Rozdział 4. Model psychodynamiczny

• Zainteresowanie psychodynamiki- siły psychologiczne, świadome i nieświadome, wyznaczające funkcjonowanie psychiki ludzkiej; siły wchodzą w konflikty

• Gdy konflikty dobrze rozwiązane człowiek rozwija się i nabiera energii

• Freud

• Problem energii psychicznej (wtedy popularne badania nad energią fizyczną)

• Jakim jest wykorzystywana, jakim zmianom podlega

• Najważniejsze pojęcia: konflikt, lęk, obrona

• Rozwój psychoseksualny

• Libido- forma energii psychicznej, która może być skojarzona z działaniami dającymi przyjemność; jeszcze za nim seksualność osiągnie dorosłą formę- energia seks. Występuje w libido (łac. Pragnienie)

Faza oralna

- ssanie- przyjemność

- język, usta- sfery erogenne

- faza ta pozwala przeżywać przyjemną zależność; dzieci, dla których szczególnie przyjemna mogą ulec fiksacji

prowadzi to do ukształtowania oralnych cech charakteru: zachowanie się w sposób zależny

- dzieci które wtedy przeżyły silny konflikt- odnoszenie się do innych nieufnie

Faza analna

- dziecko gdy staje się bardziej autonomiczne, napotyka barierę kontroli (słowo „nie”)

- trening czystości - okazja do przeżywania radości z samokontroli, obsypywane jest pochwałami; dla innych okazja do buntu, przeciwstawiania woli rodziców woli własnej, coraz silniejszej

- uwaga jaką rodzice poświęcają treningowi czynności kieruje zainteresowanie dziecka ku sferze analnej, ku budzącym się tam wrażeniom zmysłowych i ku odchodom

- dużo okazji do konfliktu i fiksacji

jeśli konflikt nierozwiązany- skłonność do brudzenia, nieporządku i buntu

- dziecko chwalone- odnosi się w przyszłości do odchodów niezwykle porządnie, traktuje je jako coś bardzo ważnego analne cechy charakteru: zamiłowanie do porządku, skąpstwo, upór

Faza falliczna

- wcześniejsze fazy wiązały się z procesami biologicznymi

- tu: przyjemność z drażnienia narządów płciowych, wstęp do dojrzałych zachowań seksualnych

- ciekawość- własnego ciała, ciał innych ludzi

-kompleks Edypa- powszechne u małych dzieci pragnienie pozbycia się rodzica tej samej płci i wzięcia w posiadanie rodzica płci przeciwnej

- chłopcy odrywają, że ojciec jest silniejszy- kraniec kompleksu Edypa przynosi lęk przed kastracją

- u dziewczynek zazdrość o członek, chce wejść w jego posiadanie mając z ojcem dziecko, ale matka silniejsza, a ojciec stawia opór

- ten intensywny konflikt prowadzi nie tylko do zaniechania działania lecz też do identyfikacji z rodzicem tej samej płci

- identyfikacja jest mechanizmem obronnym, dziecko uzewnętrznia te wartości, które zabraniają kazirodztwa

Faza utajenia

- konflikt edypalny wyczerpuje i przeraża

- atencji fazie latencji dziecko całą swoją uwagę skupia na opanowaniu sprawności społecznych i poznawczych

Faza genitalna

- budzą się ponownie impulsy seksualne, mają postać bardziej uspołecznioną (seksualność małego dziecka jest narcystyczna)

- ludzie stają się teraz wartością samą w sobie

- altruizm

- część energii znajduje ujście w pracy

- w pełni rozwinięta dojrzałość seksualna wiąże się ze zdolnością do miłości i pracy

- sublimacja- przemieszczenie energii płynącej z libido ze względnie narcystycznych źródeł gratyfikacji ku takim sposobom osiągania zadowolenia, które dostarczają gratyfikacji innym

3 procesy składowe osobowości

• ID (to)

• Pochodzenie biologiczne, wpływa na osobowość dostarczając energii

• Rządzi się zasadą przyjemności- natychmiastowe rozładowanie napięcia i zaspokojenie impulsów

• Gdyby ludźmi kierowało tylko id zachowywaliby się ja rozpuszczone dzieci

• EGO (ja)

• Funkcja- zaspokajanie pragnień powstałych w id w zgodzie z wymogami rzeczywistości

• Odracza zaspokajanie impulsów id aż nadjedzie właściwy moment

• „ego zwykło realizować wolę id tak, jakby była to jego własna wola”

• wykorzystuje procesy myślowe tj.: rozumowanie, zapamiętywanie, ocena, planowanie

• SUPEREGO (nadja)

• Procesy umysłowe obejmujące sumienie i ideały

• Sumienie powstaje dzięki rodzicom- do jego rozwoju prowadzi skuteczne rozwiązanie kompleksu Edypa; efekt uwewnętrznienie poglądów społeczeństwa na temat dozwolonych i niedozwolonych myśli, impulsów i zachowań

• Procesy superego- nieracjonalne- tak jak id

• Osobowość zdrowa różni się od zaburzonej sposobem rozdysponowania energii psychicznej pomiędzy 3 procesami. Zdrowa- energia zaangażowana w procesy ego, a także id i superego. Gdy zaburzona- rozłożenie energii nieprawidłowe- przewaga w id lub superego

• ID, EGO i SUPEREGO- wchodzą ze sobą w nieustanne interakcje i konflikty,

• Ego- władza wykonawcza powinna pośredniczyć w rozwiązywaniu tych konfliktów

Nieświadome idee i impulsy

3 rodzaje świadomości:

1) świadomość postrzeżeniowa- niewielka liczba zdarzeń psychicznych, które w danym momencie skupiają uwagę jednostki

2) przedświadomość- w danej chwili nie znajdują się w centrum uwagi, ale które z większą lub mniejszą łatwością da się przypomnieć

3) nieświadomość - 2 rodzaje wspomnień:

- te, które uległy zapomnieniu

- te, który w wyniku konfliktu uległy wyparciu- zostały aktywnie usunięte ze świadomości, nie podlegają racjonalnej kontroli, dają o sobie znać w postaci zwyczajnych fantazji i marzeń sennych, przejęzyczeń i celowego zapominania

Siły nieświadome są wręcz dominującymi siłami w świadomości

• Impulsy id i wiele procesów superego jest całkowicie nieświadomych

• Procesy ego natomiast na poziomie przedświadomości

Lęk

• Poziom lęku jakiego człowiek doświadcza zależy od przewidywanych przez niego konsekwencji:

1. Lek realistyczny- czł. Oczekuje szkodliwych dla siebie wydarzeń świecie realnym STRACH

2. Lęk neurotyczny- groźba owładnięcia przez własne impulsy, szczególnie seksualne i agresywne; pośrednio lęk przed karą

3. Lęk moralny- płynący z sumienia

• Człowiek bardzo dobrze wyposażony w strategie redukowania lęku

• Używamy mechanizmów zaradczych i obronnych; najczęściej spotykane: wyparcie, projekcje, identyfikacja i racjonalizacja

Wady pierwszej teorii psychoanalitycznej:

- nieweryfikowalna

- obserwacje pojedynczych pacjentów

- zbyt duże generalizacje

NEOPSYCHOANALITYCY

• Różne zdanie na temat źródeł motywacji

• Jung- nieświadomość zbiorowa; archetypy- uniwersalna wiedza z jaką przychodzimy na świat; „ja” dąży do osiągnięcia pełni

• Freud naciskał na popędy biologiczne; aktywność człowieka służy zaspokojeniu podstawowych potrzeb seksu i agresji

• Adler- ludzie ja zmierza ku bardziej znaczącym celom, „ja” służy realizacji stylu życia, pozwala mu stać się kimś więcej

• Różnica między Freudem a neo- czy rozwój ma charakter psychoseksualny czy psychospołeczny

• Horney- lęk podstawowy ma korzenie społeczne- poczucie bezradności, samotności we wrogim świecie, powoduje 3 strategie zaradcze: wrogość- zwalczanie, uległość- zbliżanie się i wycofanie się- oddalanie się

• Sullivan- nie można osobowości oddzielić od kontekstu społecznego; istotą problemów są nieprawidłowe reakcje społeczne

• Erikson- psychospołeczny charakter natury ludzkiej oraz wzajemne relacje między jednostką a społeczeństwem; osobowość człowieka rozwija się i zmienia przez całe życie

• Fromm- osobowość ma charakter społeczny; rozwój przynosi izolację, a ona powoduje cierpienie

Współczesne teorie psychodynamiczne

Nie ma dziś jednej wspólnej teorii dynamiki osobowości

Zainteresowanie istotą ja

„ja” i teoria „ja”

3 aspekty wyłaniające się jeden po drugim:

I. ja rdzenne

- poczucie, że istnieje fizyczna odrębność między niemowlęciem a opiekunką, ja fizyczne, lub ja rdzenne, które się wtedy rodzi jest ja cielesnym i człowiek traktuje je jako coś oczywistego

- jest źródłem poczucia odrębności, spójności i tożsamości

- 4 cechy

a) daje poczucie sprawstwa

b) poczucie spójności

c) świadomość, że przeżywa emocje

d) poczucie własnej historii

- jeśli mamy poczucie, że dzieją się z nami rzeczy poza naszą kontrolą to podatny grunt do dezintegracji osobowości

II. Ja subiektywne - 7-9 miesiąc

- Rozwój intersubiektywizmu- poczucia wzajemnego rozumienia swych intencji i uczuć oraz dzielenia się z innymi przeżyciami

- Gdy „ja” subiektywne rozwija się nieprawidłowo, może nie wytworzyć się poczucie więzi z innymi

III. Ja werbalne - 15- 18 miesiąc

- ja jako składnica wiedzy i doświadczenia

- kształtuje się dzięki stosowaniu symboli i języka

- zaczyna obiektywizować własne ja - widzieć je oczami innych ludzi

- język ma ważną rolę w rozwoju fałszywego ja

Obiekty wspomagające ja (Selfobjects)

są to osoby i przedmioty potrzebne każdemu z nas do zapewnienia optymalnego funkcjonowania osobowości (Kogut), zaburzenia w relacjach z obiektami wspomagającymi ja mają ważną rolę w zaburzeniach osobowości borderline

Znaczenie ja

Rogers: każdy człowiek żyje w stale zmieniającym się świecie przeżyć, których on sam jest punktem centralnym; EMPATIA

WARTOŚCI NABYTE W WYNIKU INTROJEKCJI- trzeba zaprzeczyć temu, co się samemu czuje, by podporządkować się pragnieniom innych ludzi

Powszechnie stosowane strategie zaradcze

Wyparcie

• Mechanizm obronny wyparcia polega na nieświadomym eliminowaniu ze świadomości niepożądanych myśli i nieakceptowanych pragnień

• To czy dojdzie do wyparcia zależy od tego na ile dane wspomnienie pozostaje w konflikcie z posiadanym obrazem własnej osoby

• Służy utrwaleniu obrazu własnej osoby zredukowaniu lęku

• W wyparcie są zaangażowane: hamowanie procesów psychicznych i wycofanie uwagi

• Blokować można naumyślnie i świadome lub automatycznie i nieświadomie

• Do wyparcia dochodzi też gdy wycofujemy uwagę i kierujemy ją na coś innego

• Może być zupełne lub wybiórcze (niektóre elementy zachowują dostęp do świadomości, inne nie)

Rekonstrukcje doświadczenia: umysł bierze bezpośrednie doświadczenie, redaguje je i tworzy z niego coś nowego

Projekcja

• Przypisywanie innym ludziom własnych poglądów i interpretacji, na zastępowaniu słowa „ja” słowem „ty”

• Projekcja asymilacyjna- przypisywanie innym czegoś, co sobie dobrze uświadamiamy

• Projekcja zaprzeczająca- przypisywanie innym tych uczuć i przeżyć, których obecności u siebie zaprzeczamy

• W wypadku cierpienia psychicznego projekcja zmniejsza cierpienie; radzimy sobie jakoś z własną złością

Reakcja upozorowana

• Zastępowanie jednego uczucia- innym, często przeciwnym

• Ważna jej rola w manii- mania przejawem reakcji upozorowanej przeciw depresji

• Również w zachowaniach przeciwfobijnych

• Jak odróżnić: w reakcji upozorowanej brak warunków przeżycia i wyrażenia „autentycznego uczucia”, więc gdy zostają takie wyrażone sprawiają wrażenie sztucznych, płytkich ORAZ reakcji upozor. Brak elastyczności

Przemieszczenie

Rozładowanie uczuć na niewinnych obiektach, obiekt rzeczywisty zastępuje się innym, bardziej niewinnym

Identyfikacja

- uzewnętrzniamy cechy innych ludzi - ich pomysły, wartości, zachowanie

- czasem identyfikacja z agresorem (Bettelheim)

- depresja kierowanie złości z kogoś innego (np. po stracie, odrzuceniu) na samego siebie

- nie zawsze strategie zaradcze są nieświadome

Zaprzeczenie

Odrzucanie nieprzyjemnych faktów należących do świata zewnętrznego

Izolacja

Ludzie porfir odtworzyć jakieś doświadczenie, nie umieją jednak przypomnieć sobie towarzyszących tym przeżyciom intensywnych emocji

uczucia towarzyszące pierwotnie danym doświadczeniom uległy izolacji

- izolacja bywa też strategią konstruktywną (np. u lekarzy- chirurgów)

Intelektualizacja

Wyparcie emocjonalnego składnika doświadczenia i ujęcie go w formie abstrakcyjnej analizy intelektualnej

Racjonalizacja

Przypisywanie zachowaniu społecznemu pożądanych motywów, których nie potwierdziłaby bezstronna analiza

- ma b. poważny udział w rozwoju hipochondrii (gdy ktoś chory inni się o niego troszczą itp.)

Sublimacja

Zmiana kierunku energii psychicznej

Uporządkowanie (wg stopnia dojrzałości) Vaillant

Niektóre mechanizmy obronne są prymitywne i niedojrzałe, zniekształcają bowiem znacznie odbiór rzeczywistości; inne zniekształcają obraz rzeczywistości w mniejszym stopniu, a więc są dojrzalsze.

Poziom I

- zaprzeczanie

- projekcja urojeniowa

Poziom II

- dysocjacja (przejściowa lecz drastyczna modyfikacja poczucia własnej tożsamości i osobowości w celu uniknięcia cierpienia)

- projekcja

- hipochondria

- acting out

Poziom III

- intelektualizacja

- izolacja

- wyparcie

- przemieszczenie

Poziom IV

- sublimacja

- altruizm

- humor

- świadome tłumienie

- odraczanie gratyfikacji impulsów

Różnice w strategiach zaradczych wykorzystywanych wieku studenckim wpłynęły na występowanie różnic w jakości życia danych osób 30 lat później

Mężczyźni stosujący dojrzałe mechanizmy obronne funkcjonowali wiele lepiej niż mężczyźni radzący sobie w sposób mniej dojrzały

Mechanizmy obronne, uruchamiane w celu radzenia sobie z lękiem, wpływają w zasadniczy sposób na świadome doznania

Ludzie wykorzystują na ogół strategie z 2 sąsiadujących poziomów.

Nikt nie używa wszystkich mechanizmów obronnych.

Rozwój a teorie egzystencjalne

Najważniejsze zagadnienia: lęk przed śmiercią, odpowiedzialność jednostki, wola

Lęk przed śmiercią fundamentalnym lękiem człowieka

- najwyraźniej występuje w dzieciństwie

- z lękiem przed niebytem można sobie radzić na 2 sposoby:

1. wiarę w to, że jest się kimś wyjątkowym

2. fuzję

-> z innymi

-> wyjątkowo przydatna strategia da tych, u których przejawem lęku jest poczucie samotności, przywiązują się do innych i starają się niczym od nich nie różnić, w nadziei, że połączy ich wspólny los

-> lęk przed izolacją wartościowy społecznie- dzięki temu tworzymy np. małżeństwa

• Autentyczność a jej brak

• Pragnienie wyjątkowości lub fuzji może być przyczyna zachowań nieautentycznych

Np. w dążeniu do fuzji można mówić ludziom rzeczy w które się nie wierzy

• Wyznacznikiem szczęścia i nieszczęścia jest też wiara na ile człowiek jest odpowiedzialny za własne życie

• Odpowiedzialność - centralne miejsce w myśli egzystencjalnej, odpowiedzialność oznacza AUTORSTWO

• psychologowie egzyst. Są wyczuleni na język: „nie mogę”, „to” - ludzie zachowania kontrolowane przez siebie grzebią pod pozorem niemożliwości

• unikanie odpowiedzialności przejawia się w:

• używaniu strony biernej zamiast czynnej

• unikaniu zaimka ja i my

• przypisywanie przyczyn aktualnych zdarzeń czynnikom przeszłym (wychowaniu, dzieciństwie)

• Wola - 3 obok wolności i odpowiedzialności temat egzystencjalizmu

• Dwojakie rozumienie: wola upominająca - zaciśnięcie zębów i zrobienie tego co się powinno, wola ukierunkowująca na cel - związana z przyszłymi celami, ważniejsza, organ w służbie przyszłości, wywodzi się z nadziei, oczekiwań i kompetencji, nie da się jej wytworzyć, można tylko uwolnić lub ohamować

• Zaburzenia w sferze woli- u ludzi, którzy wiedzą co powinni i muszą zrobić ale nie wiedzą co chcą zrobić

• 3 powody dla których ludzie nie wiedzą czego chcą:

1. boją się chcieć

2. boją się odrzucenia

3. chcą by inni odkryli ich skryte pragnienia i spełnili je

• wola ukierunkowująca na cel to coś więcej niż zmuszanie się do zrobienia czegoś!! (wola upominająca)

Terapia psychodynamiczna

Psychoterapia krótkoterminowa

- wywodzi się z psychoanalizy klasycznej

- celem: zmiana myślenia i zachowania

- bada się swobodne skojarzenia, sny i opór

- prowadzi do uwolnienia energii psychicznej, która może być lepiej spożytkowana

- lęk maleje, ponieważ impulsy mogą się teraz ujawnić w sposób bezpieczny

• Przypadek Patty: głębokie konflikty seksualne, deficyt procesów ego, katharsis- odsłonięcie i przeżycie na nowo wczesnych traumatycznych konfliktów

• Celem terapii jest nie tylko usuwanie objawów, ale też zmiana osobowości

• Terapeuta musi powstrzymać się od reagowania

• Terapeuta staje się centralną postacią w życiu klienta- przeniesienie, swoich emocji, konfliktów oczekiwań z różnych pierwotnych źródeł na terapeutę.

• Energia uwięziona wskutek wyparcia i innych mechanizmów obronnych uwalnia się w terapii i może być spożytkowana na coś innego.

Terapia skoncentrowana na kliencie

1. bezwarunkowa akceptacja

2. empatia- terapeuta słucha uważnie co pacjent mówi, a potem to odbija, odzwierciedla

w takiej sytuacji zaczynają ujawniać się takie uczucia jak gorycz i chęć odwetu

Terapia gestalt - Pearls

- przeszłość nie ważna- interesuje ich o tyle, o ile wpływa na to, co się aktualnie dzieje

- prosi się pacjenta aby odegrał swój konflikt - przeżyje go na nowo -> uświadomienie sobie, że zamiast się uczuciom poddawać, można je kontrolować i wziąć za nie odpowiedzialność

- analiza marzeń sennych!

- odgrywanie snów

- pierwszy krok do zaakcentowania uczuć polega na konfrontacji z nimi

Logoterapia

Główny cel terapii egzystencjalnej- zapoznanie się z własnymi uczuciami i wartościami osobistymi, można nadać swemu życiu sens!

Metody

derefleksja - odwracanie uwagi klientów od objawów i kierowaniu jej na to, ile mogliby zdziałać, gdyby się mniej zajmowali sobą

intencja paradoksalna - zachęcanie do „nurzania” się w objawach, a nawet do ch wyolbrzymienia; klienci odkrywają, że objawy nie mają nad nim kontroli, lecz oni nad objawami

Ocena teorii psychodynamicznej

Zalety:

1. wszechstronny opis ludzkiej osobowości

2. u podłoża zachowań zdrowych i zaburzonych leżą te same procesy psychologiczne

3. Freud stworzył metodę badania

Zarzuty:

1. zbyt trudna do udowodnienia lub obalenia

2. badania nie potwierdzają teorii

3. lekceważenie wpływu sytuacji

ad 1)

• wiele zachowań jest nad-uwarunkowanych, u ich podłoża leży więcej niż jeden czynnik

• trudno stwierdzić, że działa nieświadomy motyw, pośrednio wnioskuje się o jego istnieniu

ad 2)

- nie udowodniono, że chłopcy chcą być kochankami swoich matek ani powszechności lęku kastracyjnego

ad 3)

- klientów zachęca się do mówienia o własnych reakcjach a nie o sytuacjach których się znaleźli

Rozdział 5 - Model środowiskowy

Historia i założenie modelu środowiskowego. Empiryzm i kojarzenie

• Rene Descartes racjonalizm

• Jego zwolennicy- wiele idei posiadanych przez człowieka to idee wrodzone

• empiryści - przeciwnie, wszelka wiedza pochodzi od zmysłów

• Jon Locke - empirysta tabula rasa, człowieka zapisuje doświadczenie

• Empiryści- dziecko uczy się przez kojarzenie- asocjacje

• Dawid Hume - empirysta, związki między ideami sprowadzają się do 2 zasad: podobieństwa i styczności

• -> A powoduje B, kiedy po A, następuje B

• BEHAWIORYZM- założenia:

1. Środowiskowość- enwiromentalizm - wszelkie organizmy kształtowane są przez środowisko, uczymy się przyszłości poprzez skojarzenia z przeszłością

2. Eksperymentalizm- w eksperymencie stwierdzamy jaki czynnik środowiskowy spowodował zachowanie i w jaki sposób możemy je zmienić

3. Optymizm - jednostka zmieni się wówczas, gdy zajdą zmiany w środowisku

te 3 skojarzenia mówią że

1. nienormalne zachowanie jest wyuczone na drodze doświadczenia

2. można stwierdzić eksperymentalnie jakie czynniki prowadzą do patologii zach.

3. Jeśli zmienimy te czynniki środowiskowe jednostka oduczy się nie przystosowawczych nawyków

4. przedmiot badań naukowych musi być materialny tj. zachowanie- ma charakter jawny i jest weryfikowalne

Psychologia behawioralna: zasady i metody terapii

• za pomocą klasycznego- możemy nauczyć się co z czym współwystępuje

• za pomocą instrumentalnego- jak uzyskać to, co chcemy i pozbyć się tego, czego nie chcemy

• Pawłow: psy, fizjolog, badał wydzielanie śliny

• BB (pokarm) RB (ślinienie)

• BW (dźwięk) BB (pokarm RB (ślinienie)

• BW (dźwięk) RW (ślinienie)

• Wytwarzanie odruchu- uczenie się reakcji na zasadzie styczności w czasie między BW a BB

• Wygaszanie - BW traci moc wywoływania uprzednio wyuczonej reakcji; doprowadza się do tego eksponując BW po którym nie ma już BB

• Generalizacja bodźca- uwarunkowana przez określony bodziec reakcja występuje na skutek podobnych bodźców

• Różnicowanie bodźców- niewystępowanie RW na podobne bodźce skojarzone z brakiem BB

• Podstawowym mechanizmem wszelkich wyuczonych stanów emocjonalnych jest skojarzenie obojętnego obiektu BW z bezwarunkowym stanem emocjonalnym BB

• Stanowisko behawioralne- objaw nienormalności jest zaburzeniem

• Model biomedyczny - objaw jest wywoływany przez zarazek, zaburzenie biochemii lub dysfunkcja narządu

• Model psychodynamiczny - objaw na skutek konflikt intrapsychicznego, zwykle na tle seksu lub agresji, wywodzącym się z fiksacji z dzieciństwa

• Optymizm u behawiorystów: jeśli zaburzenie jest tym samym co objawy i nie stanowi odzwierciedlenia jakiejś większej patologii, to zlikwidowanie objawów oznacza wyleczenie zaburzenia

• Techniki- wygaszające emocjonalne reakcje warunkowe

• Terapie oparte na warunkowaniu pawłowowskim:

• zanurzenie (np. pacjenta z fobią) w rzeczywistej lub wyobrażonej sytuacji

• systematyczna desynsetyzacja (odczulanie, odwrażliwianie) pacjent wyobraża sobie serię scen budzących stopniowo coraz większy strach, a równocześnie reaguje, nie zdradzając lęku

• WARUNKOWANIE SPRAWCZE - Thorndike badał inteligencję zwierząt

• uczenie się, CO trzeba zrobić następowało stopniowo a nie na zasadzie wglądu, metoda prób i błędów

• prawo efektu - gdy w danej sytuacji bodźcowej następowało pozytywne konsekwencje reakcji, powstanie tendencja do powtarzania tej reakcji, a jak konsekwencje negatywne- tendencja do nie powtarzania reakcji

• metodę udoskonalił i spopularyzował w syt. Życiowych Skinner

• pojęcia sprawczego:

wzmocnienie pozytywne - wystąpienie zwiększa prawdopodobieństwo powtórzenia się poprzedzającej je reakcji

wzmocnienie negatywne - zdarzenie, którego usunięcie zwiększy prawdopodobieństwo powtórnego powtórzenia poprzedzającej je reakcji

kara - zdarzenie których wystąpienie zmniejsza prawdopodobieństwo powtórnego pojawienia się poprzedzającej je reakcji

• Reakcja sprawcza - reakcja, której prawdopodobieństwo można było zwiększyć lub zmniejszyć za pomocą wzmocnień

• Zjawiska wytwarzania i wygaszania są podobne do pawłowowskiego warunkowania reakcji mimowolnych

• Wzmacnianie częściowe i rozkłady wzmacniania

• Najprościej - po pojawieniu się każdej reakcji badany otrzymuje wzmocnienie - wzmocnienie ciągłe

• Częściej - wzmocnienie następuje tylko po niektórych reakcjach, wiele odruchów pozostaje na próżno - rozkład wzmacniania częściowego lub nieregularnego

• Przy wprowadzeniu częściowego uczenie się przebiega początkowo wolniej

• Efekt wygaszania wzmocnień nieregularnych - gdy reakcja była wzmacniana nieregularne i nastąpiło już wygaszanie nastąpi jeszcze zdumiewająco wiele prób, zanim zrezygnuje

• Nieprzystosowawcze zachowanie się człowieka w rzeczywistych sytuacjach życiowych często jest b. oporne na wygaszanie

Terapie oparte na warunkowaniu sprawczym

3 podstawowe pytania:

1. Jakie niepożądane zachowania, czyli nie przystosowawcze reakcje sprawcze występują?

2. Przez jakie wzmocnienia podtrzymywane są te reakcje?

3. Jakich zmian należy dokonać w środowisku aby zmienić zach. Nie przystosowawcze w przystosowawcze?

Wybiórcze wzmacnianie pozytywne:

Terapeuta wybiera jakieś zachowanie docelowe, czyli pożądane zachowania przystosowawcze, którego prawdopodobieństwo występowania ma ulec zwiększeniu.

W anoreksji - wybiórcze wzmacnianie reakcji jedzenia za pomocą wzmocnień, które się ceni

Wybiórcze karanie

Wybiera nie przystosowawcze zachowanie i podaje bodziec awersyjny za każdy razem gdy ono się pojawi

Wygaszanie

- można wyeliminować jakieś zachowanie po prostu przez pomijanie jakiegoś wysoce pożądanego zdarzenia po każdym pojawieniu się zachowania, które ma zostać wygaszone

najczęściej stosuje się to gdy nie przystosowawcze zachowanie podejmowane jest po to, by uzyskać wzmocnienie pozytywne

Uczenie się unikania

2 rodzaje związku: pawłowowski- co z czym chodzi w parze

sprawczy - co trzeba zrobić, aby uzyskać to, czego się chce

W wielu sytuacjach występują oba rodzaje uczenie się

w sytuacji unikania trzeba nauczyć się:

a) co zapowiada zdarzenie awersyjne

b) jak tego uniknąć

warunkowanie sprawcze: bodziec dyskryminacyjny: dźwięk

reakcja sprawcza- przebiegnięcie do 2 części klatki

wzmocnienie- ustąpienie lęku i brak wstrząsu

PSYCHOLOGIA POZNAWCZA zasady i zastosowanie

• Poznawcze podejście jest współczesną pochodną behawioryzmu

• Tak jak w behawioryzmie ukryte założenie, iż bezpośredni związek środowiska z zachowaniem

• Poznawcze- na zachowanie wpływa więcej czynników niż tylko ten związek

• ŻYCIE PSYCHICZNE wpływa na zachowanie człowieka

• epifenomen- proces, który sam nie ma charakteru przyczynowego, lecz odzwierciedla leżący u jego podstaw proces przyczynowy

• Założenia podejścia poznawczego

• Zaburzenia procesów poznawczych są przyczyną niektórych zaburzeń psychicznych, przez zmianę treści poznawczych możne je wyleczyć

• Różnice w myśleniu, interpretacje zdarzeń (u mówców)

• Terapia poznawcza

• Zdarzenia psychiczne tzn. oczekiwania, przekonania, wspomnienia mogą być przyczyną zachowania

• Terapeuta szuka etiologii w nieprawidłowościach zdarzeń psychicznych

• Zapyta mówcę z silnymi objawami o jego myśli

• Terapeuta powinien wydobyć na jak wszystkie zniekształcone myśli negatywne, skonfrontować pacjenta z faktami świadczącymi o czymś przeciwnym niż to, co mu się zdaje i skłonienie go do zmiany sposobu myślenia

• Procesy poznawcze: długoterminowe (nie dostępne świadomości) krótkoterminowe (świadome)

• Bandura: pacjent poddawany terapii ma 2-jakiego rodzaju oczekiwania:

- oczekiwania co do wyniku

- oczekiwania co do skuteczności

(nie to samo bo ktoś może być pewien, że określone działania doprowadzą do danego wyniku, lecz może wątpić, że sam potrafi takie działania przedsięwziąć)

dobre wyniki terapii gdy dobre oczekiwania skuteczności

Modyfikacja negatywnych ocen

• Myśli automatyczne poprzedzają i wywołują emocje

• Proces oceny jest automatyczny

• Podczas terapii pacjent uczy się spowalniać swój proces myślenia, aby uświadomić sobie takie myśli

• Uczy się inaczej oceniać to samo zdarzenie

• Terapeuta dąży do tego, by pacjent potrafił uchwycić auto-defetystyczne myśli, które przychodzą mu do głowy, krytycznie je ocenić i zapanować nad nimi

• Główny twórca terapii poznawczej A. T. Beck - określone emocje zawsze poprzedzane są myślami o specyficznej tematyce

• Istotą smutku- stwierdzenie straty

• Lęku- zagrożenie

• Gniewu - stwierdzenie szkody

• Modyfikowanie takich myśli prowadzi do zmiany emocji

Zmiana atrybucji

ATRYBUCJA- szukanie przyczyn jakiegoś zdarzenia; poszukiwanie przez jednostkę odpowiedz na pytanie dlaczego przydarzyło jej się takie zdarzenie; w zależności od tego jak przeprowadzi analizę przyczyn, konsekwencje będą rożne

atrybucja zewnętrzna

atrybucja wewnętrzna

Stała przyczyna zdarzenia - utrzymuje się w czasie

Niestała przyczyna - przemijająca lub chwilowa

- ogólna - niepowodzenie musi wystąpić w wielu rozmaitych zadaniach

+ specyficzna - niepowodzenie ograniczone tylko do 1 określonego zadania

W terapii terapeuta dąży do zmiany atrybucji pacjenta

Długoterminowe procesy poznawcze

• konstrukty hipotetyczne, dyspozycje indywidualne, rządzące zdarzeniami psychicznymi znajdującymi się aktualnie w świadomości np. przekonania

• Albert Ellis- terapia racjonalno-emotywna; zdarzenia psychiczne wynikają z irracjonalnych przekonań a te prowadzą do zniekształcania krótkoterminowych oczekiwań, ocen i atrybucji i do zaburzenia psychicznego

• Terapeuta powinien uwolnić pacjenta od fałszywych przekonań = terapia agresywna

• Atakowanie przekonań pacjenta na 2 sposoby

1. terapeuta otwarcie prowadzi kontrpropagandę

2. zachęca i namawia pacjenta aby sam podjął działania, będące kontrpropagandą wobec jego irracjonalnych przekonań

w terapii behawioralnej i dynamicznej terapeuta wykazuje, że działania przekonania pacjenta są nie przystosowawcze i auto-defetystyczne, a w terapii poznawczej podkreśla się ponad to że przekonania są irracjonalne i nielogiczne

Terapia poznawczo- behawioralna

Poznawcza- przez skorygowania zniekształconego myślenia można zmniejszyć, a nawet usunąć owe zaburzone zachowania

Behawioralna- ćwiczenie nowych, przystosowawczych nawyków

Łączenie korygowania zniekształconych przekonań z ćwiczeniem nowych nawyków

Terapia wielomodalna- wyodrębnianie różnych poziomów zaburzenia i dobór technik odpowiednich dla każdego poziomu.

Łączenie terapii poznawczo-behawioralnej z psychodynamiczną

Lester Luborsky- treść świadomych myśli pacjenta, dotyczących 3 sfer życia ujawnia leżący u ich podstaw, często nieświadomy, wspólny rdzeń relacji konfliktowych.

Sfery:

1. związek z terapeutą

2. aktualne relacje poza terapią

3. relacje w przeszłości

treści poznawcze z tych 3 sfer i powtarzający się w nich wątek to właśnie wspólny rdzen relacji konfliktowych

Dzięki temu terapeuta może odkryć PRAGNIENIE pacjenta

Może też odkryć i próbować zmienić NEGATYWNE KONSEKWENCJE wynikające z jej pragnienia

Ocena modelu

Zalety:

- skuteczne

- terapia krótka i niekosztowna

- wymierne jednostki analizy (bodźce, reakcje, wzmocnienia, oczekiwania, atrybucje)

Słabe strony:

- są powierzchowne (Czy istota ludzka to coś więcej niż tylo zachowanie i procesy poznawcze)

- zapominanie o tym, że człowiek jest całością, że jednostka ma swobodę wyboru

- sama zmiana sposobu zachowania często nie zmienia podstawowego zaburzenia (często likwiduje tylko objawy)

- zależy co chce się osiągnąć przez terapię

- w zaburzeniach tj. fobie, natręctwa, jąkanie się terapia się sprawdza; w schizofrenii np.- już nie




---