Polityka gospodarcza - świadome oddziaływanie władz państwowych na gospodarkę narodową - na jej dynamikę, strukturę i funkcjonowanie, na stosunki ekonomiczne w państwie oraz na jego relacje gospodarcze z zagranicą.

Podmiotem polityki gospodarczej jest najczęściej władza państwowa.

DZIEDZINY POLITYKI GOSPODARCZEJ

Kryterium zasięgu przestrzennego (układ odniesienia):

• makroekonomiczna - uwzględnia politykę gospodarczą państwa i ponadnarodową, światową;

• mikroekonomiczna - gosp. domowe, polityka małych i wielkich firm, polityka regionalna, lokalna.

Kryterium rodzajowe, przedmiotowe:

• wzrostu i rozwoju gospodarczego,

• polityka strukturalna,

• przemysłowa,

• rolna,

• handlu zagranicznego,

• budownictwa itp.

Kryterium instrumentalizacji (narzędzia oddziaływania):

• polityka monetarna (kredytowo - pieniężna),

• budżetowa,

• celna,

• podatkowa.

Kryterium czasu:

• krótkookresowa,

• średniookresowa,

• długookresowa.

Kryterium organizacyjne:

• polityka władz centralnych,

• terytorialnych,

• regionalnej,

• lokalnej.

DOKTRYNY POLITYKI GOSPODARCZEJ

Doktryna jest to pewien system wartości, stosunki do pewnych wartości, pewne programy.

Doktryna polityki gospodarczej odnosi się do:

• własności,

• stosunków do rozwiązywania kwestii socjalnych społecznych,

• interwencjonizmu państwowego.

Doktryny:

• socjaldemokratyczna - wiodąca,

• liberalna,

• konserwatywna,

• związana z nauką kościoła katolickiego.

Cele polityki gosp.:

1. generalne - wynikają z zapisów konstytucji i najważniejszych ustaw. Przykłady:

• zapewnienie suwerenności,

• zapewnienie praw człowieka,

• zapewnienie stosunków, które kształtują się w danym kraju;

2. ekonomiczne - posiadają dwa podstawowe cele:

• cel dobrobytu społecznego,

• cel powiększania bogactwa kraju;

3. społeczne:

• zapewnienie pełnego zatrudnienia i gwarancje zatrudnienia,

• zapewnienie właściwej ochrony zdrowia,

• zapewnienie dostępu do kultury, oświaty,

• zabezpieczenie społeczne;

4. ekologiczne:

• ochrona środowiska naturalnego,

• rekultywacja (odnowienie) tego środowiska;

5. obronne, militarne:

• posiadanie rezerw na cele militarne.

POLITYKA WZROSTU I ROZWOJU GOSPODARCZEGO

Wzrost gospodarczy - proces tworzenia i powiększania rzeczywistych rozmiarów produktu społecznego, wyrażony na pomocą PKB, PNB, PNN, DN itp.

PKB - jest miarą produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terenie danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem (bierze się wszystkie towary i usługi, jakie zostały wyprodukowane w Polsce - ich cenę z VAT).

PNB - jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca świadczenia usług przez czynniki produkcji.

PNN - produkt czysty lub suma wartości nowo wytworzonej lub suma wartości dodanej. Suma dóbr i usług finalnych wytworzonych w danym roku przez dany naród pozostające do dyspozycji społeczeństwa po odejściu tych dóbr, które są niezbędne do zastąpienia zużytej części majątku trwałego. Nadwyżka wytworzonych dóbr pozostająca po odtworzeniu dóbr zużytych.

DN - /PNN - podatki pośrednie (VAT, cło, akcyza)/ - stanowi całość dochodów wypłacanych właścicielom osobowych i rzeczowych zasobów wytwórczych za wykorzystanie tych zasobów w danym czasie.

DO - część dochodu narodowego wypłacana gospodarstwom domowym.

Dochód transferowy - zasiłek, dotacje, świadczenia socjalne.

Rozwój gospodarczy - wzrost gospodarczy oraz towarzyszące temu wzrostowi zmiany strukturalne w gospodarce.

Wzrost to zmiany ilościowe.

Rozwój to zmiany ilościowe + zmiany jakościowe.

Zjawisko sprzężenia zwrotnego - zależność między wzrostem i rozwojem, oba zjawiska wpływają na siebie.

Wzrost gospodarczy pociąga za sobą zmiany jakościowe, rozwój oddziałuje na zmiany ilościowe (zwiększa się wydajność pracy, czynników produkcji).

Tempo wzrostu określa zmiana rozmiarów produkcji w stosunku do okresu poprzedniego. Mierzymy je z reguły jako przyrost realnego PKB wyrażonego w %.

r =

rozwój gospodarczy = dochód przeliczony na liczbę ludności

Cechy jakościowe rozwoju gosp.:

• osiągnięty poziom wykształcenia,

• poziom postępu technicznego,

• nakłady BR - badania + rozwój,

• nakłady na politykę społeczną,

• infrastruktura społeczna (szkoły, szpitale itd.) oraz techniczna (drogi itd.),

• struktura gospodarki,

• stan środowiska naturalnego,

• długość życia, stopa zgonu niemowląt.

Wady PKB:

• nie uwzględnia kosztów zewnętrznych,

• nie uwzględnia czasu wolnego,

• jest wartością przeciętną (na 1 mieszkańca),

• aby określić poziom rozwoju należy wziąć też wielkość produkcji i konsumpcji.

Kryteria wzrostu gospodarczego:

1. > 0

2. >

3. >

D - produkt globalny

L - przyrost ludności

K - konsumpcja

CYKL KONIUNKTURALNY

2 fazy cyklu:

1. faza ekspansji:

1. faza ożywienia,

2. faza rozkwitu,

2. faza zastoju:

1. faza recesji,

2. faza kryzysu (depresji).

Przyczyny cyklu koniunkturalnego:

• teoria egzogeniczna - poszukuje przyczyn cyklu wewnątrz gospodarki (teoria pieniężna, przeinwestowania),

• teoria endogeniczna - szuka przyczyn poza systemem gosp., (np. teoria psychologiczna, polityczna).

Zadania rządu:

• zmniejszenie amplitudy wahań,

• wydłużenie fazy ekspansji i skrócenie fazy zastoju.

polityka ekspansywna - zmniejszenie podatków

polityka restrykcyjna - zmniejszenie wydatków budżetowych

Czynniki wzrostu gosp.:

• praca - ludzie gotowi do podjęcia pracy,

• kapitał - kapitał rzeczowy, infrastruktura,

• postęp techniczny - oddziałuje na dwa pierwsze poprzez wzrost wydajności pracy.

Czynniki wzrostu gosp. ze względu na charakter ich oddziaływania na wzrost gosp.:

• bezpośrednie - wzrost zatrudnienia, wzrost wydajności pracy,

• pośrednie - nakłady inwestycyjne, postęp techniczny.

Czynniki wzrostu gosp. ze względu na źródło pochodzenia:

• wewnętrzne (endogeniczne) - ludność, kwalifikacje, zasoby majątku trwałego - decyduje o wzroście gospodarczym,

• zewnętrzne (egzogeniczne) - współpraca naukowo techniczna z zagranicą, wymiana handlowa, kredyty międzynarodowe.

Czynniki w.g. ze względu na ich charakter:

• ekonomiczne - zasoby bogactw naturalnych, otwartość gospodarki, majątek narodowy, wrażliwość na postęp techniczny,

• pozaekonomiczne - ustrój polityczny, system edukacji, warunki przyrodnicze, przeszłość historyczna.

Modele wzrostu gosp. - pokazują w sposób matematyczny zależność między czynnikami wzrostu a efektami ich użycia.

1. Model Harroda - Domara

wzrost gosp. - stosunek stopy oszczędności w gospodarce do współczynnika kapitałochłonności

2. 
   Model Kaleckiego

r = * + u - a

3. Model oparty na bezpośrednich czynnikach wzrostu

Z_t+1 - Z_t = ΔZ

stopa wzrostu zatrudnienia =

stopa wzrostu wydajności pracy =

r = + +

POLITYKA PROWZROSTOWA (PROROZWOJOWA) PAŃSTWA

Polega ona na stymulowaniu wzrostu oraz na przeciwdziałaniu nadmiernym wahaniom koniunktury za pomocą polityki fiskalnej i monetarnej oraz na podejmowaniu bezpośrednich działań przez rządy w postaci specjalnych programów czy też inwestycji rządowych. W rezultacie polityka ta odblokowuje popyt wewnętrzny i zewnętrzny zapewniając rozwój.

Polityka prowzrostowa jest przeciwstawiona polityce stabilizacji (której głównym celem jest głównie likwidacja inflacji i poprawa stanu finansowego gospodarki).

Działania aktywne dążące do wzrostu gosp. - obniżenie podatków → wzrost popytu, produkcji, jednak spowoduje to wzrost deficytu i inflacji.

Polityka monetarna:

• obniżenie stóp %, rezerw obowiązkowych,

• wykup akcji przez NBP.

Czynniki przyspieszające ożywienie gosp.:

• postęp techniczny - producenci unowocześniają aparat wytwórczy, co pozwala na uzyskanie oszczędności surowcowych oraz zmniejszenie zatrudnienia,

• inwestycje modernizacyjne - ich skuteczność zależy od stopnia spełnienia przez gospodarkę warunków konkurencji,

• polityka liberalizacji handlu,

• inwestycje w kapitał trwały i obrotowy, inwestycje w budownictwie,

• zwolnienia i ulgi podatkowe,

• ułatwienia w dostępie do kredytów.

STRATEGIA ROZWOJU

Typy strategii:

1. strategia liberalna (monetarystyczna, ortodoksyjna) - mała ingerencja państwa, wielka rola sektora prywatnego. Cel:

• stabilizacja gospodarki i dobre funkcjonowanie rynków,

• poprawa alokacji zasobów, podniesienie poziomu produkcji i dochodów, poprawa poziomu życia,

• sprzyjanie wysokiemu poziomowi oszczędzania,

• efektywne wykorzystanie kapitału.

2. strategia gospodarki otwartej - aktywna rola państwa,

• liberalizacja handlu,

• wolny rynek, znoszenie barier (ceł),

• popieranie działalności nastawionej na eksport,

• konkurencja międzynarodowa, handel zagraniczny,

3. strategia industrializacji (uprzemysłowienia) - 3 sposoby podwyższenia stopy wzrostu gosp.:

• rozwój produkcji dóbr i usług przemysłowych,

• rozwijanie przemysłu na potrzeby eksportu,

• rozwijanie przemysłu dóbr kapitałowych,

4. strategia rozwoju rolniczego, in. „zielonej rewolucji” - kładzie nacisk na wzrost produkcji rolnej. Stosowana jest w niektórych krajach Trzeciego Świata, gdzie podstawowym problemem jest walka z głodem. Cel:

• ograniczenie zasięgu występowania ubóstwa. Strategia ta powoduje, że ludność uboga uzyskuje dostęp do zasobów żywności, wzrost produkcji rolnej może się łączyć ze wzrostem zatrudnienia w rolnictwie.

5. strategia redystrybucyjna - cel:

• poprawa podziału dochodu i bogactwa,

• likwidacja ubóstwa.

Korea Południowa i Tajwan zastosowały tę strategię (nie w całości). Ubóstwo w tych krajach praktycznie przestało istnieć.

STRATEGIA DLA POLSKI

1. „Strategia dla Polski” - G.W. Kołodko - (czerwiec 1994 - 1997 r.).

Założenia:

• szybki wzrost gospodarczy,

• stabilizacja systemowa,

• poprawa warunków życia.

2. „Strategia dla Polski - pakiet 2000” - Kołodko - 1996 r.

Założenia:

• utrzymanie tempa wzrostu gosp. na poziomie powyżej 5%,

• redukcja stopy bezrobocia z 14,9% do 9.8%,

• wspieranie i rozwój eksportu.

POLITYKA STRUKTURALNA

Polityka strukturalna polega na przekształceniach gałęziowych przemysłu. Jest to polityka świadomego oddziaływania na poprawę struktury gospodarki państwa. Strukturę gosp. Rozpatrujemy w układach:

• rodzajowy - przedmiotowy

• podmiotowo - własnościowy

• przestrzenny

RODZAJOWY mówi nam „co się wytwarza” (dział gałęzi i branży). W ramach tego układu mówimy o sektorach gospodarki:

1. sektor - rolnictwo

2. sektor - przemysł przetwórczy i wydobywczy, budownictwo

3. sektor - usługi

4. sektor - nauka i przetwarzanie informacji

PODMIOTOWO - WŁASNOŚCIOWY przedstawia strukturę własności, kto jest właścicielem.

PRZESTRZENNY - charakteryzuje rozmieszczenie gospodarki na terenie kraju

Wyróżniamy także inne układy gospodarki:

• podział pracy i specjalizacje w kraju

• nowoczesność

• wielkości przedsiębiorstw

• struktura instytucjonalna - grupuje podmioty gosp. w sektory instytucjonalne wyodrębniane w oparciu o kryterium celów i wiodących funkcji:

• sektor przedsiębiorstw - wszystkie przeds.

• instytucji finansowych i ubezpieczeniowych

• instytucji rządowych i samorządowych

• gospodarstw domowych

• instytucji niekomercyjnych /non-profit/

Cele polityki strukturalnej:

• zmniejszenie bezrobocia w długim okresie

• zwiększenie konkurencyjności krajowych wyrobów na rynkach

międzynarodowych

• przyspieszenie wzrostu gosp.

• unowocześnianie gospodarki

• zwiększenie efektywności

• wykorzystanie przemian strukturalnych do likwidacji barier surowcowych energetyki, demograficznych

Typy polityki strukturalnej:

1. dostosowawcza - aktywna rola państwa

2. zapobiegawcza - liberałowie - zapobieganie powstawaniu barier wolnego rynku

3. antycypacyjna - polega na przewidywaniu jak powinny wyglądać struktury gospodarcze w przyszłości

Era fordyzmu - produkcji masowej

Cechy krajów nowo uprzemysłowionych:

• szybki wzrost gospodarczy

• nowoczesna technika wytwarzania

• zagraniczni inwestorzy

• uzależnione od krajów wysoko rozwiniętych

• aktywna rola państwa w tych krajach.

POLITYKA REGIONALNA

Polityka regionalna to polityka świadomego oddziaływania władz publicznych na rozwój społeczno - ekonomiczny regionu w kraju.

Region ekonomiczny - fragment kraju, który cechuje pewna spójność przestrzenna gosp. społeczna ukształtowana historycznie.

„Europejska Karta Planowania Przestrzennego” zawiera następujące cele planowania terytorialnego:

1. zapewnienie zrównoważonego rozwoju społecznego i gospodarczego regionów

2. podwyższanie poziomu życia ludności

3. racjonalne wykorzystanie surowców naturalnych i ochrona środowiska

4. racjonalne wykorzystanie przestrzeni

3 cechy regionu:

1. to jednostka terytorialna w danym państwie najwyższego szczebla

2. władze regionu pochodzą z wyborów politycznych powszechnych

3. samorząd terytorialny zajmuje się sprawami interesu ogólnego, w odróżnieniu od samorządu lokalnego, który zajmuje się sprawami interesu miejscowymi.

Celem polityki regionalnej jest wyrównanie różnic między regionami.

Historia polityki regionalnej:

powstała w latach 20-30 XX w. po wielkim kryzysie (spadek produkcji, masowe bezrobocie) - konieczne okazało się przestrzenne ukierunkowanie działań na obszarach najbardziej tego wymagających.

• przesłanki społeczne - nakazywały tworzenie nowych miejsc pracy i restrukturyzację zatrudnienia

• przesłanki militarne - rozśrodkowanie potencjału przemysłu

• przesłanki ekologiczne

Do połowy lat 70-tych XX w. mieliśmy do czynienia ze scentralizowanym handlem polityki regionalnej, co oznacza że państwo na poziomie centralnym było jedynym podmiotem polityki regionalnej.

Narzędzia:

• dotacje,

• subwencje,

• ulgi fiskalne,

• budowa infrastruktury w regionach opóźnionych w rozwoju,

• podejmowano się budowy zakładów, przemysł w regionach zacofanych.

Taka polityka państwa była możliwa dzięki temu, że po II wojnie św. Było wysokie tempo wzrostu gosp. a państwa dysponowały wysokimi nadwyżkami ekonom. Jednak w połowie lat 70 model ten został zakwestionowany z kilku powodów:

• zmniejszyły się możliwości finansowe państwa,

• prowadzona polityka okazała się nieskuteczna.

POLITYKA INTRAREGIONALNA I INTERREGIONALNA

Polityka intraregionalna - wewnątrzregionalna (podmiot: władze tego regionu) Polityka interregionalna - międzyregionalna (podmiot: władza centralna, rządowa; polityka skierowana do wszystkich regionów).

Region węzłowy (wyróżniamy obszar centralny -skupia działalność polityczną, gospodarczą i kulturową, oraz obszar peryferyjny -pełni rolę sfery zaopatrzeniowej, żywicielskiej).

Region strefowy - kryterium dominującej działalności gosp.

Narzędzia polityki regionalnej:

1. planowanie przestrzenne:

• fizyczne - służy ustalaniu sposobu zagospodarowania terenu,

• ekonomiczne - służy ustalaniu kierunków rozwoju społ. - gosp. danego regionu,

2. narzędzia operacyjne:

• adresowane do wszystkich normy powszechnie obowiązujące - dotyczą sposobów zagospodarowania, ochrony środowiska, bezpieczeństwa,

• decyzje administracyjne - wydawane są na podst. tych norm ogólnych, są adresowane do konkretnych osób,

• typu ekonomiczno - finansowego - polityki fiskalnej (zwolnienia, ulgi, dotacje) i monetarnej (kredyty preferencyjne, strefy ekonomiczne); zniechęcają i zachęcają,

• przedsięwzięcia gosp. organizowane przez sektor publiczny (lub ze znacznym udziałem) - inwestycje w infrastrukturę,

Problemy Polski w ramach polityki regionalnej:

1. walka z bezrobociem:

• zwiększanie mobilności przestrzennej,

• rozmieszczanie zasobów pracy,

• wykorzystywanie walorów turystycznych,

• wydobycie zasobów naturalnych,

2. zmniejszanie dysproporcji rozwojowej,

3. niski poziom urbanizacji,

• duże zaangażowanie pracy w rolnictwie.

Rada Europy - zajmuje się polityką regionalną za pośrednictwem Europejskiej Konferencji Ministrów odpowiedzialnych za gospodarkę regionalną. W ramach RE istnieje możliwość nawiązywania, umacniania bezpośrednich kontaktów i współpracy pomiędzy organami władz regionalnych poszczególnych państw. Organizowane są seminaria, konferencje, studia nad planowaniem regionalnym, przestrzennym.

OECD - publikuje raporty, organizuje seminaria, konferencje - najważniejsza Konferencja Ministrów w kraju OECD odpowiedzialnych za politykę regionalną.

Za początek polityki regionalnej UE uznaje się rok 1975. Utworzono wtedy Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. Narzędzia tej polityki: koncepcje wspólnej polityki została wypracowana w 1972 r. na szczycie w Paryżu. Do najważniejszych zmian zaliczamy znaczny wzrost rangi pol. Reg. W całokształcie działalności unii, o czym świadczy fakt, że wydatki na tą politykę są drugą pozycją w budżecie unii (I polityka rolna, II regionalna - ok. 40% środków), a druga cecha: nastąpiło wzmocnienie działań koordynujących polityki regionalnej poszczególnych państw członkowskich.

Obecnie przyświecają 3 cele:

1. wspomaganie regionów opóźnionych w rozwoju, za takie uznaje się regiony, gdzie PKB na 1 mieszkańca jest mniejsze niż 75% przeciętnego na osobę w całej unii,

2. rekonwersja społ. - gosp. regionów przeżywających trudności strukturalne, np. stare okręgi przemysłowe uzależnione od jednej dziedziny w branży,

3. pomoc państwom członkowskim w modernizacji systemów oświaty, edukacji, doskonalenia zawodowego, rozwój zasobów ludzkich.

Modele polityki regionalnej uzależnione są od kultury, od tradycji, od poziomu rozwoju gosp. od stanów zaawansowania transformacji i od typu państwa (państwa federalne - np. landy w Niemczech, Szwajcaria, Belgia - mają organy władzy ustawodawczej; państwa unitarne → klasyczne - nie mają samorządu na poziomie regionalnym, np. Grecja, WB, Dania, Szwecja, → ewoluujące - mają samorząd na poziomie regionalnym, np. Polska, Francja, Holandia, Portugalia; państwa regionalne - regiony mają znaczną kompetencję, np. Włochy, Hiszpania).

SAPARD - rolnictwo

ISPA - ochrona środowiska i infrastruktura transportowa

PHARE - ma na celu pomoc krajom kandydującym w ich

przygotowaniu do wejścia do UE

MECHANIZMY ODDZIAŁYWANIA POLITYKI EKONOMICZNEJ

POLITYKA PIENIĘŻNA

Polityka pieniężna polega na użyciu podaży pieniądza jako instrumentu realizacji ogólnych celów polityki gospodarczej. Instytucją publiczną, za pośrednictwem której państwo prowadzi politykę pieniężną, jest bank centralny.

Funkcje banku centralnego:

• jest instytucją emitującą pieniądz gotówkowy,

• jest bankiem banków (działa jako bankier dla banków komercyjnych, zapewniając sprawne funkcjonowanie całego systemu bankowego),

• jest bankiem państwa (sprawuje kontrolę nad podażą pieniądza).

Cele polityki pieniężnej:

• zapewnienie stabilności cen,

• wspieranie ogólnej polityki gospodarczej,

• sprzyjanie efektywnemu podziałowi zasobów.

Podaż pieniądza - jest to dopływ pieniądza do obiegu gosp., czyli ilość pieniądza oferowana na rynku pieniężnym. Podaż pieniądza tworzy bank centralny i banki komercyjne oraz niebankowe instytucje finansowe. Do podaży zalicza się pieniądz gotówkowy i niegotówkowy.

Regulowanie podaży pieniądza przez bank centralny:

• zwiększanie lub ograniczanie emisji pieniądza,

• poprzez kontrolę bazy monetarnej (obejmuje ona gotówkę znajdującą się w obiegu pozabankowym oraz rezerwy gotówkowe banków komercyjnych),

• za pomocą stopy procentowej.

Instrumenty polityki pieniężnej:

1. oddziałujące na płynność bankową:

• kształtowanie stopy obowiązkowych rezerw - wielkość środków pieniężnych, który każdy BK musi wydzielić z zasobów i oddać do dyspozycji BC,

• kształtowanie stopy redyskontowej - prowizja jaką pobiera BC przy redyskoncie weksli,

• operacje otwartego rynku - skup/sprzedaż przez BC na rynku finansowym papierów wartościowych,

2. instrumenty administracyjne:

• refinansowanie banków komercyjnych - udzielanie im kredytów,

• ustalanie przez BC limitów kredytowych,

• odgórne określenie przez BC wysokości prowizji bankowych,

• regulacja prawa finansowego.

Typy polityki pieniężnej:

1. ekspansywna (miękka) - gdy BC zwiększa podaż pieniądza, to może:

• obniżyć stopę dyskontową w celu zwiększenia rozmiarów pożyczek udzielanych bankom komercyjnym,

• zakupić wyemitowane przez rząd papiery wartościowe na otwartym rynku,

• obniżyć poziom wskaźnika rezerw obowiązkowych,

2. restrykcyjna (twarda) - gdy BC zmniejsza podaż pieniądza, to może:

• ograniczyć sumę pożyczek udzielnych bankom komercyjnym,

• sprzedawać wyemitowane przez rząd papiery wart. Posiadane przez BC,

• podwyższać poziom wskaźnika rezerw obowiązkowych.

Polityka pieniężna w UE:

Obecnie podstawowym kierunkiem w krajach UE jest przygotowanie się do wprowadzenia unii walutowej i jednolitej, wspólnej polityki pieniężnej krajów, które do tej unii przystąpią. Politykę tę ma prowadzić Europejski Bank Centralny.

POLITYKA BUDŻETOWA

Polityka budżetowa (nazywana też fiskalną) uzupełnia wpływ na gospodarkę jaki wywiera polityka pieniężna. Polityka fiskalna to wszelkie działania państwa związane z kształtowaniem dochodów i wydatków publicznych zmierzające do realizacji zadań stojących przed gospodarką.

Budżet - pewien zespół rachunków przedstawiających na okres jednego roku kalendarzowego wszelkie stałe wpływy i obciążenia państwa. Jest on zespołem narzędzi i środków służących do realizacji świadomie określanych zadań społeczno - gospodarczych.

3 funkcje polityki budżetowej:

1. alokacyjna - podział czynników wytwórczych między sektor prywatny (przeznaczenie środków na konkretne zadania) i sektor publiczny (korygowanie cen dóbr, usług i czynników produkcji za pomocą dotacji i podatków), a następnie ich dalsza alokacja wewnątrz tych sektorów,

2. redystrybucyjna - świadome oddziaływanie przez państwo na ostateczny podział dochodów indywidualnych, a co za tym idzie, dzięki polityce redukowania (podatki) i uzupełniania (pieniężne transfery socjalne), na kształtowanie podziału dochodów w społeczeństwie,

3. stabilizacyjna - wykorzystanie dochodów i wydatków budżetowych do osiągnięcia makroekonomicznych celów gospodarczych: ograniczenie bezrobocia, stabilności ogólnego poziomu cen, wysokiego tempa wzrostu gosp. oraz stabilności bilansu płatniczego.

Podatek - jest jednym z podstawowych elementów polityki budżetowej. Jest to dokonywane przez władzę publiczną przymusowe pobranie, którego podstawowym celem jest pokrycie obciążeń publicznych.

Podatek liniowy - opodatkowanie dochodów oraz majątku może mieć charakter liniowy (w stałej proporcji do dochodu).

Podatek progresywny - jest formułą najczęściej stosowaną, która przyczynia się do znacznego spłaszczenia dochodów.

Progresja podatkowa - większy proporcjonalnie wzrost stopy podatkowej w stosunku do podstawy opodatkowania.

Degresja podatkowa - w prawie podatkowym stopniowe zmniejszanie się progów podatkowych, które powodują, że w miarę osiągania większych przychodów (obrotów) dla większych kwot większość stawki podatku jest niższa.

Krzywa Laffera - zależność między poziomem opodatkowania a wielkością dochodów budżetowych. Wielkość dochodów jest iloczynem stopy opodatkowania i podstawy wymiaru podatku.

Po przekroczeniu przez stopę podatkową pewnego poziomu bezpośredni wpływ wyższej stopy podatkowej na wzrost dochodów budżetowych zaczyna być coraz bardziej neutralizowany przez spadek podstawy wymiaru; dochody budżetowe zaczynają maleć i w końcu zanikają przy stopie opodatkowania równej 100%.

Pasywna polityka budżetowa - jest oparta na założeniu, że określone elementy dochodów i wydatków budżetowych cechuje tendencja do automatycznego reagowania na zmiany sytuacji gospodarczej.

Aktywna polityka budżetowa - ma miejsce wówczas, gdy rząd stosuje wybrane środki w celu przeciwdziałania cyklicznym fluktuacjom oraz w celu stabilizacji cen czy ograniczania bezrobocia. Podstawowymi rodzajami aktywnych posunięć z zakresu polityki budżetowej są:

• zmiany stawek podatków,

• zmiany podziałów transferów z budżetu państwa,

• zmiany wydatków na roboty i inwestycje publiczne.

REGULOWANIE RYNKU PRACY

Polityka zatrudnienia (regulowania rynku pracy) - czynne oddziaływanie władz państwowych na rynek pracy pod kątem potrzeb gospodarki kraju oraz godzenia interesów pracodawców i robotników.

Zadania polityki zatrudnienia :

• redukcja bezrobocia,

• likwidacja ubóstwa,

• wypełnianie luki zatrudnieniowej,

• oddziaływanie na decyzje w sprawie wyboru między bezrobociem a inflacją,

• reorientowanie instytucji rynku pracy.

Bezrobocie - stan gosp., w którym na rynku pracy podaż pracy przewyższa popyt pracy. Podaż reprezentuje ludzi zdolnych do pracy i chętnych do jej wykonywania. Popyt na pracę reprezentują firmy, przedsiębiorstwa, które chcą zatrudnić ludzi o określonych kwalifikacjach.

Bezrobotny - osoba zdolna do pracy i chętna do jej wykonywania (chęć tą poświadcza się rejestracją w urzędzie pracy) znajdująca się w wieku produkcyjnym, nie posiadająca innych źródeł utrzymania.

Ludność bierna zawodowo (nieczynna) - ludność, która nie posiada zdolności do pracy lub nie wyraża chęci do jej wykonywania np. młodzi do lat 16 uczący się, ludzie, którzy stracili zdolność do pracy: emeryci (mężczyźni powyżej 65 roku życia, kobiety powyżej 60-tki), inwalidzi, chorzy, młode kobiety opiekujące się dziećmi lub młodzi mężczyźni na służbie wojskowej.

Rodzaje bezrobocia:

1. ukryte - występuje, gdy występują:

• przerosty zaludnienia, tzn. że ilość zatrudnionych jest większa niż potrzeba zatrudnieniowa (rolnictwo - faktycznie nie ma bezrobocia),

• bezrobotni zdolni do pracy nie rejestrują się,

2. jawne:

• frykcyjne (wynika z nieefektywnego popytu) - in. dobrowolne - zmiana miejsca zamieszkania,

• strukturalne (wynika z nieefektywnego popytu) - wynika ze złej struktury kwalifikacji, ze złej struktury,

• koniunkturalne -wahania koniunktury,

• klasyczne (płacowe) - zbyt wysoki poziom wynagrodzeń wywalczonych przez silne związki zawodowe.

Polityka pełnego zatrudnienia - to sytuacja, w której każdy człowiek zdolny do pracy i chcący pracować może znaleźć pracę w stosunkowo krótkim czasie i na warunkach regulowanych przepisami prawa pracy.

Zależności między polityką zatrudnienia a polityką kształcenia

Polityka zatrudnienia wymaga ścisłego powiązania z polityką kształcenia. Szybki rozwój nowoczesnej techniki i technologii, a w następstwie tego zmiany wymagań stawianych pracownikom, pociąga za sobą konieczność prowadzenia różnych systemów szkoleń zawodowych. Zapotrzebowanie na pracowników o określonych kwalifikacjach powinno być zaspokajane przez szkolnictwo ogólne i zawodowe.

Oprócz przygotowywania struktury zawodowej ludzi wchodzących w wiek produkcyjny kształcenie zawodowe obejmuje również podnoszenie kwalifikacji osób już pracujących. Niedostosowanie kwalifikacji do potrzeb rynku jest powodowane nie tylko dynamicznym rozwojem nowoczesnych technologii i metod produkcji, lecz także niedostosowaniem szkolnictwa zawodowego do chłonności lokalnych i regionalnych rynków pracy.

Naturalna stopa bezrobocia - dotyczy tylko bezrobotnych dobrowolnie, tzn. tych, których pozostawanie bez pracy nie wynika ze stanu koniunktury. Szacuje się że naturalna stopa bezrobocia wynosi ok. 3-4%, a bezrobocie tej wielkości uznaje się za korzystne dla gospodarki.

Interpretuje się ją jak „odsetek” siły roboczej obejmujący bezrobotnych w warunkach równowagi na rynku pracy.

Teoria Phillipsa (związki między inflacją i bezrobociem) - działania mające zmniejszyć bezrobocie zwykle zwiększają stopę inflacji. Phillips badając związki między inflacją a bezrobociem zauważył, że pomiędzy nimi istnieje pewna liniowość. Na poziomie naturalnej stopy bezrobocia inflacja jest niewielka lub nie występuje. Nie opłaca się zmniejszać bezrobocia poniżej poziomu naturalnego.

Instrumenty polityki regulowania rynku pracy:

1. służące wywieraniu wpływu na wzrost popytu na siłę roboczą:

• subwencjonowanie płac i zatrudnienia,

• tworzenie nowych miejsc pracy w sektorze państwowym,

• popieranie szeroko rozumianej przedsiębiorczości, tworzenie nowych miejsc pracy w sektorze prywatnym, pomoc w tworzeniu własnych zakładów przez bezrobotnych,

• roboty publiczne,

2. zmniejszające podaż siły roboczej:

• zmniejszanie rozmiarów zasobów siły roboczej (wcześniejsze przechodzenie na emeryturę, przedłużanie okresu kształcenia, przedłużanie lub wprowadzanie obowiązkowej służby wojskowej),

• zmniejszanie liczby godzin pracy (skracanie czasu pracy, wydłużanie urlopów, zmniejszanie liczby godzin ponadwymiarowych, zatrudnianie w niepełnym wymiarze czasu),

3. dotyczące porozumień międzynarodowych w sprawie transferu siły roboczej:

• wyjazdy osób bezrobotnych za granicę - Polska podpisała umowę o transferze zasobów pracy z Niemcami, Francją i Belgią. Na podstawie tych umów pracodawcy zagraniczni mogą legalnie zatrudniać polskich pracowników. Jednak skuteczność tych umów w przeciwdziałaniu bezrobociu jest znikoma (bezrobotni stanowią tylko ok. 2% liczby osób wyjeżdżających do pracy za granicę).

POLITYKA DOCHODOWO - CENOWA

Poziom dochodów społeczeństwa jest proporcjonalny do osiągniętego przez dany kraj poziomu rozwoju gospodarczego, którego powszechnie stosowaną miarą jest wielkość PNB (PKB) lub DN przypadająca na jednego mieszkańca.

Polityka dochodowa bywa niekiedy błędnie utożsamiana z polityką płac. Polityka dochodowa ma zasięg szerszy, gdyż na ogólną sumę dochodów składają się nie tylko wynagrodzenia pracowników najemnych (w sektorze prywatnym i publicznym), ale także dochód z indywidualnego gospodarstwa rolnego lub działki, dochód z pracy na własny rachunek, świadczenia społeczne oraz pozostałe dochody (sprzedaż i dzierżawa mienia, transfery z zagranicą).

Politykę dochodową wiąże się zwykle z polityką cen, gdyż:

• wzrost cen powoduje, że pracownicy żądają podwyżek płac, a pracodawcy podejmują działania zmierzające do powiększenia nominalnej masy zysku,

• wzrost płac powoduje wzrost kosztów, co prowadzi do wzrostu cen.

Cele polityki dochodowo - cenowej:

• przeciwdziałanie inflacji,

• zapewnienie sprawiedliwego podziału dochodów,

• zmniejszenie przestrzennych dysproporcji dochodowych,

• poprawa systemu płac w celu zwiększenia wydajności,

• przeciwdziałanie bezrobociu.

Typy polityki dochodowej:

• śledzenie decyzji dotyczących płac i cen

• rekomendacje nieobowiązkowe w stosunku do cen i płac. Ustala się normy ogólne wzrostu cen i płac lub jednego z tych elementów,

• stosowanie przez państwo ulg podatkowych podmiotom utrzymującym wzrost płac i cen na określonym poziomie,

• nakładanie przez władze publiczne sankcji na podmioty zwiększające płace i ceny ponad określoną normę,

• obowiązkowa kontrola dochodów

Typy inflacji:

1. według rocznej wartości stopy inflacji:

• pełzająca - wskaźnik inflacji nie przekracza 5%,

• krocząca - 5-10%,

• przyspieszona - 11-20%,

• galopująca - 21-99%,

• hiperinflacja - 100-999%,

• megainflacja - >1000,

2. według przyczyn inflacji:

• popytowa - polegająca na „ssaniu” cen w górę do poziomu równoważącego popyt z podażą (inflacja ciągniona przez popyt),

• kosztowa - spowodowana podnoszeniem cen w wyniku wzrostu kosztów produkcji (inflacja popychana przez koszty),

• import inflacji przez wzrost cen towarów będących przedmiotem przywozu (np. kryzys naftowy z lat 70-tych),

3. inny podział:

• ukryta (tłumiona) - ceny ustalane są administracyjnie (przez państwo), brak towarów, brak równowagi na rynku,

• jawna (otwarta) - występuje gdy ceny ustalane są przez rynek.

Instrumenty polityki dochodowo - cenowej:

1. specyficzne środki polityki cenowo - dochodowej:

• stanowienie cen (ceny wolne, ceny urzędowe),

• zamrożenie cen - stosuje się głównie w napiętych sytuacjach ekonomicznych, politycznych, wojnach,

• zamrożenie płac,

• płaca minimalna - chroni pracobiorcę przed wyzyskiem pracodawcy na obszarach, gdzie rynkowa cena pracy jest niska,

• stanowienie płac sfery budżetowej - dokonuje się w wyniku decyzji administracji lub częściej negocjacji ze związkami zawodowymi,

• indeksacja płac,

• negocjacje trójstronne - toczą się między rządem, pracobiorcami i pracodawcami,

2. fiskalne narzędzia regulacji cen i dochodów:

• podatek od wartości dodanej (VAT - podatek od towarów i usług),

• 
  akcyza,

• podatek od gier i podatek giełdowy,

• podatek importowy,

• zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów,

• cła, VAT graniczny, opłaty wyrównawcze,

• podatek dochodowy od osób fizycznych,

• system ulg i odliczeń od podatku,

• zasady i przepisy rachunkowości,

• karta podatkowa,

3. rozwiązania dotyczące polityki socjalnej państwa i ubezpieczeń społecznych:

• świadczenia społeczne )emerytury, renty, zasiłki odszkodowania).

POLITYKA WSPÓŁPRACY GOPODARCZEJ Z ZAGRANICĄ

Polityka ta polega na kształtowaniu stosunków gospodarczych, obrotów towarowych, usługowych i kapitałowych z zagranicą, wielkości tych obrotów, struktury, kierunków. Polityka handlowa obejmuje kształtowanie obrotów towarowych.

Celem tej polityki jest:

• zwiększenie udziału gospodarki narodowej w międzynarodowym podziale pracy,

• nadanie stosunkom ekonomicznym z zagranicą odpowiedniego charakteru i zakresu,

• osiągnięcie pożądanej wielkości i struktury obrotów,

• zapewnienie korzystnych warunków transakcji,

• zwiększenie dochodów z tytułu obrotów usługami, poprawa bilansu płatniczego itd.

Typy polityki:

1. wg. kryterium samodzielności:

• polityka autonomiczna - sama ustala cele i narzędzia,

• polityka konwencyjna - porozumienia z innymi państwami na podstawie umów międzynarodowych,

2. kryterium założeń:

• polityka wolnego handlu - największe korzyści z wymiany państwa uzyskują wtedy, gdy jest to wolna wymiana, gdy jej nie ograniczamy; znosi się bariery np. celne,

• polityka protekcyjna - największe korzyści z wymiany uzyskuje się gdy jest nieograniczona, ale gdy uczestniczą państwa o podobnym poziomie rozwoju gospodarczego; prowadzą ochronę rynku wewnętrznego poprzez ograniczenia i wspomagają eksporterów,

• polityka autarkii (skrajny przejaw polityki protekcyjnej) - państwo dąży do samowystarczalności, obniża import i eksport, nawet po wysokich kosztach.

NARZĘDZIA REGULACJI POLITYKI GOSPODARCZEJ Z ZAGRANICĄ

bezpośrednie pośrednie

cła

kurs walutowy

Duża wartość kursu złotówki obniża eksport, podwyższa import, tłumi inflacje.

Bilans płatniczy - to zestawienie wszystkich wpływów i płatności kraju wynikających z jego stosunków z zagranicą w danym okresie. Odzwierciedla on pełny obraz powiązań między gospodarką narodową a gospodarką światową.

Bilans płatniczy jest sporządzany według ogólnych zasad księgowości. Transakcje międzynarodowe klasyfikowane są jako kredytowe (ma) lub debetowe (winien). Transakcje kredytowe (eksport towarów, usług, napływ kapitału zagranicznego i darowizny) powodują otrzymanie płatności od podmiotów zagranicznych, natomiast debetowe (import towarów, usług, darowizny na rzecz obcokrajowców i wywóz kapitału) wymagają płatności na rzecz podmiotów zagranicznych ze strony danego kraju.

Bilans płatniczy dzieli się na 2 części: rachunek bieżący i rachunek obrotów kapitałowych. W systemie stałych kursów walutowych bilans płatniczy zawiera jeszcze jedną część - bilans transakcji rezerwami walutowymi (złoto, dewizy).

Bilans handlowy - przedstawia płatności z tytułu eksportu i importu towarów.

UE - Unia Europejska - została utworzona na podstawie Wspólnoty Europejskiej, uzupełnionej o wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa. Traktat wszedł w życie 1 stycznia 1958 r. Obecnie członkami Unii Europejskie są: Austria, Belgia, Dania, Finlandia, Francja, Grecja Hiszpania, Holandia Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia, Szwecja, Wielka Brytania i Włochy.

Cel: działanie w celu harmonijnego rozwoju ekonomicznego całej wspólnoty, stabilizacja, osiągnięcie wysokiego poziomu życia ludności oraz zacieśnienie stosunków między krajami członkowskimi.

EFTA - Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu - powołana w 1959 roku. Członkowie: Wielka Brytania, Dania Norwegia, Szwecja, Austria, Szwajcaria, Portugalia, Finlandia, Islandia, od 10 grudnia 1992 r. Polska. Cel: dążenie do stopniowej liberalizacji polityki handlowej oraz zniesienia ceł i innych ograniczeń we wzajemnych obrotach artykułami przemysłowymi.

CEFTA - Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu - zwarta 21 grudnia 1992 r. Członkowie: Polska, Czechy, Słowacja, Węgry, Słowenia, Rumunia. Cel: liberalizacja barier taryfowych i pozataryfowych w handlu wzajemnym towarami przemysłowymi, przystąpienie do UE.

Wykłady:

Polityka gospodarcza wg prof. S. Kruszczyńskiego - polityka ekonomiczna jest to bezpośrednie lub pośrednie oddziaływanie władz państwowych na funkcjonowanie i rozwój gospodarki narodowej.

Polityka gospodarcza wg prof., Winiarskiego - polityka ekonomiczna to świadome oddziaływanie władz państwowych na gospodarkę, na jej dynamikę i strukturę na stosunki ekonomiczne w państwie, na jego stosunki gospodarcze z zagranicą.

Bezpośredniość wyraża się w wykorzystaniu różnego rodzaju dyrektyw w postaci nakazów i zakazów (gospodarka zcentralizowana).

Pośredniość wyraża się w oddziaływaniu za pomocą środków o charakterze ekonomicznym, cele są realizowane za pomocą informacji o charakterze ekonomicznym (np. polityka kredytowo-pieniężna, celna).

Dynamika - procesy wzrostu i rozwoju gospodarczego,

Struktura - polityka strukturalna,

Stosunki ekonomiczne - w Polsce proces prywatyzacji i reprywatyzacji,

Stosunki gospodarcze z zagranicą - polityka handlu z zagranicą.

Uwarunkowania ustrojowo - systemowe wiążą się z funkcjonowaniem państwa; kształt ustrojowy ustanowiony w konstytucji danego kraju, to uwarunkowania, które wskazują na kształt.

GOSPODARKA NARODOWA

Gospodarka narodowa jest systemem otwartym.

Uwarunkowania zewnętrzne wynikają z:

• ze stosunków z sąsiadami,

• przynależności danego kraju do organizacji międzynarodowych o charakterze militarnym, gospodarczym,

• procesów koniunktury i dekoniunktury na świecie,

• sytuacji politycznej w skali światowej,

• warunków wymiany dóbr i usług, kształtowania się wskaźnika TOT.

Uwarunkowania wewnętrzne:

• to stan i struktura zasobów danego kraju (ludzkie, majątkowe, naturalne),

• rozwój przestrzenny krajów i regionów,

• kształt stosunków narodowościowych,

• stosunek społeczeństwa do władzy.

Gospodarka narodowa - system społeczno - gospodarczy, przestrzeń gospodarcza, w ramach której funkcjonują podmioty gospodarcze, zasoby ludzkie, majątkowe i przyrodnicze. Gospodarka narodowa reprezentuje rzeźbę terenu, określone położenie, dostęp do morza, ludzie zróżnicowani wiekowo o różnych kwalifikacjach, którzy pracują w przedsiębiorstwach i instytucjach.

Gospodarka narodowa jako system społeczny staje się podsystemem, gdy uwzględnia się uwarunkowania zewnętrzne. Gospodarkę narodową badamy z punktu widzenia zasobów naturalnych, majątkowych, ludzkich.

Podstawowe kategorie związane z GN (proces dynamizacji):

• PKB,

• DN netto,

• wydajność pracy,

• postęp techniczny,

• poziom pracy realnej,

• wskaźnik kapitałochłonności,

• poziom inflacji.

Majątek narodowy - historycznie wypracowane zasoby, bogactwo naturalne, budynki, budowle, urządzenia wyposażenie gospodarstw domowych w majątek trwały, cała infrastruktura, zasoby techniczne i społeczne, dobra gospodarstw domowych.

Bogactwo narodowe - majątek netto powiększony o odkryte i nieodkryte zasoby naturalne.

Struktura gospodarki narodowej - to zbiór elementów całego układu, uporządkowanych wg określonych zasad i pogrupowanych oraz relacje między elementami a całością i odwrotnie.

Układy struktur gospodarki narodowej:

1. układ przedmiotowy (rodzajowy), in. układ branżowy, wyodrębnia się działy:

• produkcyjne (przemysł, rolnictwo, leśnictwo, transport, łączność, handel, budownictwo),

• nieprodukcyjne (gospodarka komunalna, mieszkaniowa, oświaty, nauka, kultura, ochrona zdrowia, opieka społeczna, administracja, wojsko, policja).

Działy dzielą się na gałęzie, a te na branże.

2. układ podmiotowo - własnościowy - odpowiada na pytanie kto wytwarza, jaką formę własności reprezentuje:

• grupy centralne - organy władzy i administracji, firmy, przedsiębiorstwa, NBP,

• podmioty władzy i administracji terytorialnej: wojewoda, urzędy gminne, miejskie, banki komercyjne,

• jednostki pomocniczo - uzupełniające: podmioty sądownictwa,

3. układ przestrzenny - lokalizacja danego działu gospodarki: podział administracyjny kraju.

PLANOWANIE GOSPODARKI NARODOWEJ

Plan - to dokument, w którym mamy do czynienia z opisem działania przebiegu gospodarczego w określonym okresie 9dłuższym lub krótszym). Plan ma charakter decyzyjny. Plan jest decyzją na temat działania w bliższej lub dalszej przyszłości.

Planowanie - jest procesem podejmowania decyzji planistycznych. Składa się z szeregu działań takich jak:

• zbieranie informacji,

• przetwarzanie informacji w decyzje,

• weryfikacja.

W skład planowania mikroekonomicznego wchodzi:

• planowanie na poziomie samorządów terytorialnych - dokonuje się tam planowania w zakresie opracowania strategii rozwojowych,

• planowanie na poziomie przedsiębiorstw i instytucji, np. w jednostkach budżetowych; planowanie jest konieczne,

• planowanie w gospodarstwach domowych.

Planowanie ma charakter historyczny. W Polsce na przełomie lat 80-90 władze potraktowały planowanie w sposób zidealizowany, zlikwidowano planowanie regionalne. W 1994 r. powstała ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym, gdzie nie zwrócono uwagi na planowanie.

W przedsiębiorstwach prywatnych planowaniem zajmuje się właściciel. Im większa firma to dochodzi do odejścia od tego i planowaniem zajmują się nie właściciele, tylko fachowcy, wyspecjalizowane firmy.

W Polsce centralną instytucją planistyczną jest Rządowe Centrum Studiów Strategicznych.

Planowanie dotyczy takich kwestii jak:

• planowanie finansów publicznych,

• planowanie budżetu państwa.

Typy planowania:

1. wg kryterium horyzontu czasowego planów:

• plany krótkookresowe (do 1 roku),

• średniookresowe - 5 lat,

• długookresowe (10-15 lat),

2. wg kryterium stopnia dyrektywności:

• imperatywne - to plany nakazowo - zakazowe,

• indykatywne - jest planowanie informacyjnym, szacunkowym, np. ustawa budżetowa,

Formy planowania indykatywnego:

• planowanie koniunkturalne -ma przynieść skutek w postaci ustabilizowania gospodarki, jest krótkookresowe,

• planowanie częściowo strukturalne - to forma pośrednia między planowaniem strukturalnym a koniunkturalnym, jest średniookresowe,

• planowanie strukturalne - jest planowaniem w zakresie długookresowego tempa wzrostu gospodarczego, związany z planowaniem w odniesieniu do układu strukturalnego gospodarki.

Coraz większe znaczenie dla państwa mają planowanie strukturalne i częściowo strukturalne.

3. z punktu widzenia szczebli decyzji:

• planowanie scentralizowane,

• planowanie zdecentralizowane,

4. wg pola planu:

• planowanie krajowe - odnosi się do pola gospodarki narodowej; w Polsce nie ma takiego planu w ujęciu systemowym,

• plany ponadkrajowe,

• plany sektorowe.

Cechy planu:

1. pole planu - to treść merytoryczna planu i jej zasięg przestrzenny,

2. zakres planu - to szczegółowość planu, czyli ilość informacji, które wchodzą w skład planu o danym polu,

3. intensywność planu - to poziom ambitności planu, determinacji w zakresie realizacji planu.

Podmiot planujący - to ktoś, kto planuje, np. firma doradcza.

W układzie właścicielskim podmiot planujący może być tą samą osobą, która realizuje plan.

Kolejność ustalania:

• prognoza - ponadperspektywiczna, krótko, średnio i długookresowa,

• program,

• plan.

Zasady planistyczne:

1. zasada elastycznego planowania - jest ona zawsze dokonywana w warunkach ryzyka i niepewności. Polega na tym, aby w wyniku wystąpienia ryzyka posiadać rezerwy, szybko i umiejętnie reagować, aby łagodzić straty,

2. zasada ciągłości planowania - traktowanie planowania jako proces,

3. zasada selektywnego rozwoju (wiodącego ogniwa) - ma charakter uniwersalistyczny, nigdy nie możemy zaplanować wszystkiego,

4. zasada apolityczności w planowaniu.

D_t+1 - D_t

ΔD

=

* 100 %

D_t

D_t

ΔD

Dt

Dt+1

Lt+1

Lt

Dt

Kt+1

Lt+1

Lt

Kt

m' - pochodna współ. kapitałochłonności

I - inwestycje

D - dochód

u - usprawnienia

a - amortyzacja

1

I

D

m'

ΔZ

Zt

ΔW

ΔZ ΔW

ΔW

ΔZ

Wt

Zt * Wt

Wt

Zt

fundusze z pomocy przedakcesyjnej

Stopa opodatkowania (%)

100

Przychody z tyt. podatków

opłaty wyrównawcze

subwencje

eksportowe

parataryfowe

pozostałe pozataryfowe

pozataryfowe

---