POLITYKA EKOLOGICZNA

1. HISTORIA

Ogólne założenia polityki ekologicznej sięgają drugiej połowy naszego wieku. Sam

termin został po raz pierwszy użyty w 1972 r., w Deklaracji Sztokholmskiej.
Formalnoprawne uwzględnienie ochrony środowiska wśród celów działania UE nastąpiło

jeszcze później bo dopiero w roku 1987 na Konferencji w Maastricht, poprzez dodanie do
Traktatu Rzymskiego rozdziału VII pt. Środowisko. Jako cele polityki ekologicznej

wymieniono:


Ochronę stanu środowiska



Zapewnienie racjonalnej eksploatacji zasobów naturalnych



Ochronę zdrowia człowieka.

Polska po podpisaniu w 1991 układu stowarzyszeniowego ze Wspólnotą Europejską,

oraz Protokołu Europejskiego w 1995 wzięła na siebie obowiązek dostosowania

standardów do obowiązujących w UE.

Przyjęta w 1997 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej stwierdza, że Rzeczpospolita

Polska zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego
rozwoju (art. 5), ustala także, że ochrona środowiska jest obowiązkiem m. in. władz

publicznych, które poprzez swą politykę powinny zapewnić bezpieczeństwo ekologiczne
współczesnemu i przyszłym pokoleniom (art.74). Nowy porządek konstytucyjny wymaga

więc, aby przygotować również dostosowaną do niego nową politykę ekologiczną
państwa.

2. BEZPIECZEŃSTWO EKOLOGICZNE

Bezpieczeństwo ekologiczne społeczeństwa i gospodarki wymaga nie tylko

wprowadzenia zabezpieczeń przed niekorzystnym oddziaływaniem na środowisko

działalności, ale także zabezpieczenia odpowiednich zasobów dyspozycyjnych wody,
zachowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej o pożądanych parametrach, zwiększenia

lesistości kraju, w perspektywie do 33%, oraz zwiększenia powierzchni obszarów
chronionych, w perspektywie do 30% terytorium kraju.

Nadrzędną wartością w polityce Trzeciej Rzeczypospolitej jest człowiek, będzie

więc on także nadrzędną wartością w polityce ekologicznej państwa. Oznacza to, że

zdrowie społeczeństwa jako całości, komfort środowiska, w którym żyją i pracują
społeczności lokalne oraz życie i zdrowie każdego obywatela są głównym,

niepodważalnym kryterium w realizacji polityki ekologicznej na każdym szczeblu. Nowa
polityka ekologiczna państwa ma służyć zaspokajaniu rosnących potrzeb człowieka,

zarówno materialnych jak i odnoszących się do jakości otaczającego go środowiska.

Człowiek wraz ze swoją działalnością jest ściśle sprzężony z systemem

przyrodniczym (powietrze, woda, gleby, ekosystemy, zasoby biologiczne, różnorodność
biologiczna). Zachowanie równowagi w tym systemie wymaga spójnego i łącznego

zarządzania zarówno dostępem do zasobów środowiska oraz likwidacją i zapobieganiem
powstawaniu negatywnych dla środowiska skutków działalności gospodarczej (ochrona

środowiska) jak i racjonalnym użytkowaniem zasobów przyrodniczych (gospodarka
wodna, leśnictwo, ochrona i wykorzystanie zasobów surowcowych i glebowych,

planowanie przestrzenne). Powinno to znaleźć odbicie w odpowiednich strukturach
zarządzania na szczeblu państwowym, wojewódzkim i samorządowym, zaś środki do ich

osiągnięcia były dobierane przede wszystkim w oparciu o kryteria efektywności
ekologicznej i ekonomicznej.

"Polityka ekologiczna państwa" przygotowana przez polski rząd w 1990 r., u progu

okresu transformacji, zaakceptowana następnie w 1991 r. przez Sejm i Senat. Dokument

ten, choć lakoniczny i w wielu miejscach deklaratywny, odegrał jednak ogromną rolę
stymulującą wobec wszystkich struktur państwowych w ich działaniach na rzecz

środowiska. W istotny sposób przyczynił się także do podniesienia świadomości
ekologicznej społeczeństwa.

3. GŁÓWNE CELE

Głównym celem nowej polityki ekologicznej państwa jest zapewnienie

bezpieczeństwa ekologicznego społeczeństwa polskiego w XXI wieku oraz stworzenie

podstaw dla opracowania i realizacji strategii zrównoważonego rozwoju kraju. Nowa

polityka ekologiczna państwa zakłada 3 etapy osiągania swoich celów: etap realizacji
celów krótkookresowych w trakcie ubiegania się o członkostwo w Unii Europejskiej

(2000-2002, zgodnie z przyjętym przez rząd założeniem uzyskania w 2002 r. gotowości
do członkostwa w Unii), etap realizacji celów średniookresowych w pierwszym okresie

członkostwa w Unii, zakładającym derogacje i realizację programów dostosowawczych
(2003-2010) oraz etap realizacji celów długookresowych w ramach "Strategii

zrównoważonego rozwoju Polski do 2025 r."

Głównym celem nowej polityki ekologicznej państwa jest zapewnienie

bezpieczeństwa ekologicznego kraju (mieszkańców, infrastruktury społecznej i zasobów
przyrodniczych), przy założeniu, że strategia zrównoważonego rozwoju Polski pozwoli na

wdrażanie takiego modelu tego rozwoju, który zapewni na tyle skuteczną regulację i
reglamentację korzystania ze środowiska, aby rodzaj i skala tego korzystania realizowane

przez wszystkich użytkowników nie stwarzały zagrożenia dla jakości i trwałości
przyrodniczych zasobów. Postęp we wdrażaniu strategii można będzie mierzyć wybranymi

wskaźnikami. Do najważniejszych spośród tych wskaźników można zaliczyć:
a) wskaźniki społeczno-ekonomiczne:

•

utrzymanie systematycznego wzrostu PKB oraz systematycznego wzrostu poziomu
życia obywateli;

•

poprawę stanu zdrowia obywateli;

•

zmniejszenie zużycia energii, surowców i materiałów na jednostkę produkcji oraz
zmniejszenie całkowitych przepływów materiałowych w gospodarce;

•

wzrost dochodów z rolnictwa;

•

zmniejszenie tempa przyrostu obszarów wyłączanych z rolniczego i leśnego
użytkowania;

•

coroczny przyrost netto miejsc pracy w wyniku realizacji przedsięwzięć ochrony
środowiska;

b) wskaźniki presji na środowisko i stanu środowiska:

•

zmniejszenie zanieczyszczenia wód;

•

zmniejszenie emisji zanieczyszczeń powietrza;

•

zmniejszenie ilości wytwarzanych i składowanych odpadów;

•

ograniczenie degradacji gleb,;

•

wzrost lesistości kraju;

c) wskaźniki aktywności państwa i społeczeństwa:

•

kompletność i stabilność regulacji prawnych;

•

spójność i efekty działań w zakresie monitoringu i kontroli;

•

zakres i efekty działań edukacyjnych.

Realizacja głównego celu nowej polityki ekologicznej państwa jakim jest zapewnienie

bezpieczeństwa ekologicznego mieszkańców, infrastruktury społecznej i zasobów

przyrodniczych wymaga, by strategie i polityki w poszczególnych sektorach i zarządzania
infrastrukturą społeczną uwzględniały zasadę zrównoważonego rozwoju kraju. Oznacza

to, że powinna nastąpić ekologizacja polityk sektorowych w postaci zintegrowanego z
celami polityki ekologicznej podejścia do formułowania celów tych strategii i polityk, a

także programów wykonawczych. Dotyczy to energetyki, przemysłu, transportu,
gospodarki komunalnej i budownictwa, rolnictwa, leśnictwa i innych dziedzin działalności,

które okazują presję na środowisko w formie bezpośredniego lub pośredniego korzystania
z jego zasobów, względnie są źródłem zanieczyszczenia środowiska i/lub niekorzystnych

oddziaływań fizycznych.

Szczegółowe cele i kierunki działania na rzecz ekologizacji polityk sektorowych będą

ujęte w "Strategii zrównoważonego rozwoju kraju do 2025 r.", która zostanie sporządzona
w 2000 r. zgodnie z rezolucją Sejmu z 1999 r. Powinny one mieścić się w ramowych

założeniach wyjściowych, zaprezentowanych niżej w p. 30.

4. NARZĘDZIA I INSTRUMENTY POLITYKI EKOLOGICZNEJ

Prawo ochrony środowiska i jego dostosowanie do wymagań Unii

Europejskiej
A. Kierunki ogólne

System prawa ochrony środowiska musi spełniać kilka podstawowych wymagań:

•

zgodność z Konstytucją,

•

zgodność ze zobowiązaniami międzynarodowymi Polski (w tym z wymaganiami
Unii Europejskiej),

•

akceptacja społeczna,

•

realna osiągalność,

•

skuteczność ekologiczna,

•

efektywność ekonomiczna.

Projekty normatywnych aktów prawnych oraz inne dokumenty programowe z

dziedziny ochrony środowiska (strategie, polityki itp.) są poddawane:

•

ocenie ekologicznej skuteczności,

•

ocenie ekonomicznej efektywności (tzn. badaniu przy pomocy jakich narzędzi
"najtaniej" osiągną można dany cel,

•

konsultacji społecznej obejmującej wszystkie zainteresowane grupy interesów ( w
tym przedsiębiorcy, organizacje ekologiczne, samorządy).

•

ocenie zgodności z wymogami Unii Europejskiej i Organizacji Współpracy
Gospodarczej i Rozwoju (OECD) oraz z zobowiązaniami prawnomiędzynarodowymi
Polski.

B. Zadania krótkookresowe

Zadania krótkookresowe (2000-2002) w sferze doskonalenia prawa ochrony

środowiska będą się koncentrować na jego dostosowywaniu do wymagań
rozporządzeń, dyrektyw i decyzji organów Unii Europejskiej. Wytycznymi do realizacji

tych zadań będzie "Narodowy program przystosowania do członkostwa w Unii
Europejskiej", stanowisko negocjacyjne Polski w rozmowach przedakcesyjnych oraz wyniki

tych negocjacji. Kluczową sprawą będzie pakiet wynegocjowanych derogacji (zakres i
terminy). Należy przy tym przyjąć zasadę, że sprawy objęte listą derogacji zawartą w

stanowisku negocjacyjnym Polski nie będą rozstrzygane w krajowych przepisach
prawnych przyjmowanych przed zakończeniem negocjacji.

Ustawy o ochronie środowiska:

•

prawo ochrony środowiska;

•

ustawy o postępowaniu w sprawie ocen oddziaływania na środowisko oraz
dostępie do informacji o środowisku i jego ochronie;

•

ustawy o substancjach i preparatach chemicznych;

•

ustawy "Prawo wodne";

•

(będzie) ustawy o uwalnianiu do środowiska genetycznie zmodyfikowanych
organizmów;

•

ustawy o opakowaniach;

•

ustawy w sprawie wzrostu wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych;

•

kompletu przepisów wykonawczych do ustawy o odpadach;

•

kompletu przepisów wykonawczych do ustawy o ochronie i kształtowaniu
środowiska w zakresie nadzwyczajnych zagrożeń środowiska.

•

Ustawa o rolnictwie ekologicznym

INSTRUMENTY POLITYKI EKOLOGICZNEJ

Działanie mechanizmów ekonomicznych i rynkowych w polityce ekologicznej zapewni się
dzięki systemowi obejmującemu następujące instrumenty:

•

opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska i wprowadzanie w nim zmian (w
szczególności za pobór wód),

•

opłaty za zanieczyszczanie różnych komponentów środowiska (w tym za
zanieczyszczenia niematerialne),

•

kary pieniężne jako szeroko rozumiany instrument wymuszania przestrzegania
norm, nakazów i zakazów oraz innych form regulacji bezpośredniej,

•

bezpośrednie i pośrednie formy publicznego subsydiowania przedsięwzięć w
zakresie ochrony środowiska, w tym rekompensaty za ograniczenia prawa

własności związane z obejmowaniem obszarów i obiektów cennych przyrodniczo
różnymi formami ochrony,

•

opłaty produktowe i depozyty ekologiczne (i/lub systemy "mieszane"),

•

opłaty użytkowe za korzystanie z publicznych urządzeń technicznych ochrony
środowiska,

http://notatek.pl/polityka-ekologiczna-wyklady?notatka