Polityka budżetowa

I. Wstęp

W niniejszej pracy pokazano jak kształtuje się budżet państwa oraz przedsiębiorstwa. Głównie skupiono się na strukturze wydatków i dochodów. W rozdziale II skupiono się na strukturze wydatków przedsiębiorstwa. Ponieważ głównym źródłem uzyskiwania dochodów przez przedsiębiorstwa są przychody ze sprzedaży swą uwagę skupiono na wydatkach.

Rozdział III i IV przedstawiają budżet państwa na rok 2000 i 2001. Przedstawiono wydatki państwa oraz źródła pochodzenia środków finansowych na ich pokrycie. Dane wykorzystane w tych rozdziałach pochodzą z ustawy budżetowej z dnia 21 stycznia 2000 roku oraz projektu ustawy budżetowej na rok 2001.

W ostatnim rozdziale przedstawiono pokrótce charakterystyki kształtowania się budżetów przedsiębiorstwa oraz budżetu państwa. Uwagę skupiono na pokazaniu różnic oraz pokazanie głównej myśli jaka towarzyszy tworzeniu obu tych budżetów.

II. Budżet przedsiębiorstwa.

Przedsiębiorstwo w ujęciu modelowym jest to organizacja pod jednym zarządem, wyodrębniona ekonomicznie i prawnie, której celem jest działalność gospodarcza przynosząca zyski poprzez sprzedaż swoich produktów i usług. Wyznacza ono misję swojej działalności, a na jej podstawie formułuje cele i zadania oraz środki ich realizacji, pokrywa swoje wydatki ze swoich dochodów i osiąga zyski, samodzielnie wchodzi w porozumienia z innymi przedsiębiorstwami i organizacjami (np. bankami, organizacjami ubezpieczeniowymi). Odrębność ekonomiczna przedsiębiorstwa oznacza wyłączne dysponowanie zasobem majątkowym przez jego właścicieli, którzy samodzielnie odtwarzają i rozwijają działalność gospodarczą z dochodów uzyskiwanych z rentowej działalności. Osobowość prawna oznacza zdolność przedsiębiorstwa do zawierania umów, zaciągania kredytów, występowania jako podmiot w handlu wewnętrznym i zagranicznym. Od przedsiębiorstw należy odróżnić zakład, który stanowi jego fizyczną strukturę dla prowadzenia działalności gospodarczej.

Przedsiębiorstwo funkcjonuje w określonym większym systemie ekonomicznym i społecznym, jest jego częścią, czyli podsystemem. Zbiór przedsiębiorstw jest podstawową częścią systemu gospodarczego państwa, a także systemu międzynarodowego. Z systemy społeczno-gospodarczego przedsiębiorstwo czerpie czynniki produkcji i po ich przetworzeniu w toku procesu produkcyjnego przekazuje w formie sprzedaży produkty i usługi do otoczenia, czyli na rynek. Przedsiębiorstwo jako realny system ekonomiczny składa się z wejść, którymi są ludzie (kierownicy, pracownicy, maszyny, materiały, ziemia, powierzchnia), środki pieniężne oraz tzw. kapitał niewidzialny. W procesie transformacji, za pomocą znanych przedsiębiorstwom technik i technologii, powstaje nowa jakość pod postacią produktów bądź usług, które stanowią wyniki rzeczowe danego systemu. Wyniki rzeczowe są wzbogacone o satysfakcję z pracy uczestników procesów gospodarczych i zasilają z kolei nadsystem, w którym funkcjonuje przedsiębiorstwo. Realne otoczenie przedsiębiorstwa stanowią: zasoby pracy, zasoby i stan środowiska naturalnego, stan wiedzy oraz technologii.

Można wyróżnić wiele rodzajów przedsiębiorstw ze względu na różne kryteria. A to ze względu na kryterium własności, a to ze względu na pozycję rynkową, wielkość przedsiębiorstwa czy też rodzaju działalności przez nie prowadzonej. Jednak cechą wspólną wszystkich przedsiębiorstw (poza organizacjami typu non-profit) jest to, iż w swej istocie są to podmioty gospodarcze o charakterze zarobkowym, tzn. nastawione na osiąganie korzyści materialnych z wykonywanej działalności.

Dążenie przedsiębiorstwa do osiągnięcia celu głównego, jakim jest zysk, wymusza na nim stałe liczenie się z rynkiem, odbiorcami i opieranie decyzji nie tylko na bieżących, ale i na oczekiwanych sytuacjach rynkowych, oczekiwanym kształtowaniu się kosztów i cen, na prognozach odnośnie do kierunków rozwoju gospodarczego. Oznacza to, że nieustannie dążeniu do osiągnięcia zysku towarzyszy ryzyko. Istnienie ryzyka jest właściwością przedsiębiorstwa, odróżniającą je od innych jednostek gospodarczych.

Koniecznym i trwałym elementem konstrukcji przedsiębiorstwa rynkowego jest równowaga finansowa, której istnienie umożliwia mu, w każdym momencie, płynne regulowanie zobowiązań płatniczych. Pod groźbą eliminacji z rynku, przedsiębiorstwo rynkowe musi samo osiągać ten stan opierając się na własnych siłach - nikt bowiem do niego „nie dopłaci”. Skutkiem braku równowagi finansowej jest niewypłacalność. Ta zaś prowadzi do upadłości i bankructwa przedsiębiorstwa rynkowego.

W swej działalności gospodarczej przedsiębiorstwo dąży do osiągnięcia jak najwyższego zysku, który jest różnicą pomiędzy przychodami a kosztami. Przychód przedsiębiorstwa jest to ilość pieniędzy uzyskana ze sprzedaży dóbr i usług w jakimś okresie czasu. Koszty firmy to wydatki poniesione na wytworzenie dóbr i usług. Tak więc w dużym uproszczeniu można powiedzieć, że dochody przedsiębiorstwo pozyskuje głownie ze sprzedaży tego co ma do zaoferowania na rynku. Wydatki jakie ponosi przedsiębiorstwo są związane z procesem przetwarzania czynników produkcji, które po transformacji będą oferowane do sprzedaży.

Rachunek kosztów i korzyści jest elementem rachunku ekonomicznego. Finansowym wyrazem działalności gospodarczej przedsiębiorstw, a zarazem zwierciadłem tej działalności, są koszty. Są one bardzo ważną kategorią rachunku ekonomicznego.

Zużyte czynniki produkcji w procesie produkcji i sprzedaży wyrażone w pieniądzu nazywane są kosztami. Czynnikami tymi są materiały różnej jakości, praca ludzka o różnym poziomie kwalifikacji (przy czym jest to praca pracowników najemnych, właścicieli i menadżerów) maszyny i urządzenia, części zapasowe, opakowania, energia technologiczna i oświetleniowa.

Wyróżnia się wiele rodzajów kosztów w zależności od przyjętych kryteriów ich klasyfikacji.

Koszty w układzie rodzajowym związane ze zużyciem określonego rodzaju czynnika dzielą się na:

• materiałowe

• amortyzację

• osobowe

• inne

Z faktu, iż przedsiębiorstwo jest określoną strukturą organizacyjną, wynika drugi podział kosztów według miejsc ich powstania. Z tego punktu widzenia koszty dzieli się na:

• koszty produkcji podstawowej

• koszty produkcji pomocniczej

• koszty działalności marketingowej

• koszty bezpieczeństwa i higieny pracy

• koszty działalności badawczo-rozwojowej

• koszty informacji naukowo-technicznej itd.

Na uwagę zasługuje też podział kosztów z punktu widzenia przeprowadzania kalkulacji. Wyróżnia się tu:

• koszty bezpośrednie

• koszty pośrednie

Z punktu widzenia kształtowania się kosztów całkowitych względem wielkości produkcji wyróżnia się koszty zmienne, które rosną wraz ze wzrostem produkcji, a maleją w związku z jej obniżaniem się, oraz koszty stałe, których poziom nie wykazuje wahań wraz ze zmianami produkcji w krótkim czasie, i koszty względnie stałe, charakterystyczne dla długich okresów.

Analiza finansowa działalności przedsiębiorstwa pozwala na syntetyczną ocenę wymiernych korzyści i strat, jakie poniosło przedsiębiorstwo w toku swej działalności. Najbardziej ogólnym źródłem oceny finansowej jest rachunek wyników i strat, bilans przedsiębiorstwa oraz rachunek przepływów pieniężnych.

Bilans przedsiębiorstwa składna się z aktywów, wyrażając sposób zaangażowania kapitałów, oraz pasywów, informując o źródłach pochodzenia tych kapitałów. Bilans pokazuje statyczny (na dany moment) stan majątku przedsiębiorstwa i źródła jego finansowania. Aktywa są to wszystkie zasoby ekonomiczne, tj. środki produkcji, zasoby naturalne, budynki, ziemia, zapasy surowców, materiałów i wyrobów gotowych oraz wartości niematerialne. W pasywach zawarte są informacje o zobowiązaniach firmy, tj. długach lub roszczeniach wierzycieli. Różnicę między aktywami a pasywami stanowi tzw. wartość netto.

AKTYWA: Majątek trwały: Wartości niematerialne i prawne: Koszty organizacji poniesione przy założ. lub późniejszym rozszerz S.A. koszty prac rozwojowych wartość firmy zaliczki na poczet wart. niemat i prawnych inne Rzeczowy majątek trwały grunty własne budynki i budowle urządzenie techniczne i maszyny środki transportu pozostałe środki trwałe inwestycje rozpoczęte zaliczki na poczet inwestycji Finansowy majątek trwały udziały i akcje papiery wartościowe udzielone pożyczki długoterminowe inne Majątek obrotowy Zapasy materiały półprodukty i produkty w toku produkty w toku towary zaliczki na poczet dostaw Należności i roszczenia należności z tytułu dostaw i usług należności z tytułu podatków, dotacji i ubezpieczeń społecznych należności wewnątrzzakładowe pozostałe należności należności dochodzone na drodze sądowej Papiery wartościowe przeznaczone do obrotu udziały i akcje własne do zbycia inne papiery wartościowe Środki pieniężne środki pieniężne w kasie środki pieniężne w banku inne (weksle, czeki obce itp.) Rozliczenia międzyokresowe czynny rozliczenia międzyokresowe kosztów inne rozliczone międzyokresowe

PASYWA: Kapitał własny: Kapitał podstawowy Należne lecz nie wniesione wkłady na poczet kapitału podstawowego (wielkość ujemna) Kapitał zapasowy: Ze sprzedaży akcji powyżej ich wartości nominalnej tworzony ustawowo tworzony zgodnie ze statutem lub umową z dopłat wspólników inny Kapitał rezerwowy z aktualizacji wyceny Pozostałe kapitały Nie podzielony wynik finansowy z lat ubiegłych Zysk (wielkość dodatnia) Strata (wielkość ujemna) Wynik finansowy netto roku obrotowego zysk netto (wielkość dodatnia) strata netto (wielkość ujemna) odpisy z wyniku finansowego bieżącego roku obrotowego Rezerwy: rezerwy na podatek dochodowy od os. praw. i fiz. pozostałe rezerwy Zobowiązania długoterminowe: długoterminowe pożyczki, obligacje i inne pap. wart. długoterminowe kredyty bankowe pozostałe zobowiązania długoterminowe Zobowiązania krótkoterminowe i fundusze specjalne: Zobowiązania krótkoterminowe pożyczki, obligacje i pap. wart. kredyty bankowe zaliczki otrzymane na poczet dostaw zobowiązania z tytułu dostaw i usług zobowiązania wekslowe zobowiązania z tytułu podatków, ceł i ubezpieczeń społecznych zobowiązania z tytułu wynagrodzeń zobowiązania wewnątrzzakładowe pozostałe zobowiązania krótkoterminowe Fundusze specjalne E) Rozliczenia międzyokresowe i przychody przyszłych okresów bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów przychody przyszłych okresów

Tabela 1. Schemat przedstawiający strukturę bilansu przedsiębiorstwa.

Rachunek wyników pokazuje proces tworzenia się wyniku finansowego przedsiębiorstwa. W rachunku wyników zawarte są przychody uzyskiwane ze sprzedaży dóbr bądź usług, a także przychody z działalności handlowej oraz przychody z operacji finansowych. Poniżej przedstawiono schemat takiego rachunku.

Przychody ze sprzedaży	-	Koszty wytwarzania sprzedanych wyrobów	=	Nadwyżka finansowa brutto
Nadwyżka finansowa brutto	-	Koszty ogólne zarządu	-	Amortyzacja	-	Koszty sprzedaży	=	Zysk operacyjny
Zysk operacyjny	+	Pozostałe przychody i zyski	-	Pozostałe wydatki i straty	=	Zysk przed spłatą odsetek i opodatkowaniem
Zysk przed spłatą odsetek i opodatkowaniem	-	Odsetki od kredytów i pożyczek	=	Zysk do opodatkowania
Zysk do opodatkowania	-	Podatek dochodowy	=	Zysk netto

Tabela 2. Schemat przedstawiający rachunek wyników przedsiębiorstwa.

Analiza rachunku wyników pozwala na ustalenie czynników, które złożyły się na powstanie zysku netto, oraz otrzymanie informacji o poziomie zyskowności firmy i zdolności generowania gotówki.

Rachunek przepływów pieniężnych dostarcza informacji o zmianach w pozycji finansowej przedsiębiorstwa. Obrazuje on wpływy i wydatki środków pieniężnych w toku działalności przedsiębiorstwa. Celem rachunku przepływów pieniężnych jest ustalenie nadwyżki finansowej, jaką przedsiębiorstwo wygospodarowało w okresie bilansowym. Oprócz nadwyżki finansowej, rachunek przepływów finansowych zawiera przychody i ich źródła, np. zwiększające kapitał własny (z nowych akcji, przychody ze sprzedaży bądź dopłat udziałów do funduszu założycielskiego itp.) oraz przychody zwiększające stan zobowiązań wobec banków i dostawców. Rachunek przepływów pieniężnych ujmuje także wszelkie zmniejszenia stanu środków obrotowych, w których zamrożone są środki pieniężne. Do wydatków, ujętych w tym że rachunku zalicza się te, które przeznaczone są na wzrost majątku trwałego i obrotowego, spłatę kredytów i pożyczek, a także wypłatę dywidendy należnej udziałowcom. Rachunek przepływów pieniężnych obejmuje więc przychody pieniężne przedsiębiorstw i sposoby ich zagospodarowania. W odróżnieniu od bilansu ma on charakter dynamiczny i jest bardzo ważnym materiałem źródłowym dla sporządzania strategii rozwoju przedsiębiorstw, albowiem rachunek ten informuje, z jakich źródeł pochodzą środki pieniężne firmy, jaka część tych środków jest i może być wygospodarowana w przedsiębiorstwie.

III. Budżet państwa na rok 2000.

W ustawie budżetowej na rok 2000 z dnia 21 stycznia 2000 r. ustalono:

1) dochody budżetu państwa w kwocie 140.909.815 tys. zł,

2) wydatki budżetu państwa w kwocie 156.309.815 tys. zł,

3) deficyt budżetu państwa w kwocie 15.400.000 tys. zł.

4) ujemne saldo kredytów i pożyczek zagranicznych w wysokości 2.088.238 tys. zł

Prześledźmy teraz struktury poszczególnych zastawień. Poniżej przedstawiono plan dochodów budżetowych na rok 2000.

Wyszczególnienie	Plan 2000 r (w tysiącach zł)
DOCHODY OGÓŁEM	140 909 815
1. Dochody podatkowe	126 960 136
podatki pośrednie podatek od towarów i usług podatek akcyzowy od gier podatek dochodowy od osób prawnych podatek dochodowy od osób fizycznych	87 596 236 57 494 503 29 101 718 1 000 015 14 133 500 25 230 400
2. Dochody niepodatkowe	13 890 189
- dywidendy - wpłaty z zysku NBP - cła - dochody jednostek budżetowych - wpłaty gmin - pozostałe dochody niepodatkowe	446 400 2 440 000 4 615 000 5 199 940 132 649 1 056 200
3. Dochody zagraniczne	59 490

Tabela 3. Źródła i wysokości dochodów budżetowych na rok 2000.

Jak widać z powyższego zestawienia, najważniejszą pozycją dochodów budżetu państwa są wpływy pochodzące z podatków. Budżet na rok 2000 zakłada, że wpływy z tego tytułu będą stanowić ponad 90% wszystkich dochodów.

Wykres 1. Struktura ogólna dochodów budżetowych na rok 2000.

Ponieważ dochody podatkowe odgrywają tak ważną rolę należałoby przyjrzeć się ich strukturze bliżej. Poniżej przedstawiony został wykres obrazujący szczegółowo tą strukturę. Okazuje się, że największy udział mają podatki pośrednie, a w szczególności podatek od towarów i usług (VAT). W planowanym budżecie na rok 2000 przewidywana kwota wpływów do budżetu właśnie z podatku VAT ma wynieść 57.494.503 tys. zł, co stanowi 40,8 % ogólnej kwoty wpływów do budżetu. Podatek akcyzowy, który zajmuje drugą pozycję na liście najważniejszych dochodów państwa, stanowi już tylko, a może aż 20,65% ogólnej sumy wpływów. Widzimy więc, że ponad połowa wszystkich dochodów państwa to środki pochodzące z podatków pośrednich. Wniosek z tego może wypływać taki, że ten rodzaj podatków z punktu widzenia państwa jest bardzo ważny. Nawet niewielka zmiana w wielkości któregoś z nich ma olbrzymi wpływ na ogólną kwotę całego budżetu. Stąd też, właśnie w tych obszarach państwo najczęściej poszukuje dodatkowych środków finansowych na pokrycie swoich wydatków.

Wykres 2. Charakterystyka wpływów budżetowych na rok 2000 z tytułu podatków.

Tzw. dochody niepodatkowe stanowią zaledwie 9,86 % ogólnych wpływów do budżetu państwa. Poniżej przedstawiony został wykres obrazujący strukturę dochodów niepodatkowych. Ponad jedną-trzecią tych dochodów stanowią wpływy z tytułu ceł. 37,44 % to dochody jednostek budżetowych. 17,57% to wpłaty z zysku NBP. Resztę tj. 11,77 % stanowią dywidendy wpłaty gmin oraz pozostałe wpływy niepodatkowe.

Wykres 3. Charakterystyka dochodów niepodatkowych do budżetu na rok 2000.

W celu lepszego uzmysłowienia sobie jak kształtują się dochody budżetu państwa, poniżej pokazano wykres przedstawiający szczegółową charakterystykę jego wpływów. To pozwala na uświadomienie sobie hierarchii ważności poszczególnych źródeł finansowania państwa. Pokazuje, które z nich odgrywają kluczową rolę w finansowaniu wydatków budżetowych. Ponadto na tej podstawie można wnioskować, w których obszarach państwo może poprzez nawet niewielkie zmiany w nominalnych wartościach opłat i podatków, wygospodarować całkiem spore dodatkowe środki na pokrycie wydatków budżetowych. Tymi obszarami na pewno będzie podatek VAT oraz akcyza. Ponadto, możliwości takie istnieją w źródłach finansowania pochodzących z podatków dochodowych, zarówno od osób fizycznych jak i prawnych.

Wykres 4. Całościowa struktura wpływów budżetowych na rok 2000.

Prześledźmy teraz jak wygląda struktura wydatków państwa. Na jakie cele i w jakich wielkościach państwo ponosi wydatki. Poniżej przedstawiona została tabela obrazująca zastawienie wydatków budżetowych według działów.

Wyszczególnienie	Plan na 2000 r. (w tysiącach zł)
Ogółem	156 309 815
Przemysł	43 690
Budownictwo	119 370
Rolnictwo	2 271 644
Leśnictwo	151 650
Transport	2 476 203
Łączność	79 458
Handel wewnętrzny	844 312
Handel zagraniczny	79 748
Różne usługi materialne	353 640
Gospodarka komunalna	705 925
Gospodarka mieszkaniowa oraz niematerialne usługi komunalne	61 269
Nauka	3 050 506
Oświata i wychowanie	742 730
Szkolnictwo wyższe	5 372 351
Kultura i sztuka	511 777
Ochrona zdrowia	3 894 646
Opieka społeczna	10 600 200
Kultura fizyczna i sport	228 610
Turystyka i wypoczynek	49 439
Różna działalność	370 118
Administracja państwowa	6 342 592
Wymiar sprawiedliwości i prokuratura	4 144 934
Bezpieczeństwo publiczne	7 028 951
Finanse	21 641 116
Ubezpieczenia społeczne	37 783 754
Dotacje na finansowanie zadań gospodarczych	2 981 916
Różne rozliczenia	32 898 654
Obrona narodowa	10 297 266
Urzędy naczelnych organów władzy, kontroli i sądownictwa	1 183 346

Tabela 4. Wydatki budżetowe według działów na rok 2000.

Jak z powyższego zestawienia widać państwo wydatkuje swe środki finansowe na wiele różnych działów. Aby lepiej uświadomić sobie podział środków pomiędzy działami, poniżej przedstawiono wykres obrazujący całościową strukturę wydatków budżetowych.

Wykres 5. Całościowa struktura wydatków budżetowych na rok 2000.

Ponieważ ten obraz może być nie do końca czytelny poniżej przedstawiono strukturę wydatków według grup. Poszczególne grupy przedstawiają się następująco:

• Ubezpieczenia społeczne,

• Różne rozliczenia,

• (różne rozliczenia, różna działalność, różne usługi materialne)

• Finanse,

• Wojsko i policja,

• (obrona narodowa, bezpieczeństwo publiczne)

• Ochrona zdrowotna i społeczna,

• Administracja i sądownictwo,

• (administracja państwowa, wymiar sprawiedliwości i prokuratura, urzędy naczelnych organów władzy, kontroli i sądownictwa)

• Edukacja i sztuka,

• (oświata i wychowanie, kultura i sztuka, szkolnictwo wyższe, nauka)

• Dotacje na finansowanie zadań gospodarczych

• Transport,

• Rolnictwo i leśnictwo,

• Handel,

• (handel zagraniczny i wewnętrzny)

• Gospodarka komunalna,

• (gospodarka mieszkaniowa, niematerialne usługi komunalne)

• Turystyka i sport,

• (turystyka i wypoczynek, kultura fizyczna i sport)

• Przemysł, budownictwo i łączność

Wykres 6. Wydatki budżetowe według grup.

Po dokonaniu takiego pogrupowania działów można zobaczyć ile przeznaczanych jest funduszy na poszczególne sektory. Okazuje się, że prawie jedna-czwarta wszystkich wydatków ponoszona jest na ubezpieczenia społeczne. Wydatki te związane są z bardzo dużą liczbą emerytów i rencistów w naszym kraju. Ponadto do tych wydatków należy również zaliczyć wydatki na zasiłki chorobowe. Ogrom całości wydatków związanych z tego typu świadczeniami na pewno powiązać należy z kilkoma przyczynami. Po pierwsze ze złym i nieodpowiadającym realiom systemem ubezpieczeń społecznych jaki stosowano w Polsce. Stąd też konieczna była reforma tego systemu, którą wprowadzono w życie w 1999 roku. Jednak lata zaniedbań i złej polityki zarządczej jeszcze długo będą w tak dużym stopniu finansowym obciążać budżet państwa. Drugim istotnym czynnikiem jest fakt, iż polskie społeczeństwo jest społeczeństwem starym. Oznacza to, że jest dużo więcej emerytów i rencistów niż osób pracujących. Gdy nałożymy na siebie oba powyższe wnioski okaże się, że poprzez wcześniejszą złą politykę zarządzania finansami przez ZUS, brakuje środków na finansowanie rent i emerytur z jego budżetu. Tak więc brakujące fundusze muszą pochodzić z budżetu państwa. O tym jak duży i poważny jest to problem świadczy kwota tych wydatków ponoszonych przez budżet państwa. Jest to 24,17 % wszystkich wydatków państwa.

Na drugim miejscu pod względem wydatków budżetowych są dotacje na finansowanie zadań gospodarczych. Stanowią one 21,51 % ogólnej sumy wydatków państwa. Są to pieniądze przeznaczane na różnego rodzaju dotacje i subwencje dla podmiotów gospodarczych. Przyczyny takich dotacji to głównie działalność zmierzająca w kierunku ochrony środowiska ale również związana z zatrudnianiem bezrobotnych czy też inwalidów. Jest wiele podmiotów gospodarczych uprawnionych do otrzymania subwencji czy też dotacji, a szczegóły przyznawania ich są opisane i uregulowane prawnie.

Kolejną grupę dużą grupę wydatków stanowią finanse. Są głównie środki przeznaczane na obsługę długu publicznego oraz rozliczenia z bankami. Chodzi tu o spłatę zobowiązań państwa z tytułu obligacji i innych operacji otwartego rynku. Owe wydatki stanowią 13,85 % wszystkich wydatków budżetowych.

Ponad 11 % środków budżetowych państwo przeznacza na obronę narodową i bezpieczeństwo publiczne. Chodzi tu o wydatki ponoszone na wojsko, policję oraz służby porządkowe takie jak straż miejska czy inne służby prewencyjne. Istnieje jednak różnica pomiędzy formą finansowania wojska, a służb bezpieczeństwa publicznego. Armia finansowana jest głównie poprzez dotacje i subwencje państwa. Wydatki służb bezpieczeństwa publicznego finansowane są w połowie bezpośrednio przez państwo w formie dotacji i subwencji a w drugiej są zakwalifikowywane do tzw. wydatków bieżących jednostek budżetowych.

Czwartą pozycję w hierarchii wielkości wydatków budżetowych, stanowią wydatki na służbę zdrowia. Do tej grupy zaliczono wydatki na ochronę zdrowia oraz opiekę społeczną. Wydatki te stanowią prawie 10 % budżetu państwa tj. prawie 15 mld złotych.

Kolejną ważną grupę wydatków budżetowych stanowią wydatki na administrację i sądownictwo. Do tej grupy zaliczono wydatki ponoszone na administrację państwową, wymiar sprawiedliwości i prokuratury, urzędy naczelnych organów władzy, kontroli i sądownictwa. Wydatki te stanowią 7,47 % budżetu.

Ostatnią istotną grupą, na którą państwo wydatkuję ponad 6 % swych środków to oświata i wychowanie, kultura i sztuka, szkolnictwo wyższe oraz nauka.

Wykres 7. Zestawienie zbiorcze formy wydatkowania środków budżetowych na rok 2000.

Reszta grup finansowanych przez państwo nie przekracza w sumie 7 %. Do tej grupy należą takie działy jak: dotacje na finansowanie zadań gospodarczych, transport, łączność, budownictwo, przemysł, handel zagraniczny i wewnętrzny, rolnictwo, leśnictwo, gospodarka mieszkaniowa oraz niematerialne usługi komunalne, gospodarka komunalna, turystyka i wypoczynek oraz kultura fizyczna i sport.

Powyżej, na wykresie 7, przedstawiono zestawienie zbiorcze formy wydatkowania środków budżetowych na rok 2000. W ten sposób możemy prześledzić jak finansowane są poszczególne działy.

Kiedy zestawimy sumę wpływów do budżetu z sumą wydatków, okaże się, że kwota wydatków budżetu państwa przewyższa dochody. W ten sposób powstanie deficyt. Ponieważ dochody w 2000 roku zaplanowano na 140.909.815 tys. złotych zaś wydatki na kwotę 156.309.815 tys. złotych, deficyt wyniesie 15.400.000 tys. złotych. Nasuwa się wiec pytanie: skąd państwo będzie miało pieniądze na pokrycie tego deficytu?

Otóż deficyt ten będzie sfinansowany ze środków krajowych i zagranicznych. Finansowanie krajowe deficytu szacowane jest w wysokości 20.701.000 tys. zł zagraniczne natomiast będzie ujemne i wyniesie 5.301.000 tys. zł.

Finansowanie deficytu w 2000 r. w podziale na źródła pozyskania środków przedstawia się następująco:

Wyszczególnienie	2000 PW
		mln zł
Finansowanie deficytu	15.400,0
1. Krajowe	20.701,0
1.1. Przychody z prywatyzacji	26.900,0
1.2. Bankowe	-11.287,8
1.3. Pozabankowe	5.088,8
2. Zagraniczne	-5.301,0

Tabela 5. Finansowanie deficytu na rok 2000.

Przewiduje się, że na saldo finansowania krajowego w wyżej wymienionej wysokości złożą się salda w następujących pozycjach:

1. przychody z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa w wysokości 26.900,0 mln zł,

2. saldo sprzedaży i wykupu skarbowych papierów wartościowych wynoszące 5.411,4 mln zł,

3. ujemne saldo w wysokości 2.993,7 mln zł z tytułu udzielonych pożyczek. Złożą się na nie przychody ze spłaty pożyczki przez Orbis S.A. w kwocie 6,3 mln zł oraz rozchody w łącznej wysokości 3.000,0 mln zł z tytułu udzielenia pożyczek Kasom Chorych (na zapewnienie płynności finansowej) oraz Funduszowi Ubezpieczeń Społecznych (na wypłatę świadczeń gwarantowanych przez państwo),

4. wypłaty rekompensat z tytułu niepodwyższania płac oraz rent i emerytur w okresie od 1 lipca 1991 r. do dnia 28 czerwca 1992 r. w wysokości 3.392,9 mln zł. Programem wypłaty rekompensat w 2000 r. objęte są osoby uprawnione, urodzone do 1933 r. włącznie,

5. ujemne saldo środków pozostających na rachunku budżetu państwa na koniec 1999 r. oraz 2000 r. w wysokości 4.749,5 mln zł. Saldo stanowi różnicę między środkami przechodzącymi z 1999 r. w wysokości 4.729,2 mln zł a środkami przechodzącymi na rok 2001 w wysokości 9.478,7 mln zł (łącznie ze środkami na rachunku walutowym),

6. ujemne saldo pozostałych przychodów i rozchodów w kwocie 474,3 mln zł.

Na saldo sprzedaży i wykupu skarbowych papierów wartościowych złożą się:

1. ujemne saldo w bonach skarbowych w wysokości 4.425,6 mln zł kształtowane przez:

przychody ze sprzedaży w wysokości 42.274,1 mln zł,

wykup w wysokości 46.699,7 mln zł,

2. saldo sprzedaży i wykupu obligacji rynkowych w wysokości 11.165,9 mln zł, będące wynikiem:

1. wpływów w wysokości 21.579,6 mln zł pochodzących ze sprzedaży następujących obligacji:

- zero-kuponowych hurtowych 7.361,7 mln zł,

- pięcioletnich o stałym oprocentowaniu 8.738,9 mln zł,

- trzyletnich 1.840,3 mln zł,

- dziesięcioletnich o stałym oprocentowaniu 2.333,4 mln zł,

- dziesięcioletnich o zmiennym oprocentowaniu 1.305,3 mln zł,

2. rozchodów z tytułu wykupu obligacji rynkowych w wysokości 10.413,7 mln zł, na które złożyły się wykupy następujących obligacji:

- rocznych: stało-kuponowej i indeksowanej 1.927,9 mln zł,

- trzyletniej 2.013,8 mln zł,

- dwu- i pięcioletnich stało-kuponowej 6.470,8 mln zł,

- zamiennej na akcje przedsiębiorstw i 60% pożyczki wewnętrznej 1,2 mln zł,

3. saldo sprzedaży oraz przedterminowego odkupu obligacji oszczędnościowych w wysokości 1.436,9 mln zł kształtowane przez:

1. wpływy ze sprzedaży w wysokości 1.612,2 mln zł, w tym:

- obligacje dwuletnie stało-procentowe 1.162,0 mln zł,

- obligacje czteroletnie indeksowane 450,2 mln zł,

2. rozchody z tytułu przedterminowego wykupu w kwocie 175,3 mln zł, z czego:

- obligacje dwuletnie stało-procentowe 164,4 mln zł,

- obligacje czteroletnie indeksowane 10,9 mln zł,

4. ujemne saldo w pozycji obligacje nierynkowe w wysokości 2.765,8 mln zł, na które złożą się spłaty rat kapitałowych następujących obligacji:

1. dolarowej 1.892,9 mln zł,

2. restrukturyzacyjnej 670,3 mln zł,

3. na zwiększenie funduszy własnych BGŻ 202,6 mln zł (w tym przedterminowy wykup w kwocie 130,5 mln zł).

W 2000 r. w finansowaniu krajowym po raz pierwszy została ujęta pozycja pozostałych przychodów i rozchodów. Obejmuje ona fakultatywne przepływy finansowe sankcjonujące limity rozchodów uzależnione od bieżących potrzeb zarządzania długiem Skarbu Państwa. Zakładane saldo w tej pozycji jest ujemne i wynosi 474,3 mln zł. Po stronie przychodów zawarte są wpływy z emisji nowych obligacji dziesięcioletnich o zmiennej stopie procentowej zabezpieczonych transakcją swap w wysokości 325,0 mln zł. Strona rozchodowa zawiera gotówkowy wykup zobowiązań Skarbu Państwa wynikających z zaciągniętych przez jednostki ochrony zdrowia zobowiązań, wynoszący 799,3 mln zł.

Przewiduje się, że w 2000 r. saldo finansowania zagranicznego będzie ujemne i wyniesie 5.301,0 mln zł wobec przyjętego w ustawie budżetowej ujemnego salda w wysokości 2.088,2 mln zł. Ogólne zestawienie przychodów i rozchodów związanych z finansowaniem zagranicznym w 2000 r. przedstawia poniższa tabela.

Wyszczególnienie	2000 ustawa	2000 PW
		mln zł
Finansowanie zagraniczne	-2.088,2	-5.301,0
1. Przychody	28.539,3	4.132,0
2. Rozchody	30.627,5	9.433,0

Tabela 6. Finansowanie zagraniczne deficytu na rok 2000.

Przychody ze źródeł zagranicznych w 2000 r. szacowane są na poziomie 4.132,0 mln zł. Na kwotę tą złożą się:

1. środki przechodzące z 1999 r. z tytułu kredytów na likwidację skutków powodzi z BRRE oraz Banku Światowego w kwocie 0,2 mln zł,

2. kredyty zaciągnięte za granicą w kwocie 1.587,8 mln zł, w tym:

1. w Banku Światowym w wysokości 1.045,0 mln zł; na: restrukturyzację sektora węglowego 843,3 mln zł, likwidację skutków powodzi 181,8 mln zł, aktywizację terenów wiejskich 20,0 mln zł,

2. w Europejskim Banku Inwestycyjnym 403,4 mln zł; na: likwidację skutków powodzi 147,4 mln zł, autostrady i drogi 256,0 mln zł,

3. w Banku Rozwoju Rady Europy 139,4 mln zł na likwidację skutków powodzi,

3. przychody z tytułu spłat udzielonych kredytów zagranicznych w kwocie 38,3 mln zł,

4. wpływy z tytułu emisji obligacji skarbowych na międzynarodowym rynku finansowym w wysokości 2.298,0 mln zł,

5. wpływy od podmiotów gospodarczych na spłatę udostępnionych kredytów zagranicznych w wysokości 205,3 mln zł,

6. inne przychody na kwotę 2,4 mln zł.

Na kwotę rozchodów w przewidywanej wysokości 9.433,0 mln zł złożą się następujące tytuły:

1. spłaty kredytów zaciągniętych w wysokości 3.365,6 mln zł, spłaty te dotyczą Klubu Paryskiego, Banku Światowego, Libii, Europejskiego Banku Inwestycyjnego, Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju, Rosji, kredytu japońskiego oraz kredytów na ochronę zdrowia,

2. wykup w wysokości 1.066,1 mln zł obligacji skarbowych RP wyemitowanych za granicą w 1995 r.,

3. przedterminowy wykup obligacji Brady'ego na kwotę 4.418,3 mln zł,

4. refundacja (spłata zobowiązania wobec Polimexu-Cekopu z tytułu przejętych przez Skarb Państwa należności od Maroka) w kwocie 3,4 mln zł,

5. wypłaty z tytułu udziału w międzynarodowych organizacjach i instytucjach finansowych w wysokości 33,4 mln zł,

6. ekokonwersja i Ekofundusz w kwocie 140,2 mln zł,

7. rozchody z tytułu udzielenia kredytów zagranicznych w wysokości 146,0 mln zł,

8. rozchody związane z zarządzaniem długiem w wysokości 230,0 mln zł,

9. przeniesienie na 2001 r. nie wykorzystanych w 2000 r. środków z kredytu zaciągniętego w EBI na likwidację skutków powodzi w kwocie 30,0 mln zł.

Na odmienne kształtowanie się salda finansowania zagranicznego w 2000 r. w stosunku do ustawy budżetowej wpłynęły przede wszystkim następujące czynniki:

1. mniejsze od przyjętego w planie wykorzystanie kredytów zagranicznych, łącznie o 236,5 mln USD, w tym:

1. z Banku Światowego o 155,3 mln USD; nie będzie zrealizowana w całości zaplanowana kwota przychodów na rozbudowę portów tj. 4,0 mln USD oraz zmniejszeniu ulegają kwoty przewidziane na restrukturyzację sektora węglowego o 112,1 mln USD i aktywizację terenów wiejskich o 45,6 mln USD. Natomiast większe od zaplanowanego o 6,4 mln USD będzie wykorzystanie kredytów na likwidację skutków powodzi,

2. z Europejskiego Banku Inwestycyjnego o 68,6 mln USD; nie będzie w całości zrealizowana zaplanowana kwota przychodów na budowę autostrady A-4 (Sośnica Murckowska) tj. 23,0 mln USD i na budowę autostrady A-4 N-K tj. 5,5 mln USD; zmniejszeniu ulegają kwoty przewidziane na pozostałe inwestycje drogowe - łącznie o 22,0 mln USD oraz przychody z tytułu kredytów na likwidację skutków powodzi o 19,4 mln USD, natomiast przewiduje się większe o 1,3 mln USD wykorzystanie kredytu na budowę obwodnicy Trójmiasta,

3. z Banku Rozwoju Rady Europy - na likwidację skutków powodzi o 12,6 mln USD.

Niskie wykonanie przychodów z tytułu kredytów z międzynarodowych organizacji i instytucji finansowych wynika m.in. z następujących powodów:

zmniejszenia planowanego wykorzystania kredytów z uwagi na brak środków na współfinansowanie,

opóźnienia w podpisywaniu umów kredytowych; np. kolejny kredyt z Banku Światowego na restrukturyzację sektora węglowego zostanie wykorzystany dopiero w 2001 r.,

przesunięcia wykorzystania kredytów,

2. wyższe od zaplanowanych przychody z tytułu emisji obligacji skarbowych na międzynarodowym rynku finansowym o 142,1 mln USD,

3. niższe od zaplanowanych rozchody z tytułu spłaty rat kapitałowych na rzecz państw zrzeszonych w Klubie Paryskim o 110,4 mln USD oraz wobec Banku Światowego o 17,0 mln USD, wynikające z korzystnych wzajemnych relacji między walutami (kursów krzyżowych), w których spłacane było zadłużenie w okresie 10 miesięcy br. oraz weryfikacji prognozy w tym zakresie na pozostałe miesiące 2000 r.,

4. brak realizacji rozchodów z tytułu konwersji długu zagranicznego na złote o równowartości 100,0 mln USD, ze względu na niezgłoszenie korzystnych ofert,

5. niższe od zaplanowanych rozchody z tytułu udzielenia kredytów zagranicznych o 202,5 mln USD, wynikające m.in. z wydłużonego okresu zawierania konkretnych kontraktów handlowych realizowanych w ramach umowy kredytowej z Wietnamem oraz przedłużających się negocjacji kredytowych z innymi krajami świata, z uwagi na zbyt wysokie oczekiwania potencjalnych kredytobiorców co do warunków takich kredytów,

6. realizacja rozchodów z tytułu przedterminowej spłaty zobowiązań zagranicznych i innych operacji zagranicznych w wysokości 943,2 mln USD (4.418,3 mln zł) wobec założonego w ustawie budżetowej zerowego salda.

IV. Projekt budżetu państwa na rok 2001.

W projekcie ustawy budżetowej na rok 2001 ustalono:

1) dochody budżetu państwa w kwocie 160.510.500 tys. zł,

2) wydatki budżetu państwa w kwocie 182.257.500 tys. zł,

3) deficyt budżetu państwa w kwocie 21.747.000 tys. zł.

Prześledźmy teraz struktury poszczególnych zastawień. Poniżej przedstawiono plan dochodów budżetowych na rok 2001.

Wyszczególnienie	Plan 2001 r (w tysiącach zł)
DOCHODY OGÓŁEM	160 510 500
1. Dochody podatkowe	139 811 000
podatki pośrednie podatek od towarów i usług podatek akcyzowy od gier podatek dochodowy od osób prawnych podatek dochodowy od osób fizycznych	97 043 400 62 306 200 33 656 700 1 080 500 17 041 100 25 726 500
2. Dochody niepodatkowe	19 134 800
- dywidendy - wpłaty z zysku NBP - cła - dochody jednostek budżetowych - wpłaty gmin - pozostałe dochody niepodatkowe	650 000 5 150 000 5 000 000 6 774 800 175 000 1 385 000
3. Dochody zagraniczne	1 564 700

Tabela 7. Źródła i wysokości dochodów budżetowych na rok 2001.

Ponieważ w poprzednim rozdziale dość wnikliwie omówiono charakterystykę wpływów do budżetu państwa spróbujemy teraz porównać oba budżety. Pokrótce zastanowimy się nad przyczynami ewentualnych zmian.

Poniżej zaprezentowano całościowe struktury wpływów do budżetu państwa w roku 2000 oraz w 2001. Generalnie rzecz ujmując zmiany w strukturze są niewielkie. Zauważalny jest wzrost dochodów budżetowych o 9,2% realnie w stosunku do roku ubiegłego. Źródłami wzrostu w 2001 r. dochodów budżetu państwa jest realny wzrost dochodów z podatków pośrednich (9,2%), z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych (4,2%), oraz dochodów niepodatkowych (33,1%). Relacja dochodów budżetu państwa do produktu krajowego brutto w 2001 r. wyniesie 20,2% i będzie wyższa o 0,8 punktu procentowego od relacji dochodów budżetu państwa do produktu krajowego brutto w 2000 r.

Wykres 8. Całościowa struktura wpływów budżetowych na rok 2000.

Wykres 9. Całościowa struktura wpływów budżetowych na rok 2001.

Jedyną różnicą rzucającą się od razu w oczy są wpływy do budżetu państwa z tytułu dochodów zagranicznych. Na kwotę dochodów zagranicznych składają się odsetki od udzielonych przez Polskę kredytów i pożyczek zagranicznych, odsetki od rachunku walutowego, odsetki od podmiotów gospodarczych z tytułu udostępnionych kredytów zagranicznych oraz prowizje z tytułu gwarantowania kredytów zagranicznych, a w 2001 r. także z tytułu sprzedaży „collaterali”.

"Collaterale” formalnie stanowią własność Skarbu Państwa i zabezpieczenie spłat naszych zobowiązań wynikających z obligacji wyemitowanych w wykonaniu porozumienia z Klubem Londyńskim - tzw. “Brady Bonds”. We wrześniu 1994 r. Skarb Państwa nabył zero-kuponowe obligacje rządu Stanów Zjednoczonych („collaterale") o wartości nominalnej około 4,5 mld USD, o pięciu różnych terminach wykupu, przypadających na lata 2021-2023. Przedterminowy wykup części obligacji „Brady'ego” w 1997- 8 i 2000 roku spowodował uwolnienie „collaterali” zabezpieczających wykupione obligacje, co oznacza możliwość ich sprzedaży.

Różnice pomiędzy dochodami zagranicznymi w ustawach budżetowych na rok 2000 i 2001 wynikają właśnie z możliwości w 2001 roku sprzedaży „collaterali”.

Prześledźmy teraz jak wygląda struktura wydatków państwa. Czy w ustawie budżetowej na 2001 rok zaszły jakieś istotne zmiany w porównaniu z rokiem poprzednim? Poniżej przedstawiony został wykres obrazujący strukturę wydatków budżetowych według działów na rok 2001.

Wykres 10. Całościowa struktura wydatków budżetowych na rok 2001.

Suma dochodów budżetu państwa prognozowana w danym roku oraz możliwy do sfinansowania deficyt budżetu określają co roku pułap wydatków, jakie mogą być poniesione przez sektor rządowy ze środków publicznych.

W 2000 r. ustawa budżetowa ustaliła pułap wydatków na poziomie 156.309.815 tys. zł, to znaczy 23,1% szacowanego wówczas produktu krajowego brutto.

Przewidywane wykonanie wydatków w 2000 r. wyniesie 152.542.600 tys. zł i będzie niższe od ustalonego w ustawie pułapu, co jest spowodowane niższą od prognozowanej w ustawie kwotą dochodów budżetu państwa. W relacji do PKB wydatki budżetu państwa wyniosą 21,6%.

W 2001 r. prognozowane dochody budżetu państwa zostały oszacowane na 160.510.500 tys. zł, a poziom deficytu budżetowego możliwy do sfinansowania, a jednocześnie nie powodujący napięcia inflacyjnego w gospodarce oraz w bilansie płatniczym, nie powinien przekroczyć 21.747.000 tys. zł.

Tak określony pułap wydatków budżetu wyniesie 182.257.500 tys. zł. W stosunku do przewidywanego wykonania wydatków budżetu państwa w 2000 r. jest to nominalnie więcej o 29.714.900 tys. zł, czyli o 19,5%, a realnie o 11,5%. Pomimo tak znaczącego wzrostu wydatków realizacja budżetu państwa w 2001 r. będzie bardziej restrykcyjna niż w roku 2000. Wynika to przede wszystkim z konieczności sfinansowania w roku przyszłym następstw, wyższej niż planowano w 2000 r., inflacji oraz wyższego poziomu stóp procentowych. W stosunku do szacowanego PKB wydatki budżetu państwa w 2001 r. będą stanowiły 23,0%.

Strukturę wydatków budżetu państwa w 2001 r. kształtuje kwota środków, jakie trzeba bezwzględnie przeznaczyć na finansowanie wydatków zdeterminowanych ustawowo lub wynikających z wcześniej podjętych zobowiązań.

Deficyt budżetowy na rok 2001 jest przewidywany na poziomie 21.747,0 mln zł, tj. 2,7% PKB. Na finansowanie niedoboru budżetowego złożą się:

1. saldo finansowania krajowego w kwocie 23.551,8 mln zł , tj. 3,0% PKB, w tym przychody z prywatyzacji wyniosą 18.000,0 mln zł, czyli 2,3% PKB,

2. saldo finansowania zagranicznego, które będzie ujemne i wyniesie 1.804,8 mln zł, tj. 0,2% PKB.

Finansowanie deficytu w 2001 r. w podziale na źródła pozyskania środków przedstawia się następująco:

Wyszczególnienie	2001
		mln zł
Finansowanie deficytu	21.747,0
1. Krajowe	23.551,8
1.1. Przychody z prywatyzacji	18.000,0
1.2. Bankowe	-4.838,8
1.3. Pozabankowe	10.390,6
2. Zagraniczne	-1.804,8

Tabela 8. Źródła i wysokości finansowania deficytu budżetowego na rok 2001.

V. Polityka budżetowa przedsiębiorstwa na tle polityki budżetowej państwa

Jeśli chodzi o politykę budżetową państwa to bardzo ważną rolę odgrywa w nim system budżetowy, który jest jednym z najważniejszych elementów systemu finansowego państwa. Pozwala gromadzić środki pieniężne i rozdysponować je na realizację celów sektora publicznego gospodarki narodowej.

Budżet państwa stanowi zestawienie roczne według projektu i według wykonania - dochodów i wydatków związanych z wykonywaniem przez władzę państwową, tj. rząd danego kraju, określonych zadań ekonomicznych i społecznych. Do zadań ekonomicznych należy m. in. ochrona praw własności, równowaga gospodarcza, równowaga ekologiczna, ustabilizowany wzrost i pożądane zmiany strukturalne w gospodarcze, ograniczanie bezrobocia, zrównoważony bilans płatniczy, bezpieczeństwo dochodów pracowników najemnych. Do zadań społecznych zaś należy m. in. rozwój edukacji, kultury, nauki, techniki, zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego oraz sprawiedliwości, umacnianie wolności.

Budżet państwa skupia fundusze, którymi gospodaruje władza państwowa. Nie prowadzi ona jednak bezpośrednio działalności gospodarczej przynoszącej dochody. Państwo, aby sfinansować zadania publiczne i funkcje regulacyjne wobec gospodarki musi pozyskiwać dochody od innych podmiotów gospodarujących. Specyfika pozyskiwania dochodów przez budżet polega na tym, że opiera się na przymusie prawnym. Oznacza to, że są one przejmowane definitywnie i bezzwrotnie. Podobnie wydatki ponoszone z budżetu mają definitywny, bezzwrotny charakter, co oznacza zawsze zużycie in natura określonej części produktu krajowego brutto i dochodu narodowego. Wydatki z budżetu nie są, w przeważającej części, czynnikiem powiększania dochodu narodowego, lecz spełniają głównie funkcje jego redystrybucji.

Pozyskiwanie dochodów do budżetu i rozdysponowanie wydatków zależą od władzy ustawodawczej (parlamentu) i władzy wykonawczej (rządu). Rząd opracowuje budżet, a parlament go zatwierdza i kontroluje jego wykonanie. Proces opracowywania budżetu jest poddawany naciskom różnych grup społecznych i politycznych. Niejednokrotnie rodzi to ostre spory i konflikty dotyczące zakresu redystrybucji budżetowej i rozłożenia ciężaru wydatków na określone podmioty i grupy społeczne. Może go utrudniać jego obiektywizację z punktu widzenia potrzeb całej gospodarki, zachowania równowagi budżetowej, a w przypadku jej naruszenia znalezienia właściwych sposobów jej przywrócenia.

Głównymi źródłami dochodów budżetu państwa w Polsce są: dochody z własności publicznej, majątku publicznego, podatki i opłaty o charakterze przymusowym oraz pożyczki zaciągane przez państwo u podmiotów gospodarczych krajowych bądź zagranicznych, lub też na rynku finansowym - pieniężnym i kapitałowym. Najważniejszą pozycją dochodów budżetu państwa są podatki i opłaty. Pozostałe pozycje dochodów odgrywają mniejszą, uzupełniającą rolę. Wydatki zaś ponoszone są przede wszystkim na: administrację państwową, wymiar sprawiedliwości i ochronę porządku publicznego, obronę narodową, edukację, kulturę i naukę, publiczną ochronę zdrowia i opiekę społeczną, obciążenia z tytułu kredytów zagranicznych.

Jeśli chodzi o politykę budżetową przedsiębiorstwa to jest ona całkowicie podporządkowana głównemu celowi, jakim jest przynoszenie zysków. W zależności od czynników takich jak charakter oferowanych produktów czy usług czy też w jakim otoczeniu działa tak też będzie kształtowała swoją strategię zarządzania i dalszego rozwoju. Jednak wszystkie działania organizacyjne dotyczące wielkości wydatków oraz ich charakteru będą kształtowane w kierunku osiągnięcia maksymalnego zysku.

W polityce budżetowej można zaobserwować pewną prawidłowość zupełnie przeciwną do stosowanej w przedsiębiorstwach. Mianowicie, państwo kształtuje bardziej swą politykę finansową pod z góry określone wydatki. Innymi słowy, dopasowuje politykę gromadzenia środków do wcześniej zarysowanych wielkości swych wydatków. Jeśli na wydatki państwa spojrzymy jak na koszty przedsiębiorstwa to okaże się, iż wykazują one charakter kosztów stałych. Wielkość ponoszonych wydatków przez państwo jest względnie stała. Nie ma za bardzo możliwości dużych manipulacji w zakresie ich wielkości. Nawet odpowiednie metody zarządzania finansami publicznymi czy też wprowadzanie nowych reform w nieznacznym tylko stopniu mogą wpływać na wielkość czy strukturę wydatków państwa. Tak więc cała polityka budżetowa podporządkowana jest pozyskiwaniu przez państwo środków na pokrycie swych wydatków.

Polityka budżetowa przedsiębiorstwa jest natomiast uwarunkowana dochodami. W zależności od uzyskanych przychodów firmy ta rozdysponowuje swe środki finansowe i wydatkuje je według określonych strategii. Oczywiście strategie te podporządkowane są celowi jakim jest osiąganie zysku. Jednak to ile i na jakie cele przedsiębiorstwo wydatkuje finanse zależy od uzyskiwanych dochodów.

Bibliografia

Makro i mikro ekonomia dla inżynierów, pod red. S. Marciniaka, PWN, Warszawa 1995

Mikroekonomia, pod red. Z. Dach, AE, Kraków 1995

Ekonomia cz. I i II, pod red. D. Begg'a, PWE, Warszawa 1995

Ustawa budżetowa na rok 2001, Projekt - po radzie ministrów 14 listopada 2000

Ustawa budżetowa na rok 2000, 21 stycznia 2000

27

---