyższej Izby Kontroli, prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prokuratora Generalnego, kierowników urzędów centralnych, członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych oraz osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie ministerstwem.

O składzie Trybunału Stanu decyduje każdy kolejno wybrany sejm na swoim pierwszym posiedzeniu, wybierając jego członków na okres swojej kadencji (4 lata, chyba że nastąpi wcześniejsze rozwiązanie parlamentu).

W skład Trybunału Stanu wchodzą: przewodniczący, 2 zastępców i 16 członków. Przewodniczącym z urzędu jest Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, pozostałe osoby wybierane są spoza grona sejmu. Do Trybunału Stanu mogą zostać wybrani obywatele polscy korzystający z pełni praw obywatelskich, nie karani sądownie, nie zatrudnieni w organach administracji państwowej. Członkowie Trybunału Stanu są niezawiśli i podlegają tylko ustawom.

Trybunał Stanu może orzekać kary: utratę czynnego i biernego prawa wyborczego, zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk, utratę wszystkich lub niektórych orderów, odznaczeń i tytułów honorowych, może również wymierzać kary przewidziane w ustawach karnych. Ściganie przez Trybunał Stanu jest dopuszczalne przez 10 lat od popełnienia czynu, a w przypadku przestępstwa - w okresie przewidzianym przez ustawę.

21) Status sędziego

Sędzia, osoba mająca prawo rozstrzygania spraw i wymierzania sprawiedliwości. W Polsce sędzia jest niezawisły (podlega wyłącznie ustawie). Sędzia penitencjarny sprawuje nadzór nad przebiegiem wykonania kary pozbawienia wolności, sędzia polubowny (arbiter) to członek kolegium powołanego do rozstrzygnięcia sporu majątkowego (na mocy umowy między stronami), sędzia śledczy prowadzi śledztwo w sprawach karnych (w prawie polskim nie istnieje ten urząd)), sędzia pokoju (Wielka Brytania, USA, Francja) to samodzielny sędzia niezawodowy decydujący w sprawach drobniejszych.
Najistotniejszy aspekt niezawisłości sądownictwa stanowi osobista niezawisłość sędziów. Niezawisłość sędziowska ma dwojaki charakter pozytywny i negatywny. Pozytywny sprowadza się do podejmowania bezstronnych orzeczeń na podstawie kryteriów niezależnych do subiektywnych ocen sędziego podejmuje decyzje, na podstawie prawa, zgodnie z wewnętrznym przekonaniem sędziego podejmującego decyzje, na podstawie prawa, zgodnie z wewnętrznym przekonaniem sędziego. Negatywny przejaw niezawisłości polega na uwolnieniu sędziego od wszelkich nacisków z zewnętrz. Zapewnianiu tych dwóch elementów służą gwarancje niezawisłości. Do gwarancji niezawisłości sędziowskiej należą zarówno czynniki materialne, jako formalne. Do gwarancji materialnych niezawisłości należy zaliczyć cechy osobowości sędziego oraz kulturę polityczna i prawna społeczeństwa, w ty przede wszystkim elit rządzących. Cechy osobowości sędziego oraz jego poziom moralny uznane są zarówno przez ustawodawcę, ja i doktrynę. Wysoki poziom etyczny, doświadczenie zawodowe i kultura polityczna sędziego stanowią obok organizacyjnych przepisów procesowych najlepsze gwarancje bezstronności. Za najważniejsza przesłankę niezawisłości uznać należy sposób obsadzenia, a w szczególności sposób opróżniania stanowiska sędziowskiego. Zgodnie z art. 42 Małej Konstytucji sędziów powołuje Prezydent na wniosek Rady Sądownictwa. Kandydatów na stanowiska sędziów przedstawiają Krajowej Radzie Sądownictwa zgromadzenie ogólne sędziów w sądach w podwójnej liczbie do nie obsadzonych stanowisk. Na stanowiska sędziego w sądach powszechnych może być powołana osoba, która: 
· Posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich.
· Jest nieskazitelnego charakteru
· Ukończyła wyższe studia prawnicze
· Odbyła aplikacje sądową lub prokuratorską
· Złożyła egzamin sędziowski lub prokuratorski
· Pracowała w charakterze asesora sądowego lub prokuratorskiego przynajmniej rok
· Ukończyła 26 lat
Do uzyskania stanowiska sędziego sądu apelacyjnego wymagany jest pięcioletni staż sędziowski. Na stanowisko sędziego Sądu Najwyższego może być powołana osoba, która posiada kwalifikacje wymagane do objęcia stanowiska sędziego w sądach powszechnych a ponadto wyróżnia się wysokim poziomem wiedzy prawniczej oraz doświadczeniem zawodowym oraz wykazuje co najmniej 10 okresem pracy lub służby na stanowisku sędziego, prokuratora, arbitra, radcy prawnego albo wykonywania zawodu adwokata lub pracy na samodzielnym stanowisku w organach administracji państwowej, z którym związana była praktyka prawniczą, zwłaszcza w udział w orzekaniu. Do sprawowania funkcji sędziego dopuszczeni zostali profesorowie i doktorzy habilitowani nauk prawnych. Funkcje sędziego w Izbie Wojskowej Sądu Najwyższego mogą pełnić wyłącznie oficerowie zawodowi. 
Odwołać sędziego może Prezydent wyłącznie w przypadkach gdy:
· Zrzekł się on ze swojego stanowiska
· Stał się na trwale niezdolny do wykonywania obowiązków w skutek choroby lub ułomności
· Przekroczył 65 lat życia, chyba że Krajowa Rada Sądownictwa wyrazi zgodę na dalsze pełnienie tej funkcji sędziowskich, nie dłużej jednak niż do ukończenia 70 lat
· Zawarł związek małżeński z osoba, która wykonuje zawód adwokata, a osoba tanie zaprzestała go wykonywać w terminie 3 miesięcy od zawarcia związku małżeńskiego. 
Utrata stanowiska sędziego następuje także z mocy prawa w wypadku orzeczenia sądu dyscyplinarnego o wydaleniu ze służby lub skazania przez sad na karę pozbawienia praw publicznych. Podobną rolę gwarancyjna jak nieodwołalność sędziego spełnia ograniczenie możliwości administracyjnych i arbitralnych form przeniesienia sędziego na inne stanowisko niekoniecznie w tym samym sadzie. Może to się odbyć za zgoda sędziego, a bez zgody po wyrażeniu stanowiska Krajowej Rady Sądownictwa.
Ważna gwarancja niezawisłości jest zakaz przynależności sędziów do partii politycznych i zakaz prowadzenia przez nich działalności politycznej. Zakaz ten nie dotyczy jednak sędziów piastujących mandaty posłów lub senatorów. 
Z odpolitycznieniem dotychczasowej roli sędziów wiąże się zmiany roty ślubowania i eliminacja z niej wszelkich zwrotów o zabarwieniu politycznym. Zasada niezawisłości zagwarantowana jest także przez immunitet sędziowski, który chroni sędziów przed możliwością nieuzasadnionego pociągnięcia ich do odpowiedzialności karnej. Sędzia nie może być zatrzymany ani pociągnięty do odpowiedzialności karnej, zarówno sadowej i administracyjnej, bez zezwolenia właściwego sądu a za wykroczenie odpowiada jedynie dyscyplinarnie. Niezawisły status sędziów został poważnie wzmocniony poprzez zwiększenie uprawnień samorządu sędziowskiego, który uzyskał zasadniczy wpływ na sprawy osobowe i organizacyjne sądów. Znalazło to wyraz zwłaszcza w składzie i kompetencji Krajowej Rady Sadownictwa. Należy zaznaczyć, że niezawisłość sądownictwa umacniają i uzupełniają wszystkie pozostałe konstytucyjne zasady organizacji i funkcjonowania sądów.

22) Gwarancje sędziego

Gwarancje niezawisłości sędziów p. nr 118
Niezawisłość sędziowska- niedopuszczalność jakiejkolwiek ingerencji z zewnątrz lub wywierania nacisku na sędziego w kierunku takiego czy innego rozstrzygnięcia sprawy.
Gwarancje o charakterze organizacyjnym:1 ) oddzielenie organizacyjne sądów od organów innych władz,2) ustawowe określenie zakresu jurysdykcji poszczególnych sądów,3) dostarczenie przez państwo środków umożliwiającym sądom prawidłowe wypełnianie ich funkcji.
Gwarancje o charakterze funkcjonalnym:1 ) zakaz ingerencji organów innych władz w orzecznictwo sądów (wyjątek stanowi tu przyznane prezydentowi prawo łaski),2) zakaz wydawania ustaw z mocą wsteczną,3) pozostawienie wyłącznie sądowi decydowania o tym, czy przedłożona mu sprawa należy do jego kompetencji.
Gwarancje o charakterze procesowym: 1 ) jawność postępowania sądowego,2) tajność narady sędziowskiej, 3) kolegialność orzekania,4) swobodna ocena dowodów,5) instytucja wyłączenia sędziego od udziału w konkretnej sprawie.
Gwarancje dotyczące pozycji sędziego:1) ustawowe określenie wymogów, jakie powinni spełniać kandydaci na sędziów poszczególnych sądów i trybunałów zapewniające z jednej strony odpowiednie kwalifikacje zawodowe i moralne sędziego, a z drugiej strony swobodę ubiegania się każdego, kto spełnia określone prawem warunki o uzyskanie urzędu;2) powoływanie wszystkich sędziów przez Prezydenta RP, na wniosek KRS; oznacza to, że sądy nie tylko działają w imieniu państwa wydając wyroki, ale też państwo, a konkretnie jeden z jego naczelnych organów, powołuje sędziów; 3) powoływanie sędziów na czas nieoznaczony zapewniające im stabilizację zawodową; 4) nieusuwalność sędziów z urzędu oznaczająca, że złożenie sędziego z urzędu, zawieszenie w urzędowaniu, przeniesienie do innej siedziby lub na inne stanowisko wbrew jego woli może nastąpić jedynie na mocy orzeczenia sądu i tylko w wypadkach wyraźnie przewidzianych w ustawie oraz w trybie tą ustawą określonym; 5) immunitet sędziowski oznaczający, że sędzia nie może być, bez uprzedniej zgody sądu określonego w ustawie, pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności; nie może on też być zatrzymany bądź aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania; o zatrzymaniu sędziego powiadamia się niezwłocznie prezesa właściwego sądu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego;6) niepołączalność stanowiska sędziego z należeniem do partii politycznej, związku zawodowego oraz z prowadzeniem działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziowskiej; 7) materialna niezależność sędziów'; sędziowie powinni mieć zapewnione wynagrodzenie odpowiadające godności ich urzędu oraz zakresowi ich obowiązków.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Rozporządzenie, PRAWO, STUDIA, PRAWO KONSTYTUCYJNE, OPRACOWANIE ZAGADNIEŃ EGZAMINACYJNYCH
Konstytucyjny system organów państwowych opracowane zagadnienia egzaminacyjne
Opracowanie zagadnień na prawo handlowe
Zagadnienia egzaminacyjne Prawo Prasowe
Zagadnienia egzaminacyjne-prawo[1], Studia, Prawo, Egzamin
EKONOMIA - opracowane zagadnienia (egzamin - dr A.Cybula)
podstawy ekonomii wydanie 3 opracowanie zagadnień egzami XB6IM6EJ454DCWUTMGAL3A5F7N3PYACYS7LHEFQ
Zrozumieć Rozwój - opracowanie zagadnień egzaminacyjnych TRS
Opracowanie zagadnień egzaminacyjnych z fizyki
PRAWO KONSTYTUCYJNE - pytania egzaminacyjne, Prawo Konstytucyjne
FIZYKA OPRACOWANIE ZAGADNIEŃ EGZAMINACYJNYCH
Opracowane zagadnienia egzaminacyjne 2010, do Szkoły, matura, praca mgr i podyplom., encyklopedie, ś
opracowane zagadnienia egzaminacyjne 11 Spis treści
zagadnienia egzaminacyjne prawo
opracowane zagadnienia, notatki prawo administracyjne

więcej podobnych podstron