Polityka gospodarcza (26 stron) EHC774AVS5MBY2FHSTDRR2GHQSSKAZZQYSLGQMY


Polityka gospodarcza i jej podmioty

Polityka gospodarcza to wszelka działalność służąca wpływaniu na sprawy polityczne.

Podmioty:

Polityka państwa to działanie państwa na kształtowanie stosunków w państwie i za granicą. Polityka gospodarcza (ekonomiczna) odnosi się do działalności państwa dotyczącej gospodarki. Cechuje się ona następującymi uwarunkowaniami:

Polityka gospodarcza to świadome oddziaływanie władz państwowych na gospodarkę narodową w celu kształtowania jej dynamiki, struktury i funkcjonowania, odpowiedniego kształtu stosunków ekonomicznych w państwie i za granicą. Treść pojęcia P.G. obejmuje też wpływ państwa na realizację celów społecznych, rozwiązywanie problemów społecznych, wspomaganie postępu społecznego.

P.G. ma charakter polityki społeczno - gospodarczej.

Podmioty P.G.

Centralne organy władzy państwowej: sejm, rząd, ministrowie, kierownicy urzędów centralnych. Ważny jest sposób powoływania, struktura, kompetencje, procedury. Znajduje też uzasadnienie w konstytucji. Ponadto istotną rolę odgrywają organy samorządu terytorialnego.

Przy integracji (wspólnoty narodowe). Istota opiera się na przejmowaniu przez te organy pewnych funkcji przy planowaniu i realizacji funkcji gospodarczych w skali wspólnoty - towarzyszy temu rezygnowanie władz z części swoich uprawnień. Zakres tych uprawnień (ponadnarodowy) jest określony w umowach lub aktach normatywnych (statuty). Ingerencja państwa w gospodarkę wiąże się z ograniczeniem zasad wolności gospodarczej (rynkowej). Jest to motywowane troską o nadrzędne dobro publiczne (ponad interesami poszczególnych grup). Istnieje porządek prawny normujący te zasady. W Polsce to tryb ustawowy.

P.G. jest pojęciem rozumianym jako:

Polityka gospodarcza jako dyscyplina naukowa

P.G. jako dyscyplina naukowa należy do grup nauk ekonomicznych. Jest to związane z:

Funkcje P.G. wiążą się z podziałem nauk na pozytywne i normatywne

Ponadto P.G. możemy podzielić na nauki stosowane i teoretyczne. Nauki stosowane to m.in. projektowanie zmian, sposoby realizacji, wykorzystywanie praw naukowych i gospodarczych.

Podział nauk ekonomicznych: makroekonomia i mikroekonomia.

P.E. jako dziedzina nauki zajmuje się:

P.G. zajmuje się:

Zakres badań obejmuje:

P.G. (dziedzina nauki) współdziała z innymi dyscyplinami nauk ekonomicznych w tym z ekonomikami szczegółowymi: geografią ekonomiczną, ekonomikami regionalnymi, nauką o finansach, statystyką, prakseologią, teorią informacji, naukami prawnymi, administracją, socjologią, psychologią społeczną.

Doktryny społeczno ekonomiczne i doktryny polityki gospodarczej

Na kierunki i treść działań P.G. wpływają założenia z doktryn społeczno ekonomicznych.

Doktryna to zbiór założeń, twierdzeń i poglądów, które częściowo nawiązują do dorobku nauki i zawierają liczne tezy określające kierunki ale i środki działania P.E. opierające się na przesłankach światopoglądowych, ideologicznych i moralnych, które nie mają pełnego uzasadnienia naukowego.

Państwo powinno spełniać aktywną rolę w oddziaływaniu na gospodarkę poprzez rozwój przemysłu, handlu, eksportu wysokich technologii i osłonę kraju przed konkurencją zagraniczną.

Interwencjonalizm ma oparcie w pracach (Keynes) i gospodarce rynkowej w okresie lat 30-tych (kryzys) oraz drugiej wojnie światowej (silne zaangażowanie państwa). Ten kierunek przeważał w okresie do lat 70-tych.

Doktryny społeczno polityczne wiążą się z przesłankami politycznymi - poglądy i koncepcje określonych sił politycznych, celów i sposobów działania państwa na gospodarkę, strategie rozwoju, zasad funkcjonowania gospodarki.

Programy partii:

To kompleksowe doktryny społeczno polityczne (oraz stosunki własnościowe, centralizacja zarządzania, stosunki towarowe w gospodarce). Ponadto doktryny (poza generalnymi) dotyczące określonych problemów gospodarczych (np. doktryna wolnego handlu - zniesienie ograniczeń w wymianie międzynarodowej), doktryna industrializacji - rola rozwoju przypada na przemysł ciężki i środki produkcji. Inna kategoria P.G. - system ekonomiczny - to zbiór powszechnie obowiązujących norm prawnych i ogólnie akceptowanych zasad regulujących postępowanie wszystkich uczestników procesu gospodarczego.

Określa 3 elementy:

Podstawę tych rozwiązań reguluje ustrój społeczny. Duże znaczenie mają stosunki własnościowe (np. środków produkcji)

Wg kryterium środków produkcji występują 2 rodzaje ustroju:

Wg kryterium systemu gospodarczego:

Sposób regulowania procesu gospodarczego i rodzaju mechanizmów stosowanych w działaniach regulacyjnych:

Modele systemów ekonomicznych

Ponadto systemy hybrydowo sprzeczne (kapitalizm + socjalizm) - gospodarki w okresie lat 70 - 80 tych.

Kapitalistyczna gospodarka mieszana (kapitalizm rynkowy)

System realnego socjalizmu

Początek Rewolucji październikowej - lata 20-te. Koncepcja bezpośredniego kierowania gospodarką przez aparat partyjno państwowy.

Wyznaczała ona:

Podlegał ewolucyjnym przemianom w różnych krajach bez podważania cech gospodarczych. Wszystko w gestii państwa partii - kluczowe czynności regulacyjne (organizowanie gospodarki, tworzenie i modyfikowanie jej struktur, planowanie działań gospodarczych, ustalania dyrektywnych zadań dla jednostek organizacyjnych w gospodarce, metod i środków realizacji wytyczonych planów - dyscyplinowanie wykonawców i kontrola, rozdzielnictwo czynników produkcji i wytworzonych produktów.

System nakazowo rozdzielczy, potem uznaniowo rozdzielczy

Elementy systemu:

Cechowała się podporządkowaniem centralnej władzy państwowej wszystkich ogniw gospodarczych - kierowane za pomocą decyzji administracyjnych. Do tego stworzono strukturę administracyjną. Obejmowała firmy, jednostki nadrzędne, ministerstwa, organy sztabowe na szczeblu rządu.

Kluczową rolę odgrywało Ministerstwo Finansów:

Kierowanie gospodarką za pomocą planu ogólnopaństwowego, obejmującego wszystkie jednostki gospodarcze:

Administracyjne rozdzielnictwo zasobów. Bilanse materiałowe, finansowe siły roboczej - określały one co, ile, skąd, dokąd itp. Przydział do pracy, skierowania. Podział dochodu narodowego na akumulację i spożycie, scentralizowany. Budżet przejmował większość dochodu z jednostek podstawowych i amortyzacji. Inwestycje także określane centralnie. Poziom konsumpcji też był regulowany - np. fundusz płac. Handel zagraniczny był też objęty monopolem państwowym. Pieniądz miał znaczenie drugorzędne i pomocnicze - cel agregacyjny. Ceny były arbitralnie ustalane - atrybut kategorii politycznej. Rachunek ekonomiczny nie istniał. Dobra konsumpcyjne były administracyjnie rozdzielane - kartki, talony, przydziały. Administrowanie uznaniowością za przekraczanie planu. Mechanizm nieefektywnego zużywania zasobów (niedobór). Decyzje gospodarcze o przesłankach ideologicznych a nie ekonomicznych. System zmuszał ludzi do wyrzeczeń - industrializacja, konsumpcja zepchnięta na dalszy plan. Permanentny stan zapotrzebowania czynników produkcji, zasobów. Gospodarka w tym systemie miała słabnącą dynamikę rozwoju.

System socjalistyczny częściowo zreformowany

Przy zwrotach politycznych

Powstał system hybrydowy (część mechanizmów rynkowych + stary system nakazowo rozdzielczy)

Cechy reformowanego systemu:

W sferze firm - deformacja zysków. Zysk kluczowym narzędziem jednakże celem działania firm był wzrost funduszu płac. Podwyżki cen produktów (więcej produkcji - wyższe płace). Kosztowa formuła cen. Jej poziom usprawiedliwiał poziom cen. Marnotrawstwo, zła organizacja itp. Silne tendencje inflacyjne, ceny rosły spiralnie, potęguje się deficyt budżetowy, niekontrolowana emisja pieniądza, galopująca inflacja. Brak sterowalności gospodarki, rząd nie kontroluje sytuacji ekonomicznej. Zaistniała konieczność dalszego reformowania gospodarki, zmian zasad ustrojowych, własnościowych, złe działania prywatyzacyjne.

Polityka gospodarcza w procesie transformacji ustrojowej

Transformacja wiąże się z gruntownymi przeobrażeniami funkcji państwa oraz P.G. w procesie transformacji. W procesie początkowym transformacji polityka dla systemu rynkowego musiała podjąć pewne funkcje związane z realizacją przebudowy. Chodzi tu o likwidację systemu uznaniowo rozdzielczego, kreowanie warunków umożliwiających uruchomienie oraz działanie elementów mechanizmów regulacji rynkowych oraz przekształcenie własnościowej struktury gospodarki.

Wyróżniamy 3 aspekty:

Ponadto:

Skutkiem szokowej kuracji gospodarczej była degradacja majątkowa społeczeństwa.

Występują zagrożenia:

Z recesji udało nam się wybronić, bezrobocie spełniło się ponad oczekiwania. Proces budowy gospodarki kapitalistycznej rozpoczął się i nadal trwa. W warunkach gospodarki kapitalistycznej mieszanej decyzje są podejmowane przez przedsiębiorstwa. Procesy gospodarcze regulowane są przez mechanizmy rynkowe. Państwo kształtuje odpowiednie warunki rozwoju.

Kluczowe funkcje:

Stabilizacyjna ma znaczenie zasadnicze. Obejmuje stabilizowanie w długim okresie, korygowanie procesów rynkowych przez odpowiednie władze publiczne z powodu niedoskonałości rynku, ochrony praw własności i odpowiedzialnej wolności gospodarowania. Redystrybucyjna i alokacyjna obejmują: korygowanie naturalnego podziału wytwarzania wyrobów, oraz kreowanie dóbr i usług publicznych oraz ochronę zasobów ogólnodostępnych.

W tych ramach do najważniejszych funkcji państwa należy:

Wykorzystując swoje funkcje państwo ponosi wydatki, źródłem ich finansowania jest budżet państwa. Określa on rozmiary i strukturę wydatków publicznych a przy tym kształtuje wielkość popytu na dobra wytwarzane przez gospodarkę. Może sprzyjać wzrostowi produkcji czyli być świadomie wykorzystywany na pobudzanie dynamiki gospodarczej. Podstawowym źródłem zasilania budżetu są świadczenia z gospodarki - obciążenia podatkowe. Polityka budżetowa stanowi rozbudowany filar w systemie polityki kapitalistycznej. Polityka pieniężna zajmuje się regulowaniem podaży w celu stabilizacji gospodarki. Ważnym elementem polityki pieniężnej jest kształtowanie stóp procentowych. Politykę monetarną realizują banki centralne.

W tych działaniach interwencyjnych państwa można wyróżnić następujące kierunki:

Ograniczoność i niedoskonałość mechanizmów rynkowych wywołuje potrzeby ingerencji państwa w sprawy gospodarcze za pomocą polityki ekonomicznej w celu rozwiązywania problemów o charakterze ogólnospołecznym.

Uwarunkowania zewnętrzne polityki gospodarczej

Dotyczą one relacji międzynarodowych, wynikają one z położenia geograficznego, sytuacji ekonomicznej, strategicznej i politycznej kraju. Międzynarodowa sytuacja ekonomiczna, stosunki z sąsiadami, przynależność do ugrupowań - wynikają z tego określone zadania i priorytety, czynnik z tym związany to międzynarodowa sytuacja gospodarcza. - terms of trade tzn. stosunek, wg którego towary eksportowane są wymieniane na towary importowane.

Uwarunkowania wewnętrzne polityki gospodarczej

Dotyczą stanu i struktury zasobów przyrodniczych, ludzkich i naturalnych, zagospodarowania przestrzennego kraju, wewnętrznej sytuacji politycznej (siły polityczne), stosunek społeczeństwa do władzy i elementu kultury politycznej.

Zasoby ludzkie - czynniki demograficzne i społeczne rozpatrywane w aspekcie ilościowym i jakościowym.

Czynniki te charakteryzują:

a) liczba i struktura demograficzna i społeczna ludności

b) kształtowanie zatrudnienia - relacje: majątek praca

Dane demograficzne - przesłanka do kształtowania budownictwa, szkolnictwa, usług materialnych. Istotnym kryterium element6w demograficznych są elementy jakościowe:

kultura, tradycja, dyscyplina społeczna, praworządność, przedsiębiorczość

• zasoby majątku trwałego w gospodarce narodowej - wielkość, struktura zasobów majątku trwałego

• w zakresie informacji technicznej i infrastruktury społecznej - zaspokajanie podstawowych potrzeb społecznych

• jakościowe cechy majątku trwałego

Cele i przesłanki polityki gospodarczej

  1. Cele generalne (nadrzędne, priorytetowe)

Zapewnienie suwerenności państwowej, stały wzrost gospodarczy, postęp - społeczno -ekonomiczny, realizacja zasad sprawiedliwości, wolności i prawa człowieka, zapewnienie równości.

  1. Cele ustrojowo - systemowe

Cele szczegółowe w zakresie umacniania ustroju społeczno - gospodarczego zapewnienia jego ewolucji.

  1. Cele ekonomiczne

Zapewnienie warunków dla rozwoju społeczno - gospodarczego, kształtowanie warunków długotrwałego wzrostu, tworzenie materialnych podstaw dla rosnącego bogactwa kraju i podnoszenia jego dobrobytu. Szczegółowe: kształtowanie równowagi gospodarczej, podtrzymywanie koniunktury, eliminowanie zagrożeń (może być długofalowe) przez optyrna1izacji dynamiki struktury gospodarczej w układzie gałęziowym i przestrzennym, w krótszych okresach to działanie służące dostosowywaniu popytu i podaży z wykorzystaniem polityki pieniężnej i budżetowej. Realizacja celów ekonomicznych następuje w drodze dokonywania optymalnych wyborów między inwestycjami i bieżącą konsumpcją

• Umacnianie konkurencyjności gospodarczej wobec otoczenia', i wpływanie na wzrost podziału w międzynarodowym rynku pracy

• Optymalne i efektywne wykorzystywanie zasob6w pracy

• Zapewnienie rozwoju i infrastruktury, stymulowanie przedsiębiorczości, innowacyjności

• Kształtowanie polityki strukturalnej promującej rozwój gałęzi postępu technicznego

• Kształtowanie racjonalnej polityki przestrzennego zagospodarowania kraju opartej na regionalnej polityce i zmierzającej do likwidacji dysproporcji regionalnych.

4. Cele społeczne

Cele szczegółowe: sprawiedliwy podział dochodu, gwarancja zatrudnienia zgodnie z

kwalifikacjami, wyr6wnanie szans awansu, dostęp do dóbr kulturalnych i oświaty, zapewnienie ochrony zdrowia i zabezpieczenia społecznego (wtedy gdy zarobkowanie posiadanie własnych pieniędzy nie jest możliwe), likwidacja ub6stwa.

5 parametr6w ubóstwa:

• Minimum egzystencji

• Ubóstwo relatywne

• Ustawowa granica ubóstwa

• Minimum socjalne

• Ubóstwo subiektywne

Minimum egzystencji - granica skrajnego ubóstwa oznaczająca minimum środków na zaspokojenie wyłącznie niezbędnych potrzeb tj. skromne wyżywienie, utrzymanie bardzo małego mieszkania, uzupełnianie podstawowych artykułów gospodarstwa domowego i bielizny osobistej, środki na zakup leków oraz na potrzeby szkolnictwa bez uwzg1ędnienia komunikacji, kultury, wypoczynku, potrzeby pracy zawodowej - konsumpcja poniżej poziomu egzystencji - wyniszczenie jednostek gospodarstwa domowego.

W 1994 r minimum egzystencji wynosiło 694 zł; 5,6% ludności egzystowało poniżej tego, a liczebność tej grupy wynosiła 2,2 mm os6b

Ustawowa granica ubóstwa - miesięczna kwota dochodu uprawniająca do korzystania ze

świadczeń pomocy społecznej. W 1998 r dla gospodarstw domowych 4-osobowych - 859 zł

miesięcznie, w warunkach poniżej tego 12,1% ludności kraju czyli 4,7 mm os6b.

Ubóstwo relatywne - dotyczy gospodarstw domowych, które mogą przeznaczyć na utrzymanie poniżej 50% przeciętnych wydatk6w gospodarstw domowych na utrzymanie 1

gospodarstwa. W 1998 r ubóstwo relatywne wynosiło 924 zł na 1 gospodarstwo domowe 4-osobowe; 15,8% ludności było w takiej sytuacji, liczba ludności 6,1 mm os6b.

Ubóstwo subiektywne - samoocena sytuacji materialnej na poziomie ledwie wystarczającym na zaspokojenie potrzeb w stopniu graniczącym z poczuciem własnej godności. W 1998 r wynosiło 1350 zł na 1 gospodarstwo domowe 4 osobowe - 30,80 ludności czyli 11,9 mm os6b.

Minimum socjalne - obejmuje minimum środków niezbędnych dla nabywania określonego koszyka dóbr i usług poniżej którego znajduje się sfera niedostatku. Minimum socjalne w 1998 r wynosiło 1532 A miesięcznie na 1 gospodarstwo domowe 4 osobowe, w sferze niedostatku przychody takie osiągało 40,9% ludności czyli 19,3 mln osób.

  1. Cele ekologiczne

Ochrona środowiska naturalnego i potrzeba rekultywacji przyrody.

6. Cele obronno - militarne

Cele obronno - militarne powinny zapewnić odpowiedni potencjał gałęzi produkcji o znaczeniu obronnym i zapewnić moce produkcyjne środki dla potrzeb utrzymania rezerw. Cele obronno - militarne powinny zajmować kluczowe miejsce w celach polityki gospodarczej - stanowić one znaczną pozycję w budżetach wielu krajów, rezerwy strategiczne na te cele, sukcesywne odnawianie, podlegają rotacji i polityka gospodarcza powinna dysponować rezerwami na potrzeby militarno - obronne przemysł: hutniczy, samochodowy, lotniczy, elektroniczny i elektrotechniczny, maszynowy. Polityka gospodarcza powinna zapewniać możliwość wykorzystania tego potencjału w całej gospodarce -rozwiązania w organizacji, logistyce, zarządzaniu, modernizowaniu przemysłu wytwórczego.

Główne dziedziny polityki gospodarczej

W ramach P.G. wyróżniamy 2 obszary:

a) politykę makroekonomiczną - całokształt - mechanizmy regulacyjne: polityka pieniężna budżetowa

b) polityka mikroekonomiczna: konkretne zagadnienia gospodarki, gałęzi, rynki określonych dóbr

Wyróżniamy 4 główne elementy polityki ekonomicznej:

1. Politykę wzrostu - funkcją jest dynamizowanie procesu wzrostu gospodarczego w długim okresie czasu. Oddziaływanie wzrostu na wydłużanie faz ożywienia i rozwoju cyklu koniunkturalnego i zwalczanie barier i hamulców oraz skracanie faz kryzysu depresji.

2. Polityka strukturalna - funkcją jest kształtowanie relacji i proporcji między sektorami, gałęziami gospodarki oraz rodzajami produkcji.

3. Polityka regionalna - obejmuje oddziaływanie państwa na rozwój i zagospodarowanie kraju w wymiarze regionalnym, likwidowanie dysproporcji region6w.

4. Polityka ekologiczna.

To razem polityka rozwoju społeczno - gospodarczego kraju.

2 kryteria:

a) Kryterium przedmiotowe

b) kryterium instrumentacji

Ad. a) Wyróżniamy te dziedziny polityki, których przedmiotem jest oddziaływanie na

procesy gospodarcze w poszczeg6lnych gałęziach gospodarki, a które luźnie określamy jako

politykę sektorową

W ramach polityki sektorowej wyróżniamy główne jej dziedziny:

- przemysłową

- rolną (agrarną)

- handlową

Handlu Zagranicznego i współpracy z zagranicą

- Komunikacyjną,

- Komunalną

- Społeczną; po1itykę oświatową, ochrony zdrowia, mieszkaniowa, demograficzna i socjalną

Ad. b) Wydziela się odpowiednie dziedziny P.E. wg stosowanych sposobów, mechanizmów

narzędzi. Łącznie dziedziny te są określane jako polityka instrumentalna.

Obejmuje:

- politykę pieniężną (emisyjna i kredytowa)

- budżetowa

- fiskalna podatkowa i celna)

- cenowo-dochodowa

- Inwestycyjna i lokalizacyjna

- ubezpieczeń

- zatrudnienia

- naukowa i innowacyjna

Trzeci wymiar polityki to przestrzeń.

Polityka pieniężna (monetarna).

Istota i funkcje polityki pieniężnej

W gospodarce rynkowej pieniądz jest podstawą funkcjonowania gospodarki. Najważniejsza w makroekonomii. Polega na stosowaniu podaży pieniądza jako instrumentu realizacji celów P.E.

Głównym celem jest zapewnienie stabilnej wartości pieniądza (cen) - przeciwdziałanie inflacji. Głównym podmiotem polityki pieniężnej państwa jest Bank Centralny.

Spełnia on 3 funkcje:

a) cechuje się emisją pieniądza gotówkowego

b) reguluje funkcjonowanie systemu bankowego

c) Bank Centralny spełnia funkcję banku państwa kontrolując podaż pieniądza oraz (niekiedy) finansując deficyt budżetu państwa.

Modelowym założeniem usytuowania Banku Centralnego jest. jego niezależność od rządu. Warunkami skuteczności polityki Banku Centralnego jest jej spójność z po1ityką rządu (budżet).

Regulowanie podaży pieniądza

Dostosowane do aktywności gospodarczej i wzrostu cen. Wzrost masy pieniądza powinien odpowiadać stopie wzrostu gospodarczego.

Bank Centralny jako podmiot regulacji podaży pieniądza stosuje narzędzia:

a) emisja pieniądza gotówkowego

b) kształtowanie stopy procentowej

c) kształtowanie stopy dyskontowej

d) prowadzenie operacji otwartego rynku

e) zarządzanie rezerwami w systemie bankowym

f) bezpośrednia kontrola kredytów bankowych

g) selektywna polityka kredytowa i stosowanie preferencyjnych stóp procentowych h) oddziaływanie na kurs walutowy.

Ad. a) To polityka emisyjna. ilość pieniądza w obiegu zależy od:

- ilości pieniądza gotówkowego w obiegu

- wielkości depozyt6w płatnych na żądanie

- potrzeb wynikających z konieczności wymiany zużytych znaków pieniężnych na nowe

- potrzeb wzrostu gospodarczego

- wielkości substytutów pieniądza w formie depozytów terminowych, złożonych w bankach komercyjnych i instytucjach niebankowych.

Określenie podaży komplikują innowacje finansowe oraz instrumenty w bankach

komercyjnych.

Rożne ujęcia ilości pieniądza w gospodarce przy kształcie jej polityki.

3 definicje ilości pieniądza w obiegu:

1. Gotówka oraz depozyty płatne na żądanie

2. J/w + depozyty terminowe w bankach komercyjnych

3. J/w + depozyty terminowe w niebankowych instytucjach finansowych.

Baza monetarna - zasób pieniądza wielkiej mocy. Obejmuje gotówkę w obiegu oraz

rezerwy gotówkowe banków komercyjnych (instytucje finansowe obrotu pieniądza).

Ad. b) stopa procentowa pełni 2 funkcje:

wskaźnik - informator, który pozwala ocenić intencje polityki monetarnej państwa (2 kategorie):

- polityka ekspansywna - zwiększanie podaży pieniądza

- polityka restrykcyjna - odwrotnie

To cena którą otrzymuje posiadacz kapitału pożyczkowego lub oszczędzający. Stopa procentowa spełnia kluczową rolę w działaniu na gospodarkę. Jest instrumentem regulowania popytu na kredyt. Kontrola podaży pieniądza poprzez stopę procentową polega na ustaleniu przez Bank Centralny stopy procentowej a następnie na dostarczeniu tylu pieniędzy (kredyt) dla banków komercyjnych jaka wynika z popytu na rynku.

Mała stopa procentowa - brak oszczędności i selekcji inwestycji.

Duża stopa procentowa - nadmierne ograniczenie konsumpcji.

Podmiot uprawniony do stopy procentowej to Rada Polityki Pieniężnej (z prezesem NBP). Od 1998 r decyzje RPP to dążenie do osiągnięcia odpowiedniego poziomu inflacji (malejącej).

Ad. c) stopa dyskontowa - funkcją jest oddziaływanie na finanse banków komercyjnych - podaż i koszt kredytów. To stopa procentowa pożyczek, które Bank Centralny udziela bankom komercyjnym. Podnoszenie stopy dyskontowej przez Bank Centralny to ograniczenie ekspansji kredytowej banków komercyjnych w drodze podwyższenia pożyczek. Obniżenie - popyt banków komercyjnych na pożyczki z Banku Centralnego.

Ad. d) operacje otwartego rynku - transakcje zawierane przez Bank Centralny z bankami komercyjnymi. Polegają one na sprzedawaniu i kupowaniu przez Bank Centralny publicznych papierów wartościowych. Wpływają na wie1kość rezerw banków komercyjnych - rozmiary ich kredytów i ilości pieniędzy w obiegu.

Papiery wartościowe (obligacje, bony) oferowane po określonej cenie bankom komercyjnym.

STREFY UBÓSTWA W POLSCE W 1999 R

Kategorie ubóstwa Kwota w na I Stopa ubóstwa w % Odsetek 1udności Głębokość ubóstwa

gospodarstwo poniżej danego w % 0 ile dochody

domowe parametru w min danej grupy s~

pracownicze 4 niższe od danej

osobowe granicy ubóstwa

1.Minimwn 780 6,9 2,7 17

egzystencji

2. Ustawowa granica 940 14,4 5,6 19

ub6stwa

3. Ubóstwo 1025 16,5 6,4 20

relatywne

4. Ubóstwo 1532 34,8 13,5 26

substytywne

5.Minimum 1713 52,2 20,2 31

socjalne

Stopa ubóstwa - warunki gorsze niż poziom wyznaczony. Zagadnienia polityki pieniężnej - ciąg dalszy.

Rezerwy obowiązkowe - stanowią część całkowitych rezerw znajdujące się w całkowitej dyspozycji banków komercyjnych, ta część jest obligatoryjnie deponowana w Banku Centralnym. Rezerwy te nie mogą być wykorzystywane na tworzenie pieniądza w drodze pożyczek. Cel rezerw - ochrona depozytów i gwarancje wypłacalności banków komercyjnych. Rezerwy są określone w formie wskaźnika % odnoszonego do kwoty depozytów płatnych na żądanie, złożonych w bankach komercyjnych. Wskaźnik % jest w wysokości jednolitej dla wszystkich banków komercyjnych Rezerwy ograniczają podaż pieniądza.

Bezpośrednia kontrola kredytów bankowych.

Są stosowane bardzo rzadko - w warunkach wysokiej inflacji, polegają na kontroli administracyjnej działalności kredytowej banku i instytucji finansowych. Zaletą jest wysoka skuteczność w kreowaniu pieniądza kredytowego, wady to między innymi:

osłabienie konkurencji między bankami

• niekorzystny wpływ reglamentacji kredytów na rozwój małych przedsiębiorstw, średnich nowych

• niekorzystny wpływ na skuteczność - osłabienie % stopy w procesie selekcjonowania inwestycji pod względem ich efektywności.

Selektywna polityka kredytowa - polega na stosowaniu ułatwień kredytowych dla kategorii pożyczkobiorców w celu wspomagania ściśle określonych preferowanych kierunków inwestowania, są preferencje regionalne, lokalne lub związane z działami gospodarki np. żywnościowa, budownictwo mieszkaniowe.

Głównymi narzędziami selektywnej polityki kredytowej są kredyty o mniejszej stopie procentowej - jest stosowana razem z innymi narzędziami (dopływ pieniądza w postaci subwencji, udzielanie gwarancji kredytowych, powoływanie funduszy gwarancyjnych, instytucje finansowe).

Oddziaływanie na kurs walutowy - cel - stabilizowanie kursów walutowych, znaczenie dla kształtowania cen eksportu i importu i wpływ na stabilność cen krajowych. Im wyższy udział importu i eksportu w dochodzie narodowym, tym ważniejszy kurs; obniżenie to przejaw liberalizacji polityki pieniężnej, wyższy popyt krajowy to podwyższanie nadwyżki importowej, towarzyszy temu deprecjacja.

Destrukcyjnie polityka pieniężna wpływa na osiąganie nadwyżki eksportowej i powoduje aprecjację waluty, w Polsce kursy walutowe kształtują się pod wpływem działania mechanizmu rynkowego.

Polityka twarda - zwalcza inflację, służy temu by zwalczać inflację.

Ograniczenie podaży pieniądza, napływ depozytów, podwyższenie stóp % - zmiana kredytu

- ograniczenie eksportu, obniżenie dochodu, popytu, zatrudnienia, ogólna recesja, wzrost bezrobocia itd.

Polityka budżetowa

Stanowi 2 element polityki finansowej państwa, podstawowym narzędziem jest budżet -roczny plan dochodów i wydatków; przychodów i rozchodów: Organów władzy państwowej, kontroli i sadów i trybunałów oraz administracji rządowej. Budżet Państwa jest uchwalany w formie ustawy budżetowej na okres 1 roku kalendarzowego. Budżet stanowi plan działania rządu. Budżet Państwa jest zespołem narzędzi i środków służących realizacji określonych zadań społeczno - gospodarczych państwa. Relacja między budżetem państwa a PKB.

Budżet państwa spełnia 3 funkcje:

Funkcja alokacyjna

Polega na kształtowaniu struktury wytwarzanego produktu społecznego (gromadzenie dochodów i dokonywanie wydatków); działania alokacyjne to dokonywanie przez rząd między sektorem publicznym i prywatnym. W sektorze publicznym proces alokacji -określenie wielkości środków które mogą być przeznaczone na konkretne zadania. Budżet przesądza o zakresie i formie wytwarzania dóbr i usług przez poszczególne jednostki publiczne. W sektorze prywatnym - proces alokacji jest realizowany pośrednio przez działania na ukierunkowanie celu dóbr, usług i czynników produkcji przy pomocy dotacji, subsydiów i podatków. Alokacja odzwierciedlana jest w stronie wydatkowej, która określa rozmiary i zakres sektora publicznego.

Wydatki publiczne obejmują wydatki o charakterze inwestycyjnym i przeznaczone na działalność służb społecznych i ekonomicznych. Polityka alokacji może być realizowana przez instrumenty dochodowe.

Funkcja redystrybucyjna

Polega na oddziaływaniu przez państwo na ostateczny podział dochodów indywidualnych w drodze korygowania dochodów pierwotnych poprzez redukowanie przy zastosowaniu podatków.

Dotyczy kształtowania ostatecznego budżetu w 3 płaszczyznach:

a) bezpośredniej redystrybucji - realizowana za pomocą podatków i transferów pieniężnych socjalnych (np. zasiłki dla bezrobotnych).

b) bezpłatny lub częściowo płatne zaspokajanie potrzeb społecznych w drodze wykonywania świadczeń przez odpowiednie jednostki sektora publicznego.

  1. Oddziaływanie na warunki w jakich dokonuje się pierwotna redystrybucja dochodu -oddziaływanie na warunki w jakich się kształtuje i uzyskuje dochody pierwotne.

Podstawowym instrumentem polityki budżetowej jest podatek. Jest to przymusowe świadczenie w celu pokrycia obciążeń publicznych, pobierane przez państwo. Podatki wpływają na strukturę konsumpcji, przyczyniają się do ochrony środowiska naturalnego. Założeniem polityki podatkowej - warunki rynkowe powodują nadmierne zróżnicowanie dochodów - instrumenty wpływają na korektę zróżnicowań.

21

Mechanizm opodatkowania:

1) podatek stały w formie ryczałtowej

2) mechanizm liniowy - dostosowanie współczynnika

3) progresywny mechanizm - stawki opodatkowania

4) agresywny - stawki opodatkowania szybciej rosną niż poziom dochodów

4 grupy podatkowe:

1) podatki od dochodów wewnętrznych (od dochodów osobistych ludności i od dochodów przedsiębiorstw)

2) podatki bezpośrednie - np. ubezpieczenia społeczne a także formy opodatkowania własności

3) podatki wewnętrzne pośrednie np. akcyza, VAT, (obrotowy)

4) podatki z handlu zagranicznego - np. opłaty, podatki importowe i eksportowe.

Funkcja stabilizacyjna

Stabilizacja procesów gospodarczych - zapewnienie wysokiego stopnia wykorzystania potencjału, stabilności cen, przeciwdziałanie inflacji, równe tempo wzrostu gospodarczego i bilansu płatniczego. Realizowane przez regulowanie popytu. Gdy popyt niedostateczny - ograniczenia działalności gospodarczej, niski potencjał gospodarczy - stymulacja wzrostu poprzez obniżkę podatków i wydatków budżetowych aż do deficytu budżetowego. Wzrost wydatków - zwiększenie proporcjonalne wzrostu dochodu narodowego - efekt mnożnikowy. Gdy zbyt duży popyt - czynnik przegrzewania koniunktury.

- inflacja - P.B. - przeciwdziała temu przez zwiększenie przychodów budżetu i ograniczanie wydatków - zmniejszenie konsumpcji, inwestycji, hamuje ceny, produkcją, obniża poziom zatrudnienia. Niesie ze sobą problem bezrobocia

Najlepsze narzędzia P.B. to obciążenia podatkowe. P.B. dostosowuje instrumenty podatkowe do koniunktury. Reaguje na wzrost gospodarczy np. przez odliczanie podatku od VAT od zakupów inwestycyjnych, kosztów inwestycji od podstawy opodatkowania, ulgi proeksportowe. Nadwyżki na rynku krajowym i za granicą.

Ponadto wielkość popytu - podatki bezpośrednie i pośrednie. Stwierdzono występowanie prawidłowości dla P.B.

- zbyt niski poziom opodatkowania - nie sprzyja koniunkturze - zbyta mały budżet, nie dostarcza ludziom dóbr publicznych (brak pobudzenia produkcji).

- Wzrost opodatkowania - wzrost podaży, dóbr publicznych, korzystne warunki dla gospodarki.

- zbyt wysoki poziom podatków - osłabienie bodźców do pracy, oszczędzania i inwestowania.

Tak sarno przy podatkach i dochodzie budżetowym.

Krzywa Laffera - rośnie (I), załamuje się (II) i spada (III).

Typy polityki budżetowej

Typ pasywny - opiera się na założeniu, że określane ustawowo zasady kształtowania dochodów i wydatków budżetowych kształtują mechanizm samoregulacyjny, jego działanie to automatyczne reagowanie na zmiany sytuacji gospodarczej w celu wyzwalania impulsów do kompensowania wahań koniunkturalnych. W praktyce jest to podział na poszczególne obszary gospodarki.

Typ aktywny dyskrecjonalny - aktywna P.B. polega na podejmowaniu odpowiednich środków w celu przeciwdziałania koniunkturalnym wahaniom, stabilizacji cen lub ograniczania bezrobocia.

Podstawowe rodzaje działań aktywnej P.B. obejmują zmiany:

a) stawek pod podatkowych

b) transferów z budżetu państwa - większe subwencje dla gmin

c) wydatki na roboty i inwestycje publiczne

Regulowanie rozwoju gospodarczego to proces w którym możemy wyróżnić fazy:

Faza I - rozpoznania - obejmuje okres do czasu uzyskania niezbędnych informacji oraz dokonania odpowiednich analiz i ocen sytuacji.

Faza II - decyzyjna - obejmuje ona ustalanie form i zakres niezbędnych zmian oraz dobór odpowiednich instrumentów P.B. dostosowanych do tej sytuacji z fazy I.

Faza III - instrumentalna - obejmuje ona postępowanie administracyjne i legislacyjne związane z realizacją założonych zmian w P.G.

Faza IV - ujawniania się efektów podjętych działań. Gospodarkę cechuje inercja - bezwładność.

Budżet

Wyszczególnienie mld zł

135,7 100

135,6 99,9

119,7 88,2

Podatki pośrednie (VAT + akcyza) 79,7 58,7

40,0 29,4

16,9 12,4

Podatki od osób fizycznych 23,1 17,0

2. Dochody niepodatkowe 15,9 11,7

Do jednostek budżetowych ze świadczeń, poborów 6,5 4,8

Wpływy z cła 5,1 3,7

wpłaty z zysku NBP 2,2 1,6

II Wydatki 151,1 100

Dotacje i subwencje 83,5 55,3

Dotacje przedmiotowe _____________

Dotacje do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych 15,9 10,5

Fundusz emerytalno - rentowy 13,2 8,7

Dotacje i subwencje dla samorządu terytorialnego 39,2 25,9

Świadczenia na życie osób fizycznych 13,2 8,7

Wydatki bieżące jednostek budżetowych 26,9

Wynagrodzenia dla pracowników 14,0 9,2

obsługa długu publicznego 18,0 11,9

W tyn dług krajowy 13,7 9,1

Obsługa długu zagranicznego 4,3 2,8

Wydatki majątkowe (inwestycje z budżetu) 7,4 4,9

Udział procentowy działów gospodarki w wydatkach budżetu państwa:

Sfera produkcyjna - mały wkład

Rolnictwo - 1,7%

Ubezpieczenia społeczne - 21,3%

Finanse- 15,2%

Obrona - 6,8%

Bezpieczeństwo publiczne -4,7%

Administracja państwowa -4,3%

Sprawiedliwość i prokuratura - 2,8%

Działy budżetowe związane z problematyką społęczną:

Opieka społeczna 7,3%

Ochrona zdrowia -4,6%

Szkolnictwo wyższe - 3,7%

Oświata i wychowanie - 2,1%

Nauka -2,0%

Kultura i sztuka- 0,4%

Kultura fizyczna i sport - 0,1%

Turystyka i wypoczynek -0%

Dotacje z budżetu:

Komunikacja -540 min PLN

Wskaźniki wydatk6w budżetu wg PKB (1999)

Dochody-20,5% PKB

Wydatki -22,5% PKB

Deficyt - 2% PKB

Dla porównania deficyt w krajach:

Austria -2,7%

Dania- 1,9%

Francja - 3,5%

Kanada -3,4%

Niemcy -0,9%

Włochy -2,4%

Nadwyżki:

USA - +1,7%

Szwecja - +3,2%

Irlandia - +1,7%

Australia - +0,4%

Wielka Brytania - +0,6%

Polityka dochodowa

Polityka dochodowa to zespół działań P.E. poprzez które państwo dąży do regulowania dochodów i cen w sposób zapewniający realizację celów:

- przeciwdziałanie inflacji

- zapewnienie racjonalnego dynamizmu dochodu

- przeciwdziałanie bezrobociu

Zakresem P.D. objęte są zarówno dochody indywidualne (fizyczne) i dochody podmiotów gospodarczych oraz regulowanie cen.

Z punktu widzenia oddziaływania 113 dochody indywidualne, P.D. Wpływa prawidłowe funkcjonowanie systemów wynagradzania zapewniające optimum 3 funkcji:

1. Motywacyjnej.

2. Dochodowej.

3. Kosztowej.

Ad. 1) Inaczej bodźcowa - jest przedmiotem P.G. - stymulowanie realizacji zadań gospodarczych w zakresie wzrostu produkcji, oszczędności zużycia czynników, obniżki kosztów, wzrostu jakości.

Ad. 2) zapewnienie pracownikom odpowiednich źródeł utrzymania.

Ad. 3) wiąże się z rolą ,,pracy żywej" - element kosztów, zajmuje się wpływem tych kosztów na poziom kosztów i wielkość' dochodu firm z uwzg1ędnieniem składek ubezpieczeniowych, obligatoryjne i dobrowolne świadczenia dla pracowników- socjalne, bytowe itp.).

Czynniki i typy inflacji

1. Popytowa - wzrost cen do poziomu równoważącego popyt z podażą. To inflacja ciągniona przez popyt.

2. Kosztowa - wzrost cen w wyniku wzrostu kosztów produkcji - popychanie przez koszty. W praktyce oba typy inflacji występują razem.

3. Strukturalna gdy zdeformowane struktury gospodarki wywołują wzrost cen i nie zaspokojenie popytu.

4. Inercyjna - ma tendencję do utrzymywania się na stałym poziomie z powodu samopowielajacych się oczekiwań inflacyjnych i mechanizmów (indeksacja) i struktur monopolistycznych.

Ze względu na odzwierciedlenie procesów inflacyjnych we wzroście cen mamy 2 typy

inflacji:

1. Inflacja otwarta - jawna - wzrost cen.

2. Inflacja ukryta - wskutek tłumienia wzrostu cen dochodzi do narastania przymusowych oszczędności w sytuacji zbyt małej podaży (luka inflacyjna) - Gospodarki centralnie planowane. Może się przekształcić w otwartą po uwolnieniu cen, a otwarta w ukrytą po zamrożeniu cen.

Ze względów na wielkość wskaźników inflacji (natężenie) rozróżniamy 4 kategorie inflacji:

1. Pełzająca - małe wzrosty cen

2. Umiarkowana - 1 cyfrowe wzrosty cen (na rok).

3. Galopująca, 2-3 cyfrowe wzrosty cen.

4. Hiperinflacja - szybsze tempo niż wyżej

Inflacja wpływa destrukcyjnie na gospodarkę, ludzi, budżety. Płace tracą swoje funkcje. Kraje UE przeciwdziałają inflacji.

Wyróżniamy rodzaje P.D. i towarzyszących jej form oddziaływania na gospodarkę:

1. Prowadzenie badań, analiz i odpowiedniej działalności informacyjnej o płacach i cenach. Informacje te kierowane są do podmiotów gospodarczych i wywierają wpływ na po1itykę cenowo - dochodową w tych podmiotach gospodarczych.

2. Rekomendowanie norm wzrostu plac i cen.

3. Stosowanie ulg podatkowych zachęcających do utrzymania plac i cen na okreś1onym poziomie.

4. Stosowanie sankcji wobec podmiotów które zawyżają płace i ceny ponad normy podatki lub środki administracyjne - ekonomiczne).

5. Stosowanie obowiązkowej kontroli dochod6w + sankcje dla firm przekraczających te stany - kary pieniężne i decyzje administracyjne.

Instrumentacja polityki dochodowej

P.D. dzielimy na:

1. Autonomiczne lub specyficzne środki P.D.

2. Instrumenty innych dziedzin P.G. (środki polityki budżetowej i pieniężnej) w tym polityka podatkowa.

3. Instrumenty polityki socjalnej i ubezpieczeń społecznych państwa

Ad. 1)

1 Stanowienie cen

- ceny wolne (umowne) kształtowane w wyniku działań rynku lub przez monopolistę

- ceny urzędowe - ustalane bezpośrednio przez państwo, wynikające z realizowanych priorytetów: ministerstwa (na gaz, energię, leki, usługi, służby zdrowia, alkohol, PKP, PKS) lub samorządy terytorialne (czynsze, opłaty za CW, komunikacja miejska). To także tryb dążenia podmiotu do zmiany ceny. Różnicę w cenach towarów pokrywa państwo (dotacje przedmiotowe i podmiotowe). Ceny max i min stosowane ze wzg1ędów społecznych - zaspokajanie potrzeb społecznych. Ceny max ustalane, minimalne służą jako instrument zbytu określonej produkcji dla producentów (skup żywca itp.).

2. Stanowienie cen i płac

- zamrażanie cen lub płac (napięcia społeczne, ekonomiczne). Skuteczność zależna od kontroli i sankcji.

3. Place

Minimalna - forma chroniąca pracobiorcę przed wyzyskiem pracodawcy (bezrobocie). Służy do wyznaczania poziomu świadczeń socjalnych itp.

4. Wynagrodzenia

Różnicowanie - mechanizmy indeksacji podwyższenia kasy w stosunku do inflacji). Charakter wskaźnikowy - jednolity wzrost wynagrodzeń 0 %.

Indeksacja kwotowa - wyliczana kwota do wzrostu wynagrodzeń (spłaszczenie poziomu dochodowego).

Indeksacja cenowa - koszyk towarów - wyliczenie - wzrost wynagrodzeń w pełni lub

częściowo ekwiwalentny. 4..

Indeksacja porównawcza - wynagrodzenia wyrażone w relacji do określonej grupy zawodowej.

Indeksacja stosowana do świadczeń społecznych lub progów podatkowych.

Ad. 2) Negocjacyjny typ polityki dochodowej:

1. negocjacja trójstronna: związki zawodowe i pracodawcy. Konwencja 144 Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP).

2. Koordynacja przetargów płacowych w układach zbiorowych pracy (obowiązują do wygaśnięcia, potem rewizje itd.).

3. Arbitraż, spór pracownicy - pracodawcy.

Ponadto regulacje prawne z zakresu polityki socjalnej i prawa pracy. Gwarantują

pracownikom warunki pracy oraz odpowiednie świadczenia. To także poziom kosztów

zatrudnienia ponoszony przez pracodawców, działają na konkurencję.

Ad. 3) Świadczenia społeczne objęte zakresem P.D. - decyzje państwowe bezpośrednie

(składki ubezpieczeniowe - dysponenci to ZUS, KRUS).

- emerytury

- renty inwalidzkie, rodzinne

- zasiłki okresowe i jednorazowe

- pielęgnacyjne

- chorobowe

- wychowawcze, opiekuńcze

- wypadkowe

- śmierci.

ZUS pośredniczy przy zasiłkach dla bezrobotnych i funduszu alimentacyjnego. Źródłem tego

są składki pracownicze - do 1998 płacił je pracodawca (48,15% wynagrodzenia brutto). W tym na ZUS 45%, na Fundusz Pracy 3%, a 0,15% na fundusz gwarantowanych świadczeń

pracowniczych. Nie zapewniały wystarczalności i były dofinansowywane z budżetu państwa

o ponad 20% wydatków budżetu.

Cechy Funduszu Ubezpieczeń do 1998 roku:

- największy w Europie udział wydatków na emerytury i renty - 15% PKB

- wysoki poziom emerytur do 70% przeciętnych płac

- duża liczba rent inwalidzkich

- szybki spadek grupy ludzi opłacających składki

- szybki wzrost osób pobierających świadczenia (dernografia, koniunktura), wczesne emerytury

- całość składek obciążała pracodawców

Groziło to kryzysem ubezpieczeń i funduszy publicznych. Reforma ZUS wprowadzona w

1999 roku swoimi założeniami wprowadziła:

a) rozdzielenie składek ubezpieczeniowych na pracodawców i pracobiorców

b) stopniowe przekształcenie systemu, że pracujący płacą na emerytów

- składki obligatoryjne na ZUS

- składki obligatoryjne na PTU komercyjne - inwestycje

- dodatkowe kwoty dowolnych wpłat do PTE.

Polityka podatkowa

Stanowi część polityki budżetowej. Jej przedmiotem jest kształtowanie systemu i metod podatkowych w celu zapewnienia poboru budżetowi państwa.

Podatek - realizuje cele gospodarcze w budżecie, kategoria ekonomiczno - prawna, stanowi jednostronne, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenie pieniężne pobierane przez organy państwa lub innej instytucji sprawującej władzę

Funkcje:

1) fiskalna

2) regulacyjna (alokacyina)

3) stymulacyjna

Ad.1) Dostarcza budżetowi dochodów na utrzymanie państwa i realizację zadań:

Ad.2) Polega na korygowaniu podatku. Kształtowanie wielkości dochodu podatników. Ad.3) Polega na wykorzystaniu podatku do pobudzenia wzrostu gospodarczego, Wywierania hamującego lub promującego wpływu na warunki działania jednostek, tempo rozwoju, wielkości i struktury konsumpcji.

Robi się to poprzez:

- różnicowanie obciążeń podatkowych

- zwolnienia i ulgi podatkowe

Różnicowanie opodatkowania na wybrane dobro i usługi (z preferencyjnych przesłanek lub z konieczności ponoszenia przez państwo kosztów związanych z produkcją lub określone funkcje np. Zanieczyszczenie środowiska)

Są różne stawki obciażeń, rosnący poziom dochodu do pewnego poziomu budzetu i później spadek.

Podatek spełnia funkcję dochodową, efektywność jest uzależniona od warunków i metod systemu podatkowego.

3 wymogi systemu:

a) system podatkowy ma zharmonizowaną strukturę (wyeliminowanie sprzeczności w celach różnych podatków)

b) racjonalizacja ekonomiczna zapewnia oparcie systemowi podatkowemu na podatek dochodowy. Podatki są najbardziej wydajne. Nie powinny być sprzeczne lecz uzupełniające.

c) Racjonalizacja prawna - winna zapewniać 1ogiczną, jasną i zwartą całość. Maja być zachowane powiązania elementów.

Twórcą pierwszych zasad był A. Smith (aktualne do dziś).

1) Równomierność obciążenia podatków

2) Pewność podatku dla opodatkowanego

3) Dogodność podatkowa - dotyczy uwarunkowań związanych z obsługą

4) Taniość podatków

Źródła powinny charakteryzować się:

- trwałością

- gwarancją dopływów budżetowych teraz i później

- podatki mają sprzyjać rozwojowi działalności gospodarczej

- rozwiązania winny uwzględniać społeczne skutki rozwiązań fiskalnych fiskalnych.

Obciążenia podatkowe powinny uwzględniać zdolność podatkową z uwzględnieniem:

• sytuacji podatnika

• rodzaj i wielkość przedmiotu opodatkowania

• dochody opodatkowane są tylko częściowo na konsumpcję - reszta na działalność rozwojową Odpowiednie rozwiązania podatkowe muszą to uwzględnić a jeśli nie, to rozwój będzie mniejszy.

Podatek od osób fizycznych - wysokość regulowana przez stopę podatkową i modyfikację podstawy (kwoty wolne, wyłączenia, obniżenie wymiany) - socjalne, rodzinne, inwestycyjne. Wzrost podatku dogodniejszy przy dużej liczbie stawek, progów i przedziałów podatkowych.

Wysokość stawek i progów jest różna. Najmniejsze (3% - Szwecja), 5% - Francja do 38% -Holandia. Maksymalne stawki od 35-40% (Szwecja, Finlandia, Dania, Portugalia, Wielka Brytania) do 60 % - Holandia.

W Polsce poza podatkiem są jeszcze:

a) zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów - od rodzaju działalności

b) karta podatkowa - stały, niezależny od dochodów dla działalności gospodarczej - usługi, małe rozmiary.

U nas stawka podatku jednolita (liniowa) -jego wysokość stopniowo obniża się:

Np.

2000-30%

2001/2 - 28%

2003-24%

2004-22%

W porównaniu z UE ta stawka jest niższa np. 34% Austria, 35% - Hiszpania, Holandia,

Wielka Brytania. Maksymalne stawki 41% - Belgia, 50% - Dania, 64% - Włochy.

Podatek konsumpcyjny - od dochodu wydatkowanego. Obciąża pośrednio osoby kupujące

towary, zawierając podatek w swojej cenie. Sprzedający jest płatnikiem podatku.

Podatnikiem jest konsument. Charakter ogólny lub selektywny (stosowany do niektórych

towarów).

Zaliczamy do nich:

- podatek obrotowy

- podatek od wartości dodanej

- akcyza i opłata monopolowa

Podatki ogoólne to:

- obrotowy

- od wartości dodanej

Podatek obrotowy byt u nas do czasu wprowadzenia VAT. Naliczany był wg stawki % od

wartości sprzedaży. Przedmiotem opodatkowanym VAT są obroty handlowe i usługowe

krajowe bez eksportu). Podstawą jest cena sprzedaży w każdej formie obrotu - z ceny jest

Wyłączona ta wartość, która jest zapłacona w poprzednich fazach obrotu.

Często stawki podwyższone (towary luksusowe) lub ulgowe (socjalne). W Polsce VAT wprowadzono w reformie podatkowej od 05.07.1993 + podatek akcyzowy.

Stawka 22% - najwyższa w Europie. Najmniejsze 12% - Hiszpania, Luxemburg, 15% - Niemcy.

Maksymalne 20% - Austria, 22% - Dania, 23% - Irlandia.

Walorami jego są:

+ odporność na inflację

+ płynne i szybkie zasilanie budżetu

+ utrudnianie oszustw podatkowych

+ nie zakłócanie konkurencji

+ wyłączenie podwójnego opodatkowania od inwestycyjnych

Podatki konsumpcyjne:

- akcyza

- opłata monopolowa

- cła

W Polsce zakres przedmiotowy akcyz jest szerszy niż w Europie. Charakter podatków selektywnych podobny jak VAT ale różne stawki.

Podatki konsumpcyjne - popularne:

+ prostota

+ niskie koszty poboru

+ wysoka wydajność poboru

2 sposoby realizacji tej polityki:

a) Polityka pasywna - określane ustawowo zasady kształtowania dochodów i cen tworzą mechanizm reagowania automatycznego cen i dochodów na zmianę sytuacji gospodarczej. Stabilizacja rozwiązań - działanie nie wymaga decyzji - działanie następuje w wyniku zmian sytuacji gospodarczej.

b) Polityka aktywna - podejmowanie odpowiednich działań - przeciwdziałanie inflacji, Zróżnicowanie dynamiki dochodów i ograniczenie bezrobocia.

Przeciwnicy polityki aktywnej mówią, że:

- nieskuteczność

- niezgodna z rynkiem

- kosztowna administracja, biurokracja

- wzrost płac i cen nie ulega likwidacji - tylko przesunięcia w czasie - presja inflacyjna (inflacja tłumiona).

Zwolennicy polityki aktywnej:

- konieczna w warunkach monopolu rynku, korporacji i związków zawodowych

- one tworzą niedoskonałą konkurencję, taka polityka to wyższy poziom wykorzystania zasobów, zatrudnienia i danej stopy inflacji

- pozwala na utrzymywanie stopy wzrostu płac w stosunku do wydajności

- łagodzenie sprzeczności między cenami a zatrudnieniem.

Polityka zatrudnienia

Bezrobocie - 2833 tys. W lipcu 20001 - stopa 16 %

W 2002 r przewidywane 18,8%. W 1990- 1126tys'-6,5%

w 1993-2890ty~-16% W1997-1826tys'-10,3% W 2000 2703 ty~ - 15% z czego 80% brak prawa do zasiłku.

45% bezrobotnych było dłużej bez pracy niż 1 rok.

Podział na 2 grupy:

a) 22,1% bez pracy od 12 do 24 miesięcy b) 22,5% bez pracy ponad 2 lata

Wg kategorii wieku:

Do 24 lat - 34%

25-341ata- 16,2%

Polityka zatrudnienia - czynne oddziaływanie władz państwowych na rynek pracy pod kątem potrzeb gospodarczych kraju oraz godzenia interesów pracodawców i zatrudnionych.

To instrumentalne podporządkowanie tej polityki gospodarce. Polityka zatrudnienia powinna posiadać swoje autonomiczne cele (wykorzystywanie zasobów pracy, samodzielne źródła utrzymania).

Podział ze wzg1ędu na społeczną wagę - cel nadrzędny polityki państwa. Ważną ro1ę spełnia Międzynarodowa Organizacja Pracy (MOP) - 1919 - konwencja ratyfikacyjna wypływa na politykę zatrudnienia (od Wielkiego Kryzysu 1929-34).

Zadania i cele polityki zatrudnienia w państwie wypływają z funkcji zatrudnienia:

a) funkcji społecznej - kształtowanie zatrudnionych w procesie rozwoju społecznego b) funkcji ekonomicznej - rozwój gospodarczy czynnik pracy

c) funkcji dochodowej - zatrudnienie, tworzenie i podział DN

Polityka zatrudnienia podejmuje zadania:

a) redukcja bezrobocia

b) likwidacja ubóstwa

c) wypełnianie luki zatrudnienia

d) reorientowanie instytucji funkcjonujących na rynkach pracy (Urzędy Pracy itp.) - edukacja W polityce zatrudnienia kontrowersje wzbudza termin bezrobocie.

Wg MOP - bezrobotnym jest osoba która pozostaje bez pracy, szuka jej i która w ciągu miesiąca przed badaniem rynku efektywnie szukała pracy lub w czasie badania czeka na podjęcie pracy w ciągu najbliższych 5 dni.

W Polsce 2 definicje:

1. aktywności - bezrobotny to:

a) przy badaniach nie pracował

b) w ciągu ostatnich 4 tygodni szukał pracy

c) jest gotowy do pracy

2. przez Urzędy Pracy:

a) nie zatrudniony i nie wykonujący innej pracy zarobkowej

b) zdolny i gotowy do pracy w pełnym wymiarze czasu pracy

c) nie uczący się w systemie dziennym

d) zarejestrowany we właściwym (wg zameldowania) Rejonowym Urzędzie Pracy Od 1997 r nie uważa się za bezrobotnego:

- osoby mającej świadczenia przedemerytalne

- osoby będącej na szkoleniu do pracy

Jedynym prawdziwym źródłem informacji o bezrobociu jest spis powszechny.

Kategorie bezrobocia

1. Frykcyjne

2. Strukturalne

3. Koniunkturalne

4. Nieefektywnego popytu

5. Placowe

6. Ukryte

Ad.1) Wynika z terytorialnego lub zawodowego niedostosowania popytu i podaży siły roboczej. To ruchliwość zawodowa robotnik6w, poszukiwanie innej pracy itp.

Ad.2) Wynika z niedostosowania struktur przestrzennych i kwalifikacyjnych, branżowych dotyczących podaży i popytu. Proces rozwojowy w gospodarce.

Ad.3) Ze spadku produkcji i sytuacji kryzysowych w gospodarce.

Ad.4) Brak odpowiedniej liczby miejsc pracy; na 1 miejsce w Polsce przypada 540 os6b.

Ad.5) Nieakceptowanie oferowanych miejsc pracy z powoda niskich płac.

Ad.6) Przerost zatrudnienia - nie występuje w gospodarce rynkowej.

- nieuzasadnione ekonomicznie

- duża administracja i bezpieczeństwo

Polityka strukturalna

Najważniejszy dział w strukturze gospodarki to przemysł i rolnictwo.

Struktura gospodarki to układ elementów gospodarki oraz zespół relacji między nim. Najważniejszymi parametrami charakteryzującymi są:

-

Najważniejszymi przemianami są:

1. struktura działowo - gałęziowa i sektorowa, która jest określona przez układ przedmiotowy.

2. struktura przestrzenna

  1. struktura własnościowa, struktura ta wynika z relacji środków własności i środków produkcji

Integralnym składnikiem procesów gospodarczych są przemiany strukturalne ich czynnikiem motorycznym jest postęp techniczny i technologiczny, który wpływa na pogłębianie się specjalizacji i społecznego podziału pracy, poprawę efektywności.

Ogólnym kierunkiem wspierania przemian społeczno - gospodarczych jest rozwój sfery usług.

sektory:

Struktura gospodarcza charakteryzowana przez strukturę sektorową jest powszechnym parametrem.

W Polsce jeśli chodzi o udział sektora 1 to od 1984 roku przemiany strukturalne uległy zahamowaniu. 29,6 % ludzi czynnych zawodowo to ludzie czynni zawodowo w sektorze 1 i ten wskaźnik był identyczny w roku 2000.

W 2 sektorze - 26,4 % - 2000 r.

W 3 sektorze - 44,0 - 2000 r.

Sektor pierwszy w przypadku naszej gospodarki jest odzwierciedleniem naszej sytuacji gospodarczej - jest on zahamowany. Jest to spowodowane zahamowaniem procesów industrializacji.

Ogólna liczba ludności w Polsce:

1980 r. - 37.700.000

2000 r. - 38.600.000

Rok 2000 był pierwszym rokiem spadku ogólnej liczby ludności.

Ludność w miastach:

1980 r. - 21.000.000

2000 r. - 23.000.000

Polityka strukturalna obejmuje całokształt przedsięwzięć podejmowanych przez organizacje państwowe w celu kształtowania podrzędnych struktur gospodarczych.

Najbardziej zaawansowaną formą polityki strukturalnej uznaje się restrukturyzację.

Jej zadaniem jest:

Cechą układów strukturalnych jest ich współzależność i wzajemne sprzężenia, które

łączą poszczególne elementy układów strukturalnych.

Z polityką strukturalną powinna być spójna i zharmonizowana polityka realizowana względem poszczególnych działów tj. sektorową, działów gospodarki narodowej.

Celami są:

Zaletą polityki strukturalnej jest system preferencji i innych narzędzi ekonomicznych, które zmieniając istniejące w poszczególnych dziedzinach relacje opłacalności mają skłaniać podmioty gospodarcze do poszczególnych zmian struktury prowadzonej działalności.

Polityka strukturalna może być realizowana za pomocą szerokiej gamy środków, po przez które dokonuje się interwencja państwa i następuje regulacja działań podmiotów gospodarczych.

Wybór odpowiednich środków zależy od wielu czynników a w szczególności ekonomiczno politycznych, społecznych, instytucjonalnych oraz historycznych.

Różne formy polityki strukturalnej

Polityka ta może przybierać formę dostosowawczą - zmierzać do gospodarki zgodnej z zasadami działającego systemu,

polityka zapobiegawcza - bazuje na mechanizmach rynkowych i ogranicza działania rewolucyjne do usuwania barier hamujących sprawne funkcjonowanie rynku.

Interwencja - ingerująca bezpośrednio w procesy gospodarcze w celu osiągnięcia zamierzonych przekształceń strukturalnych.

depresywna - chroniąca wspomagająca te dziedziny gospodarki, które przeżywają trudności gospodarcze

ofensywna - aktywnie wspiera dostosowywanie się gospodarki do nowych warunków w drodze promocji nowych przyszłościowych dziedzin gospodarczych.

W praktyce polityka strukturalna polega na stosowaniu różnych form (mają one znaczenie komplementarne względem siebie).

Polityka przemysłowa - to działalność interwencyjna państwa wobec przemysłu polegająca na modyfikacji alokacji dokonywanej przez rynek. Zakres polityki przemysłowej może być różny:

  1. ogólny - dotyczy całości przemysłu, przy pomocy środków polityki makroekonomicznej

  2. selektywny - dotyczy określonych gałęzi, branż lub przedsiębiorstw w oparciu o preferencje strukturalne (polityka sektorowa).


Potrzeba modyfikowania przez państwo działania mechanizmów rynkowych wynika z ułomności działania rynku. Ułomności mogą mieć charakter:

  1. statyczny - przedsiębiorstwa produkcyjne zadowalające się osiąganiem niższej produkcji bowiem w warunkach rynkowych mają możliwość dyktowania cen

  2. ułomności o charakterze dynamicznym

Polityka przemian może być polityką aktywną lub defensywną.

aktywna - polega na pobudzaniu przemian strukturalnych w przemyśle, innowacyjności, jest realizowana przy pomocy różnych środków, państwo angażuje się w finansowanie badań naukowych, ułatwia przenikanie innowacji technicznych pomiędzy gałęziami przemysł, państwo dba o dopływ wykwalifikowanych kadr, dba o rozwój infrastruktury, dostawę komponentów

Defensywna - polega na działaniach ochronnych wobec przemysłu zmierzających do:


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Prawo gospodarcze (26 stron)
Polityka gospodarcza (19 stron)
Polityka gospodarcza (29 stron) WZODSWBIYN3BMBY35VOU45U2P644S7NMENBRBXQ
Polityka gospodarcza (17 stron)
Polityka gospodarcza (14 stron)
Polityka budżetowa (26 stron) RYNSCO75RAYHITAALZUSV574ZASO6NDQBECKHYI
Polityka gospodarcza (10 stron), Polityka gospodarcza
Polityka gospodarcza (18 stron) FC35XEIGFW3OAH5ZSWRR7NQGH5JOUHADL24IINQ
polityka ekologiczna (26 stron)
Polityka gospodarcza (14 stron) LWAYCEZ43FEDO3M2O35KIPHEDT46SAHDWYWXJWI
Handel Zagraniczny, Istota polityki handlowej (15 stron), Istota i pojęcie polityki wymiany gospodar
polityka gospodarcza zagadnienia (18 stron) hvdcfsbt65mhggtlobkoyd53qtqzvd5sdzlbmma HVDCFSBT65MHGG
Polityka gospodarcza (9 stron) QJFWTQIA5QZVCMOVPMQSZJ5F5GWDG6GNQEIZKEI
polityka gospodarcza, Polityka pieniężna (15 stron), Polityka pieniężna Rządu, Narodowego Banku Pols
POJĘCIE I ZAKRES POLITYKI GOSPODARCZEJ
Polityka Gospodarcza I

więcej podobnych podstron